1, 2. Ẹvẹ o rẹ jọ Jihova oma nọ ọ tẹ ruẹ nọ ma be daoma jọ ahwo oruọzewọ?

ẸDẸJỌ nọ ọmọ jọ o je no isukulu kpo, ọ jọ otọ ruẹ ẹmẹkpa-ugho nọ ugho o vọ. Kọ eme o ti ru? Ọ hẹ sae tọlọ iẹe rehọ. Rekọ o ru ere he, ukpoye ọ rehọ e riẹ se ohwo nọ o wo rie. Nọ ọmọ na ọ vuẹ oni riẹ inọ ọ rọ ẹkpa na se ohwo nọ o wo rie, eva e were oni riẹ gaga.

² Eva e rẹ were esẹgbini buobu nọ emọ rai a te dhesẹ uruemu oruọzewọ. Jihova, Ọsẹ obọ odhiwu mai họ “Ọghẹnẹ nọ ọ rẹ ta uzẹme,” yọ eva e rẹ were iẹe nọ ọ tẹ ruẹ nọ ma wo uruemu oruọzewọ. (Olezi 31:5) Ma “gwọlọ ru eware kpobi avọ oruọzewọ” re eva mai e ruẹse were iẹe. (Ahwo Hibru 13:18) Joma ta kpahe abọ ene sa-sa jọ evaọ uzuazọ nọ uruemu oruọzewọ o rẹ jọ lọhọ tere he. Kẹsena ma vẹ te ta kpahe irere jọ nọ i re noi ze nọ ma tẹ daoma dhesẹ uruemu nana.

3-5. (a) Ẹvẹ ma sae rọ viẹ omamai họ? (b) Eme ọ rẹ sai fiobọhọ kẹ omai ginẹ riẹ oghẹrẹ ohwo nọ ma rrọ?

³ Re ma sae ta uzẹme kẹ amọfa, o gwọlọ nọ ma rẹ kake ta uzẹme kẹ omamai tao. Onana o rẹ lọhọ  ẹsikpobi hi. Evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ, inievo nọ e jọ ukoko Laọdisia a jẹ viẹ omarai họ bi roro nọ a bi ru eva were Ọghẹnẹ, dede nọ a je ru ere he. (Eviavia 3:17) Epọvo na re, ma rẹ sae viẹ omamai họ kpahe oghẹrẹ ohwo nọ ma ginẹ rrọ.

⁴ Jemis olele na o kere nọ: “Ohwo jọ o te bi roro nọ ọ be gọ Ọghẹnẹ, rekọ ọ rẹ kpọ ẹrọo riẹ hẹ, ọ be viẹ udu obọriẹ họ, egagọ riẹ e tẹ jẹ rrọ ofofe.” (Jemis 1:26) Ma te roro nọ fiki eware iwoma jọ nọ ma bi ru, Ọghẹnẹ ọ gbẹ te daezọ họ nọ ma tẹ be make kpahe eme egaga kẹ ahwo hayo gu ọrue, yọ omamai ma be viẹ họ. Eme o rẹ sai fiobọhọ kẹ omai nọ ma gbẹ rọ viẹ omamai họ họ?

⁵ Ma te rri ughẹgbe, ma rẹ sae ruẹ epanọ oma mai o rrọ. Rekọ ma te se Ebaibol, ẹsiẹe ma rẹ ruẹ oghẹrẹ ohwo nọ ma rrọ evaọ obeva. Ebaibol na ọ sai fiobọhọ kẹ omai riẹ emamọ iruemu nọ ma wo gbe iruemu mai nọ i woma tere he. Ebaibol na o re fiobọhọ kẹ omai riẹ inwene nọ u fo nọ ma re ru evaọ iroro, uruemu, gbe ẹmeọta mai. (Se Jemis 1:23-25.) Rekọ ma te roro nọ ma bi ru oware ovo thọ họ, ma rẹ sai ru inwene nọ u fo ho. Fikiere, o gwọlọ nọ ma rẹ rọ Ebaibol na kiẹ omamai riwi ziezi, jẹ rọ eva efuafo ru onana. (Enuobro 3:40; Hagai 1:5) Olẹ u re je fiobọhọ kẹ omai riẹ oghẹrẹ ohwo nọ ma ginẹ rrọ. Ma sae jọ olẹ yare nọ Jihova ọ kiẹ omai riwi, re o je fiobọhọ kẹ omai riẹ ekpehre uruemu nọ ma wo re ma sai nwene. (Olezi 139:23, 24) Ma rẹ kareghẹhọ nọ, “ohwo eviẹhọ ọ rẹ tọtọ Jihova oma, rekọ o wo usu okpekpe kugbe enọ i kiete.”​—Itẹ 3:32.

6. Fikieme u ro fo nọ ọzae-avọ-aye a hae rọ eva efuafo lele ohwohwo yeri?

⁶ Oruọzewọ u wuzou gaga evaọ uviuwou. Nọ ọzae-avọ-aye a tẹ be rọ eva efuafo lele ohwohwo yeri, a re fievahọ ohwohwo ziezi yọ udu u re te ai otọ. U wo idhere sa-sa nọ ọzae hayo aye ọ sai ro dhesẹ uruemu eviẹhọ evaọ orọo. Wọhọ oriruo, ọ sai rri ifoto-ẹbẹba, dhesẹ isiuru obẹlẹ kẹ omọfa, hayo mu omọfa họ elele dede. Ọso-ilezi na ọ ta nọ: “Mẹ rẹ jọ kugbe ahwo eviẹhọ họ, yọ mẹ rẹ kẹnoma kẹ ahwo nọ a rẹ ko oghẹrẹ ohwo nọ a rrọ dhere.” (Olezi 26:4) Eviẹhọ e rẹ wha ebẹbẹ fihọ orọo ra, o tẹ make rọnọ udu ra ọvo whọ be jọ roro kpahe oghẹrẹ uruemu utioye jọ dede.

7, 8. Ẹvẹ whọ sae rọ rehọ Ebaibol wuhrẹ emọ epanọ oruọzewọ o wuzou te?

 ⁷ O gwọlọ nọ emọ a rẹ riẹ nọ oruọzewọ u wuzou gaga. Esẹgbini a sae rọ Ebaibol na wuhrẹ emọ rai onana. Ma rẹ sae jọ Ebaibol ruẹ iriruo ahwo nọ a dhesẹ uruemu oruọzewọ họ, wọhọ Ekan nọ o zihe ruọ oji; Gehazi nọ o gu ọrue re a ruẹse kẹe igho; gbe Judas nọ o je tho igho, o te je vivie Jesu fiki ewẹ-isiliva ọgba.—Joshua 6:17-19; 7:11-25; 2 Ivie 5:14-16, 20-27; Matiu 26:14, 15; Jọn 12:6.

⁸ Ma rẹ jẹ jọ Ebaibol na ruẹ emamọ iriruo ahwo nọ a dhesẹ uruemu oruọzewọ, wọhọ Jekọp nọ ọ ta kẹ emezae riẹ nọ a zihe ugho jọ nọ a ruẹ; Jẹfta avọ ọmọtẹ riẹ nọ a koko eyaa nọ a ya kẹ Ọghẹnẹ; gbe Jesu nọ o dhesẹ uruemu oruọzewọ makọ evaọ otọ uyero obẹbẹ. (Emuhọ 43:12; Ibruoziẹ 11:30-40; Jọn 18:3-11) Iriruo ahwo nana e sai fiobọhọ kẹ emaha riẹ epanọ oruọzewọ o wuzou te.

9. Nọ ọsẹgboni a tẹ rrọ ahwo oruọzewọ, ẹvẹ o sai ro fiobọhọ kẹ emọ rai?

⁹ Esẹgbini a sai wuhrẹ oware jọ no ehri-uzi Ebaibol nana nọ o wuzou gaga na ze: “Kọ whẹ nọ o bi wuhrẹ omọfa, who gbe wuhrẹ omara re? Whẹ nọ ọ be ta nọ, ‘Who tho uji hi,’ kọ who bi tho uji?” (Ahwo Rom 2:21) Nọ ọsẹgboni a tẹ ta oware jọ yọ a bi ru ofa, emọ a rẹ riẹ. Ma tẹ be vuẹ emọ mai nọ a dhesẹ uruemu oruọzewọ rekọ ma rrọ ere he, emọ na a rẹ gbẹ riẹ onọ a re ru hu. Nọ a te muẹrohọ nọ ọsẹgboni rai a be hai gu ọrue, makọ evaọ eware esese dede, ere ọvona a te hai ru re. (Se Luk 16:10.) Evaọ abọdekọ riẹ, nọ emọ a tẹ ruẹ nọ ọsẹgboni rai yọ ahwo oruọzewọ, o sai  fiobọhọ kẹ ae jọ esẹgbini nọ a re fievahọ nọ ae omarai a te yẹ emọ no.​—Itẹ 22:6; Ahwo Ẹfisọs 6:4.

10. Ẹvẹ ma sai ro dhesẹ uruemu oruọzewọ nọ ma te bi lele ibe Ileleikristi mai ta ẹme?

¹⁰ O gwọlọ nọ ma re dhesẹ uruemu oruọzewọ re nọ ma tẹ rrọ kugbe ibe Ileleikristi mai. O lọhọ gaga re ẹme gheghe nọ ma be ta kpahe omọfa o zihe ruọ iguẹgu, hayo ọtaraha dede. Ma tẹ be wariẹ ẹme jọ nọ ma riẹ sọ uzẹme hayo ọrue he, o sae jọnọ ọrue ma be vaha na. O rẹ mai woma re ma “kpọ ẹrọo” mai. (Itẹ 10:19) Re ma jọ ahwo oruọzewọ, orọnikọ u dhesẹ nọ ma rẹ ta oware kpobi nọ o rrọ omai iroro, nọ ma riẹ, hayo onọ ma yo ho. O tẹ make rọnọ oware nọ ma gwọlọ ta na uzẹme, o sae jọnọ ẹme na o te omai hi, u wuzou hu, hayo u fo re ma wariẹe he. (1 Ahwo Tẹsalonika 4:11) Ahwo jọ a re zue eme họ kẹ ohwo no a vẹ ta nọ, “Mẹ gwọlọ ta uzẹme na kẹ owhẹ” jabọ. Rekọ mai idibo Jihova, ma rẹ daoma re eme mai e jọ wowou ẹsikpobi.​—Se Ahwo Kọlọsi 4:6.

11, 12. (a) Ẹvẹ ohwo nọ ọ thuzi ọ sai ro ru eware yoma viere nọ ọ gbẹ rọwo ta uzẹme he? (b) Enọ vẹ ma rẹ sae nọ omamai? (c) Ẹvẹ ma sai ro dhesẹ uruemu oruọzewọ evaọ ukoko na?

¹¹ Jihova ọ rehọ ekpako mu re a fiobọhọ kẹ ukoko na. O rẹ lọhọ kẹ ekpako na re a fiobọhọ kẹ omai nọ ma tẹ be ta uzẹme kẹ ae. Fikieme? Otẹrọnọ whọ be mọ, nọ whọ jẹ nyabru edọkita re o siwi owhẹ, kọ u wo eware jọ nọ whọ te ko dhere kpahe ẹyao nọ ọ rrọ owhẹ oma na? Who te ru ere, kọ ẹvẹ ọ te sai ro fiobọhọ kẹ owhẹ? Epọvo na re, ma tẹ thuzi ulogbo jọ, ma du gu ọrue kpahe iẹe he. Ukpoye, joma nyabru ekpako na jẹ ta uzẹme na kẹ ae. (Olezi 12:2; Iruẹru Ikọ 5:1-11) Joma ta kpahe  uyero ofa jọ. Eme who ti ru nọ whọ tẹ riẹ nọ ogbẹnyusu ra ọ thuzi ulogbo jọ? (Iruo-Izerẹ 5:1) Kọ whọ te ta nọ: “Mẹ tẹ ginẹ rrọ ogbẹnyusu riẹ, mẹ rẹ kuọ oware na dhere”? Manikọ whọ te kareghẹhọ inọ ekpako na họ ahwo nọ a re fiobọhọ kẹe re ọ sae ruẹrẹ usu riẹ họ kugbe Jihova?​—Ahwo Hibru 13:17; Jemis 5:14, 15.

¹² O tẹ jẹ gwọlọ nọ ma re dhesẹ uruemu oruọzewọ evaọ ukoko na nọ ma te bi kere iyẹrẹ fihọ otọ, wọhọ iyẹrẹ usi uwoma ota mai. Ma rẹ jẹ ta uzẹme re nọ ma te bi fi odẹ hotọ kẹ iruo ọkobaro hayo iruo efa jọ evaọ ukoko na.​—Se Itẹ 6:16-19.

13. Ẹvẹ ma sai ro dhesẹ uruemu oruọzewọ nọ ma te bi ruiruo kugbe ibe Oleleikristi mai jọ?

¹³ O gwọlọ nọ inievo nọ e rrọ ukoko na a ru oware nọ u kiekpahe ekiọthuọ evaọ etoke egagọ họ. Wọhọ oriruo, ma rẹ thueki hi nọ ma tẹ rrọ Ọgwa Uvie hayo usi uwoma ota. Yọ ma rẹ wha inievo mai re he nọ ma te bi lele ai thueki. Whọ tẹ rehọ Isẹri Jihova iruo, hwa ae osa nọ wha rọwo fihọ evaọ ẹruoke, jẹ kẹ ae eware nọ uzi o gwọlọ nọ whọ rẹ kẹ ae evaọ iruo na. O sae jọ ọruẹrẹfihotọ nọ whọ rẹ rọ rẹrote araha rai nọ a tẹ be mọ, hayo oke nọ whọ rẹ kẹ ae nọ a sai ro kpohọ erẹ hayo serihọ. (1 Timoti 5:18; Jemis 5:1-4) Evaọ abọdekọ riẹ, otẹrọnọ Osẹri Jihova ọ rehọ omai iruo, ma re rẹro ho inọ ọ te riẹ omai ru vi ibe iruiruo efa. (Ahwo Ẹfisọs 6:5-8) Ma rẹ jẹ daoma ru iruo evaọ unu ehwa nọ ma tamu, je ru iruo nọ i te osa nọ ọ be hwa omai na.​—2 Ahwo Tẹsalonika 3:10.

14. Eme Ileleikristi nọ e gwọlọ thueki kugbe a re ru taure a te ti muhọ?

¹⁴ Kọ otẹrọnọ ma bi lele oniọvo jọ thueki? Ma  rehọ iẹe nọ wha zọhọ igho kugbe be rọ thueki na, hayo ọjọ o momo kẹ ọjọ. Evaọ iyero itienana, u wo ehri-uzi Ebaibol jọ nọ u wuzou gaga. Oye họ, ma re kere oware nọ ma bi ru kpobi fihọ otọ. Nọ Jerimaya ọruẹaro na ọ dẹ otọ, o kere obe agrimeti ivẹ, ahwo nọ a jọ isẹi a tẹ whobọhọ ọjọ, kẹsena ọ tẹ sẹro ebe ivẹ na fiki ariẹsehe. (Jerimaya 32:9-12; je rri Emuhọ 23:16-20.) Ahwo jọ a re roro nọ ohwo o te bi lele ibe Oleleikristi riẹ kere obe agrimeti, o rẹ wọhọ ẹsenọ a fievahọ iẹe he. Rekọ uzẹme na họ, ma te kere oware kpobi nọ u wobọ kugbe ugho fihọ otọ, o rẹ whaha orithọ, eviẹhọ, gbe ẹwhọ. Makọ evaọ okenọ ma te bi ru oware nọ u wobọ kugbe ugho dede, joma kareghẹhọ nọ udhedhẹ nọ ma re wo evaọ ukoko na u wuzou vi oghẹrẹ ekiọthuọ kpobi.​—1 Ahwo Kọrint 6:1-8; rri Ẹme-Oruvẹ 30.

15. Ẹvẹ Jihova o rri ewhariọ?

¹⁵ O gwọlọ nọ ma re dhesẹ uruemu oruọzewọ kẹ ohwo kpobi, makọ ahwo nọ a rrọ Isẹri Jihova ha. Jihova ọ gwọlọ nọ ma rẹ jọ ahwo oruọzewọ. Ebaibol na ọ ta nọ: “Iskeli ewhariọ e rẹ tọtọ Jihova oma, rekọ owawọ-oware ogbagba o rẹ were iẹe.” (Itẹ 11:1; 20:10, 23) Evaọ oke ahwo nọ a gbiku rai fihọ Ebaibol na, a jẹ hae rehọ iskeli thueki. Rekọ ehreki jọ a jẹ hae wha ahwo re, a rẹ wawo eware nọ a gbẹ ta mu gba ha yọ a re je ru ahwo hwa ugho vi epanọ u fo nọ a rẹ hwa. Wọhọ epanọ o jọ evaọ oke yena, ahwo a gbẹ be wha amọfa re nẹnẹ. Yọ wọhọ epanọ Jihova o mukpahe ewhariọ evaọ oke yena, ere ọvona o gbe mukpahe iẹe nẹnẹ re.

16, 17. Iruemu vẹ o gwọlọ nọ ma rẹ whaha?

 ¹⁶ Iyero sa-sa e riẹ nọ ohwo ọ sae jọ wha amọfa re. Wọhọ oriruo nọ ma tẹ be gwọlọ iruo, nọ ma te bi kere eme fihọ efọmo egọmeti, hayo nọ ma te bi kere ẹdawọ evaọ obọ isukulu. Ahwo buobu a re roro nọ o thọ họ re ohwo o gu ọrue, hayo re ohwo o bru okpa họ ẹme vrẹta, hayo viẹ amọfa họ. Onana u re gbe omai unu hu. Ebaibol na ọ ta nọ evaọ edẹ urere uyero-akpọ nana, ahwo a ti “you omobọ rai, you ugho, . . . a ti you oware uwoma ha.”​—2 Timoti 3:1-5.

¹⁷ Ẹsejọ o rẹ wọhọ nọ ahwo nọ a rẹ wha amọfa re eware i re woma kẹ evaọ akpọ na. (Olezi 73:1-8) A sai tube si Oleleikristi no iruo, whae re, hayo ru akpọ bẹe dede evaọ oria iruo riẹ fikinọ o bi dhesẹ uruemu oruọzewọ. Rekọ uzẹme na họ, oruọzewọ u te oware nọ ma rẹ rọ fiki riẹ ruẹ uye. Ẹvẹ ma rọ ta ere?

18. Fikieme emamọ odẹ u ro woma gaga?

¹⁸ Evaọ akpọ na nẹnẹ, a rẹ kake ruẹ ohwo oruọzewọ họ, nọ a re fievahọ, fikiere ohwo otiọye o re wo emamọ odẹ gaga. Mai kpobi ma rẹ sai wo emamọ odẹ utioye. (Maeka 7:2) Uzẹme na họ, ahwo jọ a sai se owhẹ ẹkoko hayo ta nọ whọ rrọ gheghẹ fiki uruemu oruọzewọ ra. Rekọ u wo ahwo nọ a ti you owhẹ je fievahọ owhẹ fiki uruemu nana. Evaọ akpọ na soso, a riẹ Isẹri Jihova wọhọ ahwo oruọzewọ. O rẹ mae were ahwo jọ re a rehọ Isẹri Jihova iruo keme a riẹ nọ a ti dhesẹ uruemu oruọzewọ. Yọ a te bi si amọfa no iruo fikinọ a wo uruemu ewhariọ, a re si Isẹri Jihova no iruo ho.

19. Ẹvẹ uruemu oruọzewọ nọ who re dhesẹ u ti ro fiobọhọ evaọ usu ra kugbe Jihova?

 ¹⁹ Ma te bi dhesẹ nọ mai yọ ahwo oruọzewọ evaọ eware kpobi, ma ti wo emamọ obruoziẹ-iroro, yọ udu u ti te omai otọ. Ma rẹ sae jọ wọhọ Pọl nọ o kere nọ: “Ma be gwọlọ ru eware kpobi avọ oruọzewọ.” (Ahwo Hibru 13:18) Mai wuzou na, Jihova Ọsẹ obọ odhiwu mai o ti muẹrohọ jẹ ghale omai keme ma be daoma jọ ahwo oruọzewọ evaọ eware kpobi.​—Se Olezi 15:1, 2; Itẹ 22:1.