1, 2. Fikieme ma jẹ yọroma nọ ma tẹ be salọ eware nọ ma re ro le oke haro?

MA REHỌ iẹe nọ whọ gwọlọ bru akọ họ ubi-ure jọ, rekọ whọ tẹ ruẹ nọ oria jọ riẹ u gbo no. Eme who ti ru? Kọ whọ te re iẹe avọ ere? Who ti gbolo iei kufiẹ? Manikọ whọ te biẹ oria nọ u gbo na kufiẹ jẹ re abọ nọ o woma na?

² Eware nọ ma re rri, gaviezọ kẹ, hayo se e wọhọ ubi-ure yena. Eware nana jọ e rẹ sae jọ wowoma, rekọ efa buobu i gbo no keme e vọ avọ ọfariẹ-ogbe, ozighi,  gbe iruẹru imizi. Fikiere nọ whọ tẹ be salọ, kọ whọ be hae ta nọ: “Onana yọ ẹme obọmẹ. Mẹ sae salọ onọ u je omẹ kpobi”? Hayo kọ whọ be hae ta nọ: “Eware kpobi nọ a re rri, gaviezọ kẹ, hayo se ro le oke haro i yoma”? Manikọ whọ be hae romatotọ salọ enọ i woma jẹ whaha enọ i yoma?

3. Eme ma re roro kpahe nọ ma tẹ be salọ eware nọ ma rẹ rọ sasa oma?

³ Mai kpobi ma rẹ gwọlọ eware nọ ma rẹ rọ sasa oma ẹsejọ wọhọ ighe etẹlẹvisiọno, ile, hayo ebe nọ ma re se, yọ ma gwọlọ salọ enọ i woma. Fikiere o gwọlọ nọ ma re roro kpahe oghẹrẹ nọ eware nana e sai ro kpomahọ usu mai kugbe Jihova.

4. Ehri-uzi Ebaibol jọ vẹ o rẹ sai fiobọhọ kẹ omai salọ eware nọ ma rẹ rọ sasa oma?

⁴ Nọ ma roma mudhe kẹ Jihova, ma ya eyaa kẹe nọ ma te rọ uzuazọ mai kpobi gọe. (Se Ọtausiuwoma Na 5:4.) Ma ya eyaa nọ ma ti “ru eware kpobi rọ kẹ Ọghẹnẹ oruaro.” (1 Ahwo Kọrint 10:31) Onana u dhesẹ nọ ma rọ oma mudhe kẹ Jihova evaọ okenọ ma tẹ make rrọ ẹkeriotọ omawere, orọnikọ nọ ma tẹ rrọ obọ ewuhrẹ hayo usi uwoma ota ọvo ho.

5. Ẹvẹ u fo nọ egagọ mai e rẹ jọ?

⁵ Eware kpobi nọ ma bi ru evaọ uzuazọ i wobọ kugbe egagọ mai. Pọl ukọ na o ru onana vẹ nọ ọ ta nọ: “Wha rehọ ugboma rai dhe idhe nọ e rrọ uzuazọ, ọrẹri, onọ Ọghẹnẹ ọ rẹ jẹrehọ.” (Ahwo Rom 12:1) Jesu ọ ta nọ: “Whọ rẹ rehọ udu ra kpobi gbe uzuazọ ra kpobi gbe iroro ra kpobi gbe ẹgba ra kpobi ro you Jihova Ọghẹnẹ ra hrọ.” (Mak 12:30) Ma gwọlọ  kẹ Jihova onọ o mai woma ẹsikpobi. Evaọ Izrẹl oke anwae, nọ ohwo ọ tẹ be rehọ arao dhe idhe, o gwọlọ nọ arao na ọ rẹ jọ omakọkọ. Nọ oware jọ o tẹ jọ oma arao na thọ, Jihova o re mi idhe na ha. (Iruo-Izerẹ 22:18-20) Epọvo na Jihova ọ rẹ sae siọ egagọ mai nẹnẹ re. Evaọ oghẹrẹ vẹ?

6, 7. Ẹvẹ eware nọ ma rẹ rọ sasa oma i ro wobọ kugbe egagọ mai?

⁶ Jihova ọ vuẹ omai nọ: “Wha rẹ jọ ọrẹri hrọ, keme mẹ ọrẹri.” (1 Pita 1:14-16; 2 Pita 3:11) Nọ iruẹru egagọ mai e tẹ rrọ fuafo ọvo Jihova ọ rẹ rọ jẹ ae rehọ. (Iziewariẹ 15:21) Egagọ mai e rẹ sae fo ho nọ ma te bi ru eware nọ Jihova o mukpahe, wọhọ oriruo nọ ma te bi gbe-ọfariẹ, ru ozighi, hayo duobọhọ iruẹru imizi. (Ahwo Rom 6:12-14; 8:13) Eva e rẹ jẹ dha Jihova re nọ ma tẹ be hai rri ughe eware itieye na rọ sasa oma. Onana o rẹ sai gbe egagọ mai ku je ru nọ Jihova ọ gbẹ rọ jẹ ai rehọ họ. O rẹ sae jẹ raha usu mai kugbe Jihova riẹriẹriẹ.

⁷ Nọ o rrọ ere na, ẹvẹ ma sae rọ salọ eware arozaha nọ i fo? Ehri-izi vẹ i ti fiobọhọ kẹ omai riẹ eware nọ i fo nọ ma re ro le oke haro gbe enọ ma rẹ whaha?

8, 9. Oghẹrẹ eware arozaha vẹ ma rẹ whaha? Kọ fikieme?

⁸ Eware sa-sa e vọ riẹ nọ ma sae rọ sasa oma hayo le oke haro. Ejọ rai i fo kẹ Ileleikristi rekọ ibuobu rai i fo ho. Joma kake ta kpahe enọ i fo ho nọ ma rẹ whaha.

⁹ Ifimu buobu, eria itanẹte sa-sa, ighe etẹlẹvisiono, erozaha ividio, gbe ile buobu yọ erọ ọfariẹ, ozighi,  hayo iruẹru imizi. A rẹ jarae dhesẹ eware iyoma evaọ oghẹrẹ nọ i re ro fou ehwẹ hayo ru ohwo roro nọ e thọ họ. Rekọ Ileleikristi a rẹ yọroma gaga re a whaha eware arozaha itieye nọ e wọso izi ikiẹrẹe Jihova. (Iruẹru Ikọ 15:28, 29; 1 Ahwo Kọrint 6:9, 10) Ma tẹ siọ ighe hayo eware itienana, yọ ma bi dhesẹ kẹ Jihova nọ ma mukpahe eware nọ ọyomariẹ o mukpahe.​—Olezi 34:14; Ahwo Rom 12:9.

10. Eme ọ rẹ sai noi ze nọ ma tẹ be hai rri, gaviezọ kẹ, hayo se eware nọ i fo ho?

¹⁰ Rekọ ahwo jọ a re roro nọ oware ovo o jọ ozighi, ọfariẹ-ogbe, hayo iruẹru imizi thọ họ. A rẹ ta nọ: ‘Eme ọ jariẹ thọ? Me re ru eware yena vievie he.’ Ma te roro ere yọ ma be viẹ omamai họ. Ebaibol na ọ ta nọ: “Udu na u wo ẹghẹ vi oware ofa kpobi, yọ u re bru okpakpa.” (Jerimaya 17:9) Ma tẹ be hai rri, gaviezọ kẹ, hayo se eware nọ Jihova o mukpahe, kọ ma sae ginẹ ta nọ ma mukpahe eware yena? Ma tẹ be hae roma kẹ eware nana ẹsikpobi, e te reria omai oma, ma ve ti roro nọ oware ovo o jarae thọ họ. Nọ oke o be nyaharo na, obruoziẹ-iroro mai ọ gbẹ te hai brukpe omai hi nọ ma tẹ gwọlọ ru oware nọ o thọ.​—Olezi 119:70; 1 Timoti 4:1, 2.

11. Ẹvẹ obe Ahwo Galesha 6:7 o sai ro fiobọhọ kẹ omai salọ emamọ eware arozaha?

¹¹ Ebaibol na ọ ta nọ: “Oware kpobi nọ ohwo ọ be kọ, oye o ti vu re.” (Ahwo Galesha 6:7) Uzẹme na họ ma tẹ be hai rri hayo gaviezọ kẹ eware nọ i fo ho, ma sai ru eware itieye na nọ oke o be nyaharo na. Wọhọ oriruo, ahwo jọ a rri ighe ọfariẹ te epanọ ai omarai a ro gbe ọfariẹ nọ uvẹ na u rovie fihọ. Rekọ Jihova o re  fiobọhọ kẹ omai nọ ma sae rọ salọ emamọ eware arozaha.

12. Eme o re fiobọhọ kẹ omai jẹ emamọ iroro kpahe eware nọ ma re rri, se, hayo gaviezọ kẹ?

¹² U wo ighe hayo erozaha jọ nọ ma riẹ vevẹ nọ Jihova o mukpahe, yọ ma rẹ whaha ae. Kọ ẹvẹ kpahe enọ e nwani mu omai ẹro tere he sọ ma rẹ whaha ae? Jihova ọ fodẹ eware nọ ma re rri, gaviezọ kẹ, hayo se unọjọ utọjọ kẹ omai hi. Ukpoye, ọ gwọlọ nọ ma rọ obruoziẹ-iroro mai nọ ma rọ Ebaibol wuhrẹ no salọ onọ u fo. (Se Ahwo Galesha 6:5.) Ehri-izi hayo iwuhrẹ sa-sa nọ i dhesẹ oghẹrẹ nọ Jihova o re rri eware e rrọ Ebaibol na. Ehri-izi nana i re fiobọhọ kẹ omai wuhrẹ obruoziẹ-iroro mai. I re fiobọhọ kẹ omai riẹ “oware nọ oreva Jihova o rrọ” re ma sae jẹ iroro nọ i re ru eva were iẹe.​—Ahwo Ẹfisọs 5:17.

13. Fikieme eware arozaha nọ Oleleikristi jọ ọ rẹ salọ i re ro wo ohẹriẹ no erọ Oleleikristi ọfa? Rekọ eme o gba họ nọ Oleleikristi kpobi o re ru?

¹³ Ẹsibuobu, eware arozaha nọ Oleleikristi jọ ọ rẹ salọ u re wo ohẹriẹ no onọ Oleleikristi ọfa ọ rẹ salọ. Fikieme? Keme ma wo ọvuọ oware nọ o rẹ were omai. U te no ere no, oware nọ Oleleikristi jọ ọ rẹ jẹrehọ Oleleikristi ọfa ọ sae jẹe rehọ họ fiki obruoziẹ-iroro riẹ. O make rrọ ere na, re ma sae jẹ emamọ iroro, o gba Oleleikristi kpobi họ nọ o re ru lele ehri-izi Ebaibol. (Ahwo Filipai 1:9) Ehri-izi nana i ti fiobọhọ kẹ omai salọ eware arozaha nọ Ọghẹnẹ o mukpahe he.​—Olezi 119:11, 129; 1 Pita 2:16.

14. (a) Eme ma re roro kpahe evaọ ẹme oke nọ ma rẹ raha fihọ eware arozaha? (b) Ohrẹ vẹ Pọl ọ kẹ Ileleikristi?

 ¹⁴ Oware ofa nọ ma re roro kpahe họ, oke nọ ma be hae raha fihọ eware arozaha. Onana o sai dhesẹ epanọ ma rri eware arozaha. Egagọ Jihova mai Ileleikristi ma rẹ rọ karo evaọ uzuazọ. (Se Matiu 6:33.) Rekọ ma gbe rri mu hu, eware arozaha e sae rehọ oke mai kpobi no. Pọl ọ hrẹ Ileleikristi nọ: “Wha fiẹrohotọ ziezi re wha ruẹ nọ oghẹrẹ nọ wha be nya o rrọ wọhọ igheghẹ hẹ rekọ wọhọ ahwo nọ a wo areghẹ, wha hae rehọ oke rai ruiruo evaọ edhere nọ ọ mai woma.” (Ahwo Ẹfisọs 5:15, 16) Fikiere o gwọlọ nọ oke nọ ma rẹ raha fihọ eware arozaha u re wo umuo, re  ma ruẹ nọ ma rọ egagọ Ọghẹnẹ karo evaọ uzuazọ.​—Ahwo Filipai 1:10.

15. Ẹvẹ ma rẹ rọ whaha eware arozaha nọ e rẹ sae raha usu mai kugbe Jihova?

¹⁵ O rrọ vevẹ, ma rẹ whaha eware arozaha nọ ma riẹ nọ Jihova o mukpahe. Kọ ẹvẹ kpahe enọ e nwani mu omai ẹro tere he sọ ma rẹ whaha ae? Kọ u du gwọlọ nọ ma yọroma kẹ itienana re? Roro kpahe onana. Whọ tẹ rrọ edhere nọ a ru fihọ ehru ugbehru, kọ akọ ugbehru na whọ te jọ nya? Ijo. Who te rri uzuazọ ra ghaghae, whọ te kẹnoma no akọ ugbehru na. Epọvo na o rrọ evaọ ẹme eware arozaha nọ ma rẹ salọ. Ebaibol na ọ ta nọ: “Si awọ ra no edhere omuomu.” (Itẹ 4:25-27) Fikiere, orọnikọ eware arozaha nọ ma riẹ nọ e thọ ọvo ma rẹ whaha ha, rekọ te enọ ma viẹro ku nọ i fo ho nọ e rẹ sae raha usu mai kugbe Jihova.

16. (a) Eware jọ vẹ Jihova o mukpahe? (b) Ẹvẹ ma re ro dhesẹ nọ ma mukpahe eware nọ Jihova o mukpahe?

¹⁶ Ọso-ilezi na o kere nọ: “O whai enọ i you Jihova, wha mukpahe oware uyoma.” (Olezi 97:10) Ma rẹ jọ Ebaibol na ruẹ epanọ Jihova o re roro gbe oghẹrẹ nọ o re rri eware. Hae nọ omara nọ, ‘Ẹvẹ eware nọ me bi wuhrẹ e sai ro fiobọhọ kẹ omẹ rri eware epanọ Jihova o rri rai?’ Wọhọ oriruo, ma wuhrẹ nọ Jihova o mukpahe “ẹrọo ọrue, abọ nọ o re kpe azẹ ekueku, udu nọ o rẹ ma omaa umuomu, awọ nọ ọ rẹ dhẹ vẹrẹ vẹrẹ nyai ru umuomu.” (Itẹ 6:16-19) Ma te je wuhrẹ inọ o gba omai họ nọ ma rẹ whaha “ọfariẹ-ogbe, . . . ẹdhọgọ, iruẹru-imizi, . . . ihri-eriọ, ofu-ọkpoo, . . . isiuru  kẹ eware amọfa, idieda-thomawa, ehaa nọ a rẹ jọ ru eware odode, gbe eware itienana.” (Ahwo Galesha 5:19-21) Kọ whọ gbẹ ruẹ nọ ehri-izi Ebaibol nana e sai fiobọhọ kẹ owhẹ salọ eware arozaha nọ i fo? Ma gwọlọ ru lele izi Jihova evaọ oware kpobi, te okenọ ma rrọ kugbe amọfa hayo nọ mai ọvo ma tẹ rrọ oria. (2 Ahwo Kọrint 3:18) Uzẹme na họ, eware arozaha nọ ma salọ evaọ okenọ mai ọvo ma tẹ rrọ oria i re dhesẹ oghẹrẹ ohwo nọ ma ginẹ rrọ.​—Olezi 11:4; 16:8.

17. Taure ma tẹ te salọ oware nọ ma re rri hayo gaviezọ kẹ, enọ vẹ u fo nọ ma rẹ nọ omamai?

¹⁷ Fikiere, nọ whọ tẹ be salọ oware nọ who re rri, gaviezọ kẹ, hayo se, nọ omara nọ: ‘Ẹvẹ oware nọ mẹ salọ u ti ro kpomahọ usu mẹ kugbe Jihova? Kọ u ti ru obruoziẹ-iroro mẹ brukpe omẹ?’ Joma ta kpahe ehri-izi Ebaibol efa nọ e rẹ sai fiobọhọ kẹ omai salọ eware arozaha nọ i fo.

18, 19. (a) Ohrẹ vẹ Pọl ọ kẹ Ileleikristi? (b) Ehri-izi vẹ i ti fiobọhọ kẹ omai salọ eware nọ ma re rri, se, hayo gaviezọ kẹ?

¹⁸ Ma tẹ be salọ oware nọ ma re rri, se, hayo gaviezọ kẹ, yọ oware nọ ma gwọlọ fihọ iroro mai ma be salọ na. Pọl o kere nọ: “Eware kpobi nọ e rrọ uzẹme, eware kpobi nọ e roja gaga, eware kpobi nọ i kiẹrẹe, eware kpobi nọ e fo, eware kpobi nọ e rẹ wha uyoyou họ aro, eware kpobi nọ a be ta emamọ ẹme kpahe, eware kpobi nọ i woma, gbe eware kpobi nọ i fo ejiro, wha hai roro kpahe eware nana.” (Ahwo Filipai 4:8) Ma tẹ be hai fi emamọ eware itieye họ iroro mai, ma te sae ta nọ: “Jọ ẹmeunu mẹ gbe eware nọ me bi roro didi kpahe evaọ udu mẹ e jọ enọ e rẹ were owhẹ, O Jihova.”​—Olezi 19:14.

 ¹⁹ Nọ omara nọ: ‘Eme mẹ be hai fihọ iroro mẹ? Nọ me te rri ifimu hayo oghẹrẹ ughe jọ no, kọ eva e be hae were omẹ? Kọ obruoziẹ-iroro mẹ ọ be hae jọ fuafo? (Ahwo Ẹfisọs 5:5; 1 Timoti 1:5, 19) Kọ mẹ sae lẹ se Jihova ababọ udu nọ u re brukpe omẹ? Manikọ udu o be hai brukpe omẹ? Kọ ifimu hayo ughe na o be hae lẹliẹ omẹ roro kpahe ozighi hayo ọfariẹ-ogbe? (Matiu 12:33; Mak 7:20-23) Kọ eware arozaha nọ mẹ salọ i bi ru nọ “uyero-akpọ nana o [be rọ] kpọ” omẹ?’ (Ahwo Rom 12:2) Iyo mai kẹ enọ nana e rẹ sai fiobọhọ kẹ omai riẹ oware nọ o gwọlọ nọ ma ru re usu mai kugbe Jihova o jọ gaga. Ajọ ma hae lẹ olẹ ọso-ilezi na inọ: “Si ibiaro mẹ no eware nọ i fioka ha nọ me re rri.” *​—Olezi 119:37.

20, 21. Fikieme ma je roro kpahe amọfa nọ ma tẹ be salọ oware nọ ma re rri, se, hayo gaviezọ kẹ?

²⁰ Ehri-uzi ọfa jọ nọ o wuzou gaga nọ ma re roro kpahe họ: “Uzi o kuvẹ eware kpobi, rekọ orọnọ eware kpobi e rẹ bọ ohwo ga ha. Jọ omomọvo ọ hae daoma ru oware nọ o rẹ kẹ omọfa erere orọnikọ omobọ riẹ hẹ.” (1 Ahwo Kọrint 10:23, 24) Fikinọ ma wo uvẹ nọ ma re ru oware jọ, orọnikọ o nwani dhesẹ nọ ma re ru oware na hrọ họ. O gwọlọ nọ ma rẹ romatotọ roro kpahe epanọ iroro nọ ma jẹ i ti kpomahọ ibe Ileleikristi mai.

²¹ Obruoziẹ-iroro ohwo kpobi ọ rrọ epọvo na ha.  Wọhọ oriruo, obruoziẹ-iroro ra ọ sae kẹ owhẹ uvẹ rri oghẹrẹ ughe jọ evaọ etẹlẹvisiono. Rekọ whọ vẹ ruẹ nọ obruoziẹ-iroro omọfa o re brukpei nọ o te rri ughe ovona. Kọ eme who re ru? Dede nọ who wo udu nọ who re ro rri ughe yena, whọ sae jiroro nọ whọ rẹ siọ ughe na ba eriwo. Fikieme? Keme whọ gwọlọ “raha uzi wọso inievo ra” ha, yọ whọ gwọlọ “raha uzi wọso Kristi” hi. (1 Ahwo Kọrint 8:12) Ma gwọlọ ru oware ovo nọ o rẹ lẹliẹ ibe Oleleikristi mai zoruẹ hẹ.​—Ahwo Rom 14:1; 15:1; 1 Ahwo Kọrint 10:32.

22. Ẹvẹ ma sai ro dhesẹ nọ ma wo ororokẹ nọ ibe Oleleikristi mai ọ tẹ salọ oware nọ u wo ohẹriẹ no omai?

²² Evaọ abọdekọ riẹ, kọ eme who re ru nọ obruoziẹ-iroro ra ọ gbẹ be kẹ owhẹ uvẹ rri ughe, se, hayo ru oware jọ họ, rekọ obruoziẹ-iroro omọfa o kẹ riẹ uvẹ? Fikinọ who you ibe Oleleikristi ra yọ who wo adhẹẹ kẹe, whọ rẹ tẹzẹ iẹe nọ jọ ọ salọ enọ whọ salọ na ha. Ohwo nọ ọ rẹ dhẹ omoto ọ riẹ nọ amọfa a sae dhẹ vẹrẹ hayo kpẹlẹ vi ọyomariẹ, rekiyọ a be riẹ dhẹ ghele. Epọvo na re, whẹ avọ Oleleikristi ọfa wha sai lele ehri-izi Ebaibol evona, rekọ eware arozaha nọ i fo, nọ wha rẹ salọ e sai wo ohẹriẹ.​—Ọtausiuwoma Na 7:16; Ahwo Filipai 4:5.

23. Eme o re fiobọhọ kẹ omai salọ eware nọ ma re rri, se, hayo gaviezọ kẹ?

²³ Fikiere, eme o re fiobọhọ kẹ omai salọ eware nọ u fo nọ ma re rri, se, hayo gaviezọ kẹ? Ma re ru lele obruoziẹ-iroro mai nọ ma rọ Ebaibol wuhrẹ no, je roro kpahe epanọ oware nọ ma salọ u ti kpomahọ ibe Ileleikristi mai. Onana u ti ru eva were omai inọ ma bi gine “ru eware kpobi rọ kẹ Ọghẹnẹ oruaro.”