1-4. Ẹbẹbẹ ologbo vẹ o te Pita, kọ ẹvẹ o hae jọ owhẹ oma o hae jọ nọ whẹ oware na o via kẹ na?

 A SU Pita ruọ oria nọ a bi ti jo fi ei họ uwou-odi no, a te si ẹthẹ ayọno nọ ọ rrọ unuẹthẹ ighẹ na gbe. Dai roro epanọ ẹthẹ na o ru edo te nọ a si ei gbe. Kẹsena a te su Pita kpohọ uwou-odi riẹ. A tẹ rọ egbregba kare iẹe fihọ udevie isoja Rom ivẹ nọ i ti rou rie. Kọ etẹe ọ be jọ hẹrẹ oware nọ a ti ru ei. Ọ hẹrẹ euwa buobu, yọ o sae tubẹ jọ nọ ọ hẹrẹ unu edẹ jọ dede. O wọhọ nọ oware nọ ọ jẹ ruẹ oke yena kpobi họ igbẹhẹ uwou-odi na, eyọno nọ a rọ kare uwou-odi na, egbregba nọ e riẹe abọ, gbe isoja nọ i bi rou rie.

² Kẹsena Pita o te yo nọ a ti kpei no. Ovie na Herọd Agripa I ọ ginẹ gwọlọ kpei. a Yọ o te kpei no o ti whowho iei kẹ ahwo Ju re eva e were ae, nọ a te ru ehaa Ọnyavrẹ no. Nọ ehaise gheghe he. Osu nana ọvona ọye o kpe Jemis nọ ọ jọ ukọ Jesu, yọ u ri kri nọ onana o via ha.

³ Ma rehọ iẹe nọ odẹnotha a bi ti kpe Pita. Eme who roro nọ o je roro evaọ uwou-odi na evaọ aso inẹnẹ na? Kọ ọ te kareghẹhọ ẹme nọ Jesu ọ ta inọ oke jọ o be tha nọ a te gbae abọ, a ve su ei vrẹ, te o were riẹ te o were riẹ hẹ? (Jọn 21:18, 19) O sae jọ nọ oghẹrẹ nọ a ti ro kpei Jesu ọ jẹ ta kpahe na. Ẹsejọhọ Pita o je roro nọ oke yena oye u te no na.

⁴ O hae jọ nọ whẹ họ Pita, ẹvẹ o hae jọ owhẹ oma? Oware utioye o tẹ via kẹ ahwo buobu, eva e rẹ were ae he, a re roro nọ orai u re no. Kọ ẹbẹbẹ ologbo o te te ohwo nọ ọ be rọ eva riẹ kpobi lele Jesu, yọ oriẹ u re no? Eme oware nọ Pita avọ ilele efa a ru okenọ a je kpokpo ai u wuhrẹ omai? Ma te jọ uzoẹme nana ruẹ e riẹ.

5, 6. (a) Fikieme Herọd Agripa I ọ jẹ rọ wọso ukoko Ileleikristi na, kọ eme o ru? (b) Eme o lẹliẹ uwhu Jemis da inievo na gaga?

⁵ Ma jọ uzou nọ o vrẹ na wuhrẹ nọ Kọniliọs avọ ahwo uwou riẹ nọ a  rrọ ahwo Ju hu a kurẹriẹ. O jọ oware okpokpọ inọ Ọghẹnẹ ọ kẹ ahwo erẹwho efa uvẹ re a jọ ukoko Ileleikristi na. Rekọ ma riẹ nọ eva e te dha ahwo Ju nọ a rrọ Ileleikristi hi gaga inọ ahwo Ju buobu nọ e rrọ Ileleikristi avọ ahwo erẹwho efa a bi kuomagbe gọ Ọghẹnẹ.

⁶ Herọd nọ ọ jọ osu omuomu nọ o re ru ẹghẹ gaga na, ọ ruẹ nọ uvẹ nọ o re ro ru eva were ahwo Ju ona. Fikiere o te mu Ileleikristi họ ekpokpo. Ẹsejọhọ o yo nọ okenọ Jesu Kristi ọ gbẹ jọ akpọ, Jemis ukọ na ọ kẹle riẹ gaga. Fikiere Herọd ọ tẹ “rọ ọgbọdọ kpe Jemis oniọvo Jọn.” (Iruẹru 12:2) Oware nana o kẹ inievo ukoko na uye gaga. Jemis ọ jọ usu ikọ esa nọ Jesu ọ rehọ gboma kpobọ ugbehru nọ oma riẹ o jẹ jọ lo nwranwranwra. Yọ ọ rọ ẹro ruẹ iruo igbunu jọ nọ Jesu o ru nọ ikọ efa a ruẹ hẹ. (Mat. 17:1, 2; Mak 5:37-42) Jesu o se Jemis avọ Jọn oniọvo riẹ “Emezae Agbrara” fiki ọwhọ nọ ọ jarai oma. (Mak 3:17) Fikiere o te da inievo ukoko na gaga nọ a ruẹ nọ ukọ Jesu nana nọ o wo ẹrọwọ, yọ ọ rẹ wharo ta usi uwoma na a kpe rie no.

7, 8. Nọ a mu Pita fihọ uwou-odi no, eme inievo ukoko na a ru?

⁷ Jemis nọ Agripa o kpe na o were ahwo Ju gaga. Yọ oware nọ Agripa ọ gwọlọ oye. Nọ ọ ruẹ nọ o were rai, o te je mu Pita wọhọ epanọ ma ta no evaọ obọ emuhọ uzou nana. Ẹsejọhọ Agripa ọ kareghẹhọ nọ ikọ na nọ a fihọ uwou-odi oke jọ o whaha oware ovo ho. A te no uwou-odi ze a ve je mu usi uwoma họ ẹta, wọhọ epanọ ma ruẹ evaọ uzou avọ isoi obe nana. Fikiere Herọd ọ tẹ gwọlọ nọ o re ru oware jọ re a gbẹ sai no uwou-odi ze vievie he. Nọ o mu Pita no, o te fi isoja ikpegbezeza họ re a hai rou rie. Yọ ivivẹ i re rou rie taso tuvo. Ọ tẹ vabọ, isoja nọ i je rou rie na o ti kru, o ve ru ai oware nọ ọ jẹ te gwọlọ ru Pita na. Kọ nọ o rrọ enẹ na, eme inievo ukoko na a ti ru?

 ⁸ Inievo ukoko na a riẹ oware nọ a re ru. Iruẹru Ikọ 12:5 o ta nọ: “Fikiere Pita ọ tẹ jọ uwou-odi na, rekọ ukoko na o jẹ lẹ gaga se Ọghẹnẹ fiki riẹ.” A ginẹ lẹ gaga fiki emamọ oniọvo rai nọ a fihọ uwou-odi na. Dede nọ uwhu Jemis o lọhọ e rai oma, a kru udu ga. A roro nọ olẹ u ti ru oware ovo ho ho. Jihova ọ rẹ gaviezọ kẹ elẹ idibo riẹ gaga. Yọ otẹrọnọ oware nọ a be yare iẹe na o rọwokugbe oreva riẹ, o re ru ei. (Hib. 13:18, 19; Jem. 5:16) Jọ mai Ileleikristi inẹnẹ ma hae kareghẹhọ onana ẹsikpobi.

9. Eme olẹ nọ inievo ukoko na a jẹ lẹ roro Pita u wuhrẹ omai?

⁹ Kọ whọ riẹ inievo jọ nọ ẹbẹbẹ o te oma? O sae jọ nọ a bi kpokpo ai gaga, egọmeti ọ rọwo nọ a ta usi uwoma hayo kpohọ ewuhrẹ hẹ, otọ u nuhu hayo owhe o ku eware rai. Daoma hae lẹ roro inievo nana. Ẹsejọhọ whọ riẹ amọfa jọ nọ oghẹrẹ ebẹbẹ efa i te. O sae jọ ẹbẹbẹ uviuwou, hayo o sae jọnọ oware jọ nọ o via o soriẹ ze nọ eva e gbẹ be were ae he. Taure whọ tẹ te lẹ, hai roro kpahe inievo itienana. Whọ sae lẹ roro ae je se odẹ rai nọ whọ tẹ be lẹ se Jihova “Ọnọ o re yo olẹ” na. (Ol. 65:2) U fo re who ru ere keme ẹdẹ nọ ẹbẹbẹ o te te owhẹ oma, whọ te gwọlọ nọ a lẹ roro owhẹ re. Binikọ ere he?

10, 11. Dhesẹ oghẹrẹ nọ ukọ-odhiwu nọ Jihova o vi ze o ro si Pita no uwou-odi.

¹⁰ Kọ udu u je bru Pita inọ a bi ti kpei no? Ma nwane riẹ hẹ. Rekọ evaọ aso urere riẹ evaọ uwou-odi na, ọ wezẹ di gaga dede nọ isoja ivẹ i je rou rie evaọ tabọ tabọ. Pita o gine wo ẹrọwọ, ọ daezọ oware nọ a bi ti ru ei evaọ okiokiọ riẹ hẹ. Ọ riẹ nọ Jihova ọ te kareghẹhọ iẹe nọ a tẹ maki kpei dede. (Rom 14:7, 8) Rekọ oware jọ o via nọ Pita o rẹro riẹ vievie he. Ẹsiẹvo na, elo ọgaga jọ o  te lo evaọ uwou-odi na. Ukọ-odhiwu jọ ọye ọ ruọ uwou-odi na, rekọ o wọhọ nọ isoja na a ruẹ e riẹ hẹ. Ọ tẹ rọwo Pita ze vẹrẹ vẹrẹ. Egbregba nọ a rọ kare iẹe abọ na, nọ e wọhọ eware nọ a rẹ sae sawo ho na, i te kie noi abọ fihọ otọ yọlọ.

¹¹ Ukọ-odhiwu na ọ tẹ ta kẹ Pita ududu nọ: “Kpama vẹrẹ vẹrẹ! . . . Ku ewu ra họ je fi eviẹ ra họ. . . . Ku ewu ehru ra họ.” Pita ọ tẹ nwani ru ere. Kẹsena ọ tẹ vuẹe nọ: “Lele omẹ.” Ere Pita o ro mu ei họ elele. A te no eva uwou-odi na, nya aro isoja nọ i bi rou rie vrẹ ruọ eva ighẹ na bẹsenọ a rọ nyate ẹthẹ ayọno ologbo nọ ọ rrọ aro ighẹ na. Kọ ẹvẹ a ti ro rovie ẹthẹ na ruọ otafe na? Otẹrọnọ onọ yena o jọ Pita udu vẹre, o roro i rie kri hi. Epanọ a be rọ kẹle unuẹthẹ na “ẹthẹ na ọvo o te rovie kẹ ae.” Ere a ro no ighẹ na ruọ otafe, jẹ ruọ eva iyẹrẹ na. Ukọ-odhiwu na ọ tẹ rayẹ se iẹe ba. Pita ọvo o te muhọ ẹnyavrẹ. Oke yena ọ rọ riẹ nọ kpakọ uwou-odi ukọ-odhiwu na o si rie no na! Aruakpọ oware na o be jọ via na, orọnọ eruẹaruẹ hẹ.—Iruẹru 12:7-11.

12. Ẹvẹ oghẹrẹ nọ Jihova o ro si Pita no uwou-odi o sae rọ lẹliẹ omai kru udu ga?

¹² Oware nọ o via na u dhesẹ nọ u wo ẹbẹbẹ ọvo nọ Jihova ọ rẹ sae thọ idibo riẹ no ho ho. Ma tẹ be hae kareghẹhọ onana, u re ru ẹrọwọ mai ga. Ovie nọ ahwo a jẹ dhozọ riẹ ọye o mu Pita na, yọ egọmeti nọ ọ mae ga evaọ akpọ na soso nọ a re ruẹ ọkpọ riẹ hẹ, ọye o fi rie họ ọkwa na. Ghele na, Pita ọ sai no uwou-odi ze! Rekọ ma riẹ nọ orọnọ ẹsikpobi Jihova o re ru iruo igbunu itieye kẹ idibo riẹ hẹ. Ọ rehọ oghẹrẹ utioye thọ Jemis hi; yọ o ru ere kẹ Pita uwhremu na ha nọ u te oke nọ ẹme nọ Jesu ọ ta kpahe iẹe u ti ro rugba no. Mai Ileleikristi nẹnẹ ma bi rẹro nọ Ọghẹnẹ ọ te rọ edhere igbunu thọ omai no uye he. Rekọ u fo re ma hae kareghẹhọ nọ Jihova o ri nwene he. (Mal. 3:6) Ọ ya eyaa nọ, kẹle na ọ te rọ Ọmọ riẹ si ima ahwo buobu no uwou-odi nọ ọ mae bẹ eno kpobi, koyehọ uwhu. (Jọn 5:28, 29) Nọ ebẹbẹ i te te omai, ma rẹ sai kru udu ga nọ ma te roro te eyaa itienana nọ Jihova ọ ya na.

13-15. (a) Eme inievo nọ e jọ uwou Meri a ru nọ Pita ọ nyaze? (b) Nọ a gbiku Pita no, eme a ta ẹme kpahe evaọ obe Iruẹru Ikọ, kọ eme Pita o je ru no umuo oke yena vrẹ?

¹³ Nọ ukọ-odhiwu na ọ nyase Pita ba no, Pita o te bi roro oria nọ o ti kpohọ. Iroro riẹ e tẹ vuẹe nọ jọ ọ kaki te obọ uwou Meri. Meri yọ Oleleikristi nọ ọ jọ aye-uku. Rekọ o wọhọ nọ umugho o jọ aye na obọ. Uwou riẹ o rro te epanọ ukoko jọ soso a jẹ hai ro kokohọ etẹe. Meri nana ọye ọ jọ oni Jọn Mak, yọ iku nana a kake jọ fodẹ Jọn Mak evaọ obe Iruẹru Ikọ. Uwhremu na Pita ọ rehọ Jọn Mak wọhọ ọmọ riẹ. (1 Pita 5:13) Aso ẹdẹ yena, inievo na a kokohọ uwou Meri jẹ lẹ dede nọ oke u thabọ no. Ẹsejọhọ a jẹ lẹ nọ jọ Ọghẹnẹ o ru re a siobọno Pita. Rekọ a riẹ nọ Ọghẹnẹ o ti ru oware jọ kpahe olẹ na asoaso yena ha.

 ¹⁴ Nọ Pita o te unuẹthẹ ighẹ na, o te kporo ẹthẹ. Odibo-ọmọtẹ jọ nọ a re se Roda ọ tẹ nyaze re o rovie ẹthẹ na. Odẹ nana yọ odẹ Griki, yọ otofa riẹ họ ododo nọ a re se “Rose.” Nọ o yo uvou Pita, oghọghọ o jariẹ rovie ẹthẹ na ha. Ọ tẹ dhẹ zihe ruọ eva uwou, ọ tẹ vuẹ inievo na nọ Pita ọ rrọ obọ unuẹthẹ ighẹ na. A tẹ ta kẹe nọ, oware jọ u bi kpokpo iei. Rekọ ọ tẹ gbẹ be ta nọ uzẹme ọ be ta na. Ejọ i te muhọ ẹta nọ, otẹrọnọ Pita ọ ginẹ ruẹ na, kiyọ ukọ-odhiwu jọ ọye ọ rehọ oma Pita nyaze na. (Iruẹru 12:12-17) Nọ a rrọ eva uwou si ikẹ na, yọ Pita ọ rrọ obọ otafe kporo ẹthẹ. A ta ẹme na te oria jọ no, a te kpobọ unuẹthẹ na, a te rovie ẹthẹ kẹe.

¹⁵ Nọ a rovie ẹthẹ, “a tẹ ruẹ e riẹ, akpọ o te gbe ai unu”! (Iruẹru 12:16) Ere a ro muhọ ẹghọghọ. Rekọ Pita ọ tẹ vuẹ ae nọ jọ a hẹrẹ tao re o gbiku oghẹrẹ nọ ọ sai ro no uwou-odi kẹ ae. Ọ tẹ jẹ vuẹ ae nọ jọ a gbiku na kẹ Jemis olele Jesu gbe inievo nọ i kiọkọ. O te no etẹe no re isoja Herọd a gbẹ ruẹ e riẹ mu hu. O te kpohọ obonọ oma u re jo dhẹe nyae gọ Ọghẹnẹ riẹ. Ma gbe yo unu riẹ viere he bẹsenọ a ro se ẹgwae ẹme oyawo nọ a ta kpahe evaọ obe Iruẹru Ikọ izou 15 na. Eware nọ Pọl ukọ na o ru gbe erẹ usi uwoma ota riẹ kọ eye obe Iruẹru Ikọ o jẹ ta ẹme kpahe. Rekọ ma riẹ nọ obonọ Pita ọ nya kpobi kẹhẹ, ọ te tuduhọ inievo na awọ re a gọ Ọghẹnẹ ziezi. Nọ o je no uwou Meri vrẹ, eva ọvo e jẹ were inievo na.

16. Fikieme eva e te rọ were omai gaga evaọ obaro?

¹⁶ Ẹsejọ eware nọ Jihova o re ru kẹ idibo riẹ i re gbe ai unu jẹ lẹliẹ eva were ae gaga. Nwanọ ere o jọ kẹ inievo nọ e jẹ lẹ roro Pita evaọ aso yena. Ere o rrọ nẹnẹ re, eware nọ Jihova o re ru kẹ omai ẹsejọ i re gbe omai unu jẹ lẹliẹ eva were omai thesiwa. (Itẹ 10:22) Evaọ obaro, Jihova o ti ru emamọ eware nọ ọ ya eyaa rai kpobi. Eghale nọ ma bi wo nẹnẹ i te oware ovo ho nọ ma te roro kpahe enọ ma ti wo evaọ obaro. Fikiere joma kru ẹrọwọ mai. Jihova ọ te kẹ omai eware buobu nọ e te lẹliẹ eva were omai evaọ obaro.

17, 18. Eme o lẹliẹ ahwo na je jiri Herọd vrẹta?

¹⁷ Oghẹrẹ nọ Pita o ro no uwou-odi u gbe Herọd unu, yọ eva e dha riẹ gaga. Fikiere ọ tẹ ta nọ jọ a romatotọ gwọlọ Pita evaọ oria kpobi. O te se isoja nọ i je rou rie na, o te mu ae enọ họ ẹnọ. “Ọ tẹ ta nọ a rehọ ae vrẹ re a kẹ ae uye.” Ẹsejọhọ o ti kpe ai no. (Iruẹru 12:19) Herọd Agripa ọ geva vi utho, ọ rẹ re ohrọ ohwo ho. Kọ obọ u te rie ẹdẹ jọ fiki evega riẹ na?

¹⁸ Dede nọ Pita nọ ọ vabọ na u ru oma vuọ Herọd, oware jọ o via nọ u ru eva were iẹe. Ahwo ẹwho jọ nọ a jọ ewegrẹ riẹ a nyaze te lẹe re ọ siọ ẹmo ba ẹwọ bru ai. Ma riẹ nọ oma o te were iẹe inọ a nyaze te lẹe, yọ ọ te gwọlọ nọ ọ rẹ ta ẹme kẹ ogbotu nọ o kokohọ na. Luk ọ ta nọ: “Herọd ọ tẹ gọ obọdẹ ẹgọ ovie.” Ogbiku jọ nọ a re se Josephus nọ ọ jọ ohwo Ju o kere  nọ isiliva a ro ru ewu Herọd na. Fikiere, uvo o tẹ bẹre ze, o re lo mu ahwo aro. Ere ọ rọ gọdiẹ ze, o te mu ẹme họ ẹta. Ogbotu na a te bi jiri ei, be ta nọ: “Nọ urru ọghẹnẹ, orọnikọ orọ ohwo-akpọ họ!”—Iruẹru 12:20-22.

19, 20. (a) Fikieme Jihova o ro kpe Herọd? (b) Eme ma wuhrẹ no oware nọ o via kẹ Herọd Agripa na ze?

¹⁹ Ujiro nọ a rẹ kẹ Ọghẹnẹ ọye ahwo na a jẹ kẹ Herọd na, yọ Ọghẹnẹ ọ jẹ ruẹ oware nọ o be via na. Herọd ọ hae sae whọku ai inọ jọ a siọ ẹme otiọye ba, hayo ta kẹ ae nọ uvou riẹ yọ uvou Ọghẹnẹ hẹ. Ọ hai ru ere, oware uyoma o hai noi ze he. Oware nọ o via kẹe u dhesẹ nọ ẹme obe Itẹ na ginọ uzẹme inọ: “Nọ ohwo o te wo omorro, ekie o re lele iei.” (Itẹ 16:18) “Ẹsiẹvo na, ukọ-odhiwu Jihova ọ tẹ rọ ẹyao tehe iẹe . . . ihoi e tẹ re iẹe, o te whu.” Rri uwhu otọtọ avọ oja-oriọ nọ o whu fiki omorro! (Iruẹru 12:23) Josephus omariẹ ọ ta nọ idudhe ẹyao na o ro te Herọd, yọ Herọd omariẹ ọ ta nọ fikinọ ọ siọ ujiro na ha jabọ nọ o bi ro whu na. Josephus o te je kere nọ edẹ isoi soso Herọd ọ reoja taure o te ti se ẹwẹ họ. b

²⁰ Ẹsejọ o rẹ wọhọ nọ ahwo nọ a bi ru eware iyoma, obọ u bi te ai hi. U bi gbe omai unu hu keme “akpọ na soso ọ rrọ otọ ogaga omuomu na.” (1 Jọn 5:19) Rekọ dede nọ mai idibo Jihova ma riẹ ere, o rẹ kẹ omai uye nọ ma tẹ be ruẹ ahwo omuomu nọ obọ u bi te he. Oyejabọ nọ iku itienana nọ a kere fihọ Ebaibol na i ro woma kpe no na. E rẹ lẹliẹ omai riẹ nọ Jihova ọ te kẹ ahwo oyoma uvẹ rifihọ họ keme uvioziẹ o rẹ were iẹe. (Ol. 33:5) O maki kri kẹhẹ, Jihova ọ te raha ahwo omuomu no.

21. Eme họ oware nọ o mai wuzou nọ ma wuhrẹ evaọ obe Iruẹru Ikọ izou 12?

²¹ Ẹme nọ a ro ku iku nọ e rrọ obe Iruẹru Ikọ izou 12 na họ o woma kẹhẹ. O ta nọ: “Ẹme Jihova o te je do ruọ eria kpobi, ahwo buobu a te bi kurẹriẹ.” (Iruẹru 12:24) Epanọ Jihova o fiobọhọ kẹ Ileleikristi ọsosuọ na nọ a sae rọ ta usi uwoma na te oria kpobi na, ere o bi fiobọhọ kẹ omai nẹnẹ re. Eme họ oware nọ o mai wuzou nọ ma jọ obe Iruẹru Ikọ izou 12 wuhrẹ? Orọnikọ epanọ a ro kpe ukọ Jesu jọ, gbe epanọ ukọ ọfa o ro no uwou-odi ze he. Rekọ oware nọ o mai wuzou nọ ma jariẹ wuhrẹ họ, Jihova ọ rẹ siọ idibo riẹ ba ha. Setan ọ dadamu inọ ukoko Ileleikristi na o re dikihẹ ghele iei hi. O je kpokpo ikọ na re a siọ usi uwoma na ba ẹta, rekọ Jihova ọ raha omaa riẹ. Omaa Ẹdhọ u hwẹ ku ei uzou oke yena, yọ enọ ọ gbẹ be ma nẹnẹ kpobi i ti hwẹ ku ei uzou! (Aiz. 54:17) Rekọ ahwo kpobi nọ a rrọ abọ Jihova avọ Jesu a ti ru iruo nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ rai te urere. Kọ onana o gbẹ lẹliẹ eva were omai? Obọdẹ uvẹ ma wo nọ ma bi ro whowho “ẹme Jihova” kẹ ahwo nẹnẹ na.