1-3. Eruẹaruẹ vẹ Pita ọ ruẹ, kọ fikieme o jẹ roja re ma riẹ otọ riẹ?

 ẸDẸ jọ evaọ ukpe 36 C.E., Pita ọ jẹ lẹ evaọ obehru uwou jọ nọ o wohọ evaọ ẹwho nọ a re se Jọpa. Uwou na o kẹle abade. O wọhọ nọ umuvo u bi mu ei oma evaọ oria nọ ọ be jọ lẹ na. U te edẹ bro no nọ Pita o ro wohọ etẹe. Ọzae jọ nọ a re se Saemọn ọye o wo uwou na. Ọ jẹ hai ru oviẹ-erao lọhọ, okọ riẹ oye. Ohwo Ju ọ rẹ kaki wohọ uwou ohwo otiọye na ha fiki oghẹrẹ iruo nọ o je ru na. a Fikiere, re Pita o te ti wohọ etẹe te anwọ edẹ bro na, u dhesẹ nọ ọ gbẹ be nwane gbẹroma tere he. Rekọ oware jọ o via nọ o lẹliẹ Pita ruẹ nọ Jihova o wo ọriẹwẹ hẹ. Ọ gwọlọ nọ ma lele ahwo kpobi riẹ yeri.

² Nọ Pita ọ jẹ lẹ na, o tẹ wọhọ ẹsenọ owezẹ u bi su ei. O te mu eruẹaruẹ họ ẹruẹ. Oware jọ nọ o wọhọ ẹwẹ-ohọ ulogbo, nọ oghoghẹrẹ erao nọ Uzi Mosis o ta nọ e fo ho e jọ, u te je no obọ odhiwu ze. Urru jọ o tẹ ta kẹe nọ jọ o kpe erao na re o muhọ ẹre. Rekọ Pita ọ tẹ ta nọ: “Mẹ re re oware otọtọ gbe onọ o fo ho ẹdẹvo ho.” Urru na o tẹ ta kẹe nọ: “Who gbe se eware nọ Ọghẹnẹ o ru fo no eware etọtọ họ.” Isiasa soso urru na o ta ẹme yena kẹe. (Iruẹru 10:14-16) Pita ọ riẹ otọ eruẹaruẹ nọ ọ ruẹ na ha. Rekọ u kri hi, oware jọ nọ o via o tẹ lẹliẹe riẹ otọ riẹ.

³ Eme họ otọ eruẹaruẹ nọ Pita ọ ruẹ na? O roja gaga re ma riẹ otọ riẹ keme o te lẹliẹ omai riẹ oghẹrẹ nọ Jihova o re rri oghẹrẹ ahwo kpobi. Re ma sai se isẹri ziezi kpahe Uvie Ọghẹnẹ, ma rẹ daoma rri ahwo oghẹrẹ nọ Jihova o bi rri rai. Obọnana joma ta kpahe eware nọ e via taure Pita ọ tẹ te ruẹ eruẹaruẹ na gbe enọ e via uwhremu na. U ti fiobọhọ kẹ omai riẹ otọ eruẹaruẹ na.

4, 5. Ono họ Kọniliọs, kọ eme ọ via okenọ ọ jẹ lẹ?

⁴ Taure ẹdẹ nọ Pita ọ rọ ruẹ eruẹaruẹ na o te ti te, Ọghẹnẹ o dhesẹ eruẹaruẹ jọ kẹ ọzae jọ nọ a re se Kọniliọs evaọ ẹwho nọ a re se Sisaria. Ẹwho na o rehọ enwenọ emaele ọgba thabọ no oria nọ Pita ọ jọ na. Kọniliọs yọ ohwo nọ o wuzou egbaẹmo udhusoi evaọ usu egbaẹmo Rom. Ọ jọ “ohwo nọ o se egagọ  gboja.” b Ọ tẹ jẹ jọ emamọ ohwo nọ ahwo uviuwou riẹ a jẹ rọ aro kele. Ebaibol ọ ta nọ ọ jẹ “dhozọ Ọghẹnẹ, ere ahwo uwou riẹ kpobi re.” Rekọ Kọniliọs ọ jọ ohwo Ju hu, yọ o ri kurẹriẹ ruọ egagọ ahwo Ju hu. Ọ yawo gbe he. Ghele na, ọ jẹ hae re ohrọ ahwo Ju nọ akpọ ọ jẹ bẹ, je fiobọhọ kẹ ae. Ọ jọ emamọ ohwo yọ “ọ jẹ hae lẹ olẹ ayare-ọgaga se Ọghẹnẹ ẹsikpobi.”—Iruẹru 10:2.

⁵ Oware wọhọ ighọjọ esa uvo, Kọniliọs ọ tẹ jẹ lẹ. Ẹsiẹvo na ọ tẹ ruẹ eruẹaruẹ jọ. Ukọ-odhiwu jọ ọ tẹ ta kẹe nọ: “Ọghẹnẹ o yo elẹ ra no ọ tẹ jẹ kareghẹhọ ekẹ ohrọ ra no.” (Iruẹru 10:4) Ukọ-odhiwu na ọ tẹ vuẹe nọ jọ o vi ahwo nyai se Pita ukọ na ze. O te gine vi ahwo nya. Nọ orọnọ Kọniliọs yọ ohwo Ju hu yọ ọ yawo ho na, uvẹ jọ nọ o wo vẹre he u bi ti tei obọ. A be te ta usi uwoma kẹe, re ọ sai wo esiwo.

6, 7. (a) Gbiku jọ ze nọ i dhesẹ nọ Ọghẹnẹ o re yo olẹ ahwo nọ a ginẹ gwọlọ riẹe. (b) Kọ oware nọ ma gbiku riẹ na gbe itieye efa i bi mu via? Ru ei vẹ.

⁶ Nọ ahwo nọ a gwọlọ riẹ uzẹme na kpahe Ọghẹnẹ a tẹ be lẹ sei re o fiobọhọ kẹ ae riẹ uzẹme na, kọ Ọghẹnẹ o re yo olẹ rai? Joma gbiku oware jọ nọ o via, nọ o te lẹliẹ omai riẹ uyo na. Evaọ orẹwho nọ a re se Albania, oniọvo jọ ọ kẹ aye jọ Uwou-Eroro jọ. Uwou-Eroro na o ta kpahe epanọ a sae rọ yọrọ emọ re a jọ emamọ ahwo. c Aye na ọ tẹ ta kẹ oniọvo na nọ: “Odẹnukpo mẹ lẹ se Ọghẹnẹ inọ o fiobọhọ kẹ omẹ re mẹ sae yọrọ emetẹ mẹ re a jọ emamọ ahwo. Who rri obe nọ whọ kẹ omẹ nẹnẹ! Ọghẹnẹ ọvo o vi owhẹ ze na. Nwanọ oware nọ mẹ be gwọlọ, whọ kẹ omẹ na.” A te ti mu aye na avọ emetẹ riẹ Ebaibol họ ewuhrẹ. Uwhremu na a te ti mu ọzae riẹ họ ewuhrẹ re.

⁷ Kọ ẹsiẹvo ọvo oghẹrẹ oware utioye na o via no? Ijo. Eware itieye na e via gaga no evaọ eria buobu akpọ na. Yọ orọnikọ i bi mu via ha. Fikieme ma rọ ta ere? Eware ivẹ. Orọ ọsosuọ, Jihova họ ọnọ o bi ru nọ eware itieye na e be rọ via. O bi yo olẹ ahwo nọ a gwọlọ riẹe. (1 Iv. 8:41-43; Ol. 65:2) Orọ avọ ivẹ, eware yena nọ e be via na i dhesẹ nọ ikọ-odhiwu a bi fiobọhọ kẹ omai evaọ usi uwoma nọ ma be ta na.—Evia. 14:6, 7.

8, 9. Eme Ọghẹnẹ ọ rọ ẹzi riẹ vuẹ Pita, kọ eme Pita o ru?

⁸ Pita ọ gbẹ jọ obehru uwou na, yọ ọ riẹ otọ eruẹaruẹ nọ ọ ruẹ na ha. Fikiere o te “[je] roro avọ igbunu.” Nwanọ oke yena ahwo nọ Kọniliọs o vi bru ei na a ro te uwou nọ ọ jọ na. (Iruẹru 10:17) Kọ onọ na họ, Pita ọ te rọwo lele ahwo na kpobọ uwou ohwo jọ nọ ọ rrọ ohwo Ju hu? Kareghẹhọ nọ, nọ a jọ eruẹaruẹ na dhesẹ oghẹrẹ erao jọ nọ ahwo Ju a rẹ re he kẹe, isiasa soso ọ ta nọ ọ rẹ re erao itieye he. Ọghẹnẹ ọ rọ ẹzi riẹ fiobọhọ kẹ Pita riẹ oware nọ o re ru. Ẹzi na ọ ta kẹ Pita nọ: “Rri! Ezae esa jọ a be nọ onọ ra. Fikiere kpama, nwrotọ re who lele ai, whọ vro vievie he, keme mẹ o vi rai ze.” (Iruẹru 10:19, 20) Pita o gine ru oware nọ ẹzi Ọghẹnẹ ọ kpọ riẹ nọ o ru na. Oware jọ nọ u fiobọhọ kẹe họ, eware nọ ọ ruẹ evaọ eruẹaruẹ nọ ma ta kpahe ẹsiẹ na.

⁹ Nọ ahwo nọ Kọniliọs o vi ze na a ta kẹ Pita nọ Ọghẹnẹ ọye ọ vuẹ Kọniliọs inọ jọ o vi ai bru ei, Pita ọ tẹ ta nọ jọ a ruọ uwou, “a tẹ jọ erara riẹ.” (Iruẹru 10:23a) Oware nọ Pita o ri ru ẹdẹvo ho ọye o ru na fikinọ ere Ọghẹnẹ ọ gwọlọ. Onana u dhesẹ nọ Pita o mu oware nọ ọ jọ eruẹaruẹ na wuhrẹ họ eru no.

10. Oghẹrẹ vẹ Jihova o bi ro fiobọhọ kẹ idibo riẹ re a riẹ oware nọ ọ gwọlọ, kọ enọ vẹ u fo nọ ma rẹ nọ omamai?

¹⁰ Anwọ oke anwae ze rite inẹnẹ na, ẹmẹrera Jihova o re ro fiobọhọ kẹ idibo riẹ riẹ oware nọ ọ gwọlọ. (Itẹ 4:18) Ọ be rọ ẹzi riẹ fiobọhọ kẹ “ọrigbo nọ a re fievahọ nọ o wo areghẹ na” riẹ oware nọ ọ gwọlọ. (Mat. 24:45) Ẹsejọ ọrigbo na ọ sai nwene oghẹrẹ nọ ma be fa otọ oria Ebaibol jọ hayo oghẹrẹ nọ ma bi ru eware jọ evaọ ukoko na. U fo re ma nọ omamai nọ: ‘Eme mẹ be hai ru nọ ukoko u te nwene oware jọ? Kọ mẹ be hai nwene lele oghẹrẹ nọ Ọghẹnẹ ọ be rọ ẹzi riẹ nwene eware fihọ evaọ ukoko na?’

11, 12. Nọ Pita o te obọ Sisaria, eme o ru, kọ eme ọ ta nọ u dhesẹ nọ ọ riẹ otọ eruẹaruẹ nọ ọ ruẹ na?

¹¹ Nọ Pita ọ ruẹ eruẹaruẹ na no, okiokiọ riẹ, ọye avọ imasa nọ Kọniliọs o vi ze gbe “inievo ezeza” nọ e rrọ ahwo Ju evaọ Jọpa, a te mu obọ Sisaria họ ẹnya. (Iruẹru 11:12) Fikinọ Kọniliọs ọ riẹ nọ Pita ọ be nyaze, o te koko “imoni gbe egbẹnyusu ekpekpe riẹ” họ. O wọhọ nọ aikpobi yọ ahwo erẹwho efa nọ a yawo ho. (Iruẹru 10:24) Nọ Pita o te etẹe, ọ tẹ ginẹ ruọ eva uwou Kọniliọs nọ ọ rrọ ohwo orẹwho ọfa nọ ọ yawo ho na. Oware nọ Pita o roro nọ o ti ru ẹdẹvo ho oye o ru na. Ọ tẹ ta nọ: “Wha riẹ vevẹ epanọ o thọ te re ohwo Ju o kuomagbe hayo nyabru ohwo uyẹ ofa, rekọ Ọghẹnẹ o dhesẹ kẹ omẹ no inọ me du se ohwo ọvo ọtọtọ hayo ọnọ ọ fo ho ho.” (Iruẹru 10:28) Re Pita ọ tẹ te ta ẹme otiọye na, ọ ruẹ no inọ orọnọ eware nọ a rẹ re gbe enọ a rẹ re he oye họ oware nọ Ọghẹnẹ ọ rọ eruẹaruẹ na wuhrẹ iẹe he. Rekọ ọ jariẹ wuhrẹ nọ o re “se ohwo ọvo ọtọtọ” họ, makọ ohwo orẹwho ọfa.

¹² Kọniliọs avọ ahwo nọ o kokohọ na kpobi a gwọlọ yo ẹme nọ Pita ọ te gbẹ ta. Kọniliọs ọ ta nọ: “Mai kpobi ma rrọ aro Ọghẹnẹ re ma yo eme kpobi nọ  Jihova ọ vuẹ owhẹ nọ whọ ta.” (Iruẹru 10:33) Nọ ma te kpohọ usi uwoma, ohwo ọ jẹ ta ẹme otiọye na kẹ omai, eva e rẹ were omai wo umuo ho. Kọ eme Pita o ru? O te mu ẹme họ ẹta. Ọ ta nọ: “Obọnana mẹ ruẹ vevẹ no inọ Ọghẹnẹ o wo ọriẹwẹ hẹ, rekọ evaọ orẹwho kpobi, ohwo nọ ọ be dhozọ riẹ je bi ru oware nọ u kiehọ ọ rẹ jẹe rehọ.” (Iruẹru 10:34, 35) Pita o muẹrohọ nọ oria kpobi nọ Jihova ọ jọ ruẹ ohwo nọ ọ gwọlọ gọe, ọ rẹ jẹe rehọ. Orọnikọ uyẹ, hayo orẹwho nọ ohwo na o no ze hayo oware utioye ofa o re rri hi. Kẹsena Pita ọ tẹ ta kpahe eware nọ Jesu o ru, uwhu riẹ gbe ẹkparomatha riẹ.

13, 14. (a) Fikieme ekurẹriẹ Kọniliọs avọ amọfa nọ a jọ ahwo Ju hu evaọ 36 C.E. u ro wo ohẹriẹ gaga? (b) Fikieme ma gbe rri ohwo ovao ta usi uwoma kẹ hẹ?

¹³ “Nọ Pita ọ gbẹ jẹ ta ẹme kpahe eware nana,” oware jọ nọ o re via ẹdẹvo ho o tẹ via. Ẹzi ọfuafo na o te “ahwo erẹwho na” nọ e jẹ gaviezọ na obọ! (Iruẹru 10:44, 45) Whaọ Ọghẹnẹ ọ rọ ẹzi riẹ wholo ahwo na no, rekọ a re họ-ame he. Oria nana ọvo who re jo se ku oware utionana evaọ Ebaibol na soso. Nọ Pita ọ ruẹ oware nọ o via na, “ọ tẹ kẹ udu inọ a họ [ahwo nọ a rrọ ahwo Ju hu na] ame evaọ odẹ Jesu Kristi.” (Iruẹru 10:48) Ere ahwo yena nọ a jọ ahwo Ju hu na a ro kurẹriẹ jẹ họ-ame. Oware na o via evaọ ukpe 36 C.E. No umuo oke yena vrẹ, Ọghẹnẹ ọ tẹ jẹ jọ oria kpobi gwọlọ ahwo nọ a rẹ gọe, orọnọ ahwo Ju ọvo ho. (Dan. 9:24-27) Pita ọye ọ ta usi uwoma kẹ ahwo yena nọ a jọ ahwo Ju hu na. Ọ tẹ rọ ere rehọ usiavẹ avọ esa nọ o rrọ usiavẹ urere evaọ usu “isiavẹ Uvie” na rovie obọdẹ uvẹ kẹ ae. (Mat. 16:19) Oware nọ Pita o ru na o soriẹ ze nọ Ọghẹnẹ ọ rọ rehọ ẹzi riẹ wholo ahwo nọ a jọ ahwo Ju hu, nọ a yawo ho.

¹⁴ Nọ ma be ta usi uwoma na, ma riẹ nọ “Ọghẹnẹ o wo ọriẹwẹ hẹ.” (Rom 2:11) Ọ gwọlọ nọ “oghẹrẹ ahwo kpobi a wo esiwo.” (1 Tim. 2:4) Fikiere ma re rri ohwo ovao ta usi uwoma kẹ hẹ. Uwou nọ Ọghẹnẹ o vi omai họ, joma se isẹri ziezi kpahe Uvie na. Re ma sae nya uwou na gba, ma rẹ ta usi uwoma kẹ ohwo kpobi, ghelọ oghẹrẹ nọ ọ rrọ, egagọ riẹ, uyẹ, hayo orẹwho nọ o no ze.

15, 16. Fikieme Ileleikristi jọ nọ e jọ ahwo Ju a je ro lele Pita si ikẹ, kọ eme Pita ọ ta kẹ ae?

¹⁵ Ma riẹ nọ Pita ọ jẹ gwọlọ nọ o re te obọ Jerusalẹm vẹrẹ re ọ vuẹ inievo na oware nọ o via na inọ ahwo erẹwho efa nọ a yawo ho na “a jẹ ẹme Ọghẹnẹ rehọ no.” Rekọ re o te ti te obei, usi na u do te obei no. Nọ Pita o te obei, u kri hi, “otu nọ ọ be ta nọ oyawo o rrọ ọgbahọ a te mu ei họ ẹfo.” A je lele Pita si ikẹ keme o kẹ rai uye gaga inọ ọ “ruọ uwou ahwo nọ a yawo ho je lele ai re emu.” (Iruẹru 11:1-3) Orọnikọ a je si ikẹ hẹ inọ ahwo erẹwho efa na a rẹ jọ Ileleikristi hi. Rekọ a gwọlọ nọ taure ahwo erẹwho efa na a tẹ te jọ Ileleikristi, a rẹ yawo je ru eware efa nọ uzi Mosis o ta. Onana u dhesẹ nọ Ileleikristi jọ nọ e jọ ahwo Ju a jẹ rọwo kpairoro vrẹ Uzi Mosis na ha dede nọ a si uzi na no otọ no.

¹⁶ Kọ eme Pita ọ ta kẹ ahwo na? A jọ obe Iruẹru Ikọ 11:4-16 fodẹ eware ene nọ Pita ọ ta ẹme te ro dhesẹ nọ oware nọ o via na, ere Ọghẹnẹ ọ gwọlọ e riẹ. Orọ ọsosuọ, ọ ta kpahe eruẹaruẹ nọ Ọghẹnẹ o dhesẹ kẹe (Owọ avọ 4-10). Orọ  avọ ivẹ, ọ ta kpahe ẹme nọ Ọghẹnẹ ọ rọ ẹzi riẹ vuẹe (Owọ avọ 11, 12). Orọ avọ esa, ọ ta kpahe ukọ-odhiwu nọ ọ romavia kẹ Kọniliọs na (Owọ avọ 13, 14). Orọ avọ ene, ọ ta kpahe ẹzi ọfuafo nọ Ọghẹnẹ o ro wholo ahwo erẹwho efa na (Owọ avọ 15, 16). Nọ Pita ọ ta ẹme te eware nana no, ọ tẹ nọ onọ jọ nọ o te lẹliẹ ahwo na bruoma kpiroro. Ọ nọ rai nọ: “Kọ otẹrọnọ Ọghẹnẹ ọ kẹ rai [koyehọ ahwo erẹwho efa nọ i kurẹriẹ na] okẹ ọvọvẹ ovona [koyehọ ẹzi ọfuafo na] nọ ọ kẹ omai [ahwo Ju] enọ i fi ẹrọwọ họ Olori na Jesu Kristi, ono họ omẹ nọ ọ rẹ sae za Ọghẹnẹ dhe?”—Iruẹru 11:17.

17, 18. (a) Eme ẹme nọ Pita ọ ta kẹ Ileleikristi nọ e jọ ahwo Ju na o lẹliẹ e rai ru? (b) Fikieme o gbẹ lọhọ tere ẹsejọ họ re ma lele inievo na kpobi ru eware kugbe ziezi, kọ enọ vẹ u fo nọ ma rẹ nọ omamai?

¹⁷ Nọ Pita ọ ta eme nana kpobi kẹ Ileleikristi yena nọ e jọ ahwo Ju no na, kọ eme a ti ru na? Kọ a te rọwo se Ileleikristi nọ e rrọ ahwo erẹwho efa nọ i kurẹriẹ na gboma, nọ orọnọ ahwo Ju a rẹ rọwo kuomagbe ahwo erẹwho efa ha na? Ebaibol ọ vuẹ omai oware nọ a ru. O ta nọ: “Nọ a yo eme nana, a gbe si ẹme na viere he, a tẹ kẹ Ọghẹnẹ oruaro, be ta nọ: ‘Koyehọ Ọghẹnẹ ọ kẹ ahwo erẹwho na uvẹ ekurẹriẹ no re, re a ruẹsi wo uzuazọ.’” (Iruẹru 11:18) A rọwo nọ a re se inievo na gboma, fikiere inievo nọ e jọ ukoko na kpobi a tẹ jọ ọvo.

¹⁸ O rẹ nwane lọhọ tere ẹsejọ họ re ma lele inievo ukoko na kpobi ru eware kugbe ziezi. Fikieme? Keme ma no “erẹwho, erua, itu ahwo gbe erọunu kpobi ze.” (Evia. 7:9) Evaọ ikoko buobu, whọ rẹ ruẹ inievo nọ i no ọvuọ ẹwho riẹ ze, te ewawae, te ibiebi. A wo ọvuọ uruemu riẹ, yọ oghẹrẹ ovona eware e rrọ kẹ ae he. Oyejabọ nọ u ro fo re ma nọ omamai nọ: “Kọ otẹrọnọ ahwo ẹwho mẹ ọvo mẹ rẹ nya kẹle, mẹ be daoma re mẹ whaha uruemu yena riẹriẹriẹ? Kọ mẹ be daoma lele inievo na kpobi riẹ yeri ziezi manikọ inievo nọ e rrọ ahwo ẹwho mẹ hayo imoni mẹ ọvo me re bikẹle wọhọ epanọ ahwo buobu evaọ akpọ na a re ru?” Nọ ahwo erẹwho efa a kurẹriẹ ziọ ukoko na no, ikpe jọ nọ i lele i rie, oware jọ o via. Pita nọ a re se Sifas re, ọ “hẹriẹ oma no” Ileleikristi nọ e jọ ahwo Ju hu fiki ozọ ahwo Ju jọ nọ a gwọlọ kuomagbe ai hi. Pọl ukọ na ọ tẹ ta kẹ Pita re ọ siọ oware yena ba. (Gal. 2:11-14) Onana u dhesẹ nọ ma re muẹrohotọ ẹsikpobi re ma gbẹ  gbẹroma ha keme ma tẹ make siọ uruemu utioye na ba no, ma sae wariẹ mu ei họ.

19. Amono Ileleikristi nọ e jọ ahwo Ju a mu usi uwoma họ ẹta kẹ evaọ Antiọk, kọ eme o no rie ze?

¹⁹ Kọ no umuo oke yena vrẹ, ilele Jesu a mu usi uwoma họ ẹta kẹ ahwo erẹwho efa nọ e yawo ho? Joma ta kpahe oware nọ o via uwhremu na evaọ Antiọk ọrọ Siria. d Ahwo Ju a jọ ẹwho na gaga, ahwo erẹwho efa a tẹ jẹ jariẹ re. Rekọ ahwo Ju na a jẹ nwane kẹnoma kẹ ahwo erẹwho efa na gaga wọhọ epanọ a re ru vẹre he. Fikiere o te nwane bẹ hẹ re Oleleikristi nọ ọ rrọ ohwo Ju ọ nyae ta usi uwoma kẹ ahwo erẹwho efa. Yọ nwanọ ẹwho yena Ileleikristi nọ e jọ ahwo Ju a jọ kaki mu usi uwoma Uvie na họ ẹta kẹ “ahwo nọ a be jẹ Griki.” (Iruẹru 11:20) Orọnikọ ahwo Ju nọ a rẹ ta ẹvẹrẹ Griki ọvo a jẹ ta usi uwoma kẹ hẹ, rekọ te ahwo erẹwho efa nọ e yawo ho. Jihova o fiobọhọ kẹ ae evaọ usi uwoma nọ a jẹ ta na, fikiere “ahwo buobu a tẹ rọwo.”—Iruẹru 11:21.

20, 21. Eme Banabas o ru nọ u dhesẹ nọ ọ riẹ umuo nọ ọ rẹ sai ru ba, kọ ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele iei?

²⁰ Fikinọ ahwo a je yo usi uwoma gaga evaọ obọ Antiọk, ukoko nọ o jọ Jerusalẹm u te vi Banabas kpohọ obei. Rekọ u te ti te epanọ o rọ gwọlọ nọ a re vi omọfa nya re. Kọ ono a ta nọ a re vi nya re o fiobọhọ kẹ Banabas evaọ obei? Sọl, ọnọ a riẹ Pọl ukọ na uwhremu na. Yọ u woma ere keme ọye ọ be te jọ ukọ rọkẹ ahwo erẹwho na. (Iruẹru 9:15; Rom 1:5) Kọ Banabas o je rri nọ Sọl o ti mi ei otọ no? Ijo. O ru oware nọ u dhesẹ nọ ọ riẹ umuo nọ ọ rẹ sai ru ba. O kpobọ ẹwho nọ a re se Tasọs nyae gwọlọ Sọl. Nọ ọ ruẹ e riẹ no, ọ tẹ whae lele oma kpobọ Antiọk. Aimava a tẹ jẹ tuduhọ inievo na awọ. Yọ a jọ obei te ẹgbukpe.—Iruẹru 11:22-26a.

²¹ Ẹvẹ ma sai ro dhesẹ nọ ma riẹ umuo nọ ma rẹ sai ru te nọ ma be ta usi uwoma na? Ma rẹ kareghẹhọ nọ eware jọ e riẹ nọ ma rẹ sae riẹ ru tere he. Wọhọ oriruo, inievo jọ a riẹ epanọ a rẹ ta usi uwoma gaga nọ a tẹ rrọ usi uwoma no uwou ruọ uwou gbe evaọ oke ofa gheghe. Rekọ a nwane riẹ epanọ a re ru ozihebro je mu uwuhrẹ Ebaibol họ kugbe ahwo tere he. Otẹrọnọ whọ riẹ oware jọ eru tere he, whọ sae vuẹ inievo na re a fiobọhọ kẹ owhẹ. Who te ru ere, whọ te riẹ usi uwoma ta je wuhrẹ ahwo ziezi. Yọ o te lẹliẹ iruo usi uwoma na were owhẹ viere.—1 Kọr. 9:26.

22, 23. Eme inievo obọ Antiọk a ru nọ u dhesẹ nọ a gine you inievo rai, kọ eme ma be hai ru nẹnẹ re?

²² Antiọk họ ẹwho nọ a jọ “kaki se ilele na Ileleikristi, yọ obọ Ọghẹnẹ onana u no ze.” (Iruẹru 11:26b) Odẹ yena u gine fo inievo na keme a je lele oriruo  Jesu. Nọ ahwo erẹwho efa a je kurẹriẹ ziọ ukoko na, kọ te ae te Ileleikristi nọ e jọ ahwo Ju a je gine lele oriruo Jesu, a te je you ohwohwo? Oware jọ nọ o via o te lẹliẹ omai riẹ uyo onọ na. Evaọ oware wọhọ ukpe 46 C.E., ohọo ogaga u te je mu. e Evaọ oke yena, ohọo u te bi mu, uye o rẹ bẹ iyogbe gaga keme a wo ugho hayo emu evaọ oria ọvo nọ a rẹroso ho. Fikiere eware e jọ gaga kẹ Ileleikristi buobu nọ e jọ ahwo Ju nọ e jẹ rria Judia keme iyogbe a jọ. Nọ Ileleikristi nọ e jọ obọ Antiọk, te enọ e jọ ahwo Ju, te ahwo erẹwho efa a ti yo oware nọ o be via, a tẹ zọhọ eware ze inọ a rọ “dhogbo bru” inievo nọ e jọ Judia. (Iruẹru 11:29) Oware nọ a ru na u dhesẹ nọ a gine you inievo obọ Judia na.

²³ Nwanọ epanọ Ileleikristi ọsosuọ na a ru na ere ma bi ru nẹnẹ re. Ma te yo nọ oware jọ o be via kẹ inievo mai, te enọ e rrọ orẹwho mai, hayo enọ e rrọ erẹwho efa, ma be hai fiobọhọ kẹ ae. Inievo nọ e rrọ Ogbẹgwae Uwou Ogha a rẹ nwane rọ inievo jọ mu nọ a rẹ jọ Ogbẹgwae Ogbodhẹ re a fiobọhọ kẹ inievo nọ oware okpẹtu o via kẹ. O sae jọ nọ otọ u nuhu, ofou ọgaga ọ raha eware, owhe o ku, hayo eware itieye efa e via. Obọ nọ ma be hai fihọ kẹ inievo mai na u dhesẹ nọ ma gine you ohwohwo gaga.—Jọn 13:34, 35; 1 Jọn 3:17.

24. Ẹvẹ ma sai ro dhesẹ nọ ma bi ru eware nọ ma wuhrẹ no eruẹaruẹ nọ Pita ọ ruẹ na ze?

²⁴ Ikpe buobu e vrẹ no anwẹnọ Pita ọ rọ jọ obọ ehru uwou ruẹ eruẹaruẹ nọ ma ta kpahe na. Ghele na, ma gwọlọ ru eware nọ ma jọ eruẹaruẹ na wuhrẹ. Ma wuhrẹ nọ Ọghẹnẹ nọ ma be gọ na o wo ọriẹwẹ hẹ. Ọ gwọlọ nọ ma rẹ ta usi uwoma Uvie na kẹ ohwo kpobi ghelọ orẹwho hayo uyẹ nọ o no ze kẹhẹ, te o fe hayo o yogbe. Fikiere joma daoma hae ta usi uwoma kẹ ohwo kpobi nọ ma nyaku, ọnọ ọ gaviezọ o ve ti kurẹriẹ.—Rom 10:11-13.