1-3. Eme ọ wọ Pọl kpobọ Kọrint, kọ ebẹbẹ jọ vẹ o wo nọ o te obei?

 PỌL ukọ na ọ jọ Kọrint evaọ obọ ekuhọ ukpe 50 C.E. Ahwo Griki, te ahwo Rom gbe ahwo Ju buobu a jọ Kọrint. Ahwo a jẹ hai no eria avọ eria ziọ eki evaọ etẹe, yọ ahwo nọ a jọ ẹwho na a fe gaga re. a Orọnikọ Pọl o kpobọ Kọrint nyae thueki hi, yọ orọnọ iruo ọ gwọlọ kpohọ obei gbe he. Rekọ oware jọ nọ u wuzou gaga o lẹliẹ e riẹ kpobọ Kọrint. Oye họ re ọ jọ obei ta usi uwoma Uvie Ọghẹnẹ. O make jọ ere na, Pọl ọ jẹ gwọlọ omoria jọ nọ ọ rẹ sae rria. Yọ ọ gwọlọ nọ o re ru iruo nọ ọ sae rọ kuọ omariẹ. Ọ gwọlọ nọ ahwo nọ ọ be ta usi uwoma kẹ evaọ obei ae a rẹ rẹrotei hi. Ọ gwọlọ wọ owha yena họ ohwo ọvo uzou ho. Kọ eme o ru?

² Pọl ọ riẹ oghẹrẹ nọ a re ro ru iwou-udhu. Re a ru iwou-udhu okolo iruo ho. Rekọ ọ gwọlọ nọ o re ru iruo nana re ọ sae rẹrote omariẹ. Kọ ọ te sae jọ Kọrint nọ o re zurie gaga na ruẹ iruo nọ o re ru? Kọ ọ te sae ruẹ emamọ uwou nọ ọ rẹ rria? Pọl o je roro eware nana kpobi. O make jọ ere na, iruo usi uwoma ota na họ oware nọ o mae jariẹ oja.

³ Pọl ọ jọ Kọrint ruẹ uwou nọ ọ rẹ rria yọ ọ jọ ẹwho na evaọ omoke jọ. Ahwo buobu nọ a gaviezọ kẹ usi uwoma riẹ, a te je kurẹriẹ. Eme ma rẹ sai wuhrẹ no oghẹrẹ nọ Pọl ọ jẹ rọ ta usi uwoma gbe eware efa nọ o ru evaọ obọ Kọrint ze? Kọ ẹvẹ onana u ti ro fiobọhọ kẹ omai ta usi uwoma ziezi evaọ oria kpobi nọ ma rrọ?

4, 5. (a) Nọ Pọl ọ jọ obọ Kọrint, uwou amono ọ jẹ rria, kọ iruo vẹ o je ru? (b) Ẹvẹ Pọl ọ rọ riẹ oghẹrẹ nọ a re ru iwou-udhu?

⁴ Nọ Pọl o te obọ Kọrint no, emedẹ jọ e jẹ vrẹ no, ọ tẹ ruẹ ọzae Ju jọ nọ a re se Akwila avọ aye riẹ Prisila. A jẹ hai se aye na Priska re. Aimava a riẹ oghẹrẹ nọ a re dede ọrara rehọ ziezi! Obọ Rom a jẹ rria vẹre. Yọ obei a kwa no kpobọ Kọrint okenọ Klọdiọs ọba Rom o jie uzi nọ “ahwo Ju kpobi a no Rom.” (Iruẹru 18:1, 2) Akwila avọ Prisila a rọwo nọ Pọl ọ jọ uwou rai, o te  je lele ai ru iwou-udhu. Ebaibol ọ ta nọ: “Fikinọ oghẹrẹ iruo ọvona a je ru, ọ tẹ jẹ rria uwou rai, je lele ai ru iruo keme enọ i re ru iwou-udhu a jọ.” (Iruẹru 18:3) Evaọ okenọ Pọl ọ rọ jọ obọ Kọrint na, uwou amọ Akwila ọ jẹ rria. Yọ o wọhọ nọ okenọ ọ jẹ rọ rria kugbe amọ Akwila avọ Prisila na, o ro kere ileta jọ nọ ma bi se evaọ Ebaibol nẹnẹ na. b

⁵ Pọl yọ ohwo nọ o kpohọ isukulu yọ owuhrẹ ologbo jọ nọ a re se Gamaliẹl ọye o wuhrẹ i rie. Kọ ẹvẹ Pọl ọ sae rọ riẹ epanọ a re ru iwou-udhu? (Iruẹru 22:3) Evaọ oke anwae, ahwo Ju a jẹ hai wuhrẹ emọ rai imiruo jọ o tẹ make rọnọ emọ na a kpohọ isukulu. A rri nọ emọ rai a rro vi ahwo nọ a re ru iruo abọ họ. Pọl yọ ohwo Ju nọ a yẹ evaọ Tasọs ọrọ Silisia. Oghẹrẹ ohọ jọ nọ a re se cilicium nọ a re ro ru iwou-udhu ọ jọ ẹwho yena gaga. O wọhọ nọ okenọ Pọl ọ jọ uzoge o ro wuhrẹ oghẹrẹ nọ a re ro ru iwou-udhu. Kọ ẹvẹ a re ro ru uwou-udhu dede? Ohwo na ọ rẹ kaki zuo ohọ nọ o ti ro ru uwou-udhu na, hayo ọ rẹ biẹ enọ a zuo no fihọ epanọ a sae rọ rehọ ai ru uwou-udhu. Yọ ehọ na e rẹ jọ gaga, fikiere iruo nana e lọhọ vievie he.

6, 7. (a) Eme o mae jọ Pọl oja, kọ eme ọ jọ Akwila avọ Prisila oja re? (b) Ẹvẹ inievo buobu a be rọ rehọ aro kele Pọl, Akwila gbe Prisila?

⁶ Dede nọ Pọl o je ru iwou-udhu, orọnikọ iruo nọ ọ rọ karo evaọ uzuazọ riẹ eye he. O je ru iruo yena re ọ sae ruẹ ugho nọ ọ rẹ rọ rẹrote omariẹ, ọ vẹ sae rọ evawere whowho usi uwoma Ọghẹnẹ kẹ ahwo “ọvọvẹ.” (2 Kọr. 11:7) Kọ Akwila avọ Prisila a rọ iruo Ọghẹnẹ karo re wọhọ Pọl? Ee. Iruo Ọghẹnẹ e mae jarai oja orọnọ okọ rai hi. Ẹvẹ ma rọ riẹ? Evaọ okenọ Pọl o ro no Kọrint kpobọ Ẹfisọs evaọ ukpe 52 C.E., Akwila avọ Prisila a nyasiọ iruo rai ba, a te lele Pọl. Yọ  uwou rai inievo nọ e jọ obei a jẹ hai kokohọ jo ru ewuhrẹ. (1 Kọr. 16:19) Uwhremu na, a te no etẹe zihe kpobọ Rom je no Rom zihe ziọ Ẹfisọs. Aimava na a gine se iruo Uvie na gboja gaga, yọ a jẹ hai fiobọhọ kẹ inievo ukoko na. O tẹ whae ze nọ “ikoko kpobi nọ e rrọ erẹwho na” a je ro yere ai gaga.—Rom 16:3-5; 2 Tim. 4:19.

⁷ Nẹnẹ, inievo nọ e be rehọ iruo Uvie na karo, a be rọ aro kele Pọl avọ Akwila gbe Prisila. A be daoma re a gbẹ wọ “owha ogbẹgbẹdẹ” họ ohwo ọvo uzou ho. (1 Tẹs. 2:9) Ẹvẹ a bi ro ru ei? Inievo buobu nọ e rrọ iruo odibọgba oke-kpobi na a wo imiruo nọ a bi ru re a sae rẹrote omarai orọnikọ usi uwoma ọvo a be ta ha. Yọ ọsẹro okogho ọ tẹ nyai rri ikoko jọ, inievo buobu a rẹ gwọlọ nọ o wohọ uwou rai nwane wọhọ epanọ Akwila avọ Prisila a ru kẹ Pọl. Oware nọ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ nọ ma ru ọye dẹẹ. Ebaibol ọ ta nọ ma “wo uruemu ọrara-odederehọ.” Emamọ uruemu nana nọ inievo  na a wo na o be wha eghale buobu se ai jẹ be lẹliẹ eva were ai.—Rom 12:13.

8, 9. Eme Pọl o ru evaọ okenọ ahwo Ju a jẹ wọso ẹe, kọ diẹse ọ jọ jẹ ta usi uwoma je wuhrẹ ahwo uwhremu na?

⁸ Saelas avọ Timoti a wha emuore gbe eware efa no obọ Masidonia se Pọl. Kọ eme Pọl o ru? O ru oware jọ nọ u dhesẹ nọ orọnọ iruo iwou-udhu nọ a re ru eye e jariẹ oja ha. (2 Kọr. 11:9) Nọ a wha eware nana se Pọl no u kri hi, “Pọl ọ tẹ jẹ rehọ oke riẹ kpobi vuẹ ẹme na.” (Iruẹru 18:5) Rekọ ahwo Ju nọ Pọl ọ jẹ ta usi uwoma kẹ a tẹ jẹ wọso ẹe. Kọ eme Pọl o ru? Pọl o te ru oware jọ nọ u dhesẹ nọ oware kpobi nọ u no rie ze, uzou ahwo na o rrọ. O nuhu iwu ehru riẹ, ọ tẹ ta kẹ ahwo Ju na nọ: “Jọ azẹ rai ọ jọ uzou obọrai. Abọ mẹ ọ fo. No umuo enẹna vrẹ mẹ te nyabru ahwo erẹwho na.”—Iruẹru 18:6; Izik. 3:18, 19.

⁹ Kọ bovẹ Pọl o ti kpohọ nyae ta usi uwoma? Ọzae jọ nọ o kurẹriẹ ruọ egagọ ahwo Ju nọ a re se Tishọs Jọstọs ọ tẹ vuẹ Pọl nọ ọ hae jọ uwou riẹ ta usi uwoma je wuhrẹ ahwo. Uwou ọzae nana o kẹle isinagọgo nọ Pọl ọ jẹ jọ ta usi uwoma vẹre na. (Iruẹru 18:7) Okenọ Pọl ọ rọ jọ Kọrint, uwou Jọstọs ọ jọ je wuhrẹ ahwo rekọ uwou amọ Akwila avọ Prisila ọ jẹ rria.

10. Ẹvẹ ma rọ riẹ nọ orọnọ ahwo erẹwho efa ọvo Pọl ọ jẹ gwọlọ ta usi uwoma kẹ hẹ?

¹⁰ Kareghẹhọ nọ Pọl ọ ta nọ ahwo erẹwho efa ọ te nyae ta usi uwoma kẹ no umuo ẹdẹ yena vrẹ. Kọ oyena u dhesẹ nọ ọ gbẹ te ta usi uwoma kẹ ahwo Ju gbe amọfa nọ i kurẹriẹ ruọ egagọ ahwo Ju vievie he, te enọ e make gwọlọ yo usi uwoma na? Nwanọ ere he. Ebaibol ọ ta nọ: “Krispọs, ọnọ o wuzou evaọ isinagọgo na o te zihe ruọ olele Olori na, te ahwo uwou riẹ kpobi.” Ere ọvo ho, amọfa nọ a je kpohọ isinagọgo na a kurẹriẹ re keme Ebaibol ọ ta re nọ: “Ibuobu ahwo Kọrint nọ a yo ẹme na a te mu ẹrọwọ họ efihọ Olori na, a tẹ họ-ame.” (Iruẹru 18:8) Uwou Tishọs Jọstọs ahwo nọ a kurẹriẹ evaọ Kọrint a jẹ hai kokohọ jo ru ewuhrẹ. Luk ọye o kere iku nọ e rrọ obe Iruẹru Ikọ na yọ o te bi kere iku riẹ, o re kere eware na oghẹrẹ nọ e rọ via othotha. Otẹrọnọ ere o ro kere iku nana, koyehọ Pọl o nuhu iwu ehru riẹ jẹ ta nọ ọ be nyae ta usi uwoma kẹ ahwo erẹwho efa no taure ahwo buobu a te ti kurẹriẹ na. Oyena u dhesẹ nọ, nọ Pọl ọ jẹ ta usi uwoma na, ahwo jọ a gbẹ gwọlọ yo ho, ọ vẹ nyae ta kẹ amọfa nọ a gwọlọ yo.

11. Ẹvẹ mai Isẹri Jihova ma be rọ rehọ aro kele Pọl?

¹¹ Nẹnẹ, ahwo nọ a bi kpohọ ichọche evaọ akpọ na a bu wo umuo ho. Yọ whọ tẹ make ta usi uwoma kẹ ahwo nana jọ, a rẹ kaki kurẹriẹ no ichọche rai hi. Evaọ eria buobu, ahwo ichọche buobu a daoma ta amọfa kurẹriẹ ruọ ichọche rai no. Yọ ahwo nana nọ i bi se omarai Ileleikristi na, eware nọ a bi wuhrẹ ai evaọ ichọche rai e reria e rai oma no. A rẹ daezọ sọ oware nọ Ebaibol ọ ta ọye a bi wuhrẹ ai hi. Nwanọ ere ahwo Ju nọ a jọ obọ  Kọrint a jọ. O make rrọ ere na, Isẹri Jihova a be daoma ta usi uwoma kẹ ahwo otiọnana wọhọ epanọ Pọl ukọ na o je ru. Yọ emeware nọ ma riẹ nọ ahwo nana a te riẹ evaọ Ebaibol ma rẹ rọ ta ẹme ruọ ae oma. O tẹ make rọnọ te isu egagọ gbe amọfa a be wọso omai, ma rẹ gbẹ ta usi uwoma na keme ma riẹ nọ a sai kurẹriẹ. Ebaibol ọ ta nọ ahwo jọ “a wo ajọwha Ọghẹnẹ ọgọ, rekọ a be rọ eriariẹ egbagba ru ei hi.” Ma rẹ daoma gwọlọ oghẹrẹ ahwo otiọye na re ma ta usi uwoma kẹ ae.—Rom 10:2.

12. Eme Jesu ọ ta kẹ Pọl evaọ eruẹaruẹ?

¹² Ẹsejọhọ Pọl o je roro nọ u te epanọ o re ro no Kọrint kpohọ oria ọfa nyae ta usi uwoma no. Rekọ evaọ aso ẹdẹ jọ, Jesu Kristi ọ tẹ romavia kẹe evaọ eruẹaruẹ, ọ tẹ ta kẹe nọ: “Jọ ozọ u mu owhẹ hẹ, rekọ gbẹ hai whowho ẹme na, who fibo ho, keme mẹ rrọ kugbe owhẹ yọ ohwo ọvo ọ te họre owhẹ jẹ nwa owhẹ oma ha; keme me wo ahwo buobu evaọ okpẹwho nana.” (Iruẹru 18:9, 10) Ẹme nọ Jesu ọ ta kẹ Pọl na ọ te lẹliẹ udu jariẹ awọ. Jesu ọ vuẹ riẹ nọ ọ te kuvẹ re oware uyoma o via kẹe evaọ ẹwho yena ha. Yọ ahwo buobu a vọ ẹwho na nọ a gwọlọ yo usi uwoma na. Kọ eme Pọl o ru? Ebaibol ọ ta nọ Pọl “ọ tẹ jọ etẹe ẹgbukpe gbe emerae ezeza, bi wuhrẹ ae ẹme Ọghẹnẹ.”—Iruẹru 18:11.

13. Okenọ a jẹ rehọ Pọl kpobọ akaba oziẹobro na, eme o sae jọ nọ o je roro, kọ eme ọ lẹliẹ e riẹ riẹ nọ a te rehọ itho fi ei kpe he?

¹³ Nọ Pọl ọ rria Kọrint te oware wọhọ ukpe ọvo no, oware jọ o tẹ via nọ ọ lẹliẹ e riẹ riẹ nọ Ọghẹnẹ ọ ginẹ rrọ kugbei. Ẹme Ọghẹnẹ ọ ta nọ: “Ahwo Ju a te kuomagbe wọso Pọl a tẹ rehọ iẹe kpohọ oria akaba oziẹobro na.” A jẹ hai se akaba oziẹobro na beʹma. (Iruẹru 18:12) Ahwo jọ a ta nọ itho-eghaghae nọ e rrọ ekọlọ iburu gbe ekọlọ ọfuafo a ro ru beʹma na. A tẹ jẹ kare eware buobu fihọ iẹe ro ru onaa fihọ iẹe. Yọ o wọhọ nọ o kẹle udevie eki Kọrint. Oria nọ akaba oziẹobro na ọ jọ o jọ ruaro gaga nọ ahwo a rẹ sai kokohọ. Ahwo nọ a rẹ kiẹ kpahe eware anwae a ta nọ o wọhọ nọ oria nọ akaba oziẹobro hayo beʹma na ọ jọ o thabọ no isinagọgo na ha. Koyehọ uwou Jọstọs o te kẹle etẹe re nọ orọnọ uwou riẹ o kẹle isinagọgo na. Nọ  a jẹ rehọ Pọl kpohọ oria nana, o sae jọ nọ ọ kareghẹhọ okenọ a rọ rehọ itho fi Stivin kpe. Ẹsejọ nọ a tẹ be ta kpahe Stivin, a rẹ ta nọ ọye họ Oleleikristi ọsosuọ nọ a kpe fikinọ ọ jẹ ta usi uwoma kpahe Jesu. Okenọ Stivin ọ gbẹ jọ akpọ, Sọl họ odẹ nọ a je se Pọl yọ ‘ọ rọwo nọ a kpe Stivin no.’ (Iruẹru 8:1) Kọ a ti kpe Pọl no re? Ijo, keme Olori na ọ ta kẹe no vẹre inọ: “Ohwo ọvo ọ te . . . nwa owhẹ oma ha.”—Iruẹru 18:10.

14, 15. (a) Uzi vẹ ahwo Ju a ta nọ Pọl ọ raha, kọ fikieme Gallio ọ rọ ta nọ jọ a kpairoro vrẹ ẹme na? (b) Eme a ru Sostẹnes, kọ eme o sae jọ nọ o ru uwhremu na?

¹⁴ Nọ a wha Pọl te obọ akaba oziẹobro na no, eme ọ via? Obruoziẹ ẹwho na ọ jọ etẹe, yọ ọye họ osu ubrotọ Akeya. Odẹ riẹ Gallio. Gallio yọ oniọvo ọkpako Seneca nọ ọ jọ ọgba-eriariẹ Rom. Nọ ahwo Ju na a te etẹe, a te gu ọrue fihọ Pọl uzou inọ: “Ọzae nana ọ be bẹbẹ ahwo họ re a gọ Ọghẹnẹ evaọ edhere nọ o wọso uzi na.” (Iruẹru 18:13) Ẹme nọ a jẹ ta na họ Pọl ọ raha uzi, emejabọ ọ rẹ rọ ta nọ ahwo a no egagọ rai ze re a nyaziọ ọriẹ? Rekọ Gallio ọ ruẹ ‘uzi ulogbo’ ovo nọ Pọl ọ raha evaọ etẹe hẹ. (Iruẹru 18:14) Gallio ọ gwọlọ nọ o re dhomahọ ẹme ahwo Ju hu. Fikiere taure Pọl o te ti gu ẹkẹ-unu riẹ, Gallio ọ tẹ ta nọ jọ a kpairoro vrẹ ẹme na. Onana o lẹliẹ eva dha ahwo Ju gaga. Avọ ofu yena, a tẹ rọ ovao rri ọzae jọ nọ a re se Sostẹnes. O wọhọ nọ ọzae nana ọye o wuzou isinagọgo na nọ Krispọs o kurẹriẹ ruọ egagọ Ileleikristi no. Ere a ro kru Sostẹnes, “a te mu ei họ ekpe evaọ aro akaba oziẹobro na.”—Iruẹru 18:17.

¹⁵ Gallio ọ ta kẹ ahwo na nọ a siọ Sostẹnes ba ekpe he. Fikieme ọ rọ kẹ ae uvẹ inọ a kpei? Ẹsejọhọ Gallio ọ jẹ jọ eva riẹ ta nọ, ‘Jọ a kpei re o wo areghẹ keme ọye ọ so okpẹtu na ze na.’ Sọ oware nọ o soriẹ ze nọ ọ rọ kẹ ae uvẹ re a kpei ọye ma riẹ hẹ. Rekọ o wọhọ nọ ukpe na o lẹliẹ e riẹ wo areghẹ. Ẹvẹ ma rọ ta ere? Keme nọ ikpe jọ e vrẹ no, Pọl o te kere ileta ọsosuọ riẹ se inievo obọ Kọrint. Yọ ọ jọ ileta na fodẹ oniọvo jọ nọ a re se Sostẹnes. (1 Kọr. 1:1, 2) Kọ Sostẹnes ẹdẹ na Pọl ọ fodẹ na? Otẹrọnọ ọye, kiyọ ukpe nọ a kpe rie na u fiobọhọ kẹe, o te kurẹriẹ ruọ egagọ Ileleikristi.

16. Ẹvẹ ẹme nọ Jesu ọ vuẹ Pọl evaọ obe Iruẹru Ikọ 18:9, 10, u bi ro fiobọhọ kẹ omai ta usi uwoma na?

¹⁶ Kọ whọ kareghẹhọ ẹme nọ Jesu ọ vuẹ Pọl okenọ ahwo Ju a jẹ rọ wọso ẹe? Ọ ta kẹe nọ: “Jọ ozọ u mu owhẹ hẹ, rekọ gbẹ hai whowho ẹme na, who fibo ho, keme mẹ rrọ kugbe owhẹ.” (Iruẹru 18:9, 10) Nẹnẹ, u fo re ma hae kareghẹhọ ẹme Jesu yena maero nọ ahwo a gbẹ be gaviezọ kẹ usi uwoma na ha. Joma hae kareghẹhọ nọ Jihova ọ riẹ udu ohwo kpobi yọ o ti ru nọ ahwo nọ a ginẹ gwọlọ gọe a ti ro kurẹriẹ. (1 Sam. 16:7; Jọn 6:44) Ma tẹ be hae kareghẹhọ oyena ẹsikpobi, ma te ruabọhọ iruo usi uwoma ota na. Kukpe kukpe, ahwo buobu gbidi gbidi a bi kurẹriẹ ruọ ukoko Jihova. Iruo nọ Jesu ọ kẹ omai ma bi ru na. Ọ vuẹ omai nọ ma “ru ahwo zihe ruọ ilele evaọ udevie ahwo erẹwho na kpobi.” Yọ ọ ya eyaa kẹ omai nọ ma tẹ nya uwou nọ o vi omai na, ọ te jọ “kugbe [omai] edẹ na kpobi rite oke urere uyero-akpọ na.”—Mat. 28:19, 20.

17, 18. Eme o sae jọ nọ Pọl o je roro kpahe nọ ọ ruọ okọ je kpobọ Ẹfisọs?

¹⁷ Kọ othọ Pọl nọ Gallio ọ thọ na, o soriẹ ze nọ a rọ se inievo nọ i kurẹriẹ obọ evaọ obọ Kọrint na ba ekpokpo? Ma nwane riẹ hẹ, rekọ Pọl ọ gbẹ jọ Kọrint “edẹ buobu” taure ọ tẹ te nyasiọ inievo na ba. Evaọ ubrobọ emuhọ 52 C.E., Pọl o te kpohọ oria nọ a rẹ jọ ruọ okọ evaọ Sẹnkria re ọ jọ etẹe ruọ okọ kpobọ Siria. Sẹnkria ọ rehọ oware wọhọ emaele ihrẹ thabọ no Kọrint. Rekọ taure Pọl o te ti no Sẹnkria, o te “bru eto riẹ kpẹre, keme ọ ya eyaa jọ.” c (Iruẹru 18:18) Akwila avọ Prisila a lele Pọl. Aikpobi a te bi Abade Aegea kpobọ Ẹfisọs nọ ọ rrọ Esia Minor.

¹⁸ Nọ amọ Pọl a bi bi no Sẹnkria vrẹ kpobọ Ẹfisọs na, ẹsejọhọ Pọl o je roro kpahe eware nọ e via kẹe evaọ obọ Kọrint. Emamọ eware buobu e ginẹ via kẹe okenọ ọ rọ jọ obei na, yọ onana o jẹ lẹliẹ eva were iẹe. Emerae ikpegberee soso ọ jọ obei ta usi uwoma yọ ahwo buobu a kurẹriẹ. Ahwo jọ nọ a kurẹriẹ họ Jọstọs, Krispọs avọ ahwo uwou riẹ soso kugbe amọfa buobu. Yọ a tubẹ rọ ukoko mu evaọ etẹe yọ uwou Jọstọs a jọ je ru ewuhrẹ. Pọl o you inievo obọ Kọrint gaga keme ọye Jihova o ro fiobọhọ kẹ ai kurẹriẹ. Uwhremu na nọ Pọl o kere ileta se ae, ọ ta nọ inievo na a wọhọ ileta nọ a kere fihọ udu riẹ bi ro jiri ei. Mai omamai, ma tẹ ruẹ ahwo nọ ma wuhrẹ Ebaibol nọ Jihova o fiobọhọ kẹ kurẹriẹ, eva ọvo e rẹ were omai. Ma re you inievo itieye na gaga yọ ma re rri rai nọ a wọhọ ‘ileta nọ a bi ro jiri omai.’—2 Kọr. 3:1-3.

19, 20. Eme Pọl o ru nọ o te obọ Ẹfisọs, kọ eme ẹme nọ ọ ta kẹ inievo na okenọ ọ jẹ nyase ae ba u wuhrẹ omai?

¹⁹ Nọ Pọl o te obọ Ẹfisọs, ọ tẹ nwani mu usi uwoma họ ovavo. Pọl “ọ tẹ ruọ eva isinagọgo o te [je] lele ahwo Ju jiroro.” (Iruẹru 18:19) Pọl ọ nwane rria Ẹfisọs kri tere he evaọ oyena nọ ọ rọ nya na. Inievo na a jẹ vuẹe nọ ọ gbẹ jọ kugbe ai omojọ rekọ “ọ rọwo ho.” Nọ ọ jẹ nyase ae ba ọ ta kẹ ae nọ: “Mẹ te wariẹ zihe bru owhai ze o tẹ ruọ Jihova.” (Iruẹru 18:20, 21) Pọl ọ riẹ nọ ahwo a gbẹ vọ Ẹfisọs nọ ọ rẹ ta usi uwoma kẹ, yọ ọ gwọlọ nọ o re zihe re ọ ta usi uwoma kẹ ae. Rekọ ọ riẹ nọ obọ Jihova ẹme na ọ rrọ. Eme ma sai wuhrẹ no ẹme Pọl na ze? U fo re ma ma omaa oware nọ ma gwọlọ ru evaọ ukoko na, ma vẹ jẹ daoma mu ei họ. Rekọ joma kareghẹhọ nọ Jihova eware kpobi e rrọ obọ. Fikiere u fo re ma daoma riẹ oware nọ ọ gwọlọ nọ ma ru, ma ve ru oyena.—Jem. 4:15.

²⁰ Pọl ọ nyasiọ Akwila avọ Prisila ba obọ Ẹfisọs, ọ tẹ ruọ okọ kpobọ Sisaria. O wọhọ nọ o no etẹe kpobọ Jerusalẹm nyai yere inievo nọ e jọ obei. (Iruẹru 18:22, ẹme-obotọ) Kẹsena o te no etẹe kpobọ Antiọk ọrọ Siria nọ a vi rie no ze. Ere erẹ usi uwoma ota avọ ivẹ Pọl o ro kuhọ yọ Ọghẹnẹ ọ ginẹ ghale iẹe gaga. Kọ eme ọ te via nọ o te kpohọ erẹ usi uwoma ota avọ esa riẹ nọ o te jọ ọrọ urere?