UZOU AVỌ 17
“Ọ Rehọ Ikereakere na Lele Ai Jiroro”
Epanọ ma sae rọ ta ẹme Ọghẹnẹ ruọ ohwo oma; gbe emamọ uruemu ahwo Bẹria
Iruẹru Ikọ 17:1-15 a rehọ e riẹ no ze
1, 2. Amono a je no obọ Filipai kpobọ Tẹsalonika, kọ eme o sae jọ nọ a je roro?
PỌL avọ Saelas gbe Timoti a bi no obọ Filipai kpobọ Tẹsalonika. Obonọ a be nya na o thabọ vi emaele udhone. Ahwo Rom nọ a riẹ edhere eru ziezi ae a ru edhere na. Yọ edhere na ọ nya akotọ igbehru vrẹ. Whọ tẹ be nya edhere nana vrẹ whọ rẹ ruẹ ahwo nọ a rrọ ehru eketekete bi kpohọ erẹ, te enọ e ruọ akẹkẹ, yọ etẹ ekẹkẹ na i bi ru edo lele ai. Whọ rẹ jẹ ruẹ ahwo nọ a be nya owotọ yọ a bi gbiku, te isoja, ehreki, gbe ahwo nọ a rẹ rehọ eyọno gbe oghoghẹrẹ eware efa ro ru eware. U ri kri nọ a rọ jọ obọ Filipai kpe Pọl avọ Saelas ukpe iyẹ hẹ. Fikiere ma riẹ nọ, nọ a jẹ nya edhere na, o sae jọ nọ oma o jẹ da ae, onya na o te lọhọ kẹ ae he.—Iruẹru 16:22, 23.
2 Nọ orọnọ obonọ amọ Pọl a be nya o thabọ na, eme a je ru ro le oke haro? O sae jọ nọ a je gbiku. Ẹsejọhọ eva e jẹ were ae inọ oware nọ o via evaọ obọ Filipai na o soriẹ ze nọ ọzae nọ o re rou ahwo nọ a fihọ uwou-odi na avọ ahwo uwou riẹ a ro kurẹriẹ. Yọ oware yena u ru nọ a rọ ta nọ ghelọ epanọ eware e rrọ kẹhẹ a rẹ gbẹ ta usi uwoma na. O make jọ ere na, o sae jọ nọ, nọ a kẹle Tẹsalonika no, a jẹ dina ruawa oghẹrẹ nọ ahwo Ju nọ a rrọ okpẹwho yena a ti ru ai. Kọ a te wọso ae hayo kpe ai wọhọ epanọ a ru rai evaọ obọ Filipai?
3. Ẹvẹ iku Pọl i re ro fiobọhọ kẹ omai wo udu nọ ma rẹ rọ ta usi uwoma?
3 Eme nọ Pọl o kere se inievo obọ Tẹsalonika uwhremu na o sae lẹliẹ omai riẹ oware nọ o je roro. O kere nọ: “Dede nọ ma ruẹ uye evaọ oke ọsosuọ, a te je gboja kẹ omai evaọ Filipai wọhọ epanọ wha riẹ, ma rọ ẹkwoma Ọghẹnẹ mai gudu nọ ma ro whowho usi uwoma Ọghẹnẹ kẹ owhai ghelọ ọwọsuọ ọgaga.” (1 Tẹs. 2:2) Ẹme yena nọ ọ ta na o dhesẹ nọ re a nya kpobọ Tẹsalonika o jẹ nwane ruọ ae oma tere he maero fiki ukpe nọ a kpe rai evaọ obọ Filipai na. Kọ oware utioye na o via kẹ owhẹ no? Kọ o be hae jọ bẹbẹ kẹ owhẹ ẹsejọ re whọ ta usi uwoma? Dede nọ o lọhọ kẹ Pọl ho, ọ rẹroso Jihova inọ ọ te kẹe udu nọ ọ rẹ rọ ruabọhọ iruo na. Ma te se kpahe oware nọ Pọl o ru, o rẹ lẹliẹ omai wo udu nẹnẹ re.—1 Kọr. 4:16.
“Ọ Rehọ Ikereakere na Lele Ai Jiroro” (Iruẹru 17:1-3)
4. Fikieme ma sae rọ ta nọ eka esa ọvo Pọl ọ jọ obọ Tẹsalonika ha?
4 Nọ Pọl o te obọ Tẹsalonika, Edijala esa soso o je wuhrẹ ahwo evaọ isinagọgo. Kọ oyena u dhesẹ nọ eka esa ọvo Pọl ọ jọ ẹwho na? Nwanọ ere he. O sae jọ nọ ẹdẹdẹ nọ o te ẹwho na o ro mu obọ isinagọgo họ ẹnya ha. Pọl o kere uwhremu na inọ okenọ ọ jọ obọ Tẹsalonika, avọ inievo nọ e jọ kugbei a je ru iruo re a sae re eva vọ. (1 Tẹs. 2:9; 2 Tẹs. 3:7, 8) Ere ọvo ho, okenọ ọ rọ jọ obọ Tẹsalonika na, inievo obọ Filipai a rehọ emuore sei isiava soso. (Fil. 4:16) Fikiere ma sae ta nọ eka esa ọvo Pọl ọ rria ẹwho yena ha.
5. Eme Pọl o ru re ahwo a sae rọwo ẹme riẹ?
5 Pọl ọ daoma kru udu ga, o te kpobọ isinagọgo nyae ta usi uwoma kẹ ahwo nọ a kokohọ wọhọ epanọ ọ be hai ru. Ọ tẹ “rehọ Ikereakere na lele ai jiroro, jẹ rọ eware nọ a kere fihotọ dhesẹ vevẹ jẹ kẹ imuẹro inọ u fo re Kristi na ọ ruẹ uye jẹ kparoma no uwhu ze, be ta nọ: ‘Ọnana họ Kristi na, Jesu nana nọ me bi whowho kẹ owhai na.’” (Iruẹru 17:2, 3) Oyena u dhesẹ nọ orọnikọ Pọl ọ jẹ ta eme nọ e rẹ lẹliẹ eva were ahwo ọvo ho, rekọ ọ ta eme nọ e rẹ lẹliẹ ahwo na roro didi. Ọ riẹ nọ ahwo nọ a kokohọ isinagọgo na a riẹ oware nọ Ikereakere na e ta. Rekọ a riẹ otọ eme na ziezi hi. Fikiere ọ tẹ jẹ fa otọ rai kẹ ae, je dhesẹ kẹ ai vevẹ nọ Jesu ohwo Nazarẹt na họ Mesaya hayo Kristi nọ Ikereakere na e ta nọ ọ te nyaze na.
6. Eme Jesu o ru re ilele riẹ a riẹ nọ eme nọ Ikereakere na e ta uzẹme, kọ eme ilele na a ta?
6 Ikereakere na Jesu ọ jẹ hai ro wuhrẹ ahwo, yọ ọye Pọl ọ rehọ aro kele na. Okenọ Jesu ọ jọ otọakpọ, ọ ta kẹ ilele riẹ nọ, Ikereakere na e ta nọ Ọmọ ohwo ọ te ruẹ uye, a ve ti kpei. Rekọ a te kpare iẹe ze. (Mat. 16:21) Nọ a kpare Jesu ze no, ọ romavia kẹ ilele riẹ re a riẹ nọ ẹme riẹ na uzẹme. Rekọ o jọ etẹe kuhọ họ. Re u gbe mu ae ẹro nọ ọye họ Kristi nọ Ikereakere na e ta ẹme kpahe na, ọ tẹ “rehọ eme Mosis muhọ jẹ ruọ eme Eruẹaro na kpobi, ọ tẹ fa otọ eware nọ a kere kpahe ọyomariẹ evaọ Ikereakere na kpobi kẹ ae.” Nọ ọ nyase ae ba no, ilele na a bo nọ: “Agbẹta nọ eme riẹ i ro duobọte omai udu gaga na nọ ọ jẹ ta ẹme kẹ omai evaọ edhere na, nọ ọ jẹ fa otọ Ikereakere na vevẹ kẹ omai na!”—Luk 24:13, 27, 32.
7. Fikieme u ro fo re ma hai se ẹme nọ ma be ta kẹ ahwo no Ebaibol ze?
7 Ẹme Ọghẹnẹ o wo ẹgba. (Hib. 4:12) Ma te bi wuhrẹ ahwo, Ebaibol na ma re ro wuhrẹ ai wọhọ epanọ Jesu, Pọl, gbe ikọ efa a ru. Joma hae rehọ Ikereakere na lele ahwo jiroro re. Ẹvẹ ma sai ro ru ei? Ma re rovie Ebaibol, ma ve se ẹme nọ ma be ta na no Ebaibol ze jẹ fa otọ riẹ kẹ ahwo na. Ma te bi ru ere ẹsikpobi, o rẹ lẹliẹ ahwo na riẹ nọ ẹme nọ ma be ta na ẹme obọmai hi, rekọ ẹme Ọghẹnẹ. Yọ uzẹme ọvo ọ rrọ ẹme na. Mai omamai ma tẹ be hae kareghẹhọ nọ ẹme Ọghẹnẹ ma be ta kẹ ahwo, yọ uzẹme ọvo o rrọ Ebaibol na, o rẹ lẹliẹ omai ta usi uwoma kẹ ahwo ududu wọhọ Pọl.
“Ejọ Rai A te Zihe Ruọ Ilele” (Iruẹru 17:4-9)
8-10. (a) Eme ahwo Tẹsalonika jọ a ru nọ a ta usi uwoma kẹ ae, kọ eme efa a ru? (b) Eme o lẹliẹ ahwo Ju jọ jẹ re Pọl ihri? (c) Eme ahwo Ju nọ eva Pọl e jẹ dha a ru?
8 Taure Pọl o te ti te obọ Tẹsalonika, a kpokpo i rie no vẹre, fikiere ọ riẹ nọ ẹme nọ Jesu ọ ta kpahe ukpokpoma na ginọ uzẹme. Jesu ọ ta nọ: “Ọrigbo ọ rro vi olori riẹ hẹ. Otẹrọnọ a kpokpo omẹ, a ti kpokpo owhai re; otẹrọnọ a koko ẹme mẹ, a ti koko ẹme rai re.” (Jọn 15:20) Nọ Pọl ọ jọ obọ Tẹsalonika, ahwo jọ a gaviezọ kẹ usi uwoma na, rekọ efa a jẹ wọso ẹe. Luk o kere kpahe enọ i yo usi uwoma na inọ: “Ejọ rai a te zihe ruọ ilele Jesu, a te kuomagbe Pọl avọ Saelas, yọ ere ogbotu buobu ọrọ ahwo Griki nọ a jẹ gọ Ọghẹnẹ a ru re gbe ibuobu eyae jọ nọ e viodẹ.” (Iruẹru 17:4) Ma riẹ nọ Ikereakere na nọ amọ Pọl a ru vẹ kẹ ahwo na o te lẹliẹ eva were ae gaga.
9 Rekọ nọ usi uwoma nọ Pọl ọ be ta o be were ahwo jọ na, yọ eva e be dha amọfa krekrekre. Ahwo Ju jọ nọ a jọ obọ Tẹsalonika, a jẹ re Pọl ihri inọ “ogbotu buobu ọrọ ahwo Griki” a no egagọ rai no, a te kpohọ egagọ Ileleikristi. Ahwo Ju na a jẹ rehọ Ikereakere Hibru na wuhrẹ ahwo Griki re a jọ egagọ rai, yọ a je rri ahwo Griki kpobi nọ e jọ egagọ rai na inọ yọ ahwo rai. Rekọ a jẹ te riẹ oware nọ o be via ha, Pọl ọ ta ibuobu rai kurẹriẹ no egagọ rai no. Yọ isinagọgo ahwo Ju na dẹdẹdẹ o bi jo ru oware yena. Kọ oware nọ o be lẹliẹ aro ware ae na oye.
A be “gwọlọ Pọl avọ Saelas re a rehọ ae ziọ otafe kẹ otu-ugbarugba na.”—Iruẹru 17:5
10 Kọ eme ọ via? Luk o kere nọ: “Rekọ fiki ihri-eriọ, ahwo Ju na a te koko ezae imuomu jọ nọ i je ghoro evaọ oria eki na họ, a tẹ wọ wọhọ otu-ugbarugba, wha ozighi fihọ okpẹwho na soso. A tẹ vẹruọ uwou Jesin be gwọlọ Pọl avọ Saelas re a rehọ ae ziọ otafe kẹ otu-ugbarugba na. Nọ a ruẹ e rai hi, a te si Jesin avọ inievo na jọ bru isu okpẹwho na, be ta nọ: ‘Ezae nana nọ e gale otọakpọ na soso uzou vi no na a ziọ obonẹ no re, yọ Jesin o dede i rai rehọ fihọ uwou riẹ. Ezae nana kpobi a be wọso izi Siza, be ta nọ ovie ọfa jọ ọ riẹ, Jesu.’”—Iruẹru 17:5-7.
11. Uzi vẹ a ta nọ Pọl avọ ahwo riẹ a raha, kọ eme ọzae jọ nọ o wuhrẹ kpahe eme Ebaibol ọ ta kpahe uzi yena? (Rri ẹme-obotọ na.)
11 Otu ugbarugba a re ru whọhọ whọhọ. A re mu ekpehre ofu, yọ a tẹ rọ ofu yena kpe ohwo, a re kpei ukpe ẹsọ. Ahwo nana nọ a wo ohrọ-oriọ họ na ae ahwo Ju a zizie ze te họre Pọl avọ Saelas. Nọ a “wha ozighi fihọ okpẹwho na soso” no, a tẹ vuẹ isu ẹwho na oware nọ Pọl o ru nọ o kẹ rai uye. Oware ọsosuọ nọ a ta nọ Pọl avọ ahwo nọ a gbẹ be ta usi uwoma a ru họ, anọ a “gale otọakpọ na soso uzou vi.” Kpakiyọ orọnọ emayọ na ae a wha ozighi fihọ Tẹsalonika ha. Oware avọ ivẹ nọ a ta nọ amọ Pọl a ru dede oye o mai tube yoma. Anọ a bi wuhrẹ ahwo nọ Ovie ọfa jọ ọ riẹ nọ a re se Jesu. Ẹme yena yọ oware nọ Siza ọ rẹ rehọ ezọ yo ho. a
12. Fikieme ma rọ ta nọ uzi nọ a ta nọ inievo obọ Tẹsalonika a thọ na o sae wha uye se ai?
12 Kareghẹhọ nọ uzi nọ a ro kru amọ Pọl na, oghẹrẹ uzi utioye na a ro kru Jesu oke ẹdẹ. Ahwo Ju a vuẹ Pailet nọ: “Ma ruẹ ọzae nana nọ ọ be raha orẹwho mai kuotọ . . . be ta nọ ọyomariẹ họ Kristi ovie.” (Luk 23:2) O wọhọ nọ ẹme yena o lẹliẹ ozọ mu Pailet. Ọ riẹ nọ o gbe ru oware ovo kpahe iẹe he, Ọba Rom o te yo, ofu o ti mu ei inọ ọ be kẹ ohwo jọ uvẹ re ọ wọso isuẹsu riẹ. Fikiere o te bruoziẹ uwhu kpe Jesu. Ere ọvona re, ọrue nọ ahwo Ju a gu fihọ inievo obọ Tẹsalonika uzou na o sae wha uye ulogbo se ai. A jọ obe jọ nọ o ta kpahe obe Iruẹru Ikọ ta nọ: “Evaọ oke yena ‘a tẹ rọ ezọ yo ọvo nọ ohwo jọ ọ be gwọlọ mi Ọba Rom otọ, ẹsibuobu ekpe a re kpe ohwo yena no.’ Fikiere ma tẹ ta nọ a sai ru ai gaga fiki uzi nọ a ro kru rai na, yọ ma bru okpa họ ẹme na ha.” Kọ oware nọ a ma omaa riẹ na u te rai obọ?
13, 14. (a) Fikieme ahwo ugbarugba na a gbẹ sae whaha inievo na usi uwoma ota ha? (b) Oware areghẹ vẹ Pọl o ru, kọ ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele iei?
13 Ghelọ epanọ ahwo ugbarugba na a daoma te, inievo obọ Tẹsalonika a gbẹ jẹ ta usi uwoma na. Kọ eme a gbẹ sae whaha ae he? Pọl avọ Saelas a te rai obọ họ. Yọ u tube mu isu ẹwho na ẹro ho inọ a thọ izi nọ a jẹ ta nọ a thọ na. Fikiere nọ inievo na a “kẹ ae imuẹro nọ a gwọlọ ziezi no,” a te siobọno Jesin avọ inievo efa nọ a mu se ai na. O wọhọ nọ ugho nọ a ta nọ a hwa, a hwa kẹ ae nọ a ro siobọno ai na. (Iruẹru 17:8, 9) Pọl o lele ohrẹ nọ Jesu ọ kẹ inọ: “Wha wo areghẹ wọhọ eraomuomu, ghele na wha kare afuẹwẹ wọhọ irueruẹ.” (Mat. 10:16) Fikiere nọ ọ ruẹ nọ okpẹtu ọ be tha, ọ tẹ rehọ oma, obọ u gbe tei hi nọ orọnọ ọye a jẹ mae gwọlọ na. Ma riẹ nọ Pọl yọ ohwo nọ o wo udu. Rekọ oware nọ o ru na u dhesẹ nọ ohwo ọ tẹ make gudu, ọ rẹ bẹre oma sa kẹ ese he. Pọl ọ rehọ areghẹ kẹnoma re ọ sae gbẹ ta usi uwoma kẹ amọfa. Kọ ẹvẹ mai Ileleikristi inẹnẹ ma sae rọ rehọ aro kele Pọl?
14 Ẹsejọ isu ichọche a re vi ahwo nyae họre Isẹri Jihova. A vuẹ ahwo egọmeti unuẹse buobu no inọ a be wọso esuo orẹwho na jẹ be gwọlọ si ahwo jọ no isuẹsu. Erue itieye na e lẹliẹ ahwo egọmeti kpokpo Isẹri Jihova gaga no. Wọhọ epanọ o jọ evaọ oke amọ Pọl, ihri-eriọ o be wha onana kpobi ze na. Oghẹrẹ kpobi nọ o rrọ kẹhẹ, ma rẹ kẹnoma kẹ ahwo ugbarugba. Ma re lele ai vravro hayo dadamu kẹ ae inọ jọ a nyaze ma dariẹ rri hi. A tẹ wọ ozighi ze, ma sai kpohọ oria ofa nyae ta usi uwoma bẹsenọ otọ o rẹ fọ no.
“A Wo Emamọ Eva Vi Enọ E Rrọ Tẹsalonika” (Iruẹru 17:10-15)
15. Nọ Pọl ọ ta usi uwoma kẹ ahwo Bẹria no, eme a ru?
15 Nọ inievo na a ruẹ nọ a bi ti mu Pọl avọ Saelas, a te vi ai kpobọ Bẹria. Bẹria ọ rehọ enwenọ emaele udhuvẹ thabọ no Tẹsalonika. Nọ a te obei, Pọl o te kpohọ isinagọgo nyai wuhrẹ ahwo. Eva e were Pọl gaga inọ ahwo na a gaviezọ. Luk o kere nọ ahwo Ju nọ a jọ Bẹria na “a wo emamọ eva vi enọ e rrọ Tẹsalonika, keme a rọ osegboja ọgaga jẹ ẹme na rehọ, be romatotọ kiẹ Ikereakere na riwi kẹdẹ kẹdẹ re a ruẹ sọ ere eware nana e ginẹ rrọ.” (Iruẹru 17:10, 11) Kọ ẹme yena o dhesẹ nọ ahwo nọ a kurẹriẹ evaọ obọ Tẹsalonika na a daoma te he? Ijo. Pọl o kere se inievo obọ Tẹsalonika uwhremu na nọ: “Oyejabọ nọ ma bi ro yere Ọghẹnẹ ẹsikpobi na, keme nọ wha yo ẹme Ọghẹnẹ, onọ wha jọ unu mai yo, wha jẹ riẹ rehọ, orọnikọ wọhọ ẹme ahwo-akpọ họ rekọ wọhọ epanọ o ginẹ rrọ, ẹme Ọghẹnẹ, onọ u bi ru iruo evaọ omarai enọ e rọwo na.” (1 Tẹs. 2:13) Kọ fikieme a rọ ta nọ ahwo Ju nọ a jọ obọ Bẹria a wo emamọ eva?
16. Fikieme Luk ọ rọ ta nọ inievo obọ Bẹria “a wo emamọ eva”?
16 Dede nọ ahwo Bẹria a ri yo eme nọ amọ Pọl a jẹ ta na ẹdẹvo ho, a si ikẹ hẹ, yọ a viẹro nọ eware nọ a bi wuhrẹ ai na e gba ha ha. Ghele na orọnikọ a nwane rọwo eware na aro tuẹtu hu. A gaviezọ ziezi okenọ Pọl o je wuhrẹ ai. Nọ a te uwou, a te je rri Ikereakere na ziezi sọ eme nọ Pọl ọ jẹ ta na ginọ uzẹme. Yọ a jẹ romatotọ wuhrẹ ẹme Ọghẹnẹ kẹdẹ kẹdẹ orọnọ Ẹdijala ọvo ho. Fikinọ a se ẹme Ọghẹnẹ ‘gboja gaga,’ a jẹ kiẹ Ikereakere na re a gbẹ riẹ kpahe eware ekpokpọ nọ Pọl o wuhrẹ i rai na. Yọ fikinọ a wo omaurokpotọ, nọ a ruẹ nọ eware nọ a je wuhrẹ ai na uzẹme, “ibuobu rai i te zihe ruọ ilele.” (Iruẹru 17:12) Enana kpobi Luk o rri nọ ọ rọ ta nọ ahwo na “a wo emamọ eva” na.
17. Emamọ uruemu vẹ ahwo Bẹria a wo, kọ ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele ai o tẹ make rọnọ u kri no nọ ma kurẹriẹ?
17 Ahwo obọ Bẹria a fi emamọ oriruo hotọ kẹ omai. A riẹ nọ a ti kere oware nọ a ru na fihotọ nọ ma te ruẹ se evaọ Ebaibol nẹnẹ hẹ. Oware nọ Pọl o roro nọ a ti ru nọ ọ tẹ ta usi uwoma kẹ ae no, oye a nwani ru. Yọ oware nọ Jihova ọ gwọlọ oye re. Nẹnẹ, oware nọ ma be vuẹ ahwo nọ a ru oye, inọ jọ a romatotọ kiẹ Ebaibol na kẹ omobọ rai re o sai mu ai ẹro ziezi inọ eware nọ ma bi wuhrẹ ai na ginọ uzẹme. Kọ ma te kurẹriẹ no, u dhesẹ nọ ma rẹ gbẹ romatotọ kiẹ Ebaibol na ha? Ijo. Oke yena o mai tubẹ gwọlọ nọ ma re wuhrẹ ẹme Ọghẹnẹ jẹ daoma ru eware nọ ma bi wuhrẹ. O vẹ te so ẹe ze nọ ma te rọ wọhọ ọviẹ nọ Jihova ọ be rọ ma oware jọ ze. (Aiz. 64:8) Ọsẹ obọ odhiwu mai na ọ vẹ te rehọ omai ru emamọ eware buobu, yọ eva mai e te were iẹe.
18, 19. (a) Fikieme Pọl o ro no Bẹria, kọ eme o ru nọ u fo nọ ma rẹ rọ aro kele? (b) Bovẹ Pọl ọ be te nyae jọ ta usi uwoma, kọ amono a rrọ obei?
18 Pọl ọ rria Bẹria kri hi. Ikere na e ta nọ: “Nọ ahwo Ju nọ e rrọ obọ Tẹsalonika a yo nọ Pọl ọ be jọ Bẹria whowho ẹme Ọghẹnẹ re, a tẹ nyaze te bẹbẹ ogbotu na họ ru ozighi. Inievo na a tẹ nwani su Pọl vrẹ kpobọ abade na, rekọ Saelas avọ Timoti a tẹ gbẹ daji etẹe. Rekọ enọ i je su Pọl na a lele i rie te ugbo obọ Athẹns, nọ Pọl ọ vuẹ ae no inọ a ta kẹ Saelas avọ Timoti re a nyabru rie ze vẹrẹ vẹrẹ, a te zihe.” (Iruẹru 17:13-15) Orọ ahwo na o ga kẹhẹ! A jẹ jọ Pọl da ame rọ egho kpahotọ họ. Ọmayọ na ọ rehọ fiki rai no obọ Tẹsalonika, a tẹ jẹ wọ bru rie ziọ obọ Bẹria. Rekọ Pọl ọ rehọ fiki rai siọ usi uwoma ba ha. Ọ riẹ nọ eria e vọ riẹ nọ ọ rẹ jọ ta usi uwoma, fikiere o te je no etẹe kpohọ oria ọfa. Joma ru epọvo na nẹnẹ re, joma ruabọhọ iruo na re oma o vuọ ahwo nọ a be gwọlọ nọ ma siọ usi uwoma na ba ẹta!
19 Pọl ọ ta usi uwoma gaga kẹ ahwo Tẹsalonika gbe ahwo Bẹria. Eware nọ o thihakọ rai e lẹliẹ e riẹ ruẹ nọ u fo re Oleleikristi o wo udu, ọ vẹ jẹ hae rehọ Ikereakere na lele ahwo jiroro. Yọ o lẹliẹ omai ruẹ nọ u fo re ma wo udu jẹ hae rehọ Ebaibol wuhrẹ ahwo re. Whaọ oghẹrẹ ahwo ọfa Pọl ọ be te nyae ta usi uwoma kẹ evaọ obọ Athẹns na. Ahwo nana ahwo Ju hu. Kọ ẹvẹ obọ Athẹns ọ te jọ? Uzoẹme notha ọ te vuẹ omai.
a Ọzae jọ nọ o wuhrẹ kpahe eme Ebaibol gaga ọ ta nọ oke yena Siza o fi uzi jọ họ inọ “ohwo ọvo ọ rẹ ta nọ ovie jọ o ti mu, hayo uvie jọ o te ze he. Yọ onọ o mai yoma họ nọ ohwo jọ ọ tẹ ta nọ ovie nọ a ti ro mu na ọ te rehọ ẹta Siza hayo rehọ iẹe guẹdhọ.” O wọhọ nọ uzi yena ewegrẹ Pọl a jẹ ta nọ ọ raha na. A nwene ẹme nọ Pọl ọ ta re a sai mu ei. Rri ẹkpẹti na “ Isu nọ A Se Siza Evaọ Obe Iruẹru Ikọ.”
