UZOU AVỌ 20
“Ẹme Jihova O te je Do Ruọ Eria Kpobi jẹ be Kparobọ” Ghelọ Ọwọsuọ
Oghẹrẹ nọ Apọlọs avọ Pọl a ro fiobọhọ kẹ ahwo buobu yo usi uwoma na
Iruẹru Ikọ 18:23–19:41 a rehọ e riẹ no ze
1, 2. (a) Ẹbẹbẹ vẹ o te Pọl avọ ahwo nọ a gbẹ jọ usu evaọ Ẹfisọs? (b) Eme ma te ta kpahe evaọ uzou nana?
AHWO nọ ofu o bi dhe a kokohọ bi ru ozighi evaọ Ẹfisọs. O tẹ be lẹliẹ ahwo bo jẹ dhẹ kpenẹ avọ enẹ evaọ iyẹrẹ. Ahwo a kru ezae ivẹ jọ nọ i bi lele Pọl kpohọ erẹ, a te bi si rai vrẹ. Ahwo a vọ iyẹrẹ ilogbo nọ iwou eki e rrọ na. A bi kuomagbe ogbotu nọ ofu o bi dhe na su kpobọ afe-ughe ologbo nọ ọ rrọ okpẹwho na, nọ o rẹ sae gba ahwo nọ a bu te idu udhegbisoi (25,000). Ibuobu ahwo na a riẹ oware nọ o wha ozighi na ze dede he, rekọ a bi viẹro nọ etẹmpol rai gbe ọghẹnẹ-aye rai nọ a rẹ rọ zaharo ho nọ a re se Atẹmis, ohwo jọ ọ ta ẹme wọso na. Fikiere, aikpobi a te muhọ ebo gaga inọ: “Atẹmis ọrọ ahwo Ẹfisọs ọ rrọ ruaro!”—Iruẹru 19:34.
2 Ma wariẹ jọ iku nana ruẹ epanọ Setan ọ jẹ rọ gwọlọ rehọ ozighi whaha ahwo re a gbe yo usi uwoma Uvie Ọghẹnẹ hẹ. Uzẹme na họ, orọnọ ozighi ọvo Setan ọ rẹ rọ gwọlọ whaha iruo usi uwoma ota na ha. Ma te jọ uzou nana ta kpahe idhere ẹghẹ sa-sa nọ Setan ọ jẹ rọ gwọlọ raha iruo usi uwoma ota na gbe okugbe nọ o jọ udevie Ileleikristi oke ọsosuọ na. Mai wuzou na, ma te ruẹ nọ eghẹ riẹ na kpobi i ruiruo ho, keme “evaọ edhere ologbo, ẹme Jihova o . . . je do ruọ eria kpobi jẹ be kparobọ.” (Iruẹru 19:20) Eme o fiobọhọ kẹ Ileleikristi yena nọ a gbẹ jẹ sai ro ru iruo na ghele? Eware evona nọ i bi fiobọhọ kẹ omai nẹnẹ na. Jihova họ ọnọ o bi fi ẹmo na kẹ omai. O make rrọ ere na, ma rẹ daoma ru ẹkẹ abọ mai re wọhọ epanọ Ileleikristi oke ọsosuọ na a ru. Ẹzi Jihova ọ sai ru omai wo iruemu nọ i re fiobọhọ kẹ omai gbẹ ta usi uwoma na ziezi. Joma kake ta kpahe oriruo Apọlọs.
“Ọ . . . Riẹ Ikereakere na Ziezi” (Iruẹru 18:24-28)
3, 4. Eme Akwila avọ Prisila a muẹrohọ kpahe Apọlọs, kọ ẹvẹ a ro fiobọhọ kẹe?
3 Okenọ Pọl ọ jọ edhere je kpobọ Ẹfisọs evaọ erẹ usi uwoma ota avọ esa riẹ, ohwo Ju jọ nọ a re se Apọlọs ọ tẹ nyaze Ẹfisọs. Okpẹwho Alẹkzandria evaọ Ijipti nọ a riẹ odẹ gaga o no ze. U wo eware buobu nọ Apọlọs ọ jẹ riẹ ru. Ọ jẹ hae riẹ ẹme ta ziezi. U te no ere no, “ọ . . . riẹ Ikereakere na ziezi.” Oware ofa họ, “ẹzi na o fi ọwhọ họ iẹe oma.” Yọ okenọ ọ jẹ ta ẹme evaọ aro ahwo Ju, ọ ta ẹme avọ ajọwha ababọ ozọ.—Iruẹru 18:24, 25.
4 Akwila avọ Prisila a yo ẹme nọ Apọlọs ọ jẹ ta. Yọ ma riẹ nọ eva e were rai gaga nọ a yo epanọ o bi ro “wuhrẹ eware kpahe Jesu gbagba.” Eware nọ Apọlọs o je wuhrẹ kpahe Jesu na e gba. Rekọ u kri hi, ọzae-avọ-aye nana a te muẹrohọ nọ u wo oware jọ nọ u wuzou nọ Apọlọs ọ riẹ hẹ. A ruẹ nọ “ame-ọhọ Jọn ọvo ọ riẹ kpahe.” Ọzae-avọ-aye nana nọ e jẹ hai ru iwou-udhu nọ i wo omaurokpotọ na, a kuvẹ hẹ re ozọ Apọlọs o mu ai fikinọ ọ riẹ ẹme ẹta jẹ riẹ obe ziezi. Ukpoye, “a tẹ rehọ iẹe fihọ usu rai a te ru idhere Ọghẹnẹ vẹ kẹe gbagba vi epanọ ọ riẹ vẹre.” (Iruẹru 18:25, 26) Kọ eme Apọlọs o ru? O dhesẹ uruemu jọ nọ u wuzou gaga nọ Oleleikristi o re wo, oye họ omaurokpotọ.
5, 6. Eme o fiobọhọ kẹ Apọlọs nọ ọ sae rọ gọ Jihova ziezi, kọ eme ma sai wuhrẹ no oriruo riẹ ze?
5 Fikinọ Apọlọs ọ rọwo nọ Akwila avọ Prisila a fiobọhọ kẹe, u ru nọ ọ jẹ rọ gọ Jihova ziezi. O kpobọ Akeya, yọ ọ jọ obei “fiobọhọ gaga” rọkẹ Ileleikristi na. Ọ tẹ jẹ ta usi uwoma ziezi kẹ ahwo Ju nọ e jọ ẹkwotọ yena, enọ e jẹ rọwo ho inọ Jesu họ Mesaya nọ a ya eyaa riẹ na. Luk o kere nọ: Ọ “jẹ rehọ ọwhọ ọgaga dhesẹ via vevẹ inọ ahwo Ju a wo otoriẹ othọthọ, yọ o bi dhesẹ kẹ ai no Ikereakere na ze inọ Jesu họ Kristi na.” (Iruẹru 18:27, 28) Apọlọs o gine fiobọhọ gaga evaọ ukoko Ileleikristi na uwhremu na! Ọ jọ usu ahwo nọ a ru nọ “ẹme Jihova” u je ro do ruọ oria kpobi jẹ kparobọ. Eme ma sai wuhrẹ no oriruo Apọlọs na ze?
6 U wuzou gaga re Ileleikristi kpobi a wo omaurokpotọ. Mai kpobi ma wo ọvuọ okẹ riẹ. O sae jọ nọ oware jọ ma riẹ eru ziezi, hayo ma wo eriariẹ vi amọfa. Rekọ ghelọ okẹ nọ ma wo kẹhẹ, u fo nọ omaurokpotọ ma rẹ mai wo. O gbẹ rrọ ere he, okẹ mai o vẹ te jọ uye kẹ amọfa. Yọ ma gbẹ yọroma ha, ma sai mu omorro họ ewo fiki onaa nọ ma wo. (1 Kọr. 4:7; Jem. 4:6) Ma te gine wo omaurokpotọ, ma rẹ daoma rri amọfa nọ a rro vi omai. (Fil. 2:3) Eva e rẹ dha omai hi nọ a tẹ be kpọ omai họ hayo nọ a te bi dhesẹ oware kẹ omai. Nọ ẹzi ọfuafo na ọ tẹ kpọ ukoko na nwene oware jọ, ma re si ikẹ hẹ inọ onọ ma bi roro na oye o gba fiki omorro. Nọ ma te wo omaurokpotọ, ẹsiẹe Jihova avọ Ọmọ riẹ a rẹ gbẹ rọ rehọ omai ru iruo riẹ.—Luk 1:51, 52.
7. Ẹvẹ Pọl avọ Apọlọs a ro dhesẹ nọ a wo omaurokpotọ?
7 Omaurokpotọ u re je ru nọ ma gbe ro lele amọfa rowo oma hayo re ai ihri hi. Dai roro epanọ o jọ Setan oja te re ọ wha ohẹriẹ fihọ udevie Ileleikristi oke ọsosuọ na? O hae te were iẹe gaga o hae jọ nọ Apọlọs avọ Pọl ukọ na nọ a riẹ gaga evaọ ukoko na a jẹ re ohwohwo ihri, hayo a jẹ họre kẹ ọkwa evaọ ukoko na! Yọ o hae te lọhọ gaga re a ru ere. Keme inievo jọ dede evaọ Kọrint a jẹ ta nọ, “Mẹ ọrọ Pọl,” yọ efa e be ta nọ, “Mẹ ọrọ Apọlọs.” Kọ o were Pọl inọ inievo na a jẹ hẹriẹ oma ere? Ijo! Ukpoye, fikinọ Pọl o wo omaurokpotọ, o jiri Apọlọs rọkẹ iruo nọ o je ru. Ọ tẹ jẹ tubẹ kẹe iruo efa kugbe dede. Yọ Apọlọs o ru oware nọ Pọl ọ ta kẹe. (1 Kọr. 1:10-12; 3:6, 9; Tait. 3:12, 13) Oghẹrẹ nọ inievo ivẹ nana a rọ rehọ omaurokpotọ ru iruo kugbe, yọ emamọ oriruo kẹ omai nẹnẹ!
Ọ “Rehọ Onaa Ta Ẹme Daruọ Ahwo Oma Kpahe Uvie Ọghẹnẹ” (Iruẹru 18:23; 19:1-10)
8. Edhere vẹ Pọl ọ nya zihe kpobọ Ẹfisọs, kọ fikieme?
8 Pọl ọ ya eyaa nọ o ti zihe kpobọ Ẹfisọs, yọ o ru ẹme riẹ gba. a (Iruẹru 18:20, 21) Rekọ muẹrohọ oghẹrẹ nọ o ro zihe. Antiọk nọ ọ rrọ Siria ọ jọ mu erẹ riẹ họ. Ọ hae te sae ruọ okọ kpobọ Sẹlusia, o ve no etẹe nya ovavo kpobọ Ẹfisọs. Rekọ ọ tẹ nya “orọ okpa” kpobọ Ẹfisọs. O wọhọ nọ erẹ nọ Pọl ọ nya nọ a gbiku riẹ fihọ obe Iruẹru Ikọ 18:23 gbe 19:1 na o rehọ te emaele odu ọvo (1,000)! Kọ fikieme Pọl ọ rọ nya orọ edhere nọ ọ riẹ nọ eware e te jọ lọhọ kẹe tere he? Keme ọ gwọlọ nọ ọ rẹ “bọ ilele na kpobi ga.” (Iruẹru 18:23) Ọ riẹ nọ uye o te bẹe evaọ erẹ usi uwoma ota avọ esa riẹ na, wọhọ epanọ o jọ evaọ orọ ọsosuọ gbe orọ avọ ivẹ, rekọ o rri rie nọ u te oware nọ ọ rẹ ruẹ uye fihọ. Ere ọvona esẹro okogho avọ eyae rai a bi ru nẹnẹ re. Iruo rai nọ a bi ru fiki uyoyou na e da omai ẹro fia.
9. Fikieme o rọ gwọlọ nọ utu ilele jọ nọ e họ-ame no vẹre a wariẹ họ-ame, kọ eme ma wuhrẹ mi ai?
9 Nọ Pọl o te Ẹfisọs, ọ tẹ ruẹ ilele Jọn Ọhọahwo-Ame na nọ i bu te enwenọ ahwo ikpegbivẹ. Ame-ọhọ Jọn nọ u notọ no evaọ oke yena a rọ họ ae ame. O tẹ jẹ wọhọ nọ a riẹ kpahe ẹzi ọfuafo na tere he. Hayo o sae jọ nọ a riẹ oware ovo kpahe iẹe dede he. Pọl o te wuhrẹ ae kpahe epanọ u wuzou te re a họ-ame evaọ odẹ Jesu. Yọ a romakpotọ wuhrẹ wọhọ epanọ Apọlọs o ru. Nọ a họ-ame evaọ odẹ Jesu no, ẹzi ọfuafo na o te te ai obọ. A tẹ jẹ kẹ ae ekẹ igbunu efa re. O rrọ vevẹ inọ, ma te bi lele oware nọ ukoko Jihova nọ o be nyaharo na o ta, ma re wo eghale.—Iruẹru 19:1-7.
10. Fikieme Pọl o ro no isinagọgo na kpohọ ọgwa isukulu jọ, kọ ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele iei nọ ma tẹ rrọ usi uwoma?
10 Oware ofa jọ o via nọ u no oyena no. Pọl ọ jẹ jọ isinagọgo na ta usi uwoma avọ ajọwha evaọ emerae esa. Dede nọ ọ “jẹ rehọ onaa ta ẹme daruọ ahwo oma kpahe Uvie Ọghẹnẹ,” ahwo jọ a rọwo gaviezọ vievie he, a te mu ei họ ẹwọso. Fikiere Pọl ọ tẹ jẹ hae kẹ evuẹ kẹdẹ kẹdẹ evaọ ọgwa isukulu jọ viukpenọ ọ rẹ raha oke riẹ kugbe ahwo nọ a jẹ “ta eme iyoma kpahe Edhere Na.” (Iruẹru 19:8, 9) Evaọ oke yena, ahwo nọ a ginẹ gwọlọ riẹ kpahe Uvie Ọghẹnẹ a re no isinagọgo na kpobọ ọgwa isukulu na. Wọhọ Pọl, nọ ma te vuhumu nọ ohwo nọ ma bi lele ta ẹme ọ gwọlọ gaviezọ họ, hayo ikẹ ọvo ọ gwọlọ si, ma sae nyase iẹe ba. Amọfa nọ a wo emamọ eva a gbẹ riẹ nọ u fo nọ a re yo emamọ ovuẹ nọ ma bi whowho na!
11, 12. (a) Oghẹrẹ vẹ Pọl o ro dhesẹ nọ o re ru iruo gaga je nwene lele uyero ahwo? (b) Oghẹrẹ vẹ Isẹri Jihova a bi ro ru iruo gaga je nwene lele uyero ahwo evaọ iruo usi woma ota na?
11 O sae jọ nọ Pọl o je wuhrẹ ahwo evaọ ọgwa isukulu na kẹdẹ kẹdẹ evaọ oware wọhọ ighọjọ ikpegbọvo ohiohiẹ rite ighọjọ ene owọwọ. (Rri eme Ebaibol uwuhrẹ Iruẹru Ikọ 19:9, nwtsty.) O wọhọ nọ oke yena uvo o rẹ mae jọ gaga, yọ ahwo buobu a re siobọno iruo nyae re emu je somahọ. Otẹrọnọ ere Pọl o je ru kẹdẹ kẹdẹ evaọ ikpe ivẹ soso, kiyọ ọ rehọ euwa nọ i bu vi idu esa (3,000) wuhrẹ ahwo. b Ma jọ etenẹ ruẹ oware ofa nọ o lẹliẹ ahwo buobu yo ẹme Jihova. Pọl o je ru iruo gaga, yọ o je nwene lele epanọ eware e rrọ kẹ ahwo. O nwene oke riẹ kiehọ oke nọ ọ sae rọ ruẹ ahwo buobu ta usi uwoma kẹ evaọ ẹwho yena. Kọ eme u no rie ze? U ru nọ “ahwo kpobi nọ a jẹ rria ubrotọ Esia a ro yo ẹme Olori na, te ahwo Ju gbe ahwo Griki.” (Iruẹru 19:10) Pọl ọ ginẹ romatotọ se isẹri!
Ma rẹ daoma nyae ta usi uwoma kẹ ahwo evaọ oria kpobi nọ ma sae jọ ruẹ e rai
12 Isẹri Jihova oke mai nana a bi ru iruo gaga re. Yọ a re nwene lele epanọ eware e rrọ kẹ ahwo. Ma rẹ daoma nyae ta usi woma kẹ ahwo evaọ oria kpobi nọ a rrọ, gbe oke kpobi nọ a sae rọ ruẹ e rai. Ma rẹ ta usi uwoma kẹ ahwo evaọ iyẹrẹ, obọ eki, gbe eria efa nọ i re zurie. Ma sae rehọ ifonu se ahwo hayo kere ileta se ai. Ma rẹ jẹ daoma ta usi uwoma no uwou ruọ uwou evaọ oke nọ ma rẹ mai ro di ahwo họ uwou.
“Ẹme Jihova O . . . je Do Ruọ Eria Kpobi jẹ be Kparobọ” Ghelọ Izi Imuomu (Iruẹru 19:11-22)
13, 14. (a) Eme Jihova ọ kẹ Pọl ogaga ru? (b) Eme emezae Skiva a jẹ gwọlọ ru nọ a rọ viẹ omobọ rai họ? (c) Kọ oghẹrẹ vẹ ahwo buobu nọ a rrọ egagọ erue a bi ro ru ere nẹnẹ?
13 Luk ọ vuẹ omai nọ Jihova ọ kẹ Pọl ogaga nọ o ro ru “iruo igbunu ilogbo.” Makọ okenọ a rehọ emehọ gbe eprọno nọ Pọl o kuhọ se ahwo nọ a be mọ, ẹyao rai o kpo. I te je ru izi imuomu no ahwo oma re. c (Iruẹru 19:11, 12) U gbe ahwo buobu unu inọ idhivẹri i je no ahwo oma. Rekọ orọnọ ahwo kpobi eva e were he.
14 “Ahwo Ju jọ nọ a je no oria ruọ oria bi le idhivẹri no ahwo oma” a jẹ gwọlọ rọ aro kele Pọl ru iruo igbunu nọ o je ru. Ahwo Ju yena jọ a jẹ gwọlọ rehọ odẹ Jesu avọ Pọl le idhivẹri no. Luk o kere nọ emezae ihrẹ Skiva a jẹ gwọlọ ru ere. Idhivẹri na ọ tẹ ta kẹ ae nọ: “Mẹ riẹ Jesu mẹ tẹ jẹ riẹ Pọl; kọ whai yọ amono?” Ọzae nọ ẹzi omuomu na ọ rrọ oma na ọ tẹ họrọ mu eviẹwẹ yena. O te bi duola evaọ ehru rai wọhọ arao ojihẹ. A tẹ be dhẹ vrẹ ẹbẹba avọ ela nọ e vọ rai oma. (Iruẹru 19:13-16) O jọ vevẹ nọ Jihova ọ kẹ Pọl ogaga ulogbo nọ o ro ru iruo igbunu, rekọ ọ kẹ ahwo yena nọ a jọ egagọ erue na ha. Ima ahwo buobu nẹnẹ a bi roro nọ ohwo o te se odẹ Jesu ọvo hayo ta nọ Oleleikristi ọ rrọ yọ ẹme o re no. Rekọ wọhọ epanọ Jesu ọ ta, ahwo nọ a bi ru oreva Ọsẹ riẹ ọvo họ enọ i wo ẹruore inọ a ti wo uzuazọ evaọ obaro.—Mat. 7:21-23.
15. Evaọ ẹme iruẹru imizi gbe eware nọ i wobọ kugbei, eme ma re ru ro lele oriruo ahwo Ẹfisọs na?
15 Oware omovuọ nọ o via kẹ emezae Skiva na o lẹliẹ ahwo buobu mu ozọ Ọghẹnẹ họ ẹdhẹ, a te siobọno iruẹru imizi rai je zihe ruọ Ileleikristi. Ahwo Ẹfisọs buobu a je ru iruẹru emajiki. Ahwo a jẹ hae nua ahwo, a rẹ gba igbelẹ, a te je wo ebe nọ a kere eme nọ a re ro lele imizi ta ẹme fihọ. Rekọ ahwo Ẹfisọs buobu nọ a fi ẹrọwọ họ Ọghẹnẹ no a tẹ rehọ ebe emajiki rai lahwe, a tẹ mahe ae evaọ ẹgbede dede nọ e ghare te edọla idu buobu nọ a tẹ rọ unuigho oke nana kele ae. d Luk o kere nọ: “Fikiere evaọ edhere ologbo, ẹme Jihova o te je do ruọ eria kpobi jẹ be kparobọ.” (Iruẹru 19:17-20) Jihova avọ ahwo nọ a be gọe a ginẹ kparobọ, rekọ egagọ erue avọ enọ i bi ru iruẹru imizi a kie totọ! Emamọ oriruo dẹẹ inievo yena a fihotọ kẹ omai na. Ahwo nọ a bi ru iruẹru imizi a da akpọ na fia nẹnẹ. Rekọ ma tẹ ruẹ nọ ma wo oware jọ nọ u wobọ kugbe iruẹru imizi, joma ru oware nọ ahwo Ẹfisọs a ru na. Gbolo iei kufiẹ hayo mahe iẹe no ovovẹrẹ! Joma kẹnoma kẹ iruẹru imizi lelele, ghelọ oghẹrẹ kpobi nọ o bẹ te kẹhẹ.
“Ukpokpoma Ulogbo U te Du Lahwe” (Iruẹru 19:23-41)
“Ezae, wha riẹ vevẹ nọ okọ nana ma bi wo efe mai no ze.”—Iruẹru 19:25
16, 17. (a) Dhesẹ epanọ Demitriọs o ro mu ozighi họ evaọ Ẹfisọs. (b) Oghẹrẹ vẹ ahwo Ẹfisọs a ro dhesẹ nọ a wọ egagọ rai họ uzou?
16 Oware ofa nọ ma se kpahe họ epanọ Setan ọ rọ rehọ otu ugbarugba wha ozighi ze. Luk o kere nọ: “Ukpokpoma ulogbo u te du lahwe rọsuọ Edhere Na.” Orọnikọ o bru okpa họ ẹme na ha. e (Iruẹru 19:23) Odhogu-isiliva nọ a re se Demitriọs o mu ozighi na họ. Oghẹrẹ nọ o ro mu ei họ họ, ọ kareghẹhọ ahwo nọ a gbe bi ru iruo na nọ, wha riẹ vevẹ nọ okọ nana ma bi wo efe mai no ze. Kẹsena ọ tẹ ta nọ ovuẹ nọ Pọl o bi whowho na o te raha ekọ ku ai, keme Ileleikristi a rẹ gọ emedhọ họ. Ọ tẹ jẹ ta ẹme te eware nọ ahwo na a rẹ rọ zaharo ho, koyehọ orẹwho rai gbe ọghẹnẹ rai, inọ ahwo a te lele ovuẹ Pọl na, a gbe ti se ọghẹnẹ-aye rai nọ a re se Atẹmis gbe etẹmpol riẹ “gboware ovo ho.”—Iruẹru 19:24-27.
17 Ẹme nọ Demitriọs ọ ta na o ginẹ wha ozighi ze wọhọ epanọ ọ gwọlọ. Idhogu-isiliva na a te muhọ ebo nọ: “Atẹmis ọrọ ahwo Ẹfisọs ọ rrọ ruaro!” Okpẹwho na soso o te duwuku. Ahwo a te mu ozighi họ eru wọhọ epanọ ma ta evaọ obọ emuhọ uzou nana. f Fikinọ Pọl yọ ohwo nọ ọ gudu, ọ tẹ gwọlọ nọ ọ rẹ nyaruọ afe-arozaha na re ọ ta ẹme kẹ ogbotu na, rekọ ilele na a rọwo ho keme a gwọlọ nọ o fi omariẹ họ uye he. Ọzae jọ nọ a re se Alẹkzanda ọ tẹ kpama dikihẹ aro ogbotu na, ọ tẹ gwọlọ nọ ọ rẹ ta ẹme. Ohwo Ju ọ jọ, fikiere ọ jẹ gwọlọ nọ ọ rẹ ta kpahe ohẹriẹ nọ o rrọ udevie ahwo Ju gbe Ileleikristi na. Eme yena e hae te ruọ ezọ ogbotu yena ha. Nọ a vuhumu nọ ohwo Ju ọ rrọ, a tubẹ kẹe uvẹ re o rovie unu dede he. Evaọ oware wọhọ euwa ivẹ soso, a te bi bo ọvo nọ, “Atẹmis ọrọ ahwo Ẹfisọs ọ rrọ ruaro!” Ahwo nọ a wọ egagọ họ uzou wọhọ ahwo Ẹfisọs na a gbẹ riẹ rite oke nana. Ahwo otiọye na a re rorote vievie he, a re mu ru ọvo.—Iruẹru 19:28-34.
18, 19. (a) Oghẹrẹ vẹ okere-obe okpẹwho na o ro ru ogbotu ahwo na fibo evaọ Ẹfisọs? (b) Ẹvẹ ahwo egọmeti a rọ thọ ahwo Jihova no ẹsejọ, kọ eme ma re ru re a sae thọ omai?
18 Ukuhọ riẹ okere-obe okpẹwho na o te ru ogbotu na fibo. Osu nana yọ ohwo nọ o re rorote. Fikiere oware ọsosuọ nọ o ru họ, ọ ta kẹ ogbotu ahwo nọ eva e jẹ dha na nọ, Ileleikristi na a te raha etẹmpol rai avọ ọghẹnẹ-aye rai hi. Ọ tẹ jẹ ta nọ Pọl avọ ahwo riẹ a raha uvumọ uzi wọso etẹmpol Atẹmis hi. Kẹsena ọ tẹ ta re nọ, o tẹ make rọnọ oware nọ Pọl o bi ru na o were rai hi, a wo edẹ ekọto gbe ahwo nọ a rẹ keria kẹ ẹme otiọye na. Rekọ o wọhọ nọ ẹme riẹ nọ ọ ta nọ o mai wo ẹgba họ, ọ kareghẹhọ ogbotu ahwo na nọ, ekokohọ nọ a kokohọ na o wọso uzi ahwo Rom. Fikiere ọ tẹ ta kẹ ae nọ a kpo. Evaọ oke ẹsiẹe, a mu ofu gidi gidi, rekọ emamọ eme nana nọ osu na ọ ta na o lẹliẹ udu rai dhẹ vẹrẹ vẹrẹ.—Iruẹru 19:35-41.
19 Orọnikọ onana họ orọ ọsosuọ nọ ohwo egọmeti nọ o wo iroro ziezi o ro fiobọhọ kẹ ilele Jesu hu, yọ oye o te jọ orọ urere he. Jọn ukọ na ọ jọ eruẹaruẹ ruẹ nọ evaọ edẹ urere na, ahwo nọ a viodẹ evaọ akpọ na, nọ o se otọakpọ na, a te da ame owhe ukpokpoma nọ Setan o ti nwo ze rọsuọ ilele Jesu no. (Evia. 12:15, 16) Ere o ginẹ via no. Evaọ ẹsibuobu, ibruoziẹ nọ i wo ọriẹwẹ hẹ i bruoziẹ kẹ Isẹri Jihova no inọ a wo udu nọ a rẹ rọ gọ Ọghẹnẹ jẹ ta usi uwoma kẹ amọfa. Emamọ uruemu mai u fiobọhọ no re nọ a ro bruoziẹ kẹ omai ere. O wọhọ nọ emamọ uruemu nọ Pọl o wo u ru nọ ahwo egọmeti jọ nọ e jọ Ẹfisọs a ro wo adhẹẹ kẹe jẹ gwọlọ nọ a rẹ thọe. (Iruẹru 19:31) Joma hae ta uzẹme je wo adhẹẹ kẹ ahwo re amọfa a hae ta emamọ ẹme mai. Ma te wo emamọ uruemu, eware iwoma buobu e sai noi ze.
20. (a) Kọ eva e be hae were owhẹ nọ who te roro kpahe epanọ ẹme Jihova ọ rọ kparobọ evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ jẹ be kparobọ nẹnẹ? (b) Eme whọ gba riẹ mu nọ who re ru re Jihova ọ gbẹ hae kparobọ evaọ oke mai na?
20 Kọ iku epanọ ‘ẹme Jihova o je ro do ruọ eria kpobi jẹ kparobọ’ nọ ma wuhrẹ kpahe na o gbẹ lẹliẹ eva were owhẹ? Eva e be were omai nọ ma be ruẹ epanọ Jihova o bi ro ru omai kparobọ re evaọ oke mai nana. Kọ whọ gwọlọ nọ whọ rẹ jọ usu ahwo nọ a be wha obokparọ nana ze, o tẹ make kawo dede? O tẹ rrọ ere, lele iriruo ahwo nọ ma wuhrẹ kpahe no na. Wo omaurokpotọ ẹsikpobi. Hai ru eware nọ ukoko Jihova nọ o be nyaharo na o ta. Hai ru iruo gaga. Siọ oghẹrẹ iruẹru imizi kpobi. Hae dawo ẹgba ra kpobi ta uzẹme je wo adhẹẹ kẹ amọfa, re whọ hae rọ ere se isẹri ziezi.
a Rri ẹkpẹti na “ Ẹfisọs—Okpẹwho-Esuo Esia.”
b Okenọ Pọl ọ jọ obọ Ẹfisọs o ro kere obe Ahwo Kọrint ọsosuọ re.
c O sae jọ nọ emehọ na yọ enọ Pọl ọ rọ gba aruezo re ẹroyẹ o gbe su fihọ ibiaro riẹ hẹ. Eprọno nọ Pọl o kuhọ evaọ oke nana o sai dhesẹ nọ o je ru iwou-udhu evaọ okenọ o kpohọ usi uwoma ha, yọ o sae jọ ohiohiẹ.—Iruẹru 20:34, 35.
d Luk ọ ta nọ e ghare te ewẹ isiliva idu udhuvẹ-gbikpe (50,000). Otẹrọnọ ugho nọ a re se dinariọs o wo họ iroro, kiyọ evaọ oke yena, o rẹ rehọ te edẹ idu udhuvẹ-gbikpe (50,000), koyehọ, ikpe udhusoi gbe ọgbagbihrẹ (137) re ohwo o te wo ugho yena nọ o te ru iruo edẹ ihrẹ evaọ koka koka.
e Ahwo jọ a ta nọ oware nana nọ o via na Pọl o wo họ iroro evaọ okenọ o kere se ahwo Kọrint nọ “ma je . . . roro nọ ma te zọ họ.” (2 Kọr. 1:8) Rekọ o wọhọ nọ oware nọ o wo họ iroro u yoma vi oyena. Okenọ Pọl o kere nọ o “lele erao ijihẹ họre evaọ Ẹfisọs” na, o sae jọ nọ ọ jẹ ta kpahe oware nọ o via evaọ afe-arozaha nọ a rehọ iẹe kpohọ hayo okenọ ahwo a je kpokpo iei. (1 Kọr. 15:32) O sae jọ nọ eriwo ivẹ yena e gba.
f A rẹ sae kake roma za utu ahwo nọ a re ru iruo egaga nọ a kokohọ ere he. Wọhọ oriruo, nọ oware wọhọ ikpe udhusoi e vrẹ no, utu ahwo nọ a re there ebrẹdi a ru ọkpọ ozighi otiọye evaọ Ẹfisọs.
