Kpohọ eme nọ e riẹ eva

Kpohọ oria eware nọ e riẹe eva

UZOU AVỌ 24

“Kru Udu Ga!”

“Kru Udu Ga!”

Pọl ọ vabọ evaọ okenọ ahwo Ju a jẹ gwọlọ kpei no, o te gu ẹkẹ-unu riẹ evaọ aro Fẹliks

Iruẹru Ikọ 23:11–24:27 a rehọ e riẹ no ze

1, 2. Fikieme u gbe ro gbe Pọl unu hu inọ a be wọso ẹe evaọ Jerusalẹm?

 NỌ A siwi Pọl no obọ ogbotu nọ ọ jẹ gwọlọ kpei na no, a tẹ wariẹ fi ei họ uwou-odi. U gbe Pọl ukọ na unu vievie he inọ a be wọso ẹe evaọ Jerusalẹm. A vuẹ riẹ no vẹre nọ “uwou-odi gbe ikpokpoma” e be hẹrẹ iẹe evaọ okpẹwho nana. (Iruẹru 20:22, 23) Dede nọ Pọl ọ riẹ oware nọ o te via kẹe evaọ obaro dẹẹ hẹ, ọ riẹ nọ ọ te gbẹ ruẹ uye fiki odẹ Jesu.—Iruẹru 9:16.

2 Makọ eruẹaro jọ dede evaọ ukoko Ileleikristi na a vẹvẹ Pọl unu inọ a te gba abọ gbe awọ riẹ, “a vẹ rehọ iẹe kẹ ahwo erẹwho na.” (Iruẹru 21:4, 10, 11) U ri kri hi nọ ogbotu ahwo Ju jọ a jẹ rọ gwọlọ kpei no. Yọ nọ oyena o nwane vrẹ no, o tẹ wọhọ ẹsenọ ogbẹgwae Sanhẹdrin na “a be te sawo Pọl ekekẹ no” evaọ okenọ a je si ikẹ fiki riẹ. Obọnana Pọl ukọ na ọ rrọ uwou-odi nọ isoja Rom a bi jo rou rie, yọ ọ te wariẹ nyai gu ẹkẹ-unu riẹ evaọ aro ahwo nọ a bi gu erue fihọ iẹe uzou. (Iruẹru 21:31; 23:10) Uzẹme na họ, Pọl ukọ na ọ gwọlọ uduotahawọ!

3. Oghẹrẹ vẹ a be hae rọ tuduhọ omai awọ re ma gbẹ ta usi uwoma na?

3 Evaọ oke urere nana, ma riẹ nọ “ahwo kpobi nọ a gwọlọ yeri uzuazọ omarọkẹ Ọghẹnẹ evaọ usu kugbe Kristi Jesu a ti kpokpo ai re.” (2 Tim. 3:12) No oke te oke, o gwọlọ nọ a rẹ tuduhọ omai awọ re, re ma sae gbẹ ta usi uwoma na ziezi. Eva e be were omai gaga inọ “ọrigbo nọ a re fievahọ nọ o wo areghẹ na” ọ be hae rehọ ebe gbe ividio ukoko na sa-sa jegbe iwuhrẹ mai tuduhọ omai awọ! (Mat. 24:45) Jihova ọ ya eyaa kẹ omai no inọ ahwo nọ a be wọso iruo usi uwoma ota na a te sae kparobọ họ. Yọ a te sai ru idibo riẹ oware ovo gbe he. (Aiz. 54:17; Jeri. 1:19) Rekọ eme ọ via kẹ Pọl ukọ na uwhremu na? Kọ a ginẹ tuduhọ iẹe awọ nọ ọ sae rọ ruabọhọ se isẹri ziezi ghelọ ọwọsuọ na? O tẹ rrọ ere, ono ọ tuduhọ Pọl awọ, kọ oghẹrẹ vẹ o ro ru ei? Kọ ẹvẹ Pọl ọ rehọ uduotahawọ na?

Ẹgwae nọ A Lẹlẹ Gba nọ A Jọ Duwu Iyei U Wiruo Ho (Iruẹru 23:11-34)

4, 5. Oghẹrẹ vẹ a rọ tuduhọ Pọl awọ, kọ fikieme ọ rọ gwọlọ uduotahawọ evaọ oke yena?

4 Evaọ aso ẹdẹ nọ a ro siwi Pọl ukọ na no obọ Sanhẹdrin na, a tuduhọ Pọl awọ gaga. Ebaibol na ọ vuẹ omai nọ: “Olori na o te dikihẹ kẹle iẹe, ọ tẹ ta nọ: ‘Kru udu ga! Keme wọhọ epanọ who bi se isẹri kpahe omẹ ziezi evaọ Jerusalẹm na, ere who ti se isẹri re evaọ Rom.’” (Iruẹru 23:11) Jesu ọ rehọ eme yena tuduhọ Pọl awọ inọ a ti siwi ei. Ọ riẹ nọ ọ te zọ, o ve ti te obọ Rom je se isẹri kpahe Jesu evaọ obei.

“Ezae nọ i bu vi udhuvẹ evaọ usu rai a bi ti dhere hẹrẹ iẹe.”—Iruẹru 23:21

5 O ginẹ gwọlọ nọ a rẹ tuduhọ Pọl awọ evaọ oke yena. Ẹdẹ nọ o lele i rie, ezae Ju nọ e vrẹ udhuvẹ “a tẹ lẹlẹ gba ẹgwae je duwu omarai iyei nọ a rẹ re emu hayo da oware ovo ho bẹsenọ a re kpe Pọl no.” Ẹgwae nọ a gba nọ a jọ duwu omarai iyei na u dhesẹ nọ a gba riẹ mu inọ a re kpe Pọl no. A rri rie nọ a gbẹ sai kpe Pọl no ho, oware uyoma jọ o te via kẹ ae. (Iruẹru 23:12-15) Izerẹ na avọ ekpako na a whobọhọ omaa rai na, yọ a jẹ ta nọ a be rehọ Pọl ze aro Sanhẹdrin na re a gbẹ nọe enọ wọhọ ẹsenọ a gwọlọ gbẹ riẹ kpahe ẹdhọ riẹ na ziezi. Rekọ uzẹme na họ, ezae nọ e gba ẹgwae omuomu na a ti dhere hẹrẹ Pọl evaọ edhere re a kpei no.

6. Oghẹrẹ vẹ ẹgwae omuomu nọ a gba inọ a re kpe Pọl no o rọ fere via, kọ ẹvẹ izoge a sae rọ rehọ aro kele ọmọ oniọvo Pọl na nẹnẹ?

6 Rekọ ọmọ oniọvo Pọl o yo kpahe ẹgwae omuomu na, ọ tẹ ta kẹe. Kẹsena Pọl ọ tẹ vuẹ ọmọ oniọvo riẹ na nọ ọ nyae ta ẹme na kẹ Klọdiọs Lisias nọ ọ rrọ oletu ogbaẹmo ahwo Rom. (Iruẹru 23:16-22) Avro ọ riẹ hẹ inọ Jihova o you izoge mai nẹnẹ nọ e wọhọ ọmọ oniọvo Pọl na nọ Ebaibol ọ fodẹ odẹ riẹ hẹ na! Keme a gudu yọ a be rọ ewoma ahwo Jihova karo kẹ ọrọ obọrai, je bi ru oware kpobi nọ o gwọlọ re a sai fiobọhọ evaọ iruo Uvie na.

7, 8. Eme Klọdiọs Lisias o ru re a siọ Pọl ba ekpe no?

7 Nọ a nwane vuẹ Klọdiọs Lisias nọ ọ jọ oletu ogbaẹmo isoja odu ọvo (1,000) kpahe omaa nọ a rọ gwọlọ kpe Pọl no na, ọ tẹ ta nọ isoja egba ene gbe udhosa-gbikpe (470) a su Pọl no Jerusalẹm kpobọ Sisaria evaọ asoaso yena, yọ isoja na jọ edhẹ-enyenya nọ e rẹ wha izuẹ. A vuẹ ezae na nọ a te te obei, a rehọ Pọl kẹ Fẹliks ọba na. a Dede nọ ahwo Ju jọ a jẹ rria Sisaria nọ ọ jọ okpẹwho nọ ahwo Rom a jẹ jọ su Judia, ahwo erẹwho efa a mai bu evaọ eva riẹ. Okpẹwho Sisaria o jọ dhedhẹ, o jọ wọhọ Jerusalẹm ho nọ ahwo a jẹ hai jo ru ozighi jẹ wọso ahwo egagọ efa. Yọ eva Sisaria oria nọ u wuzou ogbaẹmo Rom evaọ Judia o jọ re.

8 Wọhọ epanọ uzi ahwo Rom o rrọ, Lisias o kere ileta se Fẹliks nọ ọ jọ vuẹe kpahe ẹdhọ Pọl na. Lisias o kere fihọ ileta na nọ, nọ o yo nọ Pọl yọ ọmotọ Rom, ọ tẹ thọe no obọ ahwo Ju nọ “a je ti kpei no.” Lisias ọ tẹ jẹ ta nọ ọ jọ oma Pọl ruẹ oruthọ ọvo nọ “o ro fo uwhu hayo uwou-odi hi.” Rekọ fiki ẹgwae omuomu nọ a gba kpahe Pọl, ọ be rehọ iẹe se Fẹliks ọba na re o yo mi ahwo nọ a bi gu eware fihọ iẹe uzou na, o ve bruoziẹ ẹme na.—Iruẹru 23:25-30.

9. (a) Eme a ru Pọl nọ u fo nọ a re ru ọmotọ Rom hu? (b) Nọ a tẹ be gwọlọ mi omai uvẹ nọ ma be rọ gọ Ọghẹnẹ, eme ma rẹ sai ru fikinọ mai yọ emotọ orẹwho mai?

9 Kọ eme nọ Lisias o kere na ginọ uzẹme? Orọnọ eme na kpobi họ uzẹme he. O wọhọ nọ ọ jẹ rehọ eme jọ nọ o kere na ru re ọba na ọ rehọ emamọ ubiẹro rri rie. Wọhọ oriruo, orọnọ fikinọ o yo nọ Pọl yọ ọmotọ Rom ọ rọ thọe he. U te no ere no, Lisias o kere he inọ ọ ta nọ “a rọ egbregba ivẹ rọ kare iẹe,” gbe nọ ọ ta kẹ isoja na re “a fae jẹ nọe enọ.” (Iruẹru 21:30-34; 22:24-29) Oware nana nọ Lisias o ru Pọl na o wọso uzi ahwo Rom kpahe oghẹrẹ nọ a re ru ọmotọ. Nẹnẹ, Setan ọ be hae rọ ahwo nọ a wọ egagọ erue họ uzou fou erae họ ukpokpoma nọ a be kẹ ahwo Jihova. A rẹ daoma re a mi omai uvẹ nọ ma be rọ gọ Ọghẹnẹ no, dede nọ uzi o kẹ omai uvẹ utioye. Rekọ wọhọ Pọl, ahwo Ọghẹnẹ a sae rehọ udu nọ a wo nọ a rọ rrọ emotọ orẹwho rai kpohọ ekọto, re a gu ẹdhọ na lele epanọ uzi o ta.

“O Were Omẹ re Me Gu Ẹkẹ-Unu Mẹ” (Iruẹru 23:35–24:21)

10. Eware iyoma vẹ a gu fihọ Pọl uzou?

10 Nọ a wha Pọl te obọ Sisaria no, a tẹ ta nọ “isoja a rou rie evaọ ighẹ Herọd ovie na,” bẹsenọ ahwo nọ a je gu eware fihọ iẹe uzou na a re no obọ Jerusalẹm ze. (Iruẹru 23:35) Edẹ isoi nọ i lele i rie, ezae na e tẹ nyaze. Ahwo nọ a nyaze họ, Ananayas ozerẹ okpehru na, Tẹtulọs nọ ọ jọ ọtota, gbe ekpako na jọ. Tẹtulọs o te mu Fẹliks họ ejiri rọkẹ eware nọ o bi ru kẹ ahwo Ju. O rrọ vevẹ nọ o je ru ere re ọ sae rọ emamọ ubiẹro rri rie. b Kẹsena nọ Tẹtulọs o mu ẹdhọ nọ ọ rrọ otọ na họ ẹta kpahe, ọ tẹ ta nọ Pọl yọ “amara-ọraha, nọ ọ be bẹbẹ ahwo Ju kpobi họ evaọ otọakpọ na soso re a kpareso egọmeti, ọ tẹ jẹ rrọ ọnọ ọ be kobaro kẹ utu ahwo Nazarẹt na. Yọ ọ jẹ gwọlọ zue etẹmpol na re, fikiere ma te mu ei.” Ahwo Ju nọ a kiọkọ “a te ku unu rai gbei be ta nọ eware nana ginọ uzẹme.” (Iruẹru 24:5, 6, 9) Eware nọ a gu fihọ Pọl uzou na yọ eware nọ a sae rọ fiki rai bruoziẹ uwhu kpe ohwo. A ta nọ ọ be bẹbẹ ahwo họ kpareso egọmeti, ọ be kobaro kẹ utu uyoma jọ, yọ o zue etẹmpol na.

11, 12. Eme Pọl ọ ta ro dhesẹ nọ o ru eware nọ a gu fihọ iẹe uzou na ha?

11 Ukuhọ riẹ, a tẹ kẹ Pọl uvẹ re o gu ẹkẹ-unu riẹ. Pọl ọ tẹ ta nọ, “O were omẹ re me gu ẹkẹ-unu mẹ.” Pọl ọ rọwo eware nọ a gu fihọ iẹe uzou na vievie he. Pọl ukọ na o zue etẹmpol na ha, yọ ọ jẹ gwọlọ bẹbẹ ahwo họ kpareso egọmeti hi. Ọ tẹ ta vevẹ nọ u te “ikpe buobu” no nọ o ro no Jerusalẹm. Yọ ọ nyaze re ọ “rọ ekẹ ohrọ” se inievo na, koyehọ eware nọ a zọhọ kẹ Ileleikristi nọ uvuhu o jọ oma fiki ohọo nọ u je mu, gbe ukpokpoma nọ u je te ai. Pọl ọ tẹ jẹ ta nọ taure ọ tẹ ruọ etẹmpol na, o “voro oma wọhọ epanọ uzi na o ta,” yọ ọ be “daoma ẹsikpobi re [ọ] yọrọ obruoziẹ-iroro ọfuafo evaọ aro Ọghẹnẹ gbe ahwo.”—Iruẹru 24:10-13, 16-18.

12 Pọl ọ rọwo nọ “edhere nana nọ a bi se utu na” họ edhere nọ ọ be rọ gọ Ọghẹnẹ esẹ-esẹ riẹ. Rekọ ọ tẹ jẹ ta nọ ọ rọwo “eware kpobi nọ a kere fihọ Uzi na gbe ebe Eruẹaro na.” Yọ wọhọ ahwo nọ a bi gu erue fihọ iẹe uzou na, ọ rọwo nọ “ẹkparomatha enọ i kiẹrẹe gbe enọ i kiẹrẹe he” ọ rrọ. Kẹsena Pọl ọ tẹ ta nọ: “Jọ ezae nọ e rrọ etenẹ na a ta oruthọ nọ a ruẹ evaọ omamẹ okenọ me dikihẹ aro ogbẹgwae Sanhẹdrin na, ajokpaọ fiki oware ovo nana nọ mẹ ta evaọ okenọ me dikihẹ udevie rai inọ: ‘Fiki ẹruore ẹkparomatha enọ i whu no na a be rọ rehọ omẹ gu ẹdhọ evaọ aro rai na!’”—Iruẹru 24:14, 15, 20, 21.

13-15. Emamọ oriruo vẹ Pọl o fihotọ okenọ a jẹ rehọ iẹe guẹdhọ, kọ ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele iei?

13 Pọl o fi emamọ oriruo oware nọ ma re ru hotọ kẹ omai otẹrọnọ ahwo egọmeti a be rehọ omai guẹdhọ, yọ a be bọwo omai ota inọ mai yọ ahwo nọ a re ru ozighi, ma be bẹbẹ ahwo họ kpareso egọmeti, hayo mai yọ ahwo utu uyoma jọ. Pọl o jiri ọba na ujiro igbenu hu wọhọ epanọ Tẹtulọs o ru, re ọ sae rọ emamọ ubiẹro rri rie. Pọl ọ romakpotọ ta ẹme avọ adhẹẹ. Ọ ma eme riẹ te ziezi, yọ ọ ta uzẹme na vevẹ. Pọl ọ ta nọ ‘ahwo Ju nọ a jariẹ nọ a no ubrotọ Esia ze’ nọ a jẹ bọwo iẹe ota inọ o zue etẹmpol na a rrọ evaọ ẹdhọ na ha, yọ u fo nọ a rẹ jariẹ re o lele ai ta ẹme, a vẹ ta eware nọ o ru thọ.—Iruẹru 24:18, 19.

14 Mai tube wuzou na, Pọl ọ ta ẹme ududu kpahe eware nọ ọ rọwo. Ọ wariẹ ta ẹme kpahe ẹkparomatha na, dede nọ ẹme yena ọ wha ozighi ologbo ze evaọ okenọ Sanhẹdrin na ọ jẹ rehọ iẹe guẹdhọ. (Iruẹru 23:6-10) Kọ fikieme Pọl ọ rọ ta ẹme gaga kpahe ẹruore ẹkparomatha na? Keme Pọl o je se isẹri kpahe Jesu gbe ẹkparomatha riẹ, yọ ahwo nọ a jẹ wọso ẹe na a gwọlọ yo ẹme yena ha. (Iruẹru 26:6-8, 22, 23) Uzẹme riẹ họ, ugogo oware nọ a be rọ fiki riẹ gu Pọl ẹdhọ na họ, ọ rọwo ẹkparomatha na. Ọ rọwo Jesu, ọ tẹ jẹ rọwo nọ ọ kparoma no.

15 Wọhọ Pọl, ma sai se isẹri ududu. Yọ ẹme nọ Jesu ọ ta kẹ ilele riẹ ọ sae bọ omai ga, ọ vuẹ rai nọ: “Ahwo kpobi a ti mukpahe owhai fiki odẹ mẹ. Rekọ ọnọ o thihakọ te urere a ti siwi ei.” Kọ ma rẹ ruawa kpahe ẹme nọ ma te ta nọ a tẹ be rọ omai guẹdhọ? Ijo, keme Jesu ọ ya eyaa kẹ omai nọ: “Okenọ a tẹ be rehọ owhai nya, wha du ruawa ẹme nọ wha te ta ha; rekọ ẹme kpobi nọ a rọ kẹ owhai evaọ auwa yena, wha ta oyena, keme orọnikọ owhai họ enọ e be ta ẹme na ha rekọ ẹzi ọfuafo na.”—Mak 13:9-13.

“Ozọ U te Mu Fẹliks” (Iruẹru 24:22-27)

16, 17. (a) Oghẹrẹ vẹ Fẹliks o ro guẹdhọ Pọl? (b) Eme o sae jọ nọ o lẹliẹ ozọ mu Fẹliks, kọ ẹjiroro vẹ ọ rọ wariẹ ruẹ Pọl unuẹse buobu?

16 Orọnọ onana họ orọ ọsosuọ nọ Fẹliks ọba na o ro yo oware nọ Ileleikristi a rọwo ho. Ebaibol na ọ ta nọ: “Fikinọ Fẹliks ọ riẹ uzẹme na ziezi kpahe Edhere na [enẹ a jẹ hai se egagọ Ileleikristi evaọ oke nọ i muhọ obọ], ọ tẹ va ẹdhọ rai na jẹ ta nọ: ‘Oke kpobi nọ Lisias ọnọ o wuzou ogbaẹmo na ọ nyaze, me ti bruoziẹ ẹme rai na.’ Ọ tẹ ta kẹ oletu ogbaẹmo na nọ a fi Pọl họ uwou-odi, rekọ a kẹe umutho ufuoma jọ, gbe nọ a rẹ kẹ ahwo riẹ uvẹ re a nyaze te rẹrotei.”—Iruẹru 24:22, 23.

17 Nọ edẹ jọ e vrẹ no, Fẹliks avọ Drusila aye riẹ, nọ ọ rrọ ohwo Ju, a tẹ nyaze, o te vi ahwo nyai se Pọl, ọ tẹ “gaviezọ kẹe nọ ọ jẹ ta kpahe ẹrọwọ nọ a re fihọ Kristi Jesu.” (Iruẹru 24:24) Rekọ nọ Pọl o mu ẹme họ ẹta kpahe “ẹrẹreokie, oma-onyẹ, gbe ẹdhoguo nọ ọ be tha na, ozọ u te mu Fẹliks.” O sae jọ nọ ozọ u mu rie keme udu u je brukpei fiki ekpehre uzuazọ nọ o bi yeri. Fẹliks ọ tẹ ta kẹ Pọl nọ: “Nyavrẹ tao, rekọ nọ me te wo uvẹ mẹ te wariẹ vi ahwo ze ti se owhẹ.” Fẹliks ọ ginẹ wariẹ ruẹ Pọl unuẹse buobu, yọ orọnọ fiki uzẹme na nọ ọ gwọlọ wuhrẹ hẹ, rekọ fikinọ o je rẹro nọ Pọl ọ te jẹ udi kẹe.—Iruẹru 24:25, 26.

18. Fikieme Pọl ọ rọ ta ẹme kẹ Fẹliks avọ aye riẹ kpahe “ẹrẹreokie, oma-onyẹ, gbe ẹdhoguo nọ ọ be tha na”?

18 Fikieme Pọl ọ rọ ta ẹme kẹ Fẹliks avọ aye riẹ kpahe “ẹrẹreokie, oma-onyẹ, gbe ẹdhoguo nọ ọ be tha na”? Kareghẹhọ nọ a jẹ gwọlọ riẹ oware nọ ohwo o re ru ro dhesẹ nọ ọ ‘rọwọ Kristi Jesu.’ Fikinọ Pọl ọ riẹ kpahe uzuazọ ọfariẹ-ogbe, eva egaga, gbe okienyẹ nọ a bi yeri, ọ tẹ jẹ vuẹ ae vevẹ oware nọ ohwo kpobi nọ ọ gwọlọ jọ olele Jesu o re ru. Eme nọ Pọl ọ ta na i dhesẹ nọ oghẹrẹ uzuazọ nọ Fẹliks avọ aye riẹ a je yeri na o wọso izi Ọghẹnẹ. Onana o hai ti fiobọhọ kẹ ae ruẹ nọ Ọghẹnẹ ọ te rọ ahwo-akpọ kpobi guẹdhọ evaọ oware nọ a bi roro, eme nọ a be ta, gbe oware nọ a bi ru. Yọ ẹdhọ nọ Ọghẹnẹ ọ te rọ ahwo gu na u wuzou vi ẹdhọ nọ Fẹliks ọ be rọ Pọl gu na. Agbẹta nọ “ozọ u [ro] mu Fẹliks” gaga na!

19, 20. (a) Nọ ma be ta usi uwoma na, eme ma re ru nọ ma tẹ nyaku ahwo nọ a bi ru wọhọ ẹsenọ a gwọlọ riẹ uzẹme na rekọ a gwọlọ nwene he? (b) Ẹvẹ ma rọ riẹ nọ Fẹliks o you Pọl ho?

19 Nọ ma tẹ rrọ usi uwoma, ma sae nyaku ahwo nọ a wọhọ Fẹliks. Evaọ oke ọsosuọ, a re ru wọhọ ẹsenọ a gwọlọ wuhrẹ kpahe Ọghẹnẹ, rekọ a gwọlọ siobọno ekpehre uzuazọ nọ a bi yeri hi. Ma rẹ yọroma nọ ma tẹ nyaku ahwo otiọye na. Rekọ wọhọ Pọl, ma rẹ rọ areghẹ vuẹ ae oghẹrẹ uzuazọ nọ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ nọ ma yeri. Ẹsejọhọ uzẹme Ebaibol na o te wọ ai nwene. Rekọ ma tẹ ruẹ vevẹ no inọ a gwọlọ siobọno ekpehre uzuazọ nọ a bi yeri vievie he, ma rẹ nyasiọ ae ba, ma vẹ gwọlọ ahwo nọ a ginẹ gwọlọ riẹ uzẹme na.

20 Eme nọ Ebaibol na ọ ta i gine dhesẹ oware nọ o jọ Fẹliks eva, o ta nọ: “Nọ ikpe ivẹ e vrẹ no, Pọsiọs Fẹstọs ọ tẹ rehọ ẹta Fẹliks; yọ fikinọ Fẹliks ọ gwọlọ nọ eva riẹ e were ahwo Ju, ọ tẹ nyasiọ Pọl ba uwou-odi.” (Iruẹru 24:27) Oware nọ Fẹliks o ru na u dhesẹ vevẹ nọ ọ jẹ faki ru wọhọ ẹsenọ o you Pọl. Fẹliks ọ riẹ nọ Ileleikristi na a be kpareso egọmeti hi, yọ a be bẹbẹ amọfa họ ru ere gbe he. (Iruẹru 19:23) Ọ tẹ jẹ riẹ nọ Pọl ọ raha uzi ahwo Rom ọvo ho. Ghele na, ọ nyasiọ Pọl ba uwou-odi re “eva riẹ e were ahwo Ju.”

21. Eme ọ via kẹ Pọl nọ Pọsiọs Fẹstọs o zihe ruọ ọba no, kọ eme ọ gbẹ jẹ bọ Pọl ga?

21 Wọhọ epanọ owọ urere Iruẹru Ikọ uzou avọ 24 u dhesẹ, Pọl ọ gbẹ jọ uwou-odi evaọ okenọ Pọsiọs Fẹstọs ọ rehọ ẹta Fẹliks ọba na. Ere Pọl o je ro no obọ ahwo egọmeti jọ ruọ obọ ahwo egọmeti efa bi gu ẹkẹ-unu riẹ. Ma sae ginẹ ta nọ a rehọ ukọ nana nọ ọ gudu na “kpohọ aro ivie gbe eba.” (Luk 21:12) Ma te tubẹ ruẹ nọ uwhremu na, o se isẹri kẹ osu nọ ọ mai kpehru evaọ oke riẹ. Ghelọ eware nana kpobi nọ e via kẹ Pọl kẹhẹ na, ẹrọwọ riẹ ọ gbẹ jọ gaga. Avro ọ riẹ hẹ, ẹme nọ Jesu ọ ta kẹe inọ “kru udu ga” na ọ gbẹ jẹ bọe ga!

a Rri ẹkpẹti na “ Fẹliks—Ọba Judia.”

b Tẹtulọs o yere Fẹliks inọ ọ wha “udhedhẹ ulogbo” ziọ orẹwho na. Rekọ uzẹme na họ, evaọ okenọ Fẹliks ọ rọ jọ ọba ozighi ọ mae rọ jọ orẹwho na vi okenọ ọba ọfa jọ kpobi o ro su, bẹsenọ a rọ kpareso Rom. U te no ere no, Tẹtulọs ọ ta kẹ Fẹliks nọ ahwo Ju na kpobi a bi “yere owhẹ ziezi” fiki emamọ eware nọ who bi ru. Rekọ uzẹme na họ, ahwo Ju na a mukpahe iẹe fikinọ osu nọ o je kienyẹ ahwo ọ jọ, gbe fiki oghẹrẹ nọ ọ rọ rehọ eva egaga whaha ahwo na okenọ a jẹ kpareso Rom.—Iruẹru 24:2, 3.