UZOU AVỌ 23
“Wha Yo Ẹkẹ-Unu Mẹ”
Pọl ọ ta oware nọ ọ rọwo evaọ aro otu ugbarugba gbe ogbẹgwae Sanhẹdrin
Iruẹru Ikọ 21:18–23:10 a rehọ e riẹ no ze
1, 2. Eme ọ lẹliẹ Pọl kpobọ Jerusalẹm, kọ ebẹbẹ vẹ i ti tei evaọ obei?
PỌL ọ wariẹ zihe ziọ Jerusalẹm no, ọ be nya iyẹrẹ riẹ nọ e rrọ whawha nọ ahwo a vọ vrẹ. Okpẹwho ọfa ọ rrọ otọakpọ na ha nọ u do te Jerusalẹm evaọ ikuigbe ahwo Jihova. Ahwo buobu evaọ okpẹwho na a jẹ hae rọ okpẹwho na ya-oma fiki epanọ u do te. Pọl ọ riẹ nọ Ileleikristi buobu evaọ etẹe a gbẹ jẹ talamu Uzi Mosis nọ u no otọ no na. Fikiere a gbe je vuhu edhere ọkpokpọ nọ Jihova o bi ro wuhrẹ ahwo riẹ epanọ a rẹ gọe he. Nọ Pọl ọ gbẹ jọ obọ Ẹfisọs ọ jiroro nọ o re kpobọ Jerusalẹm re o fiobọhọ kẹ Ileleikristi nọ e rrọ obei. Ọ gwọlọ nọ ọ rẹ rehọ ugho se ai, o ve je fiobọhọ kẹ ae kpọ iroro ethọthọ nọ a wo vi. (Iruẹru 19:21) Ọ nya kpohọ obei dede nọ ọ riẹ nọ o sae wha uwhu sei.
2 Ebẹbẹ vẹ i ti te Pọl evaọ obọ Jerusalẹm? Ebẹbẹ jọ họ inievo jọ nọ e jọ Jerusalẹm na a te rọwo iku erue nọ a gbe kpahe Pọl. Ahwo nọ a mukpahe Jesu a te wha uye buobu sei re. A ti gu erue fihọ Pọl uzou, a ti kpei ukpe igbabọ, jẹ tubẹ ta nọ a ti kpei no dede. Eware nana nọ e te via kẹ Pọl na i ti rovie uvẹ fihọ kẹe nọ ọ te rọ ta oware nọ ọ rọwo. Oghẹrẹ nọ Pọl o ro dhesẹ omaurokpotọ, gudu, je wo ẹrọwọ evaọ okenọ ebẹbẹ nana i tei yọ emamọ oriruo rọkẹ Ileleikristi nẹnẹ na. Joma ta kpahe oghẹrẹ nọ o ro ru ei.
“A te Mu Ọghẹnẹ Họ Ejiri” (Iruẹru 21:18-20a)
3-5. (a) Amono Pọl o lele gba ẹgwae evaọ obọ Jerusalẹm, kọ eme a ta kpahe? (b) Eme ma jọ ẹgwae nọ Pọl o lele ekpako nọ e jọ Jerusalẹm gba na wuhrẹ?
3 Evaọ okiokiọ riẹ nọ Pọl avọ egbẹnya riẹ a te Jerusalẹm no, a tẹ nyae ruẹ ekpako ukoko na. A fodẹ ikọ na ọvuọvo evaọ iku nana ha. O sae jọ nọ evaọ oke nana yọ aikpobi a kwa kpohọ eria efa sa-sa akpọ na nyae ta usi uwoma na no. Rekọ Jemis oniọvo Jesu ọ gbẹ jọ Jerusalẹm. (Gal. 2:9) Ẹsejọhọ, Jemis họ ọnọ ọ jọ ohwo agbara evaọ ẹgwae nọ “ekpako na kpobi” avọ Pọl a gba na.—Iruẹru 21:18.
4 Nọ Pọl o yere ekpako na no, “ọ tẹ rọ unu kotọ gbiku eware nọ Ọghẹnẹ o ru evaọ udevie erẹwho na ẹkwoma odibọgba riẹ.” (Iruẹru 21:19) O rrọ vevẹ nọ iku na e tuduhọ inievo na awọ gaga. Nẹnẹ, o rẹ were omai gaga re nọ ma te yo epanọ iruo usi uwoma ota na e be nyaharo te evaọ eria sa-sa akpọ na.—Itẹ 25:25.
5 O wọhọ nọ a gba ẹgwae na te oria jọ no, Pọl ọ tẹ ta kpahe eware nọ a ro ru unevaze nọ ọ wha no obọ Europe ze. Uyoyou nọ inievo nọ e rrọ ugbothabọ a dhesẹ na u ru eva were inievo nọ e jẹ gaviezọ kẹ Pọl na gaga. Fikiere “[ekpako na] a te mu Ọghẹnẹ họ ejiri.” (Iruẹru 21:20a) Epọvo na nẹnẹ re, eva e rẹ were inievo mai nọ eware okpẹtu e via kẹ hayo enọ e be mọ nọ inievo ukoko na a te fiobọhọ kẹ ae jẹ tuduhọ ae awọ.
Ahwo Buobu A Gbe “Se Uzi na Gboja Gaga” (Iruẹru 21:20b, 21)
6. Ẹbẹbẹ vẹ ekpako na a vuẹ Pọl kpahe?
6 Kẹsena, ekpako na a tẹ vuẹ Pọl nọ inievo obọ Judia a yo ẹme jọ kpahe iẹe nọ o kẹ rai uye gaga. A ta kẹe nọ: “Oniọvo, whọ riẹ nọ ahwo Ju idu buobu a zihe ruọ ilele Jesu no, yọ a se Uzi na gboja gaga. Rekọ a yo nọ ahwo a be ta kpahe owhẹ inọ who bi wuhrẹ ahwo Ju kpobi nọ a rrọ udevie erẹwho na inọ a gbabọkẹ uzi Mosis, inọ whọ be ta kẹ ae nọ a yawo emọ rai hi hayo nya lele iruemu mai nọ i no anwae ze he.” a—Iruẹru 21:20b, 21.
7, 8. (a) Iroro ethọthọ vẹ Ileleikristi buobu nọ e jọ Judia a wo? (b) Fikieme iroro ethọthọ rai na o gbẹ nwani ru ai fihọ Ileleikristi erue he?
7 Fikieme Ileleikristi buobu a gbe je ro se Uzi Mosis na gboja gaga, kpakiyọ o vrẹ ikpe udhe no nọ uzi yena u ro notọ? (Kọl. 2:14) Evaọ 49 C.E. nọ ikọ na gbe ekpako na a gba ẹgwae no, a te vi ileta se ikoko na kpobi nọ a jọ vuẹ ae vevẹ inọ u du gwọlọ nọ ahwo erẹwho efa nọ i zihe ruọ Ileleikristi na a rẹ yawo hayo koko Uzi Mosis hi. (Iruẹru 15:23-29) Rekọ a jọ ileta na fodẹ ahwo Ju nọ a zihe ruọ Ileleikristi hi, yọ ibuobu rai a riẹ hẹ inọ o gbẹ gba ae họ họ inọ a re koko Uzi Mosis na.
8 Kọ iroro ethọthọ nọ ahwo Ju yena nọ a jọ Ileleikristi a wo na u dhesẹ nọ emamọ Ileleikristi a jọ họ? Ijo. Keme orọnikọ a jọ egedhọ vẹre taure a te ti zihe ruọ Ileleikristi hi. Fikiere, orọnọ iruemu egagọ erue nọ a jọ vẹre a jẹ ruabọhọ họ. Jihova ọvona ọ kẹ Uzi nọ Ileleikristi nọ e rrọ ahwo Ju a jẹ talamu na. Oware ovo o jọ uzi na wobọ kugbe idhivẹri hayo thọ họ. O make jọ ere na, Uzi yena u wobọ kugbe ọvọ anwae na, yọ ọvọ ọkpokpọ na Ileleikristi a rrọ otọ riẹ enẹna. Fikiere, Jihova ọ gbẹ gwọlọ nọ a re koko izi ọvọ anwae na taure ọ tẹ te jẹ egagọ rai rehọ họ. O ru edhere ọkpokpọ fihọ no nọ ọ gwọlọ nọ a rọ gọe, rekọ Ileleikristi ahwo Ju nọ a je si ikẹ nọ ahwo kpobi a re koko Uzi na hrọ a fievahọ edhere ọkpokpọ na ha. O gwọlọ nọ a re nwene iroro rai re a sae riẹ otọ oware nọ Jihova o bi wuhrẹ ai kpahe ọvọ ọkpokpọ na. b—Jeri. 31:31-34; Luk 22:20.
“Eme nọ A bi Yo Kpahe Owhẹ na Ọrue” (Iruẹru 21:22-26)
9. Eme Pọl o je wuhrẹ ahwo kpahe Uzi Mosis na?
9 Kọ ẹvẹ kpahe eme nọ a je yo kpahe Pọl inọ o bi wuhrẹ ahwo Ju nọ a rrọ udevie erẹwho na inọ a du “yawo emọ rai hi hayo nya lele iruemu [rai] nọ i no anwae ze he” na? Pọl ọ jẹ ta usi uwoma kẹ ahwo erẹwho na, yọ o je ru ei vẹ kẹ ae inọ u du gwọlọ nọ a re koko Uzi Mosis na ha. O dhesẹ re nọ ahwo nọ a je si ikẹ nọ Ileleikristi nọ e rrọ ahwo Ju hu a rẹ yawo hrọ je koko Uzi Mosis na, a bi roro thọ. (Gal. 5:1-7) Pọl ọ tẹ jẹ ta usi uwoma kẹ ahwo Ju nọ e jọ ikpewho nọ o weze kpohọ. Avro ọ riẹ hẹ, o je ru ei vẹ kẹ ahwo Ju nọ a jẹ gaviezọ kẹe inọ uwhu Jesu u ku Uzi na họ no, gbe nọ Ọghẹnẹ ọ gbẹ gwọlọ nọ a re koko Uzi na taure a te ti kiẹrẹe he.—Rom 2:28, 29; 3:21-26.
10. Eme Pọl o kere kpahe Uzi na gbe oyawo nọ u dhesẹ nọ o wo ororokẹ kẹ amọfa?
10 O make jọ ere na, rọkẹ ahwo nọ a jiroro nọ a re gbe lele iruemu ahwo Ju jọ, Pọl o bruoziẹ kpe ai hi, wọhọ enọ e jiroro nọ a re ru iruo evaọ Ẹdijala ha, hayo inọ a rẹ re oghẹrẹ emu jọ họ. (Rom 14:1-6) Yọ o fi izi hotọ kpahe ẹme oyawo na ha. Uzẹme na họ, Pọl ọ vuẹ Timoti nọ ọ yawo re ahwo Ju na a gbẹ rọ ekpehre ubiẹro rri Timoti hi nọ orọnọ ọsẹ riẹ ọ jọ ohwo Griki na. (Iruẹru 16:3) Ohwo kpobi ọ rẹ jiroro kẹ omariẹ sọ ọ rẹ yawo hayo ọ rẹ yawo ho. Pọl ọ ta kẹ inievo obọ Galesha nọ: “Te ohwo ọ yawo hayo ọ yawo ho u muẹme he, rekọ oware nọ o roja họ ẹrọwọ nọ a rẹ rọ uyoyou dhesẹ via.” (Gal. 5:6) Fikiere, o thọ re ohwo ọ yawo fikinọ ọ gwọlọ koko Uzi Mosis na, hayo bi roro nọ ere Jihova ọ sae rọ jẹe rehọ. O te ru ere, u dhesẹ nọ o wo ẹrọwọ họ.
11. Eme ekpako na a ta kẹ Pọl nọ o ru, kọ eme o sai mu omai ẹro nọ Pọl o ru hu? (Rri ẹme-obotọ na re.)
11 Fikiere, dede nọ eme nọ inievo na a yo kpahe Pọl na uzẹme he, o kẹ Ileleikristi nọ e jọ ahwo Ju uye ghele. O tẹ whae ze nọ ekpako na a rọ vuẹ Pọl nọ: “Ma wo ezae ene jọ nọ a ya eyaa kẹ Ọghẹnẹ. Rehọ ezae nana kugbe oma re whọ nyai voro oma ra gbe oma ezae na jẹ hwosa araha rai, re a nware eto uzou rai no. Ohwo kpobi ọ vẹ te riẹ nọ eme nọ a bi yo kpahe owhẹ na ọrue, gbe nọ who bi ru eware kpatiẹ, je bi koko Uzi na re.” c—Iruẹru 21:23, 24.
12. Eme Pọl o ru ro dhesẹ nọ o yoẹme kẹ ekpako obọ Jerusalẹm?
12 Pọl ọ hae sai si ikẹ nọ orọnikọ eme nọ a yo kpahe iẹe na họ ẹbẹbẹ na ha, ukpoye kọ ahwo Ju yena nọ a be talamu Uzi Mosis na. Rekọ ọ rọwo nọ o re ru oware kpobi nọ ekpako na a vuẹ riẹ nọ o ru, thakpinọ o wọso uzi Ọghẹnẹ hẹ. Pọl o kere no vẹre nọ: “Rọkẹ enọ e rrọ otọ uzi, me ru omamẹ wọhọ ọnọ ọ rrọ otọ uzi, dede nọ mẹ rrọ otọ uzi hi, re mẹ sai wo enọ e rrọ otọ uzi tobọ.” (1 Kọr. 9:20) Evaọ onana, Pọl o ru oware nọ ekpako nọ e jọ Jerusalẹm a vuẹ riẹ, ọ tẹ jọ wọhọ ọnọ ọ rrọ “otọ uzi.” Pọl ọ rọ ere fi emamọ oriruo hotọ kẹ omai nẹnẹ. Ma rẹ daoma ru oware nọ ekpako na e ta kẹ omai, orọnikọ epanọ ma gwọlọ e riẹ hẹ.—Hib. 13:17.
Pọl o ru oware nọ ekpako na a ta kẹe nọ orọnọ o wọso uzi Ebaibol ho na. Kọ whọ be hai ru epọvo na re?
“O Fo Ohwo nọ Ọ rẹ Jọ Uzuazọ Họ!” (Iruẹru 21:27–22:30)
13. (a) Fikieme ahwo Ju jọ a je ro ru ozighi evaọ etẹmpol na? (b) Ẹvẹ a ro siwi uzuazọ Pọl?
13 Nọ Pọl avọ ezae na a kpobọ etẹmpol na, eware e riẹ nya vievie he. Nọ edẹ ọvọ na e be kẹle ekuhọ no, ahwo Ju nọ a no obọ Esia ze a tẹ ruẹ Pọl, jẹ bọwo iẹe ota inọ ọ wha ahwo orẹwho ofa ziọ etẹmpol na, a te mu ozighi họ ẹwha ze. Oletu ogbaẹmo ahwo Rom ọ gbẹ nyaziọ etẹmpol na ha, a hai ti kpe Pọl whu no. Oletu ogbaẹmo na ọ tẹ ta kẹ isoja riẹ nọ a mu Pọl. No umuo ẹdẹ yena nọ a ro mu ei na vrẹ, o te rehọ vrẹ ikpe ene taure a te ti siobọnoi. Ẹme na ọ jọ etẹe kuhọ họ nọ a maki mu Pọl no na. Nọ oletu na ọ nọ ahwo Ju na oware nọ a je ro kpe Pọl, a te mu eme sa-sa họ egu fihọ iẹe uzou. Fiki epanọ a je ru edo, oletu na ọ jẹ sai kru ẹme ọvo dhobọ họ. Ukuhọ riẹ, isoja na a tẹ wọ Pọl vrẹ. Rekọ epanọ Pọl avọ isoja Rom na a jẹ rọ gwọlọ ruọ ogba isoja na, Pọl ọ tẹ ta kẹ oletu na nọ: “Mẹ lẹ owhẹ, kẹ omẹ uvẹ re mẹ ta ẹme kẹ ahwo na.” (Iruẹru 21:39) Oletu na ọ rọwo, Pọl o te mu ẹme họ ẹta kpahe eware nọ ọ rọwo ududu.
14, 15. (a) Iku vẹ Pọl o gbe kẹ ahwo Ju na? (b) Eme oletu na o ru re ọ sae riẹ oware nọ eva e jẹ rọ dha ahwo Ju na?
14 Pọl ọ ta nọ, “Wha yo ẹkẹ-unu mẹ.” (Iruẹru 22:1) Pọl o te mu ẹme họ ẹta kẹ ogbotu na evaọ ẹvẹrẹ Hibru, o tẹ lẹliẹ ahwo na kpobi fibo. O te gbiku oware nọ o lẹliẹ e riẹ zihe ruọ olele Kristi kẹ ae. Pọl ọ ta eme nọ ahwo Ju na ọvo a sae kiẹ kpahe kẹ omobọ rai nọ a tẹ gwọlọ. Owuhrẹ nọ a re se Gamaliẹl nọ a riẹ gaga o wuhrẹ Pọl. Pọl ọ tẹ jẹ jọ ohwo nọ o kpokpo Ileleikristi gaga wọhọ epanọ ahwo jọ nọ a jọ etẹe a riẹ. Rekọ nọ Pọl ọ jọ edhere je kpobọ Damaskọs, ọ tẹ ruẹ eruẹaruẹ nọ Jesu nọ ọ kparoma no ọ jọ ta ẹme kẹe. Ahwo nọ avọ Pọl a gbẹ jọ usu a ruẹ elo ọnwranwra jọ a te je yo uvo jọ, rekọ a riẹ otọ eme nọ a je yo ho. (Rri eme Ebaibol uwuhrẹ Iruẹru 9:7; 22:9, nwtsty.) Nọ oyena o vrẹ no, ahwo nọ a jọ kugbe Pọl a te su Pọl nọ elo ọnwranwra o tu aro no na ruọ eva Damaskọs. Ọzae jọ nọ a re se Ananayas nọ ahwo Ju nọ a rrọ okegbe yena a riẹ ziezi ọ tẹ rehọ edhere igbunu ru Pọl wariẹ mu ude họ ẹruẹ.
15 Pọl ọ tẹ jẹ ta kẹ ae inọ nọ o zihe ziọ Jerusalẹm no, Jesu ọ romavia kẹe evaọ etẹmpol na. Ẹme na ọ tẹ dha ahwo Ju na eva gaga, a te muhọ ebo nọ: “Wha kpe ohwo otiọnana no, keme o fo ohwo nọ ọ rẹ jọ uzuazọ họ!” (Iruẹru 22:22) Re a siọ Pọl ba ekpe no, oletu na ọ tẹ ta kẹ ae nọ a rehọ iẹe ruọ eva ogba isoja na. Fikinọ oletu na ọ gwọlọ riẹ oware nọ eva Pọl e jẹ rọ dha ahwo Ju na ga tere, ọ tẹ ta kẹ isoja na nọ a fa Pọl re ọ ta oware nọ o ru. Rekọ nọ a jẹ gwọlọ fa Pọl, ọ tẹ vuẹ ae nọ ọyomariẹ yọ ọmotọ Rom, jẹ nọ ae sọ uzi Rom o kuvẹ nọ a fae. Epọvo na nẹnẹ re, Isẹri Jihova a be hae ta ẹme te izi sa-sa nọ egọmeti o fihọ evaọ okenọ a tẹ be ta kpahe eware nọ a rọwo. (Rri ekpẹti na “ Uzi Ahwo Rom gbe Emotọ Rom” gbe “ Edhọ Ekọto nọ A Gu Evaọ Oke Mai Na.”) Nọ oletu na o yo nọ Pọl yọ ọmotọ Rom, ọ tẹ ruẹ nọ ọ rẹ gwọlọ edhere ọfa nọ ọ rẹ gbẹ rọ riẹ kpahe Pọl. Okiokiọ riẹ o te se ogbẹgwae Sanhẹdrin nọ o rrọ okọto ukpehru ahwo Ju kokohọ re a nọ Pọl kpahe oware nọ a be ta nọ o ru na.
“Mẹ Yọ Ohwo Farisi” (Iruẹru 23:1-10)
16, 17. (a) Eme ọ via evaọ okenọ Pọl ọ jẹ ta ẹme evaọ aro Sanhẹdrin na? (b) Nọ a tehe Pọl, ẹvẹ o ro dhesẹ nọ o wo omaurokpotọ?
16 Nọ Pọl o mu ẹkẹ-unu riẹ họ egu evaọ aro ogbẹgwae Sanhẹdrin na, ọ ta nọ: “Whai ahwo, inievo, avọ obruoziẹ-iroro ọfuafo me bi ro yeri evaọ aro Ọghẹnẹ rite inẹnẹ na.” (Iruẹru 23:1) Rekọ fiki oware nọ o via, ọ gbẹ sae ta ẹme viere he. Ebaibol na ọ ta nọ: “Ananayas ozerẹ okpehru na ọ tẹ ta kẹ ahwo nọ a dikihẹ kẹle Pọl nọ a tehe enu riẹ.” (Iruẹru 23:2) U yoma kẹhẹ! Onana u dhesẹ nọ ozerẹ okpehru na o wo ọriẹwẹ. O bruoziẹ kpe Pọl inọ o bi gu ọrue taure o te ti tube gu ẹkẹ-unu riẹ dede! Agbẹta nọ Pọl ọ rọ ta nọ: “Ọghẹnẹ ọ te tehe owhẹ, whẹ ọviẹwẹ na. Kọ whọ keria re whọ rọ Uzi na gu omẹ ẹdhọ yọ whẹ omara whọ be raha Uzi na be ta nọ a tehe omẹ?”—Iruẹru 23:3.
17 Akpọ o te gbe ahwo nọ a jọ etẹe unu fiki ẹme nọ Pọl ọ ta na, rekọ oware nọ ozerẹ na o ru na o gbe rai unu hu! A tẹ nọ Pọl nọ: “Kọ whọ be la ozerẹ okpehru Ọghẹnẹ eka?” Nọ Pọl ọ jẹ kẹ uyo, o dhesẹ nọ o wo omaurokpotọ gbe adhẹẹ kẹ Uzi na. Ọ ta nọ: “Inievo, mẹ riẹ nọ ozerẹ okpehru ọ rrọ họ. Keme a kere nọ, ‘Whọ rẹ ta ẹme oyoma kpahe osu ahwo ra vievie he.’” d (Iruẹru 23:4, 5; Ọny. 22:28) Pọl ọ tẹ rọ edhere ọfa ta ẹme kẹ ae. Fikinọ ọ riẹ nọ ahwo Farisi gbe Sadusi a jọ ogbẹgwae Sanhẹdrin na, ọ tẹ ta nọ: “Whai ahwo, inievo, mẹ yọ ohwo Farisi, ọmọ ahwo Farisi. Fiki ẹruore ẹkparomatha enọ i whu no na a be rọ rehọ omẹ gu ẹdhọ na.”—Iruẹru 23:6.
Wọhọ Pọl, ma rẹ tẹrovi eware nọ ma jọ rọwokugbe nọ ma tẹ be ta usi uwoma kẹ ahwo egagọ efa
18. Fikieme Pọl o ro se omariẹ ohwo Farisi, kọ ẹvẹ ma sai ro lele oriruo riẹ na?
18 Fikieme Pọl ọ rọ ta nọ ọyomariẹ yọ ohwo Farisi? Keme “ọmọ ahwo Farisi” ọ jọ, koyehọ unuwou nọ o jọ ahwo Farisi o no ze. Fikiere, ahwo buobu a re gbe rri rie wọhọ ohwo Farisi. e Rekọ fikieme Pọl o ro se omariẹ ohwo Farisi, kpakiyọ oware nọ ahwo Farisi a rọwo kpahe ẹkparomatha na o gba ha? Ahwo Farisi a rọwo nọ u wo oware jọ evaọ ugboma ohwo-akpọ nọ o re whu vievie he nọ ohwo o te whu no, nọ a rẹ wariẹ yẹ evaọ ugboma ofa. Pọl ọ rọwo uwuhrẹ utioye he. Ọ rọwo ẹkparomatha nọ Jesu o je wuhrẹ na. (Jọn 5:25-29) Ghele na, Pọl ọ rọwo kugbe ahwo Farisi na inọ ohwo o te whu no, o gbe wo ẹruore uzuazọ. Onana u wo ohẹriẹ no oware nọ ahwo Sadusi na a rọwo inọ ohwo o te whu no yọ u re no. Ma sai lele oriruo nana nọ ma tẹ be ta usi uwoma kẹ ahwo nọ a rrọ ichọche Kathọlik hayo ichọche efa. Ma sae vuẹ ae nọ ma rọwo nọ Ọghẹnẹ ọ rrọ wọhọ epanọ a rọwo na. Ginọ uzẹme nọ a rọwo nọ Ọghẹnẹ yọ Esanerọvo, rekọ ma rọwo nọ Ọghẹnẹ yọ Omọvo wọhọ epanọ o rrọ Ebaibol na. Ghele na, ma rọwo nọ Ọghẹnẹ ọ rrọ wọhọ ae omarai.
19. Fikieme ozighi o ro du lahwe evaọ ẹgwae Sanhẹdrin na?
19 Ẹme Pọl na ọ wha ohẹriẹ fihọ ogbẹgwae Sanhẹdrin na. Ebaibol na ọ ta nọ: “Edo ọ tẹ vọ oria kpobi, ikere-obe jọ nọ e rrọ otu Farisi na a tẹ kpama a tẹ be ta avọ edo nọ: ‘Ma jọ oma ọzae nana ruẹ oruthọ ọvuọvo ho, rekọ otẹrọnọ omama ẹzi jọ hayo ukọ-odhiwu jọ ọ ta ẹme kẹe—.’” (Iruẹru 23:9) Ahwo Sadusi na a rọwo nọ ikọ-odhiwu e rrọ họ, fikiere nọ a yo ẹme yena, ofu o te mu ai gaga! (Rri ẹkpẹti na “ Ahwo Sadusi gbe Ahwo Farisi.”) Ikẹ-isio na e ga te epanọ oletu ogbaẹmo na ọ rọ wariẹ nyae rehọ Pọl no udevie rai. (Iruẹru 23:10) Rekọ oma o re fọ Pọl no ghele he. Eme ọ te via kẹ Pọl ukọ na enẹna? Ma ti wuhrẹ kpahe iẹe evaọ uzoẹme nọ o kẹle onana.
a Nọ orọnọ ahwo Ju nọ a jọ Ileleikristi a jọ buobu na, o sae jọ nọ a wo ikoko buobu nọ e jẹ hae jọ iwou inievo na ru ewuhrẹ.
b Ikpe jọ nọ i lele i rie, Pọl ukọ na o te kere ileta se Ileleikristi nọ e rrọ ahwo Hibru nọ o jo dhesẹ nọ ọvọ ọkpokpọ na o woma vi ọrọ anwae na. Ọ jọ ileta na ta nọ ọvọ ọkpokpọ na ọ rehọ ẹta ọvọ anwae na no. Eme nọ Pọl o kere na i fiobọhọ kẹ Ileleikristi na ta oware nọ a rọwo kẹ ahwo Ju nọ e jẹ wọso ae, u te je ru ẹrọwọ Ileleikristi nọ e jẹ talamu Uzi Mosis vẹre na ga ziezi.—Hib. 8:7-13.
c Egba-iwuhrẹ jọ e ta nọ ọvọ nọ a rẹ rọ jọ Nazaraet ezae na a re. (Ik. 6:1-21) Ginọ uzẹme inọ evaọ oke yena, Uzi Mosis nọ o lẹliẹ ezae na re ọvọ na u notọ no. Ghele na, o sae jọ nọ Pọl o roro nọ o thọ họ re ezae na a ru eyaa nọ a ya kẹ Jihova gba. Fikiere o thọ họ re o lele ezae na nya jẹ hwosa araha rai. Ma nwane riẹ oghẹrẹ ọvọ nọ ezae nana a re dẹẹ hẹ. Rekọ evaọ ẹsibuobu Nazaraet a rẹ rehọ arao dhe idhe re a sai voro izieraha rai no, yọ u mu omai ẹro nọ Pọl ọ te rọwo ru oware utioye he. Enẹna nọ Jesu ọ rehọ uzuazọ ogbagba riẹ dhe idhe no na, u gbe du gwọlọ nọ a rẹ rehọ erao dhe idhe ro voro izieraha no ho. Ma nwane riẹ oware nọ Pọl o ru dẹẹ hẹ, rekọ u mu omai ẹro nọ Pọl o ru oware ovo ho nọ o ti kpokpo obruoziẹ-iroro riẹ.
d Ahwo jọ a ta nọ fikinọ Pọl ọ jẹ ruẹ ude tere he, oye ọ gbẹ rọ riẹ nọ ozerẹ okpehru na ọ ta nọ a tehe iẹe he na. Hayo o sae jọ nọ fikinọ u kri no nọ o ro no Jerusalẹm ọ gbẹ rọ riẹ ohwo nọ ọ jọ ọkwa ozerẹ okpehru na ha na. Hayo o sae jọ nọ fikinọ ogbotu na ọ jọ buobu, Pọl ọ sae ruẹ ohwo nọ ọ ta nọ a tehe iẹe na ha.
e Evaọ 49 C.E. nọ ikọ na gbe ekpako na a rọ gba ẹgwae sọ Ileleikristi nọ e rrọ ahwo erẹwho efa a re koko Uzi Mosis na, a se ahwo jọ nọ a jọ ẹgwae na “ahwo utu Farisi jọ nọ a zihe ruọ ilele no.” (Iruẹru 15:5) O wọhọ nọ a se rai ere fikinọ a jọ ahwo Farisi vẹre taure a te ti zihe ruọ Ileleikristi.
