1. Dhesẹ oghẹrẹ nọ o rẹ jọ nọ a te bi ru Ehaa Pẹntikọst.

 AHWO buobu nọ eva e be were a rrọ iyẹrẹ Jerusalẹm. a Iwiri i bi kuye no agbada-idhe etẹmpol na ze nọ itu ahwo Livae ivẹ e be so ile Halẹl na (Ilezi avọ 113 rite 118), yọ o sae jọ inọ nọ utu jọ o tẹ so abọ jọ no utu odekọ o vẹ za ze. Erara e vọ iyẹrẹ na. A no ugbobọ Elam, Mẹsopotemia, Kapadosia, Pọntọs, Ijipti, gbe Rom ze. b Ehaa vẹ a bi ru? A bi ru ehaa nọ a re se Pẹntikọst, onọ a re je se “ẹdẹ . . . ibi ọsosuọ nọ e ware.” (Ik. 28:26) A re ru ehaa nana ẹsiẹvo ẹgbukpe evaọ obọ ekuhọ okenọ a re ro bru ebali gbe evaọ obọ emuhọ okenọ a re ro bru iwhiti. Ẹdẹ nana yọ ẹdẹ oghọghọ.

2. Oware igbunu vẹ o via evaọ Pẹntikọst 33 C.E.?

² Evaọ oware wọhọ ighọjọ izii ohiohiẹ ẹdẹ nana nọ a bi ro ru ehaa Pẹntikọst evaọ ukpe 33 C.E. na, oware igbunu jọ o via nọ ahwo a te ta kpahe makọ evaọ ikpe buobu nọ e be tha. Ebaibol na ọ ta nọ: “Idudhe na, edo jọ o te do no obọ odhiwu ze wọhọ edo ofou ọgaga.” (Iruẹru 2:2) Edo ọgaga na ọ tẹ vọ uwou nọ ilele Jesu nọ i bu te udhozeza (120) a kokohọ. Kẹsena oware igbunu jọ o tẹ via. A tẹ be ruẹ eware jọ nọ e wọhọ ẹrọo nọ e be ware wọhọ erae, e tẹ ghale oma fihọ ehru uzou ilele na omomọvo. c “Ẹzi ọfuafo ọ tẹ vọ” ilele na oma, a te mu evẹrẹ efa sa-sa họ ẹjẹ! Evaọ okenọ ilele na a no uwou na ruọ otafe, u te je gbe erara nọ e jọ iyẹrẹ Jerusalẹm unu keme ilele na a jẹ rọ evẹrẹ erara na ta ẹme kẹ ae. Ae omomọvo ọ jẹ jọ “unu ilele na yo [ọvuọ] ẹvẹrẹ riẹ.”—Iruẹru 2:1-6.

3. (a) Fikieme ma sae rọ ta nọ oware nọ o via evaọ Pẹntikọst 33 C.E. na u wuzou gaga evaọ ikuigbe egagọ uzẹme? (b) Eme Pita ọ rehọ usiavẹ jọ evaọ “isiavẹ Uvie” na ru evaọ ovuẹ nọ ọ kẹ?

 ³ Oware igbunu nana nọ o via na u wuzou gaga evaọ ikuigbe egagọ uzẹme, keme ẹdẹ yena a rọ to orẹwho Izrẹl Ọghẹnẹ họ, koyehọ ukoko Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo na. (Gal. 6:16) Rekọ etẹe o jọ kuhọ họ. Okenọ Pita ọ ta ẹme kẹ ogbotu na evaọ ẹdẹ yena, ọ rehọ usiavẹ ọsosuọ evaọ usu isiavẹ esa erọ “isiavẹ Uvie” na rovie obọdẹ uvẹ kẹ utu ahwo ọfa jọ. (Mat. 16:18, 19) Usiavẹ ọsosuọ nana u ru rie lọhọ nọ ahwo Ju gbe ahwo nọ a kurẹriẹ ruọ egagọ ahwo Ju a rọ jẹ usi uwoma na rehọ, Ọghẹnẹ ọ tẹ jẹ rọ ẹzi ọfuafo riẹ wholo ae. d Ahwo nana a te jọ usu Izrẹl Ọghẹnẹ na, fikiere a ti wo ẹruore nọ a te rọ jọ ivie gbe izerẹ evaọ Uvie Mesaya na. (Evia. 5:9, 10) Nọ oke o be nya na, uvẹ yena u ti te ahwo Sameria gbe ahwo erẹwho efa obọ re. Eme Ileleikristi nẹnẹ a rẹ sai wuhrẹ no oware igbunu nọ o via evaọ Pẹntikọst 33 C.E. na ze?

4. Iruo vẹ ukoko nọ a tohọ evaọ Pẹntikọst 33 C.E. u je ru nọ ukoko Ileleikristi oke mai na u gbe bi ru?

⁴ Ilele udhozeza (120) nọ “a kokohọ oria ovo” evaọ ubruwou ehru, nọ a rehọ ẹzi ọfuafo wholo họ enọ i mu ukoko Ileleikristi na họ. (Iruẹru 2:1) Evaọ ẹdẹdẹ yena, ahwo nọ a kuomagbe ukoko na nọ e họ-ame a te idu buobu. Ere ukoko na u ro muhọ evihọ, yọ u gbe bi vihọ rite inẹnẹ na! Ukoko Ileleikristi oke mai nana nọ te ezae te eyae nọ i wo ozodhẹ Ọghẹnẹ e rrọ na họ enọ e be ta “usi uwoma Uvie na evaọ akpọ na soso re o  jọ isẹri kẹ erẹwho na kpobi” taure urere uyero-akpọ nana o tẹ te ze.—Mat. 24:14.

5. Oghale vẹ u re te ohwo nọ o kuomagbe ukoko Ileleikristi na, makọ evaọ oke ikpe-udhusoi ọsosuọ gbe oke mai na?

⁵ Ukoko Ileleikristi na u ti je fiobọhọ kẹ ahwo nọ a rrọ eva riẹ wo ẹrọwọ ọgaga, te enọ a rọ ẹzi wholo na gbe “igodẹ efa” nọ i ti kuomagbe ae uwhremu na. (Jọn 10:16) Pọl o dhesẹ nọ o rri uduotahawọ nọ ahwo nọ a rrọ ukoko na a rẹ kẹ ohwohwo ghaghae gaga evaọ okenọ o kere se Ileleikristi nọ e rrọ Rom inọ: “U bi si omẹ urru re mẹ ruẹ owhai, re mẹ kẹ owhai ekẹ jọ nọ i no obọ Ọghẹnẹ ze re wha sae jọ gaga evaọ ẹrọwọ na; hayo, re ma sae tuduhọ ohwohwo awọ ẹkwoma ẹrọwọ mai, te ọrai te ọmẹ.”—Rom 1:11, 12.

6, 7. Ẹvẹ ukoko Ileleikristi na u bi ro ru iruo nọ Jesu ọ kẹ inọ a ta usi uwoma kẹ erẹwho kpobi na?

⁶ Iruo ọvona nọ ukoko Ileleikristi na u je ru evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ na u gbe bi ru nẹnẹ re. Jesu ọ kẹ ilele riẹ iruo nọ e te jọ gaga, ghele na, a te jarai wo evawere. Ọ ta kẹ ae nọ: “Wha ru ahwo zihe ruọ ilele evaọ udevie ahwo erẹwho na kpobi, wha họ ae ame evaọ odẹ Ọsẹ na gbe Ọmọ na gbe ẹzi ọfuafo na, wha wuhrẹ ae re a ru eware kpobi nọ me jie uzi rai kẹ owhai.”—Mat. 28:19, 20.

⁷ Ukoko Ileleikristi Isẹri Jihova oye Jihova o bi ro ru iruo usi uwoma ota na nẹnẹ. Uzẹme na họ, o sae jọ bẹbẹ re ma ta usi uwoma kẹ ahwo evẹrẹ sa-sa. O make rrọ ere na, Isẹri Jihova a bi kere ebe evaọ evẹrẹ nọ i bu vi odu ọvo (1,000). Otẹrọnọ whọ be hai kpohọ iwuhrẹ ukoko Ileleikristi na ẹsikpobi, jẹ be hae ta usi uwoma je wuhrẹ ahwo, jọ eva e were owhẹ. Whẹ rrọ usu umutho ahwo nọ a rrọ otọakpọ na nẹnẹ nọ a bru ọghọ họ oma nọ a bi se isẹri kpahe odẹ Jihova!

8. Oghale vẹ ahwo nọ a rrọ ukoko na a wo?

⁸ Re whọ sai thihakọ avọ oghọghọ evaọ oke nana nọ o rrọ bẹbẹ na, Jihova ọ kẹ  owhẹ inievo nọ e rrọ akpọ na soso. Pọl o kere se Ileleikristi nọ e jọ ahwo Hibru nọ: “Joma roro kpahe ohwohwo re ma sai ru ohwohwo dhesẹ uyoyou je ru iruo iwoma, ma re gbabọkẹ omakokohọ mai hi wọhọ epaọ uruemu otujọ, rekọ ma rẹ tuduhọ ohwohwo awọ, maero kọ enẹna nọ wha be ruẹ nọ ẹdẹ na o bi si kẹle na.” (Hib. 10:24, 25) Ukoko na yọ okẹ nọ Jihova ọ kẹ owhẹ re whọ sae tuduhọ amọfa awọ, a vẹ jẹ tuduhọ owhẹ awọ re. Hai si kẹle inievo-emezae gbe erọ emetẹ nọ e rrọ ukoko na. Who gbabọkẹ iwuhrẹ nọ whọ rẹ nya vievie he.

9, 10. Eme ahwo jọ a ru no re a sae ta usi uwoma kẹ ahwo ẹvẹrẹ ọfa?

⁹ Dai roro epanọ eva e were ahwo Ju gbe ahwo nọ a kurẹriẹ ruọ egagọ ahwo Ju na te evaọ Pẹntikọst 33 C.E. na. O sae jọ nọ ibuobu ahwo nọ a jariẹ na a rẹ ta ẹvẹrẹ Griki hayo Hibru nọ ahwo a jẹ mae ta oke yena. Rekọ obọnana, “ae omomọvo ọ be jọ unu ilele na yo [ọvuọ] ẹvẹrẹ riẹ.” (Iruẹru 2:6) Avro ọ riẹ hẹ inọ usi uwoma na nọ ahwo na a yo evaọ ẹvẹrẹ obọrai na o lẹliẹ eme na te ai udu! Ọghẹnẹ ọ kẹ Ileleikristi oke mai nana okẹ nọ a rẹ rọ jẹ evẹrẹ sa-sa ha. Rekọ ahwo buobu a fialoma via be ta usi uwoma Uvie na kẹ ahwo erẹwho kpobi. Oghẹrẹ vẹ a bi ro ru ei? Ahwo jọ a wuhrẹ ẹvẹrẹ ọkpokpọ re a sai kuomagbe ukoko ẹvẹrẹ yena nọ ọ kẹle rai hayo re a kwa kpohọ orẹwho ofa dede. Evaọ ẹsibuobu, ahwo otiọye na a ruẹ no inọ oma nọ a be dawo na u re duobọte ahwo nọ a be ta usi uwoma kẹ udu.

¹⁰ Wọhọ oriruo, Christine avọ Isẹri Jihova ihrẹ efa a mu ẹvẹrẹ Gujarati họ ewuhrẹ. Okenọ ọ nyaku ọmọtẹ jọ nọ a gbe bi ru iruo nọ ọ rẹ ta Gujarati, ọ tẹ rọ ẹvẹrẹ na yere iei. O were ọmọtẹ na gaga, ọ tẹ nọ Christine oware nọ o be lẹliẹe wuhrẹ ẹvẹrẹ Gujarati. Christine ọ sae rehọ uvẹ yena ta usi uwoma kẹe. Ọmọtẹ na ọ tẹ ta  kẹe nọ: “Egagọ ọfa ọ riẹ hẹ nọ ọ rẹ sae tuduhọ ahwo riẹ awọ re a wuhrẹ ẹvẹrẹ ọgaga otiọnana. Onana u dhesẹ kẹ omẹ nọ ovuẹ rai na u gine wuzou gaga.”

11. Eme ma rẹ sai ru re ma ta usi uwoma kẹ ahwo evẹrẹ efa?

¹¹ Ma riẹ inọ orọnọ mai kpobi ma rẹ sai wuhrẹ ẹvẹrẹ ọfa ha. O make rrọ ere na, ma rẹ sae ruẹrẹ oma kpahe re ma ta usi uwoma Uvie na kẹ ahwo evẹrẹ efa. Ẹvẹ ma sai ro ru ei? Edhere jọ họ, ma rẹ jọ JW Language^® app wuhrẹ oghẹrẹ nọ a re yere ahwo evaọ ẹvẹrẹ nọ ahwo buobu a be ta evaọ obomai. Whọ sai je wuhrẹ ememe jọ evaọ ẹvẹrẹ yena nọ who re ro mu usi uwoma họ ẹta kẹ ahwo nọ a be ta ẹvẹrẹ na. Whọ sai dhesẹ jw.org kẹ ae, who ve je dhesẹ ividio gbe ebe sa-sa nọ e rrọ ẹvẹrẹ rai kẹ ae. Ma tẹ be rehọ eware itienana ta usi uwoma na, ma ti wo ọkpọ oghọghọ nọ inievo mai evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ a wo evaọ okenọ ahwo erẹwho efa a yo usi uwoma na evaọ ‘ọvuọ ẹvẹrẹ riẹ.’

12. (a) Eme Joẹl ọ ta nọ u rugba evaọ oware igbunu nọ o via evaọ Pẹntikọst 33 C.E. na? (b) Fikieme ilele Jesu a je ro rẹro nọ eruẹaruẹ Joẹl i ti rugba?

¹² ‘Pita ọ tẹ kpama’ re ọ ta ẹme kẹ ogbotu ahwo nọ a no erẹwho sa-sa ze na. (Iruẹru 2:14) Ọ ta vevẹ nọ Ọghẹnẹ họ ọnọ ọ kẹ ilele na ogaga nọ a sae rọ jẹ evẹrẹ sa-sa na wọhọ epanọ Joẹl ọ ruẹaro riẹ inọ: “Me ti ku ẹzi mẹ ku oghẹrẹ uwo kpobi.” (Joẹl 2:28) Taure Jesu o te ti muvrẹ kpobọ odhiwu, ọ ta kẹ ilele riẹ nọ: “Mẹ te yare Ọsẹ na, ọ vẹ te kẹ owhai ofiobọhọ ọfa.” Yọ Jesu o se rie “ẹzi” na.—Jọn 14:16, 17.

13, 14. Oghẹrẹ vẹ Pita ọ rọ daoma ta ẹme te udu ahwo nọ a jẹ gaviezọ kẹe, kọ ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele iei?

¹³ Pita o fi unu họ akotọ họ evaọ eme urere nọ ọ ta kẹ ahwo na, ọ ta nọ: “Jọ uwou Izrẹl soso a riẹ vevẹ inọ Ọghẹnẹ o ru Jesu nana nọ wha tehe fihọ ure kpe na họ Olori gbe Kristi.” (Iruẹru 2:36)  Uzẹme inọ ibuobu ahwo nọ a jẹ gaviezọ kẹ Pita na a jariẹ hẹ evaọ okenọ a ro kpe Jesu evaọ ure oja na. Ghele na, nọ orọnọ a rrọ ahwo orẹwho nọ o kpe Jesu na uye na o rrọ uzou rai re. O make rrọ ere na, muẹrohọ nọ Pita ọ ta ẹme kẹ ahwo Ju na avọ adhẹẹ jẹ ta ẹme te ai udu. Oware nọ o jọ Pita oja họ epanọ o re ro fiobọhọ kẹ ae kurẹriẹ, orọnikọ re o brukpe ai hi. Kọ eva e dha ahwo na fiki eme nọ Pita ọ ta na? Ijo. Ukpoye, eme na i “duobọte ai udu gaga.” A tẹ nọ nọ: “Kọ eme ma re ru?” O sae jọ nọ ẹme nọ Pita ọ ta avọ adhẹẹ u fiobọhọ nọ eme na i ro te ibuobu udu, o tẹ wọ ae kurẹriẹ.—Iruẹru 2:37, ẹme-obotọ.

¹⁴ Ma sae rọ aro kele oghẹrẹ nọ Pita ọ rọ ta ẹme te ahwo udu. Nọ ma tẹ rrọ usi uwoma ota, orọnikọ ẹme kpobi nọ ọ gba ha nọ ohwo ọ ta ma re ro lele iei si ikẹ hẹ. Ukpoye, o mai woma re ma ta ẹme kpahe eware nọ ma sae jọ rọwokugbe ohwohwo. Nọ ma tẹ ruẹ eware itieye na, ma vẹ daoma fiobọhọ kẹ ohwo na re o wo otoriẹ ẹme na wọhọ epanọ o rrọ Ẹme Ọghẹnẹ. Nọ ma tẹ be daoma ta usi uwoma na avọ adhẹẹ, o sai ru nọ ahwo nọ a wo emamọ eva a rẹ rọ gaviezọ ziezi.

15. (a) Didi ẹme Pita ọ ta, kọ eme ahwo na a ru? (b) Eme u ru ahwo nọ a bu te idu buobu nọ i yo usi uwoma na evaọ ẹdẹ Pẹntikọst te kẹ ame-ọhọ ẹdẹdẹ yena?

¹⁵ Evaọ ẹdẹ Pẹntikọst 33 C.E., Pita ọ ta kẹ ahwo Ju gbe ahwo nọ a kurẹriẹ ruọ egagọ ahwo Ju nọ: “Wha kurẹriẹ, re whai omomọvo ọ họ-ame.” (Iruẹru 2:38) O tẹ whae ze nọ ahwo nọ a bu te idu esa (3,000) a rọ họ-ame evaọ ẹtẹre-ame nọ ọ jọ Jerusalẹm hayo nọ ọ kẹle riẹ. e Kọ ma sae ta nọ ahwo nana a họrọ oma họ-ame? Kọ iku nana i dhesẹ nọ ahwo nọ a bi wuhrẹ Ebaibol na gbe emọ ahwo nọ a rrọ  Isẹri Jihova a sae họ-ame dede nọ a re ruẹrẹ oma kpahe he? Ere u dhesẹ vievie he. Kareghẹhọ nọ ahwo Ju yena avọ ahwo nọ a kurẹriẹ ruọ egagọ ahwo Ju na nọ e họ-ame evaọ ẹdẹ Pẹntikọst 33 C.E. na yọ ahwo nọ a je wuhrẹ Ẹme Ọghẹnẹ no vẹre, yọ a jọ ahwo orẹwho nọ a ro mudhe kẹ Jihova no. U te no ere no, a rehọ eware nọ a bi ru no vẹre dhesẹ nọ a wo ẹrọwọ. Ejọ rai i no ugbothabọ ze ziọ ehaa nana. Fikiere nọ orọnọ a rọwo uzẹme na no inọ Jesu o wo iruo ilogbo evaọ ẹjiroro Ọghẹnẹ na, a ruẹrẹ oma kpahe no re a họ-ame zihe ruọ ilele Kristi, yọ a te gbẹ gọ Ọghẹnẹ.

16. Eme Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ a ru ro fiobọhọ kẹ ohwohwo?

¹⁶ Jihova ọ jẹ ghale utu ahwo yena. Ebaibol na ọ ta nọ: “Enọ i kurẹriẹ na kpobi a jọ kugbe, a te je wo eware kpobi kugbe, a jẹ zẹ ekwakwa rai gbe etọ rai a vẹ ghale igho nọ a rọ zẹ ae na kẹ ahwo kpobi, wọhọ epanọ ẹgwọlọ omomọvo ọ rrọ.” f (Iruẹru 2:44, 45) Ileleikristi uzẹme kpobi a rẹ rọ aro kele emamọ oriruo yena, a rẹ lahiẹ omarai fiki amọfa.

17. Eme o gwọlọ nọ ohwo o re ru taure ọ tẹ te họ-ame?

¹⁷ Ebaibol na o dhesẹ nọ eware jọ e riẹ nọ ohwo o re ru taure ọ tẹ te roma mudhe kẹ Jihova jẹ họ-ame. O gba ohwo na họ nọ o re wuhrẹ Ebaibol na. (Jọn 17:3) O gwọlọ nọ o re wo ẹrọwọ, yọ ekpehre uzuazọ nọ o je yeri vẹre o rẹ dae o ve kurẹriẹ noi no. (Iruẹru 3:19) Kẹsena o ve nwene idhere riẹ, o ve mu oware nọ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ nọ o ru họ eru. (Rom 12:2; Ẹf. 4:23, 24) Nọ o te ru eware nana no, ọ vẹ lẹ se Ọghẹnẹ re ọ roma mudhe kẹe, kẹsena ọ vẹ họ-ame.—Mat. 16:24; 1 Pita 3:21.

18. Uvẹ vẹ ilele Jesu nọ e họ-ame no a wo?

¹⁸ Kọ whẹ yọ olele Jesu Kristi nọ ọ roma mudhe jẹ họ-ame no? O tẹ rrọ ere, rri uvẹ nọ who wo na ghaghae gaga. Wọhọ epanọ o jọ kẹ ilele ikpe-udhusoi ọsosuọ na, Jihova ọ sae kẹ owhẹ ogaga nọ who re ro se isẹri ziezi je ru oreva riẹ!