1, 2. Iruo igbunu vẹ Pita avọ Jọn a ru evaọ oria nọ o kẹle unuẹthẹ etẹmpol na?

 ỌRE o bi lo mu ogbotu na evaọ uvo ẹdẹ jọ. Yọ ahwo Ju nọ a rrọ ilele Jesu a be ruọ eva etẹmpol na. Uviemenẹ “auwa olẹ” o bi ti te. a (Iruẹru 2:46; 3:1) Pita avọ Jọn a rrọ usu ahwo na, a tẹ nya kpobọ unuẹthẹ etẹmpol na nọ a re se Owowoma. Edo ọ vọ oria na fiki ahwo nọ a be nya kpenẹ avọ enẹ yọ a be ta ẹme. Ọzae jọ nọ ọ ko nọ ọ rẹ yare igho ọ rrọ etẹe re. Ọ kpako vrẹ ikpe udhuvẹ no, yọ anwẹnọ a ro yẹi ọ rọ ko.—Iruẹru 3:2; 4:22.

² Nọ Pita avọ Jọn a nya kẹle iẹe, o te mu ai igho họ ẹyare wọhọ epaọ uruemu riẹ. Ikọ na i te dikihẹ, ọzae na o te bi roro nọ a te kẹe ugho. Rekọ Pita ọ tẹ ta kẹe nọ, “Me wo isiliva gbe igoru hu, rekọ mẹ te kẹ owhẹ oware nọ me wo. Evaọ odẹ Jesu Kristi ohwo Nazarẹt na, kpama re whọ nya!” Dai roro epanọ u gbe ogbotu na unu te nọ Pita o kru ọzae nọ ọ ko na obọ, ọzae na o te dikihẹ, yọ onana họ orọ ọsosuọ nọ o ro dikihẹ anwẹnọ a ro yẹi na. (Iruẹru 3:6, 7) Dai roro epanọ eva e be were ọzae na te nọ o bi rri awọ riẹ nọ e ko vẹre na, ọ tẹ jowọ be gwọlọ nya onya! Agbẹta nọ o ro mu ola họ eduwu bi jiri Ọghẹnẹ na!

3. Obọdẹ okẹ vẹ ọzae nọ ọ ko vẹre na avọ ogbotu na a wo?

³ Eva e be were ogbotu ahwo na gaga, a tẹ dhẹ nyae ruẹ Pita avọ Jọn evaọ ogebara Solomọn. Oria nana nọ Jesu o jo wuhrẹ ahwo evaọ okenọ u kpemu na, oye Pita ọ be jọ vuẹ ae oghẹrẹ nọ a sai ro ru iruo igbunu na. (Jọn 10:23) Ọ tẹ kẹ ogbotu na avọ ọzae nọ ọ ko vẹre na okẹ nọ u vi isiliva hayo igoru. Uzẹme nọ a siwi ọzae na, rekọ okẹ nana u rovie uvẹ sa-sa fihọ re. Uvẹ nọ ahwo a re ro kurẹriẹ, re a sai voro izieraha rai no, a ve zihe ruọ ilele Jesu Kristi, ọnọ Jihova o ro mu “Ọnyukọ Ologbo ọrọ uzuazọ na.”—Iruẹru 3:15.

4. (a) Nọ Pita avọ Jọn a siwi ọzae na no, eme ahwo nọ a wo ogaga esuo a jẹ gwọlọ ru? (b) Enọ ivẹ vẹ ma te kẹ uyo rai?

⁴ Ẹdẹ nana ọ jọ obọdẹ ẹdẹ! Pita o siwi ọzae jọ nọ ọ ko vẹre. Uvẹ u te je te idu ahwo buobu obọ re a riẹ oware nọ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ a vẹ ruẹse gọe  evaọ oghẹrẹ nọ o rẹ were iẹe. (Kọl. 1:9, 10) U te no ere no, oware nọ o via ẹdẹ yena o wha riẹ ze nọ enọ i wo ogaga esuo a jẹ rọ gwọlọ whaha ilele Jesu iruo usi uwoma ota nọ Jesu ọ kẹ rai na. (Iruẹru 1:8) Eme ma rẹ sai wuhrẹ no uruemu Pita avọ Jọn ze, gbe oghẹrẹ nọ a rọ ta usi uwoma kẹ ogbotu na, o make rọnọ “a kpohọ isukulu hu yọ a viodẹ hẹ”? b (Iruẹru 4:13) Kọ ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele ae gbe ilele efa evaọ oghẹrẹ nọ a ro thihakọ ọwọsuọ?

5. Eme ma wuhrẹ no oghẹrẹ nọ Pita ọ rọ ta ẹme kẹ ogbotu na ze?

⁵ Pita avọ Jọn a dikihẹ aro ogbotu na ta ẹme, o make rọnọ a riẹ nọ ahwo jọ nọ a rrọ etẹe na a jọ usu ogbotu nọ o je bo nọ a kare Jesu fihọ ure kpe na. (Mak 15:8-15; Iruẹru 3:13-15) Pita o dhesẹ nọ ọ gudu nọ ọ jọ iraro rai kpobi ta nọ odẹ Jesu o ro siwi ọzae nọ ọ ko na. Pita ọ jẹ ame họ agba ta ẹme na ha. Ọ ta vevẹ nọ ogbotu na o wobọ evaọ uwhu Kristi. Rekọ Pita ọ riẹ nọ “ogbori” a ro ru oware nọ a ru na, fikiere ọ dheva kẹ ae he. (Iruẹru 3:17) O se rai inievo, ọ tẹ jẹ tẹrovi usi uwoma Uvie na nọ ọ ta kẹ ae. A te kurẹriẹ je fi ẹrọwọ họ Kristi, “ezi omosasọ” o ti no obọ Jihova ze te ai. (Iruẹru 3:19) Epọvo na o rrọ kẹ omai nẹnẹ re, nọ ma tẹ be ta kpahe ovuẹ ẹdhoguo Ọghẹnẹ nọ o be tha na, ma rẹ gudu jẹ tae epanọ o rrọ. Rekọ ma rẹ wharo kẹ ahwo ho, yọ ma re bruoziẹ kpe ai hi. Ukpoye, ma re rri ahwo nọ ma be ta usi uwoma kẹ inọ a rẹ sai kurẹriẹ je zihe ruọ inievo mai ẹdẹ jọ, yọ wọhọ Pita, usi uwoma Uvie na ma rẹ tẹrovi.

6. Ẹvẹ Pita avọ Jọn a ro dhesẹ nọ a wo omaurokpotọ jẹ riẹ umuo nọ a rẹ nya ba?

⁶ Ikọ na a jọ ahwo nọ a wo omaurokpotọ. A rọwo nọ ahwo a jiri ai hi fiki iruo igbunu nọ a ru na. Pita ọ ta kẹ ogbotu na nọ: “Fikieme wha bi ro rri omai wọhọ ẹsenọ ogaga obọmai ma ro ru ei nya?” (Iruẹru 3:12) Pita avọ ikọ nọ i kiọkọ a riẹ nọ ogaga Ọghẹnẹ a ro ru iruo iwoma kpobi nọ a sai ru evaọ odibọgba rai, orọnikọ ogaga obọrai hi. Fikiere Jihova avọ Jesu a jiri rọkẹ oware kpobi nọ a ru.

7, 8. (a) Eme ma rẹ sai ru kẹ ahwo? (b) Ẹvẹ eyaa “oke ẹruẹrẹhọ eware kpobi” na i bi ro rugba nẹnẹ?

⁷ U fo nọ ma re wo omaurokpotọ re nọ ma tẹ be ta usi uwoma Uvie na. Ma riẹ nọ ẹzi Ọghẹnẹ ọ be kẹ Ileleikristi oke mai na ogaga nọ a re ro ru iruo igbunu hu. O make rrọ ere na, ma sai fiobọhọ kẹ ahwo fi ẹrọwọ họ Ọghẹnẹ gbe Kristi, a ve wo uvẹ nọ a sae rọ rehọ izieraha rai rọvrẹ rai je wo omosasọ evaọ obọ Jihova. Kukpe kukpe, idu ahwo buobu a be jẹ uvẹ nana rehọ jẹ be họ-ame zihe ruọ Ileleikristi.

⁸ Ma be rria oke nọ Pita o se “oke ẹruẹrẹhọ eware kpobi.” A rehọ Uvie  na mu evaọ obọ odhiwu evaọ ukpe 1914 wọhọ epanọ “Ọghẹnẹ ọ rehọ eruẹaro erẹri riẹ erọ oke anwae ta kpahe.” (Iruẹru 3:21; Ol. 110:1-3; Dan. 4:16, 17) U kri hi, Kristi o te fiobọhọ kẹ ilele riẹ re a zihe egagọ uzẹme ziọ otọakpọ na. Fikiere, ima ahwo buobu a rrọ otọ Uvie Ọghẹnẹ enẹna, yọ a wo udhedhẹ gbe okugbe nọ a be gọ Jihova na. A ba uruemu anwae na no oma no, onọ u je gbe ai ku, a tẹ “whẹ uruemu okpokpọ na họ oma, onọ a ma lele oreva Ọghẹnẹ.” (Ẹf. 4:22-24) Wọhọ epanọ o jọ evaọ okenọ a ro siwi ọzae nọ ọ ko nọ ọ jẹ yare igho na, ẹzi Ọghẹnẹ a sai ro ru iruo ilogbo nana, orọnikọ ogaga ohwo-akpọ họ. Wọhọ Pita, ma rẹ gudu jẹ rehọ Ẹme Ọghẹnẹ wuhrẹ amọfa ziezi. Ọghẹnẹ họ Ọnọ o bi fiobọhọ kẹ omai nọ ma be sai ro wuhrẹ ahwo zihe ruọ ilele Kristi, orọnikọ ogaga obọmai hi.

9-11. (a) Eme isu egagọ ahwo Ju a ru nọ a yo ovuẹ Pita avọ Jọn? (b) Eme ikọ na a gba riẹ mu nọ a re ru?

⁹ Ogbotu na o jẹ koyẹ fiki ẹme nọ Pita ọ ta, gbe fikinọ a ruẹ ọzae nọ ọ ko na nọ o bi duola jẹ be ghọghọ. Fikiere, ọnọ o wuzou iroiro etẹmpol na avọ ilori izerẹ na a tẹ họrọ ze re a riẹ oware nọ o be via. O sae jọ nọ ezae nana yọ ahwo Sadusi, utu nọ u fe je wo ogaga esuo, nọ o jẹ daoma re a wo udhedhẹ kugbe ahwo Rom. A je koko Uzi na wọhọ ahwo Farisi hi, yọ a rọwo ẹkparomatha na ha. c Fikiere, eva e dha rai gaga nọ a ruẹ Pita avọ Jọn evaọ etẹmpol na nọ a bi wuhrẹ ahwo ududu inọ a kpare Jesu no uwhu ze no!

¹⁰ Avọ ofu nọ ọ vọ ezae nana eva, a te gbolo Pita avọ Jọn fihọ uwou-odi, jẹ rehọ ae ziọ aro ogbẹgwae ahwo Ju evaọ okiokiọ riẹ. Isu nana a je rri omarai nọ a kpehru vi amọfa, yọ a rri Pita avọ Jọn nọ “a kpohọ isukulu hu yọ a viodẹ hẹ,” fikiere a wo udu nọ a re ro wuhrẹ evaọ etẹmpol na ha. A kpohọ isukulu egagọ ọvuọvo nọ ọ viodẹ hẹ. Fikiere, nọ ogbẹgwae ahwo Ju na a ruẹ epanọ a be rọ ta ẹme ududu avọ imuẹro, u gbe rai unu gaga. Fikieme Pita avọ Jọn a sae rọ ta usi uwoma na ududu ere? Oware jọ họ “a jọ kugbe Jesu.” (Iruẹru 4:13) Olori rai ọ jẹ hai wuhrẹ wọhọ ohwo nọ o wo udu, orọnikọ wọhọ otu ikere-obe na ha.—Mat. 7:28, 29.

¹¹ Ogbẹgwae na o te juzi kẹ ikọ na nọ a siọ usi uwoma ba ẹta. Evaọ ẹwho yena, a re rri izi ogbẹgwae na evevere vievie he. Yọ evaọ eka jọ nọ i kpemu na, nọ Jesu ọ jọ aro ogbẹgwae ọvo nana, a bruoziẹ kpei inọ “o fo uwhu.” (Mat. 26:59-66) O make jọ ere na, ozọ u mu Pita avọ Jọn he. Dede nọ ezae nana yọ ikpahwo nọ i kpohọ isukulu ziezi jẹ viodẹ gaga, Pita avọ Jọn a ta ẹme kẹ ae ududu, rekọ avọ adhẹẹ inọ: “Sọ u kiehọ evaọ aro Ọghẹnẹ re ma gaviezọ kẹ owhai viukpọ Ọghẹnẹ, wha bruoziẹ na kẹ  omarai. Rekọ rọkẹ omai, ma rẹ sae siọ ẹme ba ẹta kpahe eware nọ ma ruẹ je yo ho.”—Iruẹru 4:19, 20.

12. Eme ọ rẹ sai fiobọhọ kẹ omai gudu, eware nọ ma rọwo i ve je mu omai ẹro ziezi?

¹² Kọ whọ gudu wọhọ epanọ ikọ na a gudu na? Ẹvẹ o be hae jọ kẹ owhẹ nọ who te wo uvẹ nọ whọ rẹ rọ ta usi uwoma kẹ ikpahwo, enọ i kpohọ isukulu ziezi, hayo enọ e viodẹ ziezi evaọ ẹwho ra? Eme whọ be hai ru nọ ahwo uviuwou ra, ibe emọ-isukulu ra, hayo ahwo nọ wha gbe bi ru iruo a te bi se owhẹ ẹkoko fiki eware nọ whọ rọwo? Kọ ozọ o be hai mu owhẹ? O tẹ rrọ ere, oware jọ o riẹ nọ o rẹ sai fiobọhọ kẹ owhẹ. Okenọ Jesu ọ jọ otọakpọ, o wuhrẹ ikọ riẹ epanọ a sae rọ ta oware nọ a rọwo ududu, rekọ avọ adhẹẹ. (Mat. 10:11-18) Nọ a kpare Jesu no uwhu ze no, ọ ya eyaa kẹ ilele riẹ nọ ọ te gbẹ jọ kugbe ai evaọ “edẹ na kpobi rite oke urere uyero-akpọ na.” (Mat. 28:20) Jesu ọ be kpọ “ọrigbo nọ a re fievahọ nọ o wo areghẹ na” re o wuhrẹ omai epanọ ma sae rọ vuẹ amọfa eware nọ ma rọwo ududu. (Mat. 24:45-47; 1 Pita 3:15) A be hai wuhrẹ omai eware nana evaọ obọ ewuhrẹ, wọhọ ewuhrẹ Uzuazọ Oleleikristi gbe Usi Uwoma Ota Mai, gbe evaọ ebe ukoko na, wọhọ epanọ o rrọ oria “Enọ nọ Ebaibol Ọ Kẹ Iyo Rai” evaọ jw.org na. Kọ whọ be hai kpohọ ewuhrẹ je se ebe nana? Who te bi ru ere, whọ te sae gudu, yọ eware nọ whọ rọwo i ti mu owhẹ ẹro ziezi. Yọ wọhọ ikọ na, whọ kuvẹ hẹ re oware jọ o whaha owhẹ obọdẹ uzẹme Ebaibol nọ who wuhrẹ no na nọ whọ rẹ ta kpahe!

13, 14. Nọ a tẹ be wọso omai, eme ma re ru, kọ fikieme?

¹³ Nọ a nwani siobọno Pita avọ Jọn no uwou-odi ze no, a tẹ nyai kuomagbe ukoko na soso. Aikpobi a tẹ “kpare irru rai lẹ se Ọghẹnẹ” re ọ kẹ ae udu nọ a rẹ gbẹ rọ ta usi uwoma na. (Iruẹru 4:24) Pita ọ riẹ nọ oware ugheghẹ o rrọ re ohwo ọ rẹroso omobọ riẹ nọ ọ tẹ gwọlọ ru oreva Ọghẹnẹ. Ọ riẹ oware nọ o via kẹe evaọ emeka jọ nọ i kpemu na nọ ọ robọ sudu ta kẹ Jesu nọ: “Ahwo nọ a kiọkọ kpobi a tẹ maki zoruẹ fiki oware nọ o te via kẹ owhẹ, me ti zoruẹ vievie he!” Rekọ wọhọ epanọ Jesu ọ  ruẹaro riẹ, ozọ ohwo-akpọ u mu rie, ọ tẹ vro ogbẹnyusu gbe owuhrẹ riẹ na. O make rrọ ere na, Pita o wuhrẹ no ethobọ riẹ ze.—Mat. 26:33, 34, 69-75.

¹⁴ Whọ tẹ gwọlọ nọ whọ rẹ ruabọhọ iruo nọ a kẹ omai inọ ma se isẹri kpahe Kristi na, orọnikọ whọ rẹ gbaemu ọvo nọ who ti ru ere he. Nọ ewegrẹ e tẹ be gwọlọ ru owhẹ re whọ siọ Jihova ba ẹgọ, hayo gwọlọ ru owhẹ re whọ siọ usi uwoma ba ẹta, lele oriruo Pita avọ Jọn. Lẹ se Jihova re ọ kẹ owhẹ ẹgba. Ta kẹ inievo ukoko na re a fiobọhọ kẹ owhẹ. Ta ẹbẹbẹ ra kẹ ekpako na avọ inievo efa nọ i kri ukoko na no. Nọ whọ tẹ kareghẹhọ nọ amọfa a be lẹ roro owhẹ, o sae kẹ owhẹ ẹgba.—Ẹf. 6:18; Jem. 5:16.

15. Fikieme ahwo nọ a siọ usi uwoma ba ẹta evaọ omoke jọ a re ro kru udu ga?

¹⁵ Otẹrọnọ whọ siọ usi uwoma ba ẹta omoke jọ fiki ọwọsuọ, kru udu ga. Kareghẹhọ nọ u wo oke jọ nọ ikọ na kpobi a siọ usi uwoma ba ẹta evaọ omoke jọ nọ Jesu o whu no, rekọ u kri hi a tẹ wariẹ muhọ. (Mat. 26:56; 28:10, 16-20) Whọ kuvẹ re eware nọ e thọ owhẹ obọ evaọ okenọ u kpemu i ru oma lọhọ owhẹ no ho, ukpoye, rehọ eware nọ who wuhrẹ no ai ze bọ amọfa ga.

16, 17. Eme ma sai wuhrẹ no olẹ nọ ilele Jesu a lẹ evaọ Jerusalẹm ze?

¹⁶ Nọ ahwo nọ a wo udu-esuo a tẹ be wọso omai, eme u fo nọ ma rẹ lẹ kẹ? Ivie muẹrohọ inọ, orọnikọ ilele na a lẹ nọ Ọghẹnẹ o si ai no edawọ nọ i je te ai hi. A kareghẹhọ ẹme nọ Jesu ọ ta inọ: “Otẹrọnọ a kpokpo omẹ, a ti kpokpo owhai re.” (Jọn 15:20) Fikiere, ilele na a tẹ yare Jihova nọ ọ “kezọ kẹ” eme nọ ewegrẹ e be ta rọ gwọlọ ru ozọ mu ai. (Iruẹru 4:29) Ilele na a riẹ vevẹ inọ oreva Ọghẹnẹ họ oware nọ o mai wuzou. A te je vuhumu nọ ukpokpoma nọ u bi te ai na yọ eruẹaruẹ nọ i bi rugba. A riẹ re inọ, wọhọ epanọ Jesu o wuhrẹ i rai nọ a lẹ, oreva Ọghẹnẹ u ti “rugba evaọ otọakpọ na” ghelọ oware nọ isu ahwo-akpọ a ru kẹhẹ.—Mat. 6:9, 10.

¹⁷ Re a sai ru oreva Ọghẹnẹ, ilele na e tẹ lẹ se Jihova inọ: “Kẹ idibo ra aruọwha nọ a rẹ rọ ruabọhọ ta ẹme ra ududu.” Kọ eme Jihova o ru okioke yena? “Oria nọ a kokohọ na u te nuhu, ẹzi ọfuafo na ọ tẹ vọ aikpobi oma, a tẹ jẹ ta ẹme Ọghẹnẹ ududu.”  (Iruẹru 4:29-31) Oware ovo o sae whaha oreva Ọghẹnẹ erugba ha. (Aiz. 55:11) Nọ ma tẹ kpare urru mai lẹ se Ọghẹnẹ, ọ rẹ kẹ omai ẹgba nọ ma rẹ rọ ruabọhọ ta ẹme riẹ ududu ghelọ epanọ ọwọsuọ hayo ewegrẹ mai e ga te kẹhẹ.

18. Eme inievo nọ e jọ ukoko obọ Jerusalẹm a ru ro fiobọhọ kẹ ohwohwo?

¹⁸ U kri hi, ahwo nọ a rrọ ukoko okpokpọ nọ o rrọ Jerusalẹm na a te ti bu vrẹ ahwo idu isoi (5,000). d O make rọnọ ilele na i no eria sa-sa ze na, a wo “eva evo gbe iroro evo.” A jọ okugbe ọvo evaọ iroro gbe eriwo rai. (Iruẹru 4:32; 1 Kọr. 1:10) Yọ orọnikọ ilele na a jẹ lẹ se Jihova ọvo nọ ọ ghale oma nọ a be dawo ho. A jẹ bọ ẹrọwọ ohwohwo ga, yọ o tẹ gwọlọ ere, a jẹ rehọ eware nọ a wo ro fiobọhọ kẹ ohwohwo. (1 Jọn 3:16-18) Wọhọ oriruo, olele nọ a re se Josẹf, nọ ikọ na i mu Banabas kẹ ọ zẹ otọ riẹ, ọ tẹ zọhọ igho na kpobi ze re a ro fiobọhọ kẹ ahwo nọ a no erẹwho ugbothabọ ze nọ a gbẹ rrọ Jerusalẹm fikinọ a gbẹ gwọlọ wuhrẹ kpahe Jesu Kristi.

19. Fikieme Jihova o ro kpe Ananayas avọ Safira?

¹⁹ U wo ọzae-avọ-aye jọ nọ a re se Ananayas avọ Safira nọ a zẹ otọ rai re, a tẹ rehọ igho na se ikọ na. A te gu ọrue nọ igho na kpobi a rehọ ze, kpakiyọ a “lẹlẹ si abọjọ igho na no.” (Iruẹru 5:2) Jihova ọ tehe ọzae-avọ-aye nana kpe orọnọ fikinọ ugho nọ a rehọ ze o kawo hrọ họ, rekọ fikinọ iroro imuomu gbe eviẹhọ a ro ru ei. “Ọghẹnẹ [a] gu ọrue kẹ na orọnikọ ahwo-akpọ họ.” (Iruẹru 5:4) Wọhọ epanọ o jọ kẹ eviẹwẹ nọ Jesu o brukpe na, Ananayas avọ Safira a jẹ gwọlọ epanọ ahwo a re ro jiri ai ukpenọ a re ru epanọ eva e rẹ rọ were Ọghẹnẹ.—Mat. 6:1-3.

20. Eme ma wuhrẹ mi ilele oke anwae na kpahe oghẹrẹ nọ ma rẹ rọ kẹ Jihova okẹ?

²⁰ Wọhọ epanọ ilele nọ e jọ Jerusalẹm evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ a jẹ rọ eva rai kpobi ru unevaze na, ere ọvona Isẹri Jihova nọ i te ima buobu a be rọ igho kẹ okẹ unevaze rọ tha iruo usi uwoma ota na uke evaọ akpọ na soso. Unevaze ahwo nana a be rọ rehọ oke gbe igho rai ru iruo nana. Uzẹme riẹ họ, Jihova ọ gwọlọ nọ ma rẹ gọe ababọ ẹgo hayo ọgbahọ. (2 Kọr. 9:7) U fo nọ ma rẹ kareghẹhọ nọ orọnikọ unuigho nọ ma ro ru unevaze oye o mae rrọ Jihova oja ha, rekọ ẹjiroro nọ ma ro ru ere. (Mak 12:41-44) Joma jọ wọhọ Ananayas avọ Safira ha. Ajọ o jọ nọ fiki iroro oriobọ hayo ujiro nọ a re jiri omai ma be rọ gọ Ọghẹnẹ hẹ. Ukpoye, jọ uvi uyoyou nọ ma wo kẹ Ọghẹnẹ gbe erivẹ mai o jọ oware nọ o be wọ omai gọ Jihova wọhọ epanọ Pita, Jọn, gbe Banabas a ru.—Mat. 22:37-40.