UZOU AVỌ 7
O “Whowho Usi Uwoma Kpahe Jesu”
Filip ọ jọ ọtausiuwoma nọ ma rẹ rọ aro kele
Iruẹru Ikọ 8:4-40 a rehọ e riẹ no ze
1, 2. Eme ọ via evaọ okenọ ewegrẹ a jẹ gwọlọ whaha iruo usi uwoma ota na evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ?
NỌ EWEGRẸ a muọ ukoko Ileleikristi na họ ẹwọso no, Sọl o te mu ukoko na họ “ekpokpo gaga,” yọ ọwọsuọ na ọ ga thesiwa. (Iruẹru 8:3) Ilele na a tẹ jẹ dhẹ no Jerusalẹm, yọ ahwo jọ a je roro nọ Sọl ọ te rọ enẹ whaha usi uwoma nọ Ileleikristi a jẹ ta na wọhọ epanọ ọ ma omaa riẹ. Rekọ nọ ilele na a dhẹ, oware nọ a rẹro riẹ hẹ o tẹ via. Eme ọ via?
2 Ilele nọ e dhẹ na a je “whowho usi uwoma ẹme Ọghẹnẹ” evaọ ekwotọ nọ a dhẹ kpohọ. (Iruẹru 8:4) Dai roro iei! Ewegrẹ a sae whaha usi uwoma ota na ha, ukpoye ọwọsuọ rai u tube ru nọ usi uwoma na o rọ vaha ruọ eria sa-sa! Ẹdhẹ nọ ilele na a dhẹ kpohọ ọvuọ oboriẹ fiki ọwọsuọ na u ru nọ ahwo buobu evaọ eria nọ i thabọ a ro yo usi uwoma na. Wọhọ epanọ ma te ruẹ na, oghẹrẹ oware utioye na o via no re evaọ oke mai na.
“Enọ E Vahabọ Na” (Iruẹru 8:4-8)
3. (a) Ono Filip ọ jọ? (b) Fikieme ahwo buobu evaọ Sameria a gbẹ kaki yo usi uwoma na ha, rekọ eme Jesu ọ ruẹaro nọ o te via evaọ Sameria?
3 Filip ọ jọ usu “enọ e vahabọ na.” a (Iruẹru 8:4; rri ẹkpẹti na “ Filip ‘Ọtausiuwoma Na.’”) Obọ Sameria ọ dhẹ kpohọ, yọ ahwo buobu evaọ obei a ri yo usi uwoma na ha, keme Jesu ọ ta kẹ ikọ riẹ evaọ oke jọ nọ: “Wha ruọ okpẹwho ahwo Sameria ọvo gbe he; ukpoye, wha hae nyae gwọlọ igodẹ uwou Izrẹl nọ i vru.” (Mat. 10:5, 6) Rekọ Jesu ọ riẹ nọ u ti te oke nọ a te rọ ta usi uwoma na evaọ Sameria, keme taure o te muvrẹ kpobọ odhiwu, ọ ta nọ: “Wha . . . ti se isẹri kpahe omẹ evaọ Jerusalẹm, evaọ Judia soso gbe Sameria, je rite oria nọ o mai thabọ evaọ otọakpọ na.”—Iruẹru 1:8.
4. Ẹvẹ usi uwoma nọ Filip ọ jẹ ta o jọ kẹ ahwo Sameria, kọ eme o sae jọ nọ o wha riẹ ze?
4 Filip ọ ruẹ nọ Sameria ọ jọ wọhọ udhu nọ o “who no kẹ ivuẹvu.” (Jọn 4:35) Usi uwoma riẹ o sasa ahwo okpẹwho na oma. Yọ oware nọ o rọ jọ ere họ ahwo Ju a jẹ hae rọwo ru oware ovo kugbe ahwo Sameria ha, a tube mukpahe ae dede. Rekọ ahwo Sameria a ruẹ nọ usi uwoma na o rrọ kẹ ahwo kpobi, u te je wo ohẹriẹ no oware nọ ahwo Farisi a rọwo, enọ e jẹ hae gbẹroma je rri omarai nọ a woma vi amọfa. Filip ọ jẹ gbẹroma wọhọ ahwo Ju na ha, oyejabọ nọ ọ rọ ta usi uwoma kẹ ahwo Sameria na avọ ajọwha. Agbẹta nọ ogbotu ahwo na kpobi evaọ Sameria a rọ gaviezọ kẹ ẹme nọ Filip ọ jẹ ta na—Iruẹru 8:6.
5-7. Kẹ iriruo nọ i dhesẹ nọ Ileleikristi nọ e dhẹ fiki ọwọsuọ u ru nọ usi uwoma na u ru te eria buobu no.
5 Wọhọ epanọ o jọ evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ, ahwo Ọghẹnẹ a gbẹ be ta usi uwoma na ghele dede nọ a be wọso ae gaga. Ileleikristi jọ a dhẹ no ẹkwotọ rai kpohọ obọfa no fiki ọwọsuọ, yọ a bi fi ejọ họ uwou-odi, rekọ onana u ru nọ ahwo buobu nọ a hai ti yo usi uwoma na ha a bi ro yoi. Wọhọ oriruo, evaọ etoke Ẹmo Akpọ Avivẹ, Isẹri Jihova a sae ta usi uwoma na ziezi evaọ ega-uye Nazi. Ohwo Ju jọ nọ o riẹ Isẹri Jihova evaọ ega-uye na ọ ta nọ: “Oghẹrẹ nọ Isẹri Jihova nọ e jọ uwou-odi na e gudu te u fiobọhọ kẹ omẹ vuhumu nọ Ebaibol na eware nọ a rọwo i gine no ze, onọ u ru nọ mẹ omamẹ me ro zihe ruọ Osẹri Jihova re.”
6 Isẹri Jihova a tubẹ ta usi uwoma kẹ ahwo jọ nọ a be wọso ae no dede, yọ a gaviezọ kẹ ae ziezi. Wọhọ oriruo, evaọ okenọ a rehọ Osẹri Jihova jọ nọ a re se Franz Desch kpohọ ega-uye Gusen evaọ Austria, o je wuhrẹ Ebaibol kugbe ipolisi na jọ. Dai roro epanọ eva e were rai te ikpe jọ nọ i lele i rie nọ a ruẹ ohwohwo evaọ okokohọ ologbo Isẹri Jihova jọ, yọ ipolisi na o zihe ruọ Osẹri Jihova nọ o bi whowho usi uwoma na no re!
7 Oghẹrẹ oware utioye na o via evaọ okenọ Ileleikristi jọ a dhẹ no orẹwho jọ kpohọ ọfa fiki ọwọsuọ. Wọhọ oriruo, evaọ etoke ikpe 1970, Isẹri Jihova nọ e dhẹ no Malawi a ta usi uwoma na ziezi evaọ orẹwho Mozambique nọ a dhẹ kpohọ. Makọ evaọ okenọ a wariẹ mu ai họ ekpokpo evaọ Mozambique, a gbẹ jẹ ta usi uwoma na ghele. Francisco Coana ọ ta nọ: “Uzẹme na họ, a mu omai otujọ fihọ uwou-odi unuẹse buobu fiki usi uwoma ota na. Rekọ nọ ma ruẹ nọ ahwo buobu a be gaviezọ kẹ usi uwoma na, u mu omai ẹro nọ Ọghẹnẹ o je fiobọhọ kẹ omai na wọhọ epanọ o ru evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ.”
8. Ẹvẹ isuẹsu nọ i bi dhe enwenwene gbe ẹgaga akpọ i ro ru usi uwoma na te eria sa-sa no?
8 Rekọ orọnọ fiki ọwọsuọ ọvo ahwo buobu evaọ eria sa-sa a bi ro yo usi uwoma na ha. Evaọ ikpe jọ kẹle na, isuẹsu nọ i bi dhe enwenwene gbe ẹgaga akpọ i rovie uvẹ fihọ nọ usi uwoma na u ro te ahwo evẹrẹ gbe erẹwho buobu no. Ahwo jọ nọ a rrọ eria nọ a be jọ fi ẹmo hayo nọ uvuhu ogaga o rrọ a dhẹ kpohọ eria nọ eware e dina jọ woma no, a te mu Ebaibol na họ ewuhrẹ evaọ obei. Ẹvẹrẹ ọfa ahwo nana buobu nọ a dhẹ na a rẹ ta, fikiere o gwọlọ nọ a rẹ ta usi uwoma kẹ ae evaọ ẹvẹrẹ rai. Kọ whọ be daoma re whọ ta usi uwoma kẹ ahwo nọ “i no erẹwho, erua, itu ahwo gbe erọunu kpobi ze” evaọ ẹkwotọ ra?—Evia. 7:9.
“Wha Kẹ Omẹ Ẹgba Nana Re” (Iruẹru 8:9-25)
“Nọ Saemọn ọ ruẹ nọ ẹzi na o bi te ahwo obọ ẹkwoma abọ nọ ikọ na a be rọ kpahe ae, ọ tẹ be rehọ ugho kẹ ikọ na.”—Iruẹru 8:18
9. Ono Saemọn ọ jọ, kọ eme Filip o ru nọ o were riẹ gaga?
9 Filip o ru eware igbunu buobu evaọ Sameria. Wọhọ oriruo, o siwi ahwo nọ a jẹ mọ je tube le izi igbegbe no ahwo oma dede. (Iruẹru 8:6-8) U wo ọzae jọ nọ iruo igbunu nọ Filip o je ru na e were gaga. Ọye họ Saemọn, ọnọ ọ jẹ hai ru iruẹru emajiki. Ahwo a wo adhẹẹ kẹe te epanọ a jẹ hae rọ ta kpahe iẹe nọ: “Ọzae nana họ Ogaga Ọghẹnẹ.” Rekọ nọ Saemọn ọ ruẹ iruo igbunu nọ Filip o je ru, ẹsiẹe ọ rọ ruẹ oware nọ a re gine se ogaga Ọghẹnẹ, fikiere o te zihe ruọ Oleleikristi. (Iruẹru 8:9-13) Eme ọ lẹliẹ e riẹ zihe ruọ Oleleikristi?
10. (a) Eme Pita avọ Jọn a je ru evaọ Sameria? (b) Eme Saemọn o ru nọ ọ ruẹ nọ ahwo nọ Pita avọ Jọn a rọ abọ kpahe a bi wo ẹzi ọfuafo?
10 Nọ ikọ na a yo nọ ahwo buobu a bi zihe ruọ Ileleikristi evaọ obọ Sameria, a te vi Pita avọ Jọn kpohọ obei. (Rri ẹkpẹti na “ Pita Ọ rọ ‘Isiavẹ Uvie’ Na Rovie Uvẹ Fihọ Kẹ Ahwo.”) Nọ a te obei, a tẹ rọ abọ kpahe ilele ekpokpọ na, ẹzi ọfuafo o te te ai obọ. b Nọ Saemọn ọ ruẹ onana, o tẹ were iẹe gaga. Fikiere ọ tẹ ta kẹ ikọ na nọ: “Wha kẹ omẹ ẹgba nana re, re ohwo kpobi nọ mẹ rọ abọ mẹ kpahe ọ sai wo ẹzi ọfuafo.” Saemọn ọ tubẹ ta nọ ọ rẹ kẹ ae ugho dede, bi roro nọ ọ sae rọ ugho dẹ ogaga nana nọ u no obọ Ọghẹnẹ ze na!—Iruẹru 8:14-19.
11. Eme Pita ọ ta kẹ Saemọn, kọ eme Saemọn o ru?
11 Pita ọ tẹ nwane ta kẹ Saemọn ovavo nọ: “Jọ whẹ avọ isiliva ra wha gbẹ raha kufiẹ, keme who roro nọ whọ sae rọ ugho dẹ okẹ ọvọvẹ Ọghẹnẹ. Who wo obọ hayo ẹkẹ ọvo evaọ iruo nana ha, keme udu ra o fo ho evaọ aro Ọghẹnẹ.” Pita ọ tẹ vuẹ Saemọn nọ o kurẹriẹ re ọ lẹ se Ọghẹnẹ re ọ rọvrẹ riẹ. Pita ọ ta nọ: “Yare Jihova, o tẹ ruọ ẹe, ọ te rehọ iroro imuomu nọ e rrọ udu ra na rọvrẹ owhẹ.” Orọnọ Saemọn ọ jọ ohwo omuomu hu, ọ jẹ gwọlọ ru oware nọ u fo, rekọ evaọ oke yena iroro ethọthọ riẹ e viẹ riẹ họ. Fikiere ọ tẹ lẹ ikọ na nọ: “Wha lẹ Jihova kẹ omẹ re eware nọ wha ta na ọvuọvo e siọ omẹ ba ẹvia kẹ.”—Iruẹru 8:20-24.
12. Eme a be hai ru gaga evaọ egagọ Kristẹndọm?
12 Ọwhọkuo nọ Pita ọ kẹ Saemọn na yọ unuovẹvẹ kẹ Ileleikristi kpobi nẹnẹ. U wuhrẹ omai nọ o thọ re a zẹ hayo dẹ ekwa evaọ ukoko na. U yoma kẹhẹ inọ evaọ egagọ Kristẹndọm a be hai ru uruemu nana gaga. Encyclopædia Britannica (ọrọ 1878) ọ ta nọ: “Nọ a kiẹ kpahe oghẹrẹ nọ a be hae rọ rehọ ipopu mu, a ruẹ nọ ugho a be rọ dẹ ọkwa na. Oma o jẹ tubẹ vuọ ibuobu hu inọ ẹdẹ a dẹ ọkwa na, yọ a re si ei no dede he.”
13. Idhere vẹ Ileleikristi a rẹ rọ yọroma re a gbẹ zẹ hayo dẹ ekwa ha?
13 Ileleikristi a rẹ yọroma re a gbẹ zẹ hayo dẹ ekwa evaọ ukoko na ha. Wọhọ oriruo, a rẹ daoma re a gbe ru eware nọ i dhesẹ nọ a be gwọlọ ekwa evaọ ukoko na ha, wọhọ ekẹ nọ a rẹ kẹ ahwo nọ a rri nọ a sae kẹ ae ọkwa hayo ujiro nọ a re jiri ai vrẹta. Epọvo na re, ahwo nọ a wo udu nọ a rẹ rọ kẹ ahwo uvẹ-iruo evaọ ukoko na a rẹ yọroma re a gbe dhesẹ ọriẹwẹ hẹ nọ a rẹ rọ kẹ ohwo ọkwa fikinọ o wo igho. Ma te bi ru ojọ evaọ usu eware ivẹ na, kiyọ ma be zẹ hayo dẹ ekwa. U fo nọ mai idibo Ọghẹnẹ kpobi ma re ru ‘omamai wọhọ ọnọ ọ mae kawo,’ ma re thihakọ hẹrẹ re Jihova ọ rọ ẹzi ọfuafo riẹ kẹ omai uvẹ-iruo. (Luk 9:48) Ohwo nọ ọ be gwọlọ “orro kẹ omobọ riẹ” ọ rẹ sae jọ ukoko Ọghẹnẹ hẹ.—Itẹ 25:27.
“Kọ Whọ Ginẹ Riẹ Oware nọ Who bi Se Na?” (Iruẹru 8:26-40)
14, 15. (a) Ono ọ jọ “ọwharọ Ẹtiopia” na, kọ ẹvẹ Filip ọ rọ ruẹ e riẹ? (b) Eme ọzae Ẹtiopia na o ru nọ Filip ọ ta usi uwoma kẹe no, kọ fikieme ma sae rọ ta nọ o bru okpakpa họ-ame he? (Rri ẹme-obotọ na.)
14 Ukọ-odhiwu Jihova ọ ta kẹ Filip nọ o kpohọ edhere nọ o kuwhrẹrẹ no Jerusalẹm kpobọ Gaza. Otẹrọnọ Filip o je roro oware nọ ọ be nyai ru evaọ obei, ọ riẹ oware na nọ ọ ruẹ ọwharọ Ẹtiopia na, ọnọ o je “se eruẹaruẹ Aizaya do via.” (Rri ẹkpẹti na “ Oghẹrẹ ‘Ọwharọ’ Vẹ Ọ Jọ?”) Ẹzi ọfuafo Jihova ọ wọ Filip dhẹ bru ọzae na evaọ akẹkẹ riẹ. Nọ ọ dhẹ tei oma ọ tẹ nọe nọ: “Kọ whọ ginẹ riẹ oware nọ who bi se na?” Ọzae Ẹtiopia na o te yo kẹe nọ: “Kọ ẹvẹ mẹ sae rọ riẹe ajokpanọ ohwo jọ o fiobọhọ kẹ omẹ?”—Iruẹru 8:26-31.
15 Ọzae Ẹtiopia na ọ tẹ vuẹ Filip nọ ọ ruọ akẹkẹ na re ọ keria gbae. Dai roro ẹme nọ a jẹ ta nọ a jọ akẹkẹ na! Wọhọ amọfa buobu, ọzae Ẹtiopia na ọ riẹ ohwo nọ “ogodẹ” na hayo “odibo” nọ a fodẹ evaọ eruẹaruẹ Aizaya na i dikihẹ kẹ hẹ. (Aiz. 53:1-12) Rekọ nọ a be dhẹ vrẹ na, Filip o te ru ei vẹ kẹ ọwharọ Ẹtiopia na nọ eruẹaruẹ na i rugba evaọ oma Jesu Kristi. Wọhọ ahwo buobu nọ a họ-ame evaọ Pẹntikọst 33 C.E. na, ọzae Ẹtiopia nana nọ o kurẹriẹ ruọ egagọ ahwo Ju no vẹre na ọ tẹ nwane riẹ oware nọ u fo nọ o re ru. Ọ ta kẹ Filip nọ: “Rri! Ame ọ rrọ etenẹ; eme ọ rẹ whaha omẹ ame-ọhọ?” Filip ọ tẹ nwane họ ọzae Ẹtiopia na ame! c (Rri ẹkpẹti na “ Ame-Ọhọ Evaọ ‘Ẹtẹre-Ame.’”) Nọ oyena o vrẹ no, ẹzi Jihova o te su Filip kpobọ Ashdọd, ọ tẹ jọ obei ruabọhọ usi uwoma ota na.—Iruẹru 8:32-40.
16, 17. Oghẹrẹ vẹ ikọ-odhiwu a bi ro fiobọhọ kẹ omai evaọ usi uwoma ota na nẹnẹ?
16 Jihova ọ kẹ Ileleikristi nẹnẹ obọdẹ uvẹ nọ a bi ro ru oghẹrẹ iruo nọ Filip o ru na. Ẹsibuobu, a rẹ sae ta usi uwoma kẹ ahwo nọ a ruẹ evaọ oke gheghe, wọhọ okenọ a te bi kpohọ erẹ. Uzẹme na họ, orọnọ ẹgba obọmai ma be hae rọ nyaku ahwo nọ a rẹ gaviezọ kẹ omai ziezi evaọ usi uwoma na ha. Onana u re gbe omai unu hu keme Ebaibol na o dhesẹ nọ ikọ-odhiwu i bi fiobọhọ kẹ omai evaọ iruo usi uwoma ota na re ovuẹ na o sai te “orẹwho, orua, ẹrọunu gbe utu ahwo kpobi.” (Evia. 14:6) Yọ Jesu ọ ta nọ ikọ-odhiwu a ti fiobọhọ kẹ ahwo nọ a be ta usi uwoma na. Evaọ ọtadhesẹ iwhiti avọ ikpoko na, Jesu ọ ta nọ evaọ oke ivuẹvu, koyehọ oke urere uyero-akpọ na, “ekọrọ-ibi na yọ ikọ-odhiwu.” Ọ tẹ jẹ ta nọ ikọ-odhiwu na a ti “koko eware kpobi nọ e be wha ezoruẹ ze gbe ahwo nọ a bi koko uzi hi họ, a ve si ai no Uvie riẹ.” (Mat. 13:37-41) Jihova ọ be jẹ rọ ikọ-odhiwu na koko enọ i wo ẹruore nọ a ti ro su evaọ obọ odhiwu gbe “ogbotu obuobu” ọrọ “igodẹ efa” na họ ziọ ukoko riẹ.—Evia. 7:9; Jọn 6:44, 65; 10:16.
17 Oware jọ nọ u dhesẹ nọ ikọ-odhiwu a bi fiobọhọ kẹ omai evaọ usi uwoma ota na họ, ahwo jọ nọ ma rẹ nyaku evaọ usi uwoma a rẹ ta nọ a lẹ se Ọghẹnẹ re o fiobọhọ kẹ ae riẹe. Wọhọ oriruo, u wo ohiohiẹ ẹdẹ jọ nọ Isẹri Jihova ivẹ avọ ọmaha jọ a jọ usi uwoma ota. Nọ a ta usi uwoma te oria jọ no evaọ ohiohiẹ yena, Isẹri Jihova ivẹ na a tẹ gwọlọ nọ a re kuhọ, rekọ ọmaha na ọ jẹ gwọlọ nọ a kpohọ uwou nọ o kẹle rai. Ọye ọvo ọ tubẹ nyai kporo ẹthẹ na dede! Nọ ọmọtẹ jọ o rovie ẹthẹ na, Isẹri Jihova ivẹ na a tẹ nyabru ei re a ta usi uwoma kẹe. U gbe rai unu nọ ọmọtẹ na ọ vuẹ ae nọ ọ nwane lẹ no obọ inọ ohwo jọ ọ nyaze ti fiobọhọ kẹe wo otoriẹ Ebaibol na. Ere a ro mu ei Ebaibol na họ ewuhrẹ!
“Ọghẹnẹ, mẹ riẹ owhẹ hẹ, rekọ ivie fiobọhọ kẹ omẹ”
18. Fikieme ma gbẹ rọ rehọ usi uwoma ota mai zaharo ho?
18 Nọ orọnọ whọ rrọ ukoko Ileleikristi na, who wo obọdẹ uvẹ nọ who re ro kuomagbe ikọ-odhiwu na evaọ iruo usi uwoma ota na, maero kọ evaọ oke nana nọ ahwo buobu a bi ro yo usi uwoma na vi epaọ anwẹdẹ na. Who du rọ uvẹ nana zaharo vievie he. Gbẹ hae ta usi uwoma na avọ ọwhọ, who ti wo oghọghọ ziezi nọ who bi whowho “usi uwoma kpahe Jesu” na.—Iruẹru 8:35.
a Orọnikọ Filip nana họ ọnọ ọ jọ ukọ Jesu na ha. Ukpoye, Filip nana a fodẹ evaọ Uzou avọ 5 obe nana inọ ọ jọ usu “ezae ihrẹ nọ i wo odẹ-ezi” na, enọ a ro mu re a hae ghale emu kẹ Ileleikristi nọ e jọ eyae-uku nọ e jẹ ta ẹvẹrẹ Griki gbe enọ e jẹ ta ẹvẹrẹ Hibru evaọ Jerusalẹm.—Iruẹru 6:1-6.
b O rrọ vevẹ nọ evaọ oke yena, Ileleikristi ekpokpọ a jẹ hai wo ẹzi ọfuafo evaọ okenọ a rọ họ-ame. Onana u re ru ai wo ẹruore inọ a te jọ ivie gbe izerẹ nọ i ti lele Jesu su evaọ obọ odhiwu. (2 Kọr. 1:21, 22; Evia. 5:9, 10; 20:6) Rekọ evaọ onana, ẹzi ọfuafo na o te Ileleikristi ekpokpọ na obọ evaọ okenọ a rọ họ-ame he. Nọ Pita avọ Jọn a rọ abọ kpahe ilele ekpokpọ nọ e họ-ame obọ na no, ẹsiẹe a ro wo ẹzi ọfuafo na gbe ekẹ efa nọ i lele i rie.
c Orọnọ ọzae Ẹtiopia na o bru okpakpa họ-ame he. Nọ orọnọ o kurẹriẹ ruọ egagọ ahwo Ju no vẹre na, ọ riẹ Ikereakere na, enọ i kugbe eruẹaruẹ nọ i kiekpahe Mesaya na. Fikiere obọnana nọ o wuhrẹ kpahe iruo nọ Jesu o wo evaọ ẹjiroro Ọghẹnẹ no na, ọ rẹ sae họ-ame ababọ oke oraha.
