1. Dhesẹ epanọ oma o rrọ Mata gbe oware nọ o wha riẹ ze.

MATA ọ gbẹ be kareghẹhọ uki oniọvo riẹ, onọ o rrọ eva eghogho utho nọ a rọ utho ruru unu riẹ. Uweri nọ o riẹe oma, a rẹ ruẹ unu gbiku riẹ hẹ. O rrọ wọhọ ewezẹ kẹe inọ Lazarọs, oniọvo ọghaghae riẹ na o whu no. Anwọ edẹ ene nọ o ro whu na, uweri o da ahwo na kpobi oma fia, yọ uwou rai u bi zurie.

2, 3. (a) Ẹvẹ ma sae ta nọ oma o jọ Mata nọ ọ ruẹ Jesu? (b) Eme ẹme nọ Mata ọ ta na u dhesẹ kpahe iẹe?

² Obọnana, ọzae nọ o dikihẹ aro Mata na họ ogbẹnyusu nọ ọ mae kẹle Lazarọs. Ẹsejọhọ, nọ ọ ruẹ Jesu uweri riẹ o tẹ wariẹ ga vi epanọ o jọ keme ọ riẹ nọ Jesu ọvo họ ohwo nọ ọ hae te sai siwi uzuazọ oniọvo riẹ. Rekọ oma o dina sasa Mata nọ o zere Jesu evaọ otafe ẹwho Bẹtani na. Evaọ umutho oke nọ Mata ọ rọ rrọ kugbei na, ẹwo gbe ọdawẹ nọ Jesu o dhesẹ o kẹ riẹ uduotahawọ jẹ sasa iẹe oma. Ọ nọ Mata enọ nọ i fi obọ họ kẹe tẹrovi ẹrọwọ riẹ gbe ẹruore ẹkparomatha na. Ẹme nọ Jesu ọ ta kugbe Mata na u ru nọ Mata ọ rọ ta ẹme jọ nọ o wuzou gaga, inọ: “Mẹ rọwo nọ, whẹ họ Kristi na, ọmọ Ọghẹnẹ, ọnọ ọ be ze akpọ na.”—Jọn 11:27.

³ Ẹme nọ Mata ọ ta na u dhesẹ nọ ẹrọwọ riẹ ọ rrọ gaga. Umutho eme nọ Ebaibol na ọ ta kpahe iẹe na i re fi obọ họ kẹ omai bọ ẹrọwọ mai ga. Re ma ruẹ onana vevẹ, joma ta kpahe oria ọsosuọ nọ a jọ fodẹ Mata evaọ Ebaibol na.

4. Amono a jọ uviuwou Mata, kọ didi usu a wo kugbe Jesu?

⁴ Oware nana o via emerae jọ nọ i kpemu, evaọ okenọ Lazarọs ọ gbẹ jọ uzuazọ. Obọdẹ ọrara jọ ọ be te kpahe uwou rai evaọ Bẹtani. Lazarọs, Mata gbe Meri yọ inievo nọ i te ahwo no, rekọ a be rria uwou ovo. Ekiotọ-eriariẹ jọ a ta nọ  ẹsejọhọ Mata họ ọkpako rai, keme ọye ọ jẹ dhogbo epanọ a rẹ rọ ghọ ọrara na, yọ ẹsejọ ọye a rẹ kake fodẹ. (Jọn 11:5) Ma riẹ hẹ sọ ọjọ ọ rọo evaọ usu rai. Epanọ o rrọ kpobi kẹhẹ, aimasa na a jọ egbẹnyusu ekpekpe Jesu. Uwou rai ọ jẹ hai wohọ okenọ ọ tẹ ziọ usiuwoma ota evaọ Judia, ẹwho nọ a jẹ jọ wọso ẹe gaga na. Avro ọ riẹ hẹ, uwou rai o jẹ hai kiehọ Jesu oma gaga.

5, 6. (a) Fikieme Mata o je ro ru iruo gaga okenọ Jesu ọ kpahe ae? (b) Eme Meri o ru okenọ Jesu ọ nyaze no?

⁵ Mata ọ jẹ hai ru iruo gaga re eware e sae jọ kpatiẹ evaọ uwou na, re a sae jẹ ghọ erara. Mata ọ rẹ m’oyẹlẹ hẹ, obọ riẹ o rẹ jọ iruo ẹsikpobi. Ere o ru okenọ Jesu ọ kpahe uwou rai. Ọ tẹ nwane jiroro emu obuobu nọ o bi ti there kẹ Jesu avọ ikọ riẹ. Re a ghọ ọrara evaọ oke yena yọ oware nọ a rẹ rọ zaharo ho. Nọ ọrara ọ tẹ kpahe ohwo, a re dede iei rehọ ziezi, viọlọ iẹe unu, ba eviẹ noi awọ, wozẹ awọ riẹ, a vẹ jẹ rehọ emamọ udẹ wholo uzou riẹ. (Se Luk 7:44-47.) A rẹ kẹe emamọ oria nọ ọ rẹ jọ gbe emamọ emu nọ ọ rẹ re.

⁶ Mata avọ Meri a te muọ oma họ ẹruẹrẹkpahe kẹ ọrara rai. Dede nọ ahwo buobu a rẹ ta nọ Meri họ ọnọ ọ rẹ mae gwọlọ wuhrẹ kpahe Ọghẹnẹ, ma riẹ nọ o fi obọ họ kẹ Mata evaọ iruo na oke ọsosuọ. Rekọ nọ Jesu ọ nyaze no, eware i te nwene. Jesu o rri oke nọ ọ rọ jọ kugbe ai na wọhọ uvẹ nọ o re ro wuhrẹ ai, yọ ere o gine ru. Jesu ọ jọ wọhọ isu egagọ oke riẹ hẹ, o wo adhẹẹ kẹ eyae na, yọ o wuhrẹ i rai kpahe Uvie Ọghẹnẹ, onọ o jọ uzoẹme usiuwoma ota riẹ. Meri o rri uvẹ nana ghaghae, fikiere ọ tẹ keria gba Jesu be gaviezọ kẹe.

7, 8. Fikieme eva e jẹ rọ dha Mata, kọ eme ọ ta uwhremu na?

⁷ Oware jọ o be kẹ Mata uye. Iroro riẹ e rrọ emu nọ o bi there na gbe eware nọ ọ be ruẹrẹ họ kẹ erara na, yọ ọ be gaviezọ kẹ uwuhrẹ Jesu na ha. Nọ ọ be nya kpenẹ avọ enẹ evaọ uwou na yọ Meri ọ keria na, kọ o mu ovao họ hayo kuẹwẹ avọ evedha? O sae jọnọ o ru ere, keme ọye ọvo ọ sai gine ru iruo na kpobi hi.

⁸ Oware na o kẹ Mata uye te epanọ ọ gbẹ sai thihakọ riẹ hẹ. O te bru ẹme dhe Jesu unu ta nọ: “Olori, whọ gbẹ daezọ nọ oniọvo ọmọtẹ mẹ ọ se omẹ ọvo ba iruo ẹbẹ o there? Ta kẹe i re o ti fiobọhọ kẹ omẹ.” (Luk 10:40) Evedha ọ rọ ta ẹme nana. Ebaibol sa-sa e fa onọ Mata nana nọ: “Olori, eme  who bi ru na . . . ?” Kẹsena ọ tẹ ta kẹ Jesu nọ ọ vuẹ Meri re o zihe bru ei ziọ iruo na.

9, 10. (a) Didi uyo Jesu ọ kẹ Mata? (b) Ẹvẹ ma rọ riẹ nọ orọnikọ Jesu ọ be ta nọ Mata o ruthọ nọ o bi ro there emu hu?

⁹ Ẹsejọhọ uyo nọ Jesu ọ kẹ Mata u gbe rie unu, wọhọ epanọ u bi gbe ahwo buobu nọ a bi se Ebaibol na unu nẹnẹ na. Jesu ọ rọ unu kpotọ ta kẹe nọ: “Mata, Mata, whọ be ruawa, lahiẹ oma eware buobu; oware ovo u fo ewo. Meri ọ ha abọ owoma no, nọ a rẹ sai mi ei hi.” (Luk 10:41, 42) Eme họ otọ ẹme Jesu na? Kọ ọ be ta nọ eware akpọ e were Mata vi iwuhrẹ Ọghẹnẹ? Kọ ọ be ta nọ Mata o ruthọ nọ ọ be rọ lahiẹ oma there emamọ emu?

¹⁰ Ijo. Jesu ọ ruẹ nọ uyoyou gbe emamọ eva nọ Mata o wo e be wọe ru onana. U te no ere no, orọnikọ Jesu o rri nọ o thọ họ re a there emu buobu rọ ghọ ọrara. Oke jọ o jariẹ nọ Jesu o kpohọ uwou Matiu nọ o “there emu ologbo” rọ ghọe. (Luk 5:29) Orọnikọ emu nọ Mata o je there họ ẹme na ha, rekọ eware nọ ọ rọ karo. Ọ roma kẹ emu obuobu nọ o je there na te epanọ ọ gbẹ rọ daezọ oware nọ o mai wuzou hu. Oware vẹ?

11, 12. Ẹvẹ Jesu ọ rọ rehọ urru uwowolẹ kpọ Mata vi?

¹¹ Jesu, Ọmọ ọvo Jihova Ọghẹnẹ ọ kpahe uwou Mata re o wuhrẹ ai ẹme Ọghẹnẹ. Oware ovuovo nọ u wuzou te uwuhrẹ na o rrọ họ, makọ emu nọ o bi there na dede. Avro ọ riẹ hẹ, o da Jesu nọ obọdẹ uvẹ nana nọ Mata ọ hai ro wuhrẹ ẹme Ọghẹnẹ na o be vrẹ riẹ, rekọ ọ kẹ riẹ uvẹ re ọ salọ onọ u je rie. * Oyena ovo u te kẹ Mata ha, ọ tẹ be jẹ ta nọ jọ Jesu ọ vuẹ Meri re o kuomagbei, re obọdẹ uvẹ nana o vrẹ Meri re.

¹² Fikiere ọ tẹ rọ urru uwowolẹ kpọ Mata vi, rọ unu kpotọ se odẹ riẹ isiava re udu o ruẹsi kiei vi, jẹ ta kẹe nọ u du gwọlọ nọ ọ ‘ruawa jẹ lahiẹ oma kẹ eware buobu hu.’ Umutho emu o te, maero nọ a bi wuhrẹ ẹme Ọghẹnẹ na. Jesu ọ rẹ whaha Meri “abọ owoma” nọ ọ salọ na vievie he, uvẹ nọ o bi ro wuhrẹ ẹme Ọghẹnẹ na.

13. Eme ma rẹ sai wuhrẹ no oghẹrẹ nọ Jesu ọ rọ kpọ Mata vi na ze?

 ¹³ Mai Ileleikristi ma rẹ sai wuhrẹ eware buobu no oware nana nọ o via evaọ uwou amọ Mata na ze. Ma rẹ kuvẹ vievie he re oware jọ o rehọ oke nọ ma rẹ rọ kẹ iruẹru Ọghẹnẹ. (Mat. 5:3) Dede nọ ma gwọlọ rọ aro kele Mata re ma hai kru obọ ga evaọ iruo jẹ hai ru ọghọ, ma rẹ “ruawa, lahiẹ oma eware buobu” hu, onọ o rẹ sai ru nọ eware nọ e mai wuzou e rẹ rọ vrẹ omai. Orọnikọ re ma there hayo re okpemu họ uzedhe oware nọ o rẹ lẹliẹ omai kuomagbe inievo mai hi, rekọ re ma sasa ohwohwo oma. (Se Ahwo Rom 1:11, 12.) Makọ umutho emu dede o rẹ kẹ evawere evaọ omakugbe utioye nọ o rẹ kẹ omosasọ.

14. Ẹvẹ u ro mu omai ẹro nọ Mata ọ jẹ ọkpọvio nọ a kẹ riẹ rehọ?

¹⁴ Kọ Mata ọ jẹ ọkpọvio Jesu na rehọ? Ma riẹ nọ o ru ere. Nọ Jọn ukọ na o je mu iku Lazarọs họ, ọ ta nọ: “Whaọ Jesu o you Mata gbe oniọvo ọmọtẹ riẹ gbe Lazarọs.” (Jọn 11:5) U te emerae buobu no nọ Jesu o ro kpobọ uwou amọ Mata nọ ma ta kpahe evaọ obọ ehru na. Mata o wo ẹgo kpahe Jesu hu fiki ọkpọvio nọ ọ kẹ riẹ. Ọ jẹ ọkpọvio na rehọ. O fi emamọ oriruo h’otọ kẹ omai evaọ abọ nana re keme mai kpobi ma re ruthọ ẹsejọ.

15, 16. (a) Eme u muẹro nọ Mata o je ru okenọ oniọvo riẹ o kie ẹyao? (b) Fikieme irẹro Mata avọ Meri e rọ jọ ifofe?

¹⁵ Nọ Lazarọs o kie ẹyao, ma riẹ nọ Mata ọ jẹ rẹro tei ziezi. Ọ daoma kpobi re ọ ruẹ nọ oma u voro oniọvo riẹ na. Rekọ ghelọ epanọ ọ daoma te na, ẹyao Lazarọs na o bi dhe ẹgẹga. Oke na kpobi yọ Mata avọ Meri a rrọ kugbei be rẹro tei. Ẹsibuobu Mata o je rri ovao oniọvo riẹ nọ ẹyao ọ rehọ oma kpobi no na, yọ ọ be kareghẹhọ epanọ aikpobi a rọ rria kugbe no emaha ze.

¹⁶ Nọ ẹyao na ọ ga te epanọ o rọ wọhọ nọ Lazarọs o ti whu no, Mata avọ Meri a te vi uwou se Jesu. Whaọ, Jesu ọ be ta usiuwoma evaọ oria jọ nọ a rẹ rehọ edẹ ivẹ nyate. A vi uwou sei nọ: “Olori, ri, ọ nọ who you ọ be mọ.” (Jọn 11:1, 3) A riẹ nọ Jesu o you oniọvo rai, a te je wo ẹrọwọ nọ o ti ru oware jọ kpahe ẹyao ogbẹnyusu riẹ na. Kọ a je rẹro nọ Jesu ọ te nyaze ẹruoke? O tẹ rrọ ere, kiyọ a roro thọ. Lazarọs o te ti whu.

17. Eme o gbe Mata unu, kọ eme o ru nọ o yo nọ Jesu ọ kẹle Bẹtani no?

¹⁷ Mata avọ Meri a rrọ uweri oniọvo rai, be ruẹrẹ oma kpahe kẹ ukio riẹ, yọ ahwo nọ uwhu na u do te oma evaọ Bẹtani gbe ewho nọ e kẹle riẹ a be nya bru ae ze. Whaọ, Jesu ọ re nyaze he. Ẹsejọhọ onana u bi gbe Mata unu gaga. Nọ edẹ ene e ruọ emu no, Mata o te yo nọ Jesu ọ kẹle Bẹtani no. Dede nọ ọ rrọ uweri, aye ọjajaka nana ọ tẹ sa kpama ababọ Meri nọ ọ vuẹ, ọ tẹ dhẹ ovovẹrẹ nyai zere Jesu.—Se Jọn 11:18-20.

18, 19. Didi ẹruore Mata o wo, kọ fikieme ma rẹ rọ ta nọ orọnikọ ohwo kpobi o wo ẹruore nana ha?

¹⁸ Nọ Mata ọ ruẹ Jesu, ọ tẹ ta oware nọ o riẹe avọ Meri udu anwọ edẹ jọ ze na, inọ: “Olori, whọ hẹ jọ etenẹ, oniọvo  mẹ o he whu hu.” Rekọ Mata o gbe wo ẹruore avọ ẹrọwọ nọ Jesu o ti ru oware jọ kpahe iẹe. Ọ ta nọ: “Rekọ, mẹ riẹ nọ, makọ enẹna, koware koware nọ whọ yare Ọghẹnẹ, Ọghẹnẹ ọ rẹ rehọ iẹe kẹ owhẹ.” Jesu ọ tẹ nwane ta ẹme nọ ọ rẹ bọ ẹrọwọ Mata ga, inọ: ‘Oniọvo ra ọ te kparoma.’—Jọn 11:21-23.

¹⁹ Mata o te bi roro nọ Jesu ọ be ta kpahe ẹkparomatha nọ ọ te jọ evaọ obaro, fikiere ọ tẹ ta nọ: “Mẹ riẹ nọ ọ rẹ te kparoma eva ẹkparomatha ẹdẹ urere.” (Jọn 11:24) Ẹruore ẹkparomatha nọ Mata o wo na o jọ oware nọ ahwo jọ a rọwo ho evaọ oke yena. Isu egagọ ahwo Ju jọ nọ a re se otu Sadusi a rọwo ẹkparomatha ha dede nọ Ebaibol ọ ta kpahe onana vevẹ. (Dan. 12:13; Mak 12:18) Rekọ Mata ọ riẹ nọ Jesu o wuhrẹ kpahe ẹruore ẹkparomatha na jẹ tubẹ kpare ahwo jọ  no uwhu ze no, dede nọ ahwo nọ ọ kpare ze a whu kri otọ te Lazarọs ho. Ọ riẹ oware nọ o be te via ha.

20. Ru ẹme Jesu nọ ọ rrọ obe Jọn 11:25-27 na vẹ, jẹ f’otọ uyo nọ Mata ọ kẹ riẹ.

²⁰ Jesu ọ tẹ ta ẹme jọ nọ ọ rẹ thọrọ ẹro vievie he, inọ: “Mẹ họ ẹkparomatha gbe uzuazọ.” Ẹhẹ, Jihova ọ kẹ Ọmọ riẹ ogaga nọ ọ te rọ kpare ahwo no uwhu ze evaọ obaro. Jesu ọ tẹ nọ Mata sọ ọ rọwo onana? Kẹsena Mata ọ tẹ k’uyo nọ ma jọ obọ emuhọ uzoẹme nana ta kpahe na. Ọ rọwo nọ Jesu họ Kristi hayo Mesaya na, Ọmọ Jihova Ọghẹnẹ, gbe nnọ ọye họ ọnọ a ruẹaro riẹ nọ ọ te ze akpọ na.—Jọn 5:28, 29; se Jọn 11:25-27.

21, 22. (a) Ẹvẹ Jesu o ro dhesẹ oghẹrẹ nọ uwhu o riẹe oma? (b) Dhesẹ oghẹrẹ nọ ẹkparomatha Lazarọs o jọ.

²¹ Ẹvẹ Jihova Ọghẹnẹ avọ Jesu a rri oghẹrẹ ẹrọwọ nọ Mata o dhesẹ na? Oware nọ o be te via na o k’uyo onọ nana vevẹ. Mata ọ tẹ dhẹ nyai se oniọvo riẹ kpata kpata. Uwhremu na Mata ọ ruẹ epanọ uwhu Lazarọs na o da Jesu te evaọ uvou nọ ọ jẹ rọ ta ẹme kẹ Meri gbe amọfa nọ a jọ etẹe. Ọ ruẹ irui-oviẹ nọ i bi no Jesu aro ze fiki epanọ uwhu na o da riẹ te. O yo nọ Jesu ọ ta nọ a ghelie utho na no uki oniọvo riẹ.—Jọn 11:28-39.

²² Mata nọ ọ rẹ kaki rri oware mu gaga na ọ tẹ ta nọ ori na o ti muhọ egbo no keme u te edẹ ene soso no. Jesu ọ tẹ kareghẹhọ iẹe nọ: “Kọ omẹ gbẹ ta kẹ owhẹ nọ, whọ tẹ rọwo whọ rẹ te ruẹ oruaro Ọghẹnẹ?” Mata ọ rọwo, yọ ọ ginẹ ruẹ oruaro Jihova Ọghẹnẹ. Etetẹe na, Jihova ọ tẹ kẹ Ọmọ riẹ ogaga nọ ọ rọ kpare Lazarọs ziọ uzuazọ. Oware nọ o via o rẹ thọrọ Mata ẹro bọwo ẹdẹ nọ o re whu hu. Jesu ọ rọ urru oruarua bo nọ, “Lazarọs, nya via!” A te yo edo Lazarọs nọ ọ be nya no eva uki na ze ẹmẹrera, avọ emehọ nọ a rọ variẹe nọ e gbẹ riẹe oma, ọ tẹ te nya via, Jesu ọ tẹ ta nọ, “Wha ra e no, re o kpo.” Avro ọ riẹ hẹ, Mata avọ Meri a dhẹ nyae gbalọ oniọvo rai. (Se Jọn 11:40-44.) Uweri u te no Mata oma.

23. Eme Jihova Ọghẹnẹ avọ Jesu a gwọlọ nọ a re ru kẹ owhẹ, kọ eme u fo nọ who re ru?

²³ Iku nana i dhesẹ nọ ẹruore ẹkparomatha na orọnikọ ewezẹ gheghe he, rekọ yọ uwuhrẹ Ebaibol nọ o rẹ sasa ahwo oma, o tẹ jẹ rrọ oware nọ o via no. (Job 14:14, 15) Jihova Ọghẹnẹ avọ Jesu a gwọlọ nọ a rẹ ghale ohwo kpobi nọ o wo  ẹrọwọ wọhọ epanọ o jọ kẹ Mata, Meri gbe Lazarọs na. Who ti wo eghale re otẹrọnọ who wo ẹrọwọ ọgaga.

24. Eme họ ẹme urere nọ Ebaibol na ọ ta kpahe Mata?

²⁴ Nọ Ebaibol na o gbiku nana re no, ẹsiẹvo ọvo ọ wariẹ fodẹ Mata. Oka ovo u kiọkọ taure Jesu o te ti whu. Jesu ọ riẹ nọ ọ te ruẹ uye gaga evaọ oka yena, fikiere ọ tẹ wariẹ kpobọ uwou egbẹnyusu riẹ evaọ Bẹtani. O ti no etẹe nya emaele ivẹ kpobọ Jerusalẹm. Jesu avọ Lazarọs a jẹ re emu evaọ uwou Saemọn nọ ọ jọ ọmoti vẹre, oke yena Ebaibol na ọ rọ ta ẹme urere nọ ma sae ruẹ se kpahe Mata, inọ: “Mata ọ tẹ jẹ gba odibo.”—Jọn 12:2.

25. Ẹvẹ ma sae rọ ta nọ eyae nọ i wo ọkpọ uruemu Mata na yọ oghale kẹ ukoko na nẹnẹ?

²⁵ Mata ginọ aye nọ obọ riẹ o rẹ jọ iruo ẹsikpobi. Oria ọsosuọ nọ ma jọ se kpahe iẹe evaọ Ebaibol na o je ru iruo, oria urere nọ ma jọ se kpahe iẹe yọ o bi ru iruo re, be daoma kpobi re ọ sae rẹrote ahwo nọ a rrọ kugbei. Eyae nọ i wo ọkpọ uruemu Mata na e vọ ukoko Ileleikristi na nẹnẹ, a wo uruemu ọghọruo, a re ru iruo gaga re a ruẹsi fi obọ họ kẹ amọfa. Eyae itieye na yọ oghale kẹ ukoko na nẹnẹ. Kọ Mata ọ ruabọhọ uruemu uwoma nana gbe ẹrọwọ riẹ? U muẹro nọ o ru ere. Yọ oyena u ti fi obọ họ kẹe thihakọ edawọ nọ e rrọ obaro tha.

26. Eme ẹrọwọ Mata o fi obọ họ kẹe ru?

²⁶ Umutho edẹ jọ nọ i lele i rie, Jesu o te whu, yọ uwhu Olori riẹ na o da Mata thesiwa. U te no ere no, ahwo nọ a kpe Jesu na a be gwọlọ kpe Lazarọs oniọvo riẹ re, keme ẹkparomatha riẹ na u ru ahwo buobu fi ẹrọwọ họ Jesu. (Se Jọn 12:9-11.) Uwhremu na uwhu o hẹriẹ Mata avọ inievo iyoyou riẹ. Ma nwane riẹ oghẹrẹ gbe oke nọ onana o rọ via ha, rekọ oware nọ o rẹ sai mu omai ẹro họ: Ẹrọwọ ọgaga nọ Mata o wo u fi obọ họ kẹe thihakọ rite urere. Fikiere, u fo nọ Ileleikristi nẹnẹ a rẹ daoma rọ aro kele ẹrọwọ Mata.