1-3. (a) Ẹvẹ o jọ Ẹsta oma evaọ okenọ ọ jẹ nya kpohọ agbara-uvie ọzae riẹ? (b) Eme ovie na o ru nọ ọ ruẹ Ẹsta?

ẸSTA ọ be nya bru ovie na ẹmẹrera evaọ agbara-uvie riẹ, yọ udu u bi bru rie. Ọgwa ovie na nọ o rrọ Shushan o fọ rirẹ, te epanọ Ẹsta o bi ro yo edo ithihi riẹ gbe orọ iwu nọ e riẹe oma nọ ọ be nya bru ovie na. Ọ kuvẹ hẹ re oruaro uvie na o rehọ iroro riẹ, hayo kọ edẹẹ nọ i kru uwou na, hayo erru ire nọ a rọ bọe nọ a wọ no obọ Lebanọn ze. Ọ tẹrovi ọzae nọ ọ keria agbara-uvie na, ọzae nọ uwhu gbe azọ riẹ o rrọ obọ.

² Ovie na o bi rri Ẹsta nọ ọ be nya bru ei ze na, kẹsena ọ tẹ riẹ ọkpọ igoru riẹ rri Ẹsta. Omoware yena nọ ovie na o ru na u siwi uzuazọ Ẹsta keme ohwo kpobi nọ ọ nya bru ovie na ababọ ovie na nọ o zizie i rie a re kpei no, ajokpanọ ovie na ọ riẹ ọkpọ igoru riẹ rri ohwo na. Nọ Ẹsta ọ nya kẹle agbara uvie na no, ọ tẹ riẹ obọ riẹ ro te uzou ọkpọ igoru na.—Ẹsta 5:1, 2.

³ Whọ tẹ ruẹ ovie na, whọ rẹ nwane riẹ nọ o fe gaga je wo ogaga. Ahwo jọ a ta nọ iwu nọ ivie ahwo Pasia a jẹ hai kuhọ evaọ oke yena e ghare te enaera ima-idu buobu evaọ oke mai na. Ghele na, Ẹsta ọ riẹ nọ ovie na o you rie. Ovie na ọ ta kẹe nọ: “Gheghe, Ẹsta ovie-aye? Eme whọ gwọlọ? Mẹ rẹ rehọ iẹe kpobi kẹ owhẹ, makọ abọvo uvie mẹ dede.”—Ẹsta 5:3.

4. Eme ọfa o gwọlọ nọ Ẹsta o re ru?

⁴ Ẹsta o dhesẹ vevẹ no nọ o wo ẹrọwọ gbe udu; ọ nya bru ovie na nyae ta kẹe kpahe omaa nọ a ma nọ a ti ro kpe ahwo riẹ kpobi no. Dede nọ ovie na o dede i rie rehọ, ebẹbẹ e gbẹ rrọ obaro tha. O gwọlọ nọ o re ru ovie na vuhumu nọ ọkohrẹ riẹ nọ o fievahọ gaga na yọ ekpehre ohwo, ọnọ ọ viẹ riẹ họ whobọhọ obe nnọ jọ a kpe ahwo Ẹsta kpobi no. Ẹvẹ ọ te sai ro ru ei vuhu onana mu, kọ eme ma rẹ sai wuhrẹ no ẹrọwọ Ẹsta ze?

5, 6. (a) Ẹvẹ Ẹsta o ro fi eme nọ e rrọ obe Ọtausiuwoma Na 3:1, 7 họ iruo? (b) Ẹvẹ oghẹrẹ nọ Ẹsta ọ rọ ta ẹme kẹ ọzae riẹ u ro dhesẹ nọ o wo areghẹ?

⁵ Kọ u fo re Ẹsta ọ ta ẹme na kẹ ovie na evaọ iraro ahwo nọ a jọ etẹe kpobi? O te ru ere, o rẹ sae wha omovuọ se ovie na jẹ kẹ Heman uvẹ nọ ọ rẹ rọ vro eme Ẹsta. Kọ eme Ẹsta o ru? Ikpe buobu nọ i kpemu, Solomọn ovie owareghẹ na o kere nọ: “Koware koware kpobi ọvuọ ezi riẹ, . . . oke jọ nọ a rẹ rọ fọ tou, oke jọ nọ a rẹ rọ ta ẹme.” (Ọtausi. 3:1, 7) Ababọ avro, Mọdekae ọ rehọ ikere nana wuhrẹ Ẹsta evaọ okenọ ọ jẹ yọrọ iẹe. Ẹsta ọ riẹ vevẹ nọ o rrọ oware areghẹ re ọ salọ ‘oke nọ ọ rẹ rọ ta ẹme.’

⁶ Ẹsta ọ tẹ ta kẹ ovie na nọ: “Orọnọ o sae were ovie na, jọ ovie avọ Heman a nyaze obọ uwou mẹ te re emu nẹnẹ na nọ mẹ ruẹrẹ kpahe kẹ ovie na.” (Ẹsta 5:4) Ovie na ọ rọwo, ọ tẹ jẹ ta kẹ Heman. Kọ ẹme nọ Ẹsta ọ ta na u gbe dhesẹ nọ o wo  areghẹ? O bru ọghọ họ ọzae riẹ oma, ọ tẹ jẹ salọ nọ ọ rẹ vuẹ ọzae riẹ oware nọ o be kẹe uye evaọ oke gbe oria nọ o mai kiehọ.—Se Itẹ 10:19.

7, 8. Ẹvẹ emu ọsosuọ nọ ovie na ọ jọ obọ uwou Ẹsta re ọ jọ, kọ fikieme ọ gbẹ rọ vuẹe ẹme na ẹdẹ yena ha?

⁷ Ababọ avro, Ẹsta ọ romatotọ there emu na were ziezi, onọ o rẹ were ọzae riẹ. Emamọ udi nọ u re ru eva were ae o jariẹ re. (Ol. 104:15) Emu na ọ ginẹ were Ahasuerọs ga te epanọ ọ rọ wariẹ nọ Ẹsta kpahe oware nọ ọ gwọlọ yare mi ei. Kọ oke u te no nọ Ẹsta ọ rẹ rọ ta kẹe?

⁸ Ẹsta o roro ere vievie he. Ukpoye, ọ tẹ wariẹ zizie ovie na avọ Heman re a nyaze okiokiọ riẹ. (Ẹsta 5:7, 8) Fikieme Ẹsta ọ rọ raha oke tere? Kareghẹhọ nọ ovie na ọ kẹ Heman udu re o whowho nọ jọ a kpe ahwo Ju kpobi no. Onana yọ okolo ẹme he, fikiere u fo nọ Ẹsta ọ rẹ salọ emamọ oke nọ ọ rẹ rọ ta ẹme na kẹ ovie na. Fikiere ọ tẹ hẹrẹ re ọ  wariẹ rọ uvẹ yena dhesẹ kẹ ọzae riẹ nọ o wo adhẹẹ kẹe gaga.

9. Fikieme odiri o rọ rrọ emamọ uruemu, kọ ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele Ẹsta dhesẹ odiri?

⁹ Odiri yọ emamọ uruemu nọ ahwo buobu a wo ho. Dede nọ Ẹsta ọ jẹ ruawa jẹ gwọlọ vuẹ ovie na oware nọ o riẹe udu, ọ rọ odiri hẹrẹ oke nọ u kiehọ. Ma rẹ sai wuhrẹ no oriruo riẹ na ze keme mai kpobi ma rẹ ruẹ eware nọ e rẹ nya thọ ẹsejọ nọ u fo nọ a rẹ kpọhọ. Ma tẹ gwọlọ nọ ohwo jọ nọ ọ rrọ ọkwa ologbo o ru oware jọ kpahe ẹbẹbẹ jọ, u fo nọ ma rẹ rọ aro kele Ẹsta wo odiri. Obe Itẹ 25:15 o ta nọ: “Odiri a rẹ rọ ta osu eva kurẹriẹ, ẹmeunu ọlọlọhọ o re wiri ugbonwa.” Ma tẹ hẹrẹ te oke nọ u kiehọ jẹ rọ unu kpotọ ta ẹme wọhọ epanọ Ẹsta o ru na, ma rẹ sai tube ru ohwo nọ ọ be wọso omai nwene. Kọ Jihova Ọghẹnẹ ọ ghale Ẹsta rọkẹ odiri gbe areghẹ nọ o dhesẹ na?

10, 11. Eme ọ lẹliẹ eva dha Heman nọ o lele ovie na re emu ọsosuọ no, kọ eme aye gbe egbẹnyusu riẹ a ta kẹe nọ o ru?

¹⁰ Oke nọ Ẹsta ọ jẹ rọ hẹrẹ na eware buobu e via. Nọ Heman ọ re emu no evaọ ẹdẹ ọsosuọ na, o te kpo avọ “oghọghọ gbe evawere,” fiki ọghọ nọ ovie na avọ Ẹsta a bru họ iẹe oma. Rekọ nọ Heman ọ be nya unuighẹ ovie na vrẹ na, ọ tẹ ruẹ Mọdekae ohwo Ju na, ọnọ ọ be rọwo guzou kpotọ kẹe he na. Wọhọ epanọ uzou nọ o vrẹ na o ta, orọnikọ Mọdekae ọ kare adhẹẹ hẹ, rekọ fiki usu riẹ kugbe Jihova Ọghẹnẹ gbe obroziẹ-iroro riẹ. Ghele na, eva e dha Heman gaga.—Ẹsta 5:9.

¹¹ Nọ Heman ọ vuẹ aye riẹ gbe egbẹnyusu riẹ kpahe orivo nana, a tẹ ta kẹe nọ jọ o thihi ure nọ u kpehru te irula udhosa gbe ikpegbivẹ fihọ otọ, kẹsena ọ vẹ ta kẹ ovie na re a thuru Mọdekae họ ure na. Oware nọ a ta na o were Heman gaga, fikiere ọ tẹ nwane ta nọ jọ a thihi ure na họ otọ.—Ẹsta 5:12-14.

12. Fikieme ovie na ọ rọ ta nọ jọ a se obe eware ekareghẹhọ na kẹe, kọ eme a jọ obe na se ku?

¹² Aso ẹdẹ yena ọ jọ oghẹrẹsa kẹ ovie na. Ebaibol na ọ ta nọ “ovie na ọ wezẹ hẹ,” fikiere ọ tẹ ta nọ a rehọ obe ekareghẹhọ na ze, re a se othotha eware nọ e via vrẹ no. A se kpahe omaa jọ nọ a ma nọ a je ti ro kpe Ahasuerọs ovie na no. Ovie na ọ tẹ te kareghẹhọ epanọ ohwo jọ ọ rọ fere omaa na via kẹe gbe epanọ o ro juzi nọ jọ a kpe ahwo nọ a ma omaa na no. Kọ ẹvẹ kpahe Mọdekae, ohwo nọ ọ fere omaa na via na? Ovie na ọ tẹ nọ sọ a ru oware jọ kẹe no. Idibo riẹ a te yo kẹe nọ a ri ru oware ovo kẹ Mọdekae he.—Se Ẹsta 6:1-3.

13, 14. (a) Ẹvẹ eware i ro muhọ ẹnyathọ kẹ Heman? (b) Eme aye Heman avọ egbẹnyusu riẹ a ta kẹe?

¹³ Oware na o kẹ ovie na uye gaga, fikiere ọ tẹ nọ sọ ohwo jọ ọ rrọ ọgwa na nọ o re fi obọ họ kẹe kpọ oware nana vi. A tẹ ta kẹe nọ Heman ọ rrọ ọgwa na. Ẹsejọhọ ọ nyaze evaọ irioke frifri yena re o mi ovie na uvẹ nọ ọ sai ro kpe Mọdekae no. Rekọ taure Heman ọ tẹ te ta kpahe oware nọ o wọ riẹ ze, ovie na ọ tẹ nọe oware nọ a re ru kẹ ohwo nọ ọ were ovie na. Heman o te roro nọ ọyomariẹ ovie na o bi ti ru oware na kẹ na. Fikiere ọ tẹ ta oware ulogbo nọ a re ru kẹ ohwo otiọye na. Ọ ta nọ jọ a rọ iwu ovie na rọ gọ ohwo na ẹgọ, re a jẹ rehọ anyenya ovie na rọ wọ ohwo na dhẹ afe-ore Shushan wariẹ, a ve je woro eme ujiro lele ohwo na. Dai roro epanọ ovao Heman u nwene te nọ ọ riẹ nọ kpakọ Mọdekae họ ohwo nọ a be te  kẹ orro na. Kọ ono o bi ti woro eme ujiro lele Mọdekae na? Heman họ ohwo na.—Ẹsta 6:4-10.

¹⁴ Heman ọ tẹ rọ ọgbahọ ru oware nana nọ o were riẹ vievie he na, kẹsena ọ tẹ họrọ kpobọ uwou riẹ avọ omovuọ gbe edada. Aye riẹ avọ egbẹnyusu riẹ a tẹ ta kẹe nọ oware nana nọ o via na u dhesẹ nọ o ti kie evaọ omaa nọ ọ be ma kpahe Mọdekae na.—Ẹsta 6:12, 13.

15. (a) Fikinọ Ẹsta ọ hẹrẹ, eme o no rie ze? (b) Fikieme u ro fo nọ ma rẹ “hẹrẹ”?

¹⁵ Ẹdẹ ọvo nana nọ Ẹsta ọ hẹrẹ taure ọ tẹ te ta oware nọ o riẹe udu kẹ ovie na, u rovie uvẹ fihọ nọ Heman ọ rọ wha omovuọ se omariẹ. Yọ o sae jọnọ Jihova o ru nọ ovie na ọ gbẹ rọ wezẹ aso ẹdẹ yena ha na. (Itẹ 21:1) Agbẹta nọ Ebaibol na ọ rọ tuduhọ omai awọ nọ ma hae “hẹrẹ” na. (Se Maeka 7:7.) Nọ ma te fievahọ Ọghẹnẹ jẹ hẹrẹ obufihọ riẹ, ma rẹ ruẹ nọ oghẹrẹ nọ o re ro ku ebẹbẹ mai họ u re woma vi epanọ ma roro.

16, 17. (a) Oke vẹ Ẹsta ọ rọ ta ẹme? (b) Ẹvẹ Ẹsta o ro wo ohẹriẹ no Vashti?

¹⁶ Ẹsta ọ gwọlọ gbẹ raha oke vievie he; ọ gwọlọ nọ ọ rẹ ta oware kpobi nọ o riẹe udu kẹ ovie na evaọ ẹdẹ avivẹ. Rekọ ẹvẹ ọ te sae rọ ta kẹ ovie na? Nọ ẹdẹ yena o te, ovie na ọ tẹ wariẹ nọ Ẹsta oware nọ ọ gwọlọ. (Ẹsta 7:2) Oke nọ Ẹsta ọ “rẹ rọ ta ẹme” u te no.

¹⁷ Ẹsejọhọ Ẹsta ọ jọ udu riẹ lẹ se Ọghẹnẹ taure ọ tẹ te ta kẹ ovie na nọ: “O ovie, otẹrọnọ who ri omẹ aro, otẹ jẹ ruọ  ovie, rehọ fiki ayare mẹ na, siobọno uzuazọ mẹ, gbe ahwo mẹ kẹ omẹ epanọ mẹ gwọlọ.” (Ẹsta 7:3) Muẹrohọ nọ Ẹsta ọ kẹ ovie na adhẹẹ nọ ọ ta nọ, o tẹ ro ovie na jọ o ru ayare riẹ na kẹe. Ẹsta o gine wo ohẹriẹ gaga no Vashti, ọnọ o kpe omovuọ họ ọzae riẹ oma. (Ẹsta 1:10-12) U te no ere no, Ẹsta ọ fo ovie na ha nọ o ro fievahọ Heman. Ukpoye, ọ lẹ ovie na re ọ thọe je siwi uzuazọ riẹ.

18. Oghẹrẹ vẹ Ẹsta ọ rọ ta ẹbẹbẹ na kẹ ovie na?

¹⁸ Ababọ avro, ẹme nọ Ẹsta ọ ta na u gbe ovie na unu. Ono ọ rẹ dawo oware utioye? Ẹsta ọ ta nọ: “A zẹ omẹ avọ ahwo mẹ no, re a raha omai, a kpe omai, a lahiẹ omai. O hẹ jọ nọ ẹzẹ kpo igbo gheghe, te ezae te eyae, mẹ hae fọ tou; keme na olahiẹ mai na a sae ti kele ei dhe oware nọ o be te va ovie abọ vru hu.” (Ẹsta 7:4) Muẹrohọ nọ Ẹsta ọ ta ẹbẹbẹ na kpobi kẹ ovie na, o te je fibae nọ ọ hae kpunu hu o hae jọnọ igbo ọvo a zẹ ahwo riẹ kpohọ. Rekọ a bi ti kpe ahwo Ju kpobi no, yọ ọyomariẹ ọ rrọ usu na.

19. Eme oriruo Ẹsta u wuhrẹ omai kpahe onaa ẹmeọta?

¹⁹ Oriruo Ẹsta na u wuhrẹ omai onaa ẹmeọta. Nọ ma tẹ be ta ẹbẹbẹ jọ kẹ ohwo nọ ma you hayo ohwo nọ ọ rrọ ọkwa ologbo, yọ ma gwọlọ nọ ohwo na o ru oware jọ kpahe ẹbẹbẹ na, u fo nọ ma rẹ ta ẹme na avọ adhẹẹ, ma ve je wo odiri.—Itẹ 16:21, 23.

20, 21. (a) Oghẹrẹ vẹ Ẹsta ọ rọ fere omaa Heman via, kọ eme ovie na o ru? (b) Eme Heman o ru nọ Ẹsta ọ fere omaa uyoma riẹ via no?

²⁰ Ahasuerọs ọ tẹ nọe nọ: “Tobọ yọ ono, bovẹ ọ rọ, ọnọ o bi ti ru oware utioye na?” Dae rehọ iẹe nọ whọ rrọ etẹe nọ  Ẹsta ọ riẹ obọ họ Heman jẹ ta nọ: “Ọna, Heman ọbe gbe ọwegrẹ omuomu na.” Ẹkẹ o kurẹriẹ no. Heman o te muhọ enuhu. Dai roro epanọ eva e dha ovie na te nọ ọ riẹ nọ ọkohrẹ nọ o fievahọ gaga na ọ viẹ riẹ họ whobọhọ obe nọ u ti si uwhu kpe aye riẹ. Ovie na o te thihi ruọ etegu kpobọ ọgbọ riẹ re ofu riẹ ọ ruẹsi kpotọ.—Ẹsta 7:5-7.

²¹ Nọ Heman ọ riẹ nọ a fere omaa uyoma riẹ via no, o te kie fihọ awọ Ẹsta, je mu ei họ ẹlẹ. Nọ ovie na o zihe ze jẹ ruẹ Heman nọ ọ rrọ akaba nọ Ẹsta ọ keria be lẹe, ọ tẹ rọ ofu ta nọ Heman ọ gwọlọ gba aye riẹ du evaọ uwou obọriẹ. Ẹme ovie na u dhesẹ nọ Heman o fo uwhu. A te ruru ovao Heman jẹ rehọ iẹe vrẹ. Omọvo idibo ovie na jọ ọ tẹ ta kẹ ovie na kpahe ure nọ Heman o thihi họ otọ nọ ọ gwọlọ ro thuru Mọdekae veghe. Ahasuerọs ovie na ọ tẹ ta nọ jọ a thuru Heman họ ure na.—Ẹsta 7:8-10.

22. Ẹvẹ oriruo Ẹsta na o sae rọ kẹ omai ẹruore je ru omai kru udu ga?

²² Evaọ akpọ nana nọ okienyẹ ọ vọ na, ma sai roro nọ a rẹ jariẹ ruẹ uvi-oziẹ hẹ. Kọ who roro ere no ẹdẹjọ? Udu u whrehe Ẹsta vievie he, yọ o wo ẹruore nọ eware i ti kiehọ. Nọ oke u te, ọ ta ẹbẹbẹ na via ududu, o te je fievahọ Jihova inọ ọ te kpọ eware vi. Joma ru epọvo na re. Jihova o ri nwene he. Ọ rẹ gbẹ sae fere omaa ahwo oyoma via je ru re a kie fihọ ẹta obọrai wọhọ epanọ o ru Heman na.—Se Olezi 7:11-16.

23. (a) Eme ovie na o ru kẹ Mọdekae avọ Ẹsta? (b) Ẹvẹ eruẹaruẹ Jekọp kpahe Bẹnjamin taure o te ti whu i ro rugba? (Rri ẹkpẹti na “ Eruẹaruẹ nọ I Rugba.”)

²³ Ovie na ọ tẹ te riẹ nọ, u te no uwhu nọ Mọdekae o siwi rie no, ọye họ ohwo nọ ọ yọrọ Ẹsta. Ahasuerọs o te fi Mọdekae họ ọkwa ọkohrẹ nọ Heman ọ jọ na. Ovie na ọ tẹ jẹ rehọ uwou gbe efe Heman kpobi kẹ Ẹsta, kẹsena Ẹsta ọ tẹ rehọ ae kẹ Mọdekae re ọ rẹrote ai.—Ẹsta 8:1, 2.

24, 25. (a) Fikieme Ẹsta o gbe ro serihọ họ dede nọ ọ fere omaa Heman via no? (b) Ẹvẹ Ẹsta ọ rọ wariẹ fi uzuazọ riẹ họ ọza?

 ²⁴ Enẹna Ẹsta avọ Mọdekae a wo ufuoma no. Kọ Ẹsta ọ siọ awaọruọ ba? Ọ hai ti ru ere o hae jọnọ o wo oriobọ. Evaọ oke yena, uzi nọ Heman o je re a kpe ahwo Ju kpobi no na o nya enwenọ ubrotọ na soso duwu no. Heman ọ ma ẹta no, onọ o jọ oghẹrẹ iruẹru-imizi jọ, re ọ riẹ oke nọ o mai woma nọ a re ro kpe ahwo Ju no. (Ẹsta 9:24-26) Emerae jọ ọvo i kiọkọ re ẹdẹ na o te ti te. Kọ Ẹsta ọ te sai ru oware jọ re a siọ ahwo riẹ ba ekpe?

²⁵ Ẹsta ọ wariẹ fi uzuazọ riẹ họ ọza nọ ọ wariẹ nya bru ovie na dede nọ o zizie i rie he. Nọ ọ nya bru ei, ọ tẹ viẹ fiki ahwo riẹ jẹ lẹ ọzae riẹ re ọ rẹriẹ uzi nọ ọ whobọhọ na. Rekọ nọ ovie Pasia ọ tẹ whobọhọ uzi no, a rẹ sae rẹriẹe he. (Dan. 6:12, 15) Fikiere ovie na ọ tẹ kẹ Ẹsta avọ Mọdekae udu re a juzi ọfa. Uzi na o kẹ ahwo Ju ẹgba nọ a rẹ rọ họre kẹ omarai, kẹsena a te vi obe-uzi okpokpọ na nya ubrotọ na soso duwu. Ewhovuẹ e tẹ rọ enyenya dhẹ ubrotọ na soso duwu, jẹ wha emamọ usi nana se ahwo Ju kpobi. Enẹna ahwo Ju a wo ẹruore no. (Ẹsta 8:3-16) Dae rehọ iẹe nọ whọ be ruẹ ahwo Ju na nọ a be thoma kpahe kẹ ẹmo-ofio na, oware nọ a hẹ sai ru vievie he ababọ  uzi okpokpọ na. Kọ “ỌNOWO ogbaẹmo na” ọ te jọ kugbe ahwo riẹ?—1 Sam. 17:45.

26, 27. (a) Ẹvẹ obokparọ nọ Jihova ọ kẹ emọ Izrẹl na o kẹre te? (b) Eruẹaruẹ vẹ i rugba nọ a kpe emọ Heman?

²⁶ Nọ ẹdẹ nọ a fihọ na o te, yọ ahwo Ọghẹnẹ a thoma kpahe no. Nọ isu ahwo Pasia jọ a yo nọ Mọdekae họ ọkohrẹ ọkpokpọ nọ ovie na o ro mu, a te kuomagbe ahwo Ju họre ewegrẹ rai. Jihova o fi obọ họ kẹ ahwo riẹ fi kparobọ evaọ ẹdẹ yena. Ọ riẹ nọ ọ tẹ kuvẹ kẹ ewegrẹ na, a ti kpe idibo riẹ muotọ. *—Ẹsta 9:1-6.

²⁷ U te no ere no, nọ emọ ikpe Heman e gbẹ rrọ uzuazọ na, Mọdekae ọ te sae rẹrote eware nọ e rrọ uwou Heman he. Fikiere a te kpe emezae ikpe Heman no. (Ẹsta 9:7-10) Oware nana nọ o via na u ru eruẹaruẹ Ebaibol jọ gba, onọ Ọghẹnẹ ọ jọ ta nọ a ti kpe ahwo Amalẹk muotọ fiki evega nọ a dhesẹ kẹ idibo Ọghẹnẹ. (Izie. 25:17-19) U muẹro nọ emọ Heman na a jọ ahwo urere evaọ orẹwho Amalẹk.

28, 29. (a) Fikieme Jihova ọ rọ gwọlọ nọ Ẹsta avọ ahwo riẹ a fi ẹmo? (b) Ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele oriruo Ẹsta?

²⁸ Ẹsta ọ rọ enẹ wha owha ogbẹgbẹdẹ keme o je izi nọ i wobọ kugbe ẹmo-ofio gbe ahwo-okpe. Ma riẹ nọ o lọhọ kẹe he. Rekọ Jihova ọ gwọlọ nọ ọ rẹ thọ orẹwho Izrẹl no ọraha keme etẹe Mesaya na o ti no ze, ọnọ ọ te jọ ẹruore kẹ ahwo-akpọ kpobi. (Emu. 22:18) Eva e be were idibo Jihova nẹnẹ inọ okenọ Jesu ọ ziọ otọakpọ ọ ta nọ no umuo oke yena vrẹ, ilele riẹ a re fi ẹmo ho.—Mat. 26:52.

²⁹ Ghele na, Ileleikristi uzẹme a wo ẹmo ọfa nọ a bi fi keme Setan ọ gwọlọ nọ ọ rẹ raha usu nọ ma wo kugbe Jihova. (Se 2 Ahwo Kọrint 10:3, 4.) Oriruo nọ Ẹsta o fihọ otọ kẹ omai na u woma kẹhẹ. Joma wo ẹrọwọ, odiri, areghẹ gbe udu, je fi obọ họ kẹ idibo Ọghẹnẹ ababọ oriobọ wọhọ epanọ Ẹsta o ru.