1, 2. (a) Oghẹrẹ vẹ ọrara na o yere Meri? (b) Fikieme o jẹ gwọlọ nọ Meri ọ rẹ jẹ iroro ilogbo jọ evaọ uzuazọ riẹ?

MERI ọ kpare ovao bi rri ọrara nọ ọ ruọ uwou riẹ na avọ akpọ nọ o bi gbei unu. Ọrara na ọ nọ riẹ kpahe ọsẹ hayo oni riẹ hẹ. Ọyomariẹ ọ nya bru ze. Meri ọ riẹ nọ ọrara nana yọ ohwo Nazarẹt he. Ẹwho Nazarẹt o tulo ho fikiere a re vuhu ọrara nọ ọ nyaze iẹe. Whọ tẹ ruẹ ohwo nana, whọ rẹ nwane riẹ nọ ọrara. Oghẹrẹ nọ o yere Meri dede u gbe rie unu, inọ: “Do, whẹ ọnọ a ri aro gaga, Ọnowo na avọ owhẹ a rọ!”—Se Luk 1:26-28.

² Enẹ Ebaibol o ro mu iku Meri họ, ọmọtẹ Hilai ohwo ẹwho Nazarẹt obọ Galili. Meri ọ be te jẹ iroro ilogbo jọ evaọ uzuazọ riẹ. Josẹf nọ ọ jọ ọwena ọ sa Meri h’otọ. Josẹf o fe he rekọ o wo ẹrọwọ. Fikiere o wọhọ nọ ọ riẹ epanọ uzuazọ riẹ o te jọ no, o ti yeri uzuazọ udhedhẹ, onọ ọ te rọ tha ọzae riẹ uke, jẹ yọrọ emọ nọ aimava a ti yẹ. Rekọ idudhe na, ọ tẹ ruẹ ọrara nana nọ Ọghẹnẹ o vi bru ei ze te vuẹe oware jọ nọ ọ gwọlọ nọ o ru, yọ onana u ti nwene uzuazọ riẹ.

3, 4. Re ma sae riẹ oghẹrẹ ohwo nọ Meri ọ ginẹ jọ, eme u fo nọ ma re go họ akotọ, kọ eme o gwọlọ nọ ma rẹ tẹrovi?

³ Ẹsejọhọ o sai gb’owhẹ unu nọ Ebaibol na ọ ta kpahe Meri tere he. Umutho eme jọ ọvo Ebaibol na ọ ta kpahe oghẹrẹ uzuazọ nọ Meri o yeri no emaha ze, o tẹ jẹ dina kaunu te iruemu ezi riẹ jọ, rekọ o ta uvumọ ẹme kpahe erru riẹ hẹ. Ghele na, ma rẹ jọ umutho eware nọ Ebaibol ọ ta kpahe Meri na wuhrẹ eware buobu.

⁴ Re ma sae riẹ oghẹrẹ ohwo nọ Meri ọ ginẹ jọ, u fo nọ ma re go eware sa-sa nọ egagọ buobu a bi wuhrẹ kpahe iẹe họ akotọ. Fikiere, joma kpairoro vrẹ oghẹrẹ sa-sa nọ a bi dhesẹ iẹe evaọ iwoho gbe emema nẹnẹ. U te no ere no, joma gbobọnẹ iwuhrẹ erue nọ a be jọ kẹ Meri ikpedẹ wọhọ “Oni  Ọghẹnẹ” gbe “Ovie-Aye obọ Odhiwu.” Ukpoye, joma tẹrovi ẹme nọ Ebaibol ọ ta kpahe oghẹrẹ ohwo nọ Meri ọ ginẹ jọ. Ma te jọ Ebaibol na ruẹ epanọ Meri o ro dhesẹ nọ o wo ẹrọwọ gbe epanọ ma sae rọ rehọ aro kele iei.

5. (a) Eme ma rẹ sai wuhrẹ no oghẹrẹ nọ Meri o rri uyere Gebriẹl na ze? (b) Uzedhe oware vẹ ma wuhrẹ no oriruo Meri ze?

⁵ Ọrara nọ ọ kpahe Meri na yọ ohwo-akpọ họ. Ẹnjẹle o weze bru rie na, yọ odẹ riẹ Gebriẹl. Nọ o se Meri “ọnọ a ri aro gaga,” ẹme na ọ lẹliẹ Meri “rova gaga,” u te gbei unu oware nọ o soriẹ nọ o ro yere iei ere. (Luk 1:29) Ono o rri rie aro ga te ere? Meri o rẹro nọ ohwo-akpọ ọvuọvo o ti rri rie aro tere he. Rekọ ẹnjẹle na ọ be ta kpahe aruoriwo Jihova Ọghẹnẹ. Dede nọ Meri ọ gwọlọ aruoriwo Ọghẹnẹ, ọ robọ sudu nọ aruoriwo Ọghẹnẹ o te rie obọ no ho. U fo nọ ma rẹ daoma wo aruoriwo Ọghẹnẹ wọhọ epanọ Meri o ru, ukpenọ ma re wo omorro inọ aruoriwo Ọghẹnẹ u te omai obọ no. Ọghẹnẹ o mukpahe ahwo omorro, rekọ o re you je fi obọ họ kẹ iwhrori nọ e be romakpotọ.—Jem. 4:6.

6. Obọdẹ iruo vẹ ẹnjẹle na ọ wha bru Meri ze?

⁶ O gwọlọ nọ Meri ọ rẹ ginẹ romakpotọ keme obọdẹ iruo jọ ẹnjẹle na ọ wha bru ei ze na. Ọ ta kẹe nọ o ti yẹ ọmọ nọ ọ te mai wuzou evaọ akpọ na soso. Gebriẹl ọ ta kẹe nọ: “Ọnowo na Ọghẹnẹ ọ rẹ te kẹe akaba-uvie Devidi Ọsẹ riẹ. Ọ rẹ te ria uvie uwou Jekọp bẹdẹ bẹdẹ; uvie riẹ u re ti wo urere he.” (Luk 1:32, 33) U muẹro nọ Meri ọ riẹ eyaa nọ Ọghẹnẹ ọ ya kẹ Devidi ikpe odu ọvo gbọ nọ i kpemu, inọ ọmọ riẹ jọ o ti su bẹdẹ bẹdẹ. (2 Sam. 7:12, 13) Koyehọ ọmọ riẹ ọ be te jọ Mesaya nọ idibo Ọghẹnẹ a bi rẹro riẹ anwọ ige buobu ze na.

7. (a) Eme onọ nọ Meri ọ nọ na u dhesẹ kpahe iẹe? (b) Eme izoge a rẹ sai wuhrẹ no oriruo Meri ze?

⁷ U te no ere no, ẹnjẹle na ọ ta kẹe nọ a ti se ọmọ na “Ọmọ Oride na.” Kọ ẹvẹ ohwo-akpọ ọ te sai ro yẹ Ọmọ Ọghẹnẹ? Ẹvẹ Meri nọ ọ riẹ ọzae he ọ te sai ro yẹ ọmọ? Josẹf ọ sa riẹ h’otọ no rekọ a re rọo ho. Meri ọ tẹ nọ ẹnjẹle na nọ: “Nọ mẹ riẹ ọzae he na, ẹvẹ onana o rẹ te jọ?” (Luk 1:34) Muẹrohọ  nọ oma o vo Meri hi nọ ọ ta nọ ọ re riẹ ọzae he. Ukpoye, o rri rie nọ oware adhẹẹ. Nẹnẹ, izoge buobu a bi gbe ọfariẹ, yọ a rẹ tubẹ poviẹ otu nọ e gbẹ rrọ kọkọ. Akpọ o gine nwene no. Rekọ Jihova o ri nwene he. (Mal. 3:6) Wọhọ epanọ o jọ evaọ oke Meri na, Jihova o rri ahwo nọ a bi koko izi riẹ ghaghae.—Se Ahwo Hibru 13:4.

8. Ẹvẹ Meri nọ ọ gba ha ọ te sai ro yẹ ọmọ ọgbagba?

⁸ Dede nọ Meri ọ jẹ gọ Ọghẹnẹ, ọ jọ ohwo ọgbagba ha. Nọ o rrọ ere na, kọ ẹvẹ ọ te sai ro yẹ ọmọ ọgbagba? Gebriẹl ọ ta kẹe nọ: “Ẹzi Ẹri na o re ti bru owhẹ tha, ogaga Oride na ọ rẹ te rehọ uwoho ruru owhẹ; fiki ere, ọmọ nọ a re ti yẹ na, a re ti sei Ọrẹri, Ọmọ Ọghẹnẹ.” (Luk 1:35) Otofa ọrẹri họ ẹfuọ, oware nọ o kare epe. Wọhọ epanọ o rrọ, emọ e rẹ reuku sebaẹgba mi esẹgbini rai. Rekọ evaọ onana, Jihova o bi ti ru oware igbunu jọ. O ti kpeze uzuazọ Ọmọ riẹ no odhiwu ze fihọ edhede Meri, ọ vẹ te rehọ ogaga ẹzi ọfuafo riẹ “ruru” ei, onana u ve ti ru nọ ọmọ na ọ gbẹ te rọ reuku uzioraha ha. Kọ Meri ọ rọwo ẹme ẹnjẹle na? Didi ẹme ọ kpahe kẹ ẹnjẹle na?

9. (a) Fikieme avro nọ otujọ a wo kpahe iku Meri na o rọ thọ? (b) Didi imuẹro Gebriẹl ọ kẹ Meri?

⁹ Egba-avro gbe otu iwuhrẹ-egagọ Kristẹndọm jọ a be rọwo ho nnọ aye nọ ọ riẹ ọzae he ọ sai yẹ. Dede nọ a wo eriariẹ gaga, a bi wo otoriẹ oware jọ họ. Oye họ ẹme nọ Gebriẹl ọ ta inọ “oware ovuovo nọ o rẹ bẹ Ọghẹnẹ eruo orọ họ.” (Luk 1:37) Meri ọ rọwo ẹme Gebriẹl na keme o wo ẹrọwọ ziezi. Dede na, orọnikọ ẹme kpobi o re fievahọ họ. Wọhọ epaọ ohwo nọ o wo iroro, Meri ọ gwọlọ oka re u te ti mu ei ẹro. Whaọ Gebriẹl ọ be te ta eware efa nọ e te kẹe imuẹro. Ọ tẹ ta kẹe kpahe Ẹlizabẹt omoni riẹ nọ ọ kpako no, ọnọ ahwo a riẹ anwẹdẹ nnọ ọga. Ọghẹnẹ ọ rọ edhere igbunu ru ei dihọ no.

10. Fikieme ma gbẹ nwani ku ei họ nọ iruo nọ a kẹ Meri na e kare ẹbẹbẹ hayo uye he?

¹⁰ Kọ eme Meri o re ru enẹna? Whaọ a kẹ riẹ iruo no, yọ u mu rie ẹro inọ Ọghẹnẹ o ti ru eware kpobi nọ Gebriẹl ọ ta kẹe na. Ma re du roro inọ iruo nana e lẹliẹ ozọ mu Meri hi, hayo inọ ẹbẹbẹ ọvuọvo o lele i rie he. Kareghẹhọ nọ Josẹf ọ sa riẹ h’otọ. Kọ Josẹf ọ te gbẹ rehọ iẹe nọ ọ tẹ riẹ nọ o dihọ?  Ofariẹ, iruo nọ a kẹ riẹ na okolo iruo ho. Ọ be te wha eva Ọmọ Ọghẹnẹ, ọnọ ọ mae ghare evaọ usu emama Ọghẹnẹ kpobi. O te yẹ ọmọ na no, ọ vẹ te rẹro tei evaọ akpọ omuomu. Okpiruo a ginẹ kẹe na.

11, 12. (a) Ẹvẹ ezae jọ nọ i wo ẹrọwọ a rri iruo nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ rai? (b) Eme ẹme nọ Meri ọ ta kẹ Gebriẹl na u dhesẹ kpahe iẹe?

¹¹ Ebaibol na ọ ta nọ makọ ezae jọ nọ i wo ẹrọwọ dede a siuke kpemu nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ ae iruo. Mosis ọ ta nọ ọ riẹ ẹme ẹta ziezi hi nọ Ọghẹnẹ o vi ei bru Fẹro. (Ọny. 4:10) Nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ Jerimaya iruo, o gu inoma nọ ọyomariẹ “ọmaha” gheghe. (Jeri. 1:6) Yọ Jona ọ dhẹ siọ iruo nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ riẹ ba. (Jona 1:3) Kọ Meri omariẹ?

¹² Eme nọ ọ ta i dhesẹ omaurokpotọ gbe ẹmeoyo, yọ ahwo a gbẹ be kareghẹhọ ae rite inẹnẹ. Ọ ta kẹ Gebriẹl nọ: “Ri, mẹ odibo-ọmọtẹ Ọnowo na; jọ ojọ kẹ omẹ epanọ ẹme ra na ọ rọ.” (Luk 1:38) Odibo-ọmọtẹ họ odibo nọ a rẹ mai rri kpotọ; oware kpobi nọ olori riẹ ọ ta kẹe o re ru. Oghẹrẹ utioye Meri o rri omariẹ evaọ aro Jihova, Olori riẹ. Ọ riẹ nọ uzuazọ riẹ o rrọ Ọghẹnẹ obọ, nnọ Ọghẹnẹ ọ rẹ siọ ahwo nọ a romakpotọ kẹe ba ha, ọ tẹ jẹ riẹ nọ Ọghẹnẹ ọ te ghale iẹe nọ ọ tẹ dawo ẹgba riẹ kpobi evaọ iruo ilogbo nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ riẹ na.—Ol. 18:25.

13. Otẹrọnọ oware jọ nọ Ọghẹnẹ ọ vuẹ omai nọ ma ru o rrọ bẹbẹ, ẹvẹ oriruo Meri o sai ro fi obọ họ kẹ omai?

¹³ Ẹsejọ Ọghẹnẹ ọ rẹ kẹ omai iruo nọ ma re roro nọ ma sai ru hu. Ghele na, Ọghẹnẹ ọ jọ Ebaibol na vuẹ omai oware nọ u ro fo nọ ma fi eva mai kpobi họ iẹe wọhọ epanọ Meri o ru na. (Itẹ 3:5, 6) Kọ ma ti ru ere? Ma te ru ere, ọ te ghale omai, yọ onana u ti ru nọ ma ti ro fievahọ iẹe viere.

14, 15. (a) Didi erere Meri o wo nọ o weze bru Ẹlizabẹt avọ Zekaraya? (b) Eme ma wuhrẹ kpahe Meri rono eme riẹ nọ e rrọ Luk 1:46-55 na ze?

¹⁴ Ẹme nọ Gebriẹl ọ ta kpahe Ẹlizabẹt na u wuzou gaga kẹ Meri. Ẹlizabẹt họ aye nọ ọ te mai wo otoriẹ oware nọ Meri ọ rẹriẹ ovao dhe na. Meri ọ tẹ ruọ edhere ovovẹrẹ kpobọ Juda nọ o jọ ẹwho ugbehru, erẹ nọ o te rehọ edẹ esa hayo ene. Nọ ọ nwane ruọ uwou Ẹlizabẹt avọ Zekaraya ozerẹ na, Jihova ọ  tẹ kẹ Meri imuẹro ilogbo efa nọ o lẹliẹ ẹrọwọ riẹ ga viere. Nọ Ẹlizabẹt o yo urru Meri nọ o yere i rie, ọmọ nọ ọ rrọ eva Ẹlizabẹt ọ tẹ nwani duola avọ oghọghọ. Ẹzi ọfuafo ọ tẹ ruọ Ẹlizabẹt oma, o te se Meri “oni Ọnowo mẹ.” Ọghẹnẹ o ru Ẹlizabẹt riẹ no nọ ọmọ nọ Meri o ti yẹ na ọ te jọ Mesaya na, Olori riẹ. Ofariẹ, ẹzi na ọ kpọ Ẹlizabẹt jiri Meri kẹ ẹmeoyo riẹ, inọ: “Oghale u te aye ọyena, ọnọ ọ rọwo.” (Luk 1:39-45) Ẹhẹ, eware kpobi nọ Jihova ọ ta kẹ Meri na i ti rugba.

¹⁵ Kẹsena Meri ọ tẹ ta ẹme, yọ a kere i rai fihọ Ebaibol na kẹ omai. (Se Luk 1:46-55.) Eme nana họ eme Meri nọ e mai theri evaọ Ebaibol na, yọ i dhesẹ eware buobu kpahe oghẹrẹ  ohwo nọ ọ rrọ. Eme riẹ i dhesẹ nọ o wo edẹro keme ọ jarai jiri Jihova nọ ọ rọ salọ iẹe re ọ jọ oni Mesaya na. Eme riẹ i ru omai riẹ nọ o fi eva riẹ kpobi họ Jihova, keme ọ ta nọ Jihova o re hrẹ otu omoya gbe enọ i wo ogaga kpotọ, o ve fi obọ họ kẹ iruori gbe iyogbere nọ e be gọe. Eme nọ Meri ọ ta i te je dhesẹ epanọ Meri o wo eriariẹ Ọghẹnẹ te. Nọ a kele unuẹse nọ Meri ọ ta ẹme fodẹ Ikereakere Hibru na, o vrẹ udhẹse. *

16, 17. (a) Didi uruemu Meri avọ ọmọzae riẹ a dhesẹ nọ u fo nọ ma rẹ rọ aro kele? (b) Eme iku Meri avọ Ẹlizabẹt na e kareghẹhọ omai?

¹⁶ O rrọ vevẹ nọ Meri ọ jẹ hai roro didi kpahe Ẹme Ọghẹnẹ. Ghele na, ọ romakpotọ, ọ jẹ hae ta ẹme no Ikereakere na ze viukpenọ ọ rẹ ta orọ obọriẹ. Epọvo na ọmọ nọ ọ riẹe eva na o ti ru re, ọ ta uwhremu na nọ: “Ewuhrẹ mẹ ọ rọ ọrobọ mẹ hẹ, rekọ ọrọ ọnọ o vi omẹ.” (Jọn 7:16) U fo re ma nọ oma mai nọ: ‘Kọ me rri Ẹme Ọghẹnẹ ghare tere? Manikọ eme obọmẹ gbe iwuhrẹ obọmẹ e mae were omẹ?’ Rọkẹ Meri, Ẹme Ọghẹnẹ o wuzou vi orọ obọriẹ.

¹⁷ Meri ọ jọ kugbe Ẹlizabẹt oware wọhọ emerae esa, yọ aimava a rehọ oke nana tuduhọ ohwohwo awọ. (Luk 1:56) Iku Ebaibol nana e kareghẹhọ omai epanọ emamọ egbẹnyusu i woma te. Nọ ma tẹ be nyusu kugbe ahwo nọ a gine you Jihova, ma ti si kẹle Ọghẹnẹ ziezi. (Itẹ 13:20) Oke u te no nọ Meri o re ro zihe kpo. Kọ eme Josẹf ọ te ta nọ ọ tẹ riẹ nọ o dihọ?

18. Didi ẹme Meri ọ vuẹ Josẹf, kọ eme o ru?

¹⁸ Meri ọ gwọlọ hẹrẹ bẹsenọ eva nọ o dihọ na e rẹ rro via no ho re ọ tẹ te vuẹ Josẹf. Ọ gwọlọ vuẹe ababọ okioraha. Taure ọ tẹ te vuẹe, ẹsejọhọ ọ jẹ ruawa oghẹrẹ nọ Josẹf, ọzae nọ o wo ẹrọwọ avọ ozodhẹ Ọghẹnẹ na o ti rri ẹme na. Ghele na, ọ vuẹ Josẹf eware kpobi nọ e via. Ababọ avro, oware na o kẹ Josẹf uye gaga. Josẹf ọ gwọlọ vro ẹme ọmọtẹ nana nọ o you na ha, rekọ o wọhọ nọ o bi lele ọzae ọfa. Ebaibol na ọ vuẹ omai oware nọ o je roro ho nọ Meri ọ ta ẹme na kẹe no. Rekọ iku na e vuẹ omai nọ Josẹf ọ jiroro nọ ọ rẹ siẹe, keme evaọ oke yena, nọ ọzae ọ tẹ sa ọmọtẹ h’otọ, a rẹ rehọ iẹe nọ ọ  rehọ ọmọtẹ na no. Rekọ ọ gwọlọ nọ amọfa a riẹ hẹ keme o te wha omovuọ gbe uye sei, fikiere ọ tẹ jiroro nọ ọ rẹ lẹlẹ siẹe. (Mat. 1:18, 19) Ababọ avro, o da Meri gaga nọ ọ ruẹ epanọ oware nana o be kẹ ọzae owowou nana uye te. Ghele na, Meri ọ dheva kẹ Josẹf ho.

19. Oghẹrẹ vẹ Jihova o ro fi obọ họ kẹ Josẹf riẹ oware nọ u fo nọ o re ru?

¹⁹ Jihova o fi obọ họ kẹ Josẹf riẹ oware nọ u fo nọ o re ru. Ẹnjẹle Ọghẹnẹ ọ vuẹ Josẹf evaọ ewezẹ nọ Meri o gine di eva na họ evaọ edhere igbunu. Onana u ru udu te Josẹf otọ. Kẹsena Josẹf o te ru oware nọ Meri o ru no anwẹdẹ, o ru oware nọ Jihova ọ gwọlọ nọ o ru. Ọ rehọ Meri, ọ tẹ jẹ ruẹrẹ oma kpahe re ọ rẹrote Ọmọ Jihova.—Mat. 1:20-24.

20, 21. Eme ahwo nọ a rọo no gbe enọ e be jiroro orọo a re wuhrẹ mi Meri avọ Josẹf?

²⁰ U fo re ahwo nọ a rọo no gbe enọ e be jiroro orọo a wuhrẹ mi imava nana nọ e rria ikpe idu ivẹ (2,000) nọ i kpemu na. Nọ Josẹf ọ be ruẹ aye riẹ nọ ọ be rẹrote ọmọ na, u muẹro nọ eva e jẹ were iẹe nọ ẹnjẹle Jihova ọ vuẹ riẹ oware nọ o re ru. Onana u wuhrẹ Josẹf epanọ u wuzou te re a rẹroso Jihova nọ ohwo ọ tẹ be jẹ iroro ilogbo. (Ol. 37:5; Itẹ 18:13) U muẹro nọ ọ jẹ romatotọ jiroro, yọ o je dhesẹ ẹwo evaọ uviuwou na.

²¹ U te no ere no, eme ma rẹ sai wuhrẹ mi Meri nọ ọ rọwo nọ ọ rẹ rehọ Josẹf? Dede nọ Josẹf ọ vro ẹme riẹ evaọ oke ọsosuọ, Meri ọ rọ odiri hẹrẹ re Josẹf nọ ọ be te jọ ọnọ o wuzou uviuwou na ọ jiroro onọ a re ru. Meri o vuhu onana mu, yọ ere ọvona u fo nọ eyae Ileleikristi nẹnẹ a re ru re. U te no ere no, eware nọ e via na i ru Josẹf avọ Meri vuhumu nọ o roja gaga re ọzae avọ aye a hae ta ẹme kugbe ziezi.—Se Itẹ 15:22.

22. Ẹvẹ ma sae rọ ta nọ orọo Josẹf avọ Meri u muhọ ziezi, kọ eghale vẹ i ti te ai?

²² Meri avọ Josẹf a riẹ orọo rai muhọ ziezi. Aimava a you Jihova Ọghẹnẹ vi oware ofa kpobi, a tẹ jẹ gwọlọ nọ a re ru ei eva were. Evaọ uzẹme, eghale buobu i ti te ai evaọ obaro, a te je wo iruo ilogbo nọ a ti ru. A be te yọrọ Jesu, ọnọ ọ te jọ ohwo nọ a mae riẹ nọ ọ rria akpọ na no.