1, 2. (a) Fikieme eva e gbẹ jẹ rọ were Hana ha nọ ọ jẹ ruẹrẹ oma kpahe kẹ erẹ na? (b) Eme ma rẹ sai wuhrẹ no iku Hana ze?

HANA ọ be ruẹrẹ oma kpahe kẹ erẹ na, yọ ọ be daoma re ọ siọ ebẹbẹ riẹ ba eroro kpahe. U fo nọ erẹ nana o rẹ kẹe evawere; kukpe kukpe Ẹlkena ọ rẹ wha uviuwou riẹ soso kpohọ uwou-egagọ nọ o rrọ obọ Shailo nyae gọ Ọghẹnẹ. Jihova ọ gwọlọ nọ idibo riẹ a rẹ wereva etoke yena. (Se Iziewariẹ 16:15.) Ababọ avro, ehaa nana e were Hana no emaha ze. Rekọ eware i nwene kẹe gaga no enẹna.

² O wo ọzae nọ o you rie gaga. Rekọ Ẹlkena o wo aye ọfa. Odẹ aye na Pẹnina, yọ o wọhọ nọ ọ gwọlọ ru akpọ bẹ Hana. Pẹnina ọ jẹ hai ru re eva e dha Hana kukpe kukpe nọ a te bi kpohọ ehaa nana. Evaọ oghẹrẹ vẹ? Maero na, ẹvẹ ẹrọwọ nọ Hana o fihọ Jihova u ro fi obọ họ kẹe thihakọ ebẹbẹ nana? Nọ ebẹbẹ i te bi mi owhẹ evawere ra, iku Hana i ti fi obọ họ kẹ owhẹ thihakọ.

3, 4. Ebẹbẹ ilogbo ivẹ vẹ Hana o wo, kọ fikieme e rọ jọ oware uweri kẹe?

³ Ebaibol na ọ fodẹ ebẹbẹ ilogbo ivẹ jọ nọ Hana o wo. Yọ u wo oware ovuovo nọ ọ rẹ sai ru kpahe ebẹbẹ ivẹ na ha. Orọ ọsosuọ, ọzae riẹ o wo aye ọfa, yọ ovruvrẹ riẹ na o mukpahe iẹe. Orọ avivẹ, o wo ọmọ họ. Onana yọ ẹbẹbẹ kẹ aye nọ ọ gwọlọ nọ o re yẹ ọmọ; rekọ evaọ oke yena, o jọ oware uweri ulogbo rọkẹ aye nọ o ri yẹ ọmọ họ. Uviuwou kpobi o gwọlọ emọ re odẹ uviuwou na o seba evru. O jọ oware omovuọ gaga kẹ ohwo nọ o yẹ ọmọ họ.

⁴ Ẹsejọhọ Hana ọ hae te sai thihakọ ebẹbẹ nana o gbẹ rrọ Pẹnina ha. Orọo ivruvrẹ yọ emamọ oware vievie he. Etẹe whọ rẹ jọ ruẹ egrẹ, omagbẹre, gbe idhọvẹ. Orọo ivruvrẹ u wo ohẹriẹ gaga no orọo ọzae ọvo avọ aye ọvo nọ Ọghẹnẹ ọ to họ  evaọ ogba Idẹn. (Emu. 2:24) Fikiere Ebaibol na ọ ta ẹme ezi kpahe orọo ivruvrẹ hẹ, yọ ebẹbẹ nọ e jọ uviuwou Ẹlkena i dhesẹ nọ orọo ivruvrẹ u woma vievie he.

5. Fikieme Pẹnina ọ rọ gwọlọ nọ Hana ọ rẹ ruẹ uye, kọ ẹvẹ o ro ru eva dhae?

⁵ Hana họ aye nọ Ẹlkena ọ mai you. Ikuigbe ahwo Ju i dhesẹ nọ Hana ọ kake rọo, kẹsena nọ ikpe jọ e vrẹ no, ọ tẹ rọo Pẹnina. Te iku na e rrọ uzẹme hayo ọrue, Pẹnina ọ jẹ re Hana ihri, yọ o je ru akpọ bẹe gaga. Fikinọ Pẹnina o yẹ emọ o je ro ru onana. Nọ emọ riẹ i bi bu na, yọ omorro riẹ o be ga họ. Ukpenọ Pẹnina ọ re ohrọ riẹ jẹ sasa iẹe oma, o te je ru re o da Hana gaga. Ebaibol na ọ ta nọ Pẹnina ọ jẹ “hẹ kpọ e eva, hẹ wọviẹe,” re eva e ruẹse dha Hana. (1 Sam. 1:6) Pẹnina o keke aro fihọ je ru onana. Ọ gwọlọ ru Hana oware odada, yọ ere o gine ru.

6, 7. (a) Dede nọ Ẹlkena ọ jẹ daoma sasa Hana oma, eme ma sae ta nọ o wha riẹ ze nọ Hana o gbe ro gbiku na kpobi kẹe he? (b) Kọ fikinọ eva e jẹ dha Jihova kpahe Hana jabọ nọ o gbe ro yẹ ọmọ họ? Ru ei vẹ. (Rri oruvẹ-obotọ na.)

⁶ Uvẹ nọ Pẹnina o re ro ru eva dha Hana o jẹ hai rovie evaọ okenọ a re ro kpohọ obọ Shailo kukpe kukpe na. Ẹlkena ọ jẹ hae ghale abọjọ eware nọ o ro dhe idhe kẹ Jihova na rọkẹ “emezae gbe emetẹ” Pẹnina kpobi. Rekọ Ẹlkena ọ vẹ kẹ Hana oyoyou riẹ na ọbọdẹ ẹkẹ. Ihri-eriọ i ve ru nọ Pẹnina o re ro mu Hana họ ẹwọviẹ te epanọ o re ro muhọ ẹviẹ jẹ siọ emu ba ẹre. Ẹlkena o te muẹrohọ nọ Hana aye oyoyou riẹ na ọ be viẹ yọ ọ be re emu hu, ọ tẹ be bọe ga. Ẹlkena ọ tẹ nọe nọ: “Hana, eme whọ jẹ be viẹ? Gbe eme whọ gbẹ be re emu hu? Eme uweli o jẹ vọ eva ra? Kọ me gbe viọ emezae ikpe kẹ owhẹ?”​—1 Sam. 1:4-8.

⁷ Ẹlkena ọ riẹ ru nọ o ro muẹrohọ nọ ọmọ nọ Hana o yẹ hẹ na o be wha uweri sei na. Yọ eme ọ uduotahawọ nana nọ Ẹlkena ọ ta kẹe na e bọ riẹ ga. * Rekọ Ẹlkena ọ ta kpahe ẹwọviẹ Pẹnina ha, yọ iku Ebaibol na i dhesẹ nọ Hana ọ ta kẹe he. Ẹsejọhọ  Hana o roro nọ ọ tẹ vuẹ ọzae riẹ kpahe ovruvrẹ riẹ, ẹwọviẹ na ọ te ga viere. Kọ Ẹlkena ọ sai gine ru oware jọ kpahe oware nọ o be via na? Kọ o te ru oware jọ, onana u ti gbe ru nọ Pẹnina avọ emọ riẹ gbe idibo riẹ a ti ro mukpahe Hana viere je ru akpọ bẹe ga? Onana u ti ru nọ ọkora riẹ ọ te rọ ga.

8. Nọ amọfa a te bi mukpahe owhẹ hayo kienyẹ owhẹ, fikieme o rẹ rọ k’owhẹ evawere nọ whọ tẹ kareghẹhọ nnọ Jihova yọ Ọghẹnẹ uvioziẹ?

⁸ O tẹ make rọnọ Ẹlkena ọ riẹ kpahe ẹwọviẹ Pẹnina na ha, Jihova ọ riẹ. Ebaibol na ọ ta nọ Jihova ọ ruẹ oware kpobi nọ o jẹ via, yọ onana o rrọ unuovẹvẹ kẹ omai nọ Jihova ọ be ruẹ ohwo kpobi nọ ọ rẹ re ihri hayo mukpahe amọfa. Rekọ nọ ma tẹ rrọ dhedhẹ wọhọ Hana, ma rẹ sai wo imuẹro nọ Ọghẹnẹ uvioziẹ na ọ te kpọ okienyẹ kpobi vi evaọ ẹruoke riẹ. (Se Iziewariẹ 32:4.) Ẹsejọhọ Hana ọ riẹ onana, oyejabọ nọ o ro bo bru Jihova kẹ obufihọ na.

9. Eme ma rẹ sai wuhrẹ no uruemu Hana ze nọ o ro kpobọ Shailo dede nọ ọ riẹ epanọ ovruvrẹ riẹ o ti ru?

⁹ Irioke frifri, ahwo uviuwou na kpobi te emaha na, a be ruẹrẹ oma kpahe kẹ erẹ na. A be wọ re a kpobọ Shailo, yọ erẹ na o te rehọ uviuwou na soso vrẹ emaele 20 nọ a te rọ nya ikpehru Ifremu. * Ẹdẹ ọvo hayo edẹ ivẹ a te rọ rehọ owotọ nyate obei. Hana ọ riẹ epanọ ovruvrẹ riẹ o ti ru. Rekọ onana o whaha Hana erẹ na ha. Ọ rọ enẹ fi emamọ oriruo họ otọ kẹ idibo Ọghẹnẹ kpobi nẹnẹ. Ma rẹ kuvẹ vievie he re ekpehre uruemu amọfa o whaha omai egagọ Jihova. Nọ ma tẹ kuvẹ re uruemu amọfa o whaha omai, ma ti wo uduotahawọ nọ ma re ro thihakọ ẹbẹbẹ na ha.

10, 11. (a) Fikieme Hana o ro kpohọ obọ etẹmpol na nọ uvẹ na o nwani rovie? (b) Oghẹrẹ vẹ Hana o ro rovie eva riẹ kpobi kẹ Ọsẹ obọ odhiwu riẹ?

¹⁰ Nọ uviuwou na o nya edhere igbehru na okpẹdoke soso no, a tẹ te kẹle Shailo. Ẹwho na ọ rrọ ehru ukpehru, yọ ikpehru efa e wariẹ e riẹ họ. Nọ a rrọ edhere na, ẹsejọhọ Hana o bi roro kpahe ẹme nọ ọ te ta kẹ Jihova evaọ olẹ. Nọ uviuwou na u te Shailo no, a tẹ re emu. Nọ uvẹ o nwani rovie, Hana ọ tẹ nya se ae ba kpohọ obọ etẹmpol Jihova. Ilai, Ozerẹ Okpehru na ọ jọ etẹe, yọ ọ keria kẹle unuẹthẹ na. Rekọ Hana ọ riẹ nọ Ilai ọ rrọ etẹe he, keme udu riẹ kpobi o rrọ olẹ nọ ọ be lẹ  se Jihova. O wo imuẹro nọ Jihova o ti yo olẹ nọ ọ be lẹ sei evaọ etẹmpol na. O tẹ make rọnọ ohwo ọvo ọ riẹ ẹbẹbẹ riẹ hẹ, Jihova Ọsẹ obọ odhiwu riẹ ọ riẹ. Uweri nọ o jariẹ udu o ga te epanọ o ro muhọ ẹviẹ.

¹¹ Nọ Hana o bi si igbi oviẹ na, yọ ọ be jọ udu riẹ lẹ se Jihova. Igbenu riẹ i bi nuhu nọ ọ be daoma ta ẹme na. Ọ lẹ kri gaga, be ta eva riẹ kpobi kẹ Ọsẹ obọ odhiwu riẹ. Hana ọ lẹ se Ọghẹnẹ re ọ kẹe ọmọ. Ọ tẹ jẹ fodẹ oware nọ ọ te kẹ Jihova nọ o te yo olẹ riẹ. Ọ ya eyaa kẹ Jihova nọ o te yẹ ọmọzae, ọ te rọ ọmọ na kẹe re ọ gọe evaọ edẹ uzuazọ riẹ kpobi.—1 Sam. 1:9-11.

12. Wọhọ epanọ oriruo Hana u dhesẹ, eme u fo nọ ma rẹ kareghẹhọ nọ ma tẹ be lẹ?

¹² Idibo Ọghẹnẹ kpobi a rẹ sai wuhrẹ oware jọ no olẹ Hana na ze. Jihova ọ gwọlọ nọ ma lẹ sei, ọ gwọlọ nọ ma ta eva mai kpobi kẹe wọhọ epanọ ọmọ ọ rẹ ta eva riẹ kẹ ọsẹ oyoyou riẹ na. (Se Olezi 62:8; 1 Ahwo Tẹsalonika 5:17.) Pita ukọ na o kere eme uduotahawọ nana kpahe olẹ: “Fi iroro ejẹ ra kpobi kpahe iẹ keme ọye ọ be sẹro ra.”—1 Pita 5:7.

13, 14. (a) Eme Ilai o roro nọ o jẹ lẹliẹ igbenu Hana nuhu? (b) Ẹvẹ uyo nọ Hana ọ kẹ Ilai na o rọ rrọ emamọ oriruo kẹ omai?

¹³ Rekọ ahwo-akpọ a wo ọdawẹ wọhọ Jihova ha. Nọ Hana ọ be viẹ yọ ọ be lẹ na, o te yo uvo ohwo jọ. Ohwo na họ Ilai, ozerẹ okpehru na, ọnọ o bi rri rie anwọ ẹsiẹ nọ ọ be lẹ na. Ọ tẹ ta kẹe nọ: “Ẹvẹ udi u re mu owhẹ kri te? Se udi-oda ra na ba.” Ilai o muẹrohọ igbenu riẹ nọ i bi nuhu, irui oviẹ riẹ, gbe igo-oviẹ nọ o bi si. Ukpenọ ọ nọe oware nọ o be kẹe uye, ọ tẹ nwani ku ei họ nọ Hana ọ da idi no.—1 Sam. 1:12-14.

¹⁴ Ababọ avro, ẹme nana nọ ozerẹ okpehru na ọ ta kẹ Hana na o da riẹ gaga, maero fiki uweri nọ o vọ riẹ udu gbe ọkwa ohwo nọ ọ ta ẹme na kẹe. Ghele na, Hana o fi emamọ oriruo h’otọ evaọ onana. Ọ kuvẹ hẹ re sebaẹgba omọfa o whaha iẹe egagọ Jihova. Ọ kẹ Ilai uyo avọ adhẹẹ, ọ tẹ jẹ fodẹ oware nọ o be kẹe uye. Nọ Ilai ọ riẹ nọ ọ ta thọ no, ọ tẹ rọ uvo uwowolẹ ta kẹe nọ: “Nya avọ udhedhẹ, Ọghẹnẹ Izrẹl ọ kẹ owhẹ ayare ra nọ whọ yare riẹ na.”—1 Sam. 1:15-17.

15, 16. (a) Eme o no rie ze nọ Hana o rovie eva riẹ kẹ Jihova evaọ olẹ jẹ gọe evaọ etẹmpol riẹ no? (b) Ẹvẹ ma sai ro lele oriruo Hana nọ ebẹbẹ i te bi tunyẹ omai?

¹⁵ Eme o no rie ze nọ Hana o rovie eva riẹ kẹ Jihova evaọ olẹ jẹ gọe evaọ etẹmpol riẹ no? Ebaibol na ọ ta nọ: “Kẹsena  aye na o te kpo nya e re emu, o gbe mu ovao họ ofa ha.” (1 Sam. 1:18) The Jerusalem Bible o fa oria nana nọ: “Ọ tẹ sasa ovao.” Udu u te te Hana otọ. Ọ wọ owha ogbẹgbẹdẹ nọ o jariẹ uzou kẹ Ọsẹ obọ odhiwu riẹ no, ọnọ o wo ogaga nọ o rro thesiwa. (Se Olezi 55:22.) Kọ ẹbẹbẹ jọ ọ riẹ nọ ọ rro vi Jihova? Ijo, vievie. Ẹbẹbẹ ọvo ọ rẹ rro vi Jihova bẹdẹ bẹdẹ hẹ.

¹⁶ Nọ ebẹbẹ i te bi tunyẹ omai wọhọ owha nọ o gbẹdẹ vi omai oma, u fo nọ ma rẹ rọ aro kele Hana, ma vẹ ta eva mai kpobi kẹ Jihova, ọnọ Ebaibol na o se “ọnọ o re yo elẹ” na. (Ol. 65:2) Nọ ma tẹ lẹ sei avọ imuẹro nọ o ti yo olẹ mai, ma te ruẹ nọ “udhedhẹ Ọghẹnẹ nọ uvi eriariẹ kpobi” na u ti si uweri no omai oma.—Fil. 4:6, 7.

17, 18. (a) Ẹvẹ Ẹlkena o ro dhesẹ nọ ọ whobọhọ eyaa nọ Hana ọ ya na? (b) Ẹvẹ ma sae rọ ta nọ ẹwọviẹ Pẹnina ọ gbẹ jẹ da Hana ha?

¹⁷ Okiokiọ riẹ, Hana avọ Ẹlkena a te zihe kpohọ obọ etẹmpol na. U muẹro nọ Hana ọ vuẹ ọzae riẹ kpahe oware nọ ọ yare mi Ọghẹnẹ gbe eyaa nọ ọ ya na, keme Uzi Mosis na o ta nọ otẹrọnọ aye ọ jọ emu ọzae riẹ ya eyaa jọ, ọzae na o wo udu nọ ọ rẹ rọ rẹriẹ eyaa na. (Ik. 30:10-15) Rekọ Elkena o ru ere vievie he. Ukpoye, avọ Hana a gọ Jihova evaọ uwou-egagọ na, kẹsena a te zihe kpobọ ẹwho rai.

¹⁸ Kọ oke vẹ Pẹnina o ro muẹrohọ nọ Hana ọ gbẹ be daezọ ẹwọviẹ riẹ hẹ? Iku na e ta ha, rekọ o rrọ vẹvẹ nọ eva e gbẹ jẹ dha Hana ha keme Ebaibol ọ ta nọ ‘o gbe mu ovao họ ofa ha.’ Pẹnina ọ tẹ te riẹ nọ ẹwọviẹ riẹ ọ gbẹ be da Hana ha. Ebaibol na ọ gbẹ fodẹ Pẹnina viere he.

19. Didi oghale u te Hana, kọ ẹvẹ o ro dhesẹ nọ ọ riẹ obonọ oghale na u no ze?

¹⁹ Nọ oke o be nyaharo na, evawere Hana e tẹ ga viere. Hana o te ti dihọ. Nọ eva e be were iẹe na yọ ọ be kareghẹhọ obonọ oghale nana u no ze. Hana o te ti yẹ ọmọzae, o te se odẹ riẹ Samuẹle, onọ otofa riẹ o rrọ “Odẹ Ọghẹnẹ,” yọ onana u dhesẹ nọ u fo re ma se odẹ Jihova wọhọ epanọ Hana o ru. Ukpe yena, Hana o lele Ẹlkena avọ ahwo uviuwou na nọ i kiọkọ kpohọ obọ Shailo ho. Ọ jọ uwou rẹrote ọmọ na ikpe esa, bẹsenọ o ro bru rie evie no. Kẹsena ọ tẹ ruẹrẹ udu riẹ kpahe kẹ ẹdẹ nọ o ti ro si obọ no ọmọ oyoyou riẹ na.

20. Ẹvẹ Hana avọ Ẹlkena a ro ru eyaa nọ a ya kẹ Jihova gba?

²⁰ Ma riẹ nọ o jọ bẹbẹ kẹ Hana re o siobọno ọmọ riẹ na.  Ọ riẹ nọ a te rẹrote Samuẹle ziezi, yọ ẹsejọhọ eyae nọ e jẹ jọ etẹmpol na ru iruo họ enọ e te rẹro tei. Rekọ Samuẹle ọ gbẹ jọ ọmaha, yọ o rẹ jọ bẹbẹ gaga kẹ oni re o siobọno ọmọ ọboba riẹ. Ghele na, Hana avọ Ẹlkena a rọ ọmọ na ziọ uwou-egagọ na, yọ orọnikọ a gba rai họ ru onana ha. Nọ a dhe idhe kẹ Ọghẹnẹ evaọ obọ Shailo no, a tẹ rọ Samuẹle kẹ Ilai, yọ onana o kareghẹhọ Ilai eyaa nọ Hana ọ ya kẹ Jihova ikpe esa nọ i kpemu.

21. Ẹvẹ olẹ nọ Hana ọ lẹ na u ro dhesẹ nọ o fievahọ Jihova gaga? (Rri ẹkpẹti na “ Obọdẹ Elẹ Ivẹ Jọ.”)

²¹ Hana ọ tẹ lẹ se Ọghẹnẹ, yọ Ọghẹnẹ ọ kuvẹ re a kere olẹ nana fihọ Ebaibol na. Nọ who te se eme riẹ nọ e rrọ obe 1 Samuẹle 2:1-10 na, whọ te ruẹ nọ o gine fievahọ Jihova gaga. O jiri Jihova rọkẹ ẹgba riẹ nọ o re ro hrẹ otu omorro kpotọ, kpare enọ a bi kienyẹ kpehru, gbe ẹgba nọ o re ro kpe hayo siwi ahwo. O jiri Jihova rọkẹ oruaro riẹ, uvi-ẹdhoguo riẹ, gbe ọriẹruo riẹ. Oyejabọ nọ Hana ọ rọ ta nọ: “Utho nọ o wọhọ Ọghẹnẹ mai o rọ họ.” Ma rẹ sai fievahọ Jihova keme o re nwene he, yọ ọ rrọ oria adhẹzọ kẹ ahwo nọ a bi kienyẹ gbe ahwo kpobi nọ a bo sei rọkẹ obufihọ.

22, 23. (a) Ẹvẹ ma sae rọ ta nọ Samuẹle ọ riẹ nọ ọsẹgboni riẹ a you rie? (b) Ẹvẹ Jihova ọ rọ wariẹ ghale Hana?

²² Samuẹle o wo emamọ oni, ọnọ o fi eva riẹ kpobi họ Jihova. Dede nọ o te dae gaga nọ oni riẹ ọ rrọ kugbei hi, ọ riẹ nọ ọ thọrọ oni riẹ ẹro vievie he. Kukpe kukpe nọ oni riẹ ọ ziọ obọ Shailo, ọ rẹ wha ewu sei, onọ o re ro ru iruo evaọ etẹmpol na. Hana ọvo ọ jẹ hae rọ  obọ riẹ ko ewu na, onọ u dhesẹ nọ o you ọmọ riẹ na gaga. (Se 1 Samuẹle 2:19.) Dae rehọ iẹe nọ whọ rọ etẹe nọ Hana o bi ku ewu na họ ọmọ riẹ na, be ruẹrẹ ewu na họ iẹe oma, jẹ be tuduhọ iẹe awọ. Eva e were Samuẹle gaga nọ o ro wo oni otiọye, yọ o yeri emamọ uzuazọ nọ o wha erere se ọsẹgboni riẹ gbe ahwo Izrẹl kpobi.

²³ Hana ọ thọrọ Jihova ẹro gbe he. Jihova ọ ghale riẹ, keme ọ wariẹ yẹ emọ isoi efa kẹ Ẹlkena. (1 Sam. 2:21) Ẹsejọhọ oghale nọ o mae rro nọ Hana o wo họ usu okpekpe nọ o wo kugbe Jihova, onọ u je dhe ẹgẹga. Jọ oghale utioye u te owhẹ re nọ whọ be daoma rọ aro kele ẹrọwọ Hana na.