1, 2. Eme u muẹro nọ Pita o je rẹro riẹ okenọ Jesu ọ jẹ kẹ ovuẹ evaọ Kapaniọm, rekọ eme ọ via?

PITA o bi rri ovao ahwo nọ Jesu ọ be ta ẹme kẹ na. A rrọ eva uwou-egagọ, obọ Kapaniọm. Ẹwho nana nọ ọ rrọ unueri Abade Galili na Pita ọ be rria; etenẹ ọ be jọ kọ okọ iye-ikpe riẹ, yọ etenẹ imoni riẹ, egbẹnyusu riẹ buobu, gbe ahwo nọ a gbẹ rrọ okọ a be rria re. U muẹro nọ Pita o je roro nọ ahwo ẹwho Kapaniọm a ti vuhu Jesu mu inọ ọye họ Mesaya na jẹ rọ evawere gaviezọ kẹ iwuhrẹ riẹ wọhọ epanọ ọyomariẹ o bi ru na. Rekọ ahwo na a ru ere he.

² Ibuobu rai a gbẹ be gaviezọ họ. Ejọ rai i te muhọ ẹgo inọ eware nọ Jesu o bi wuhrẹ na e gba ha. Oware nọ o mae tubẹ kẹ Pita uye họ, oghẹrẹ nọ ilele Jesu jọ dede a bi ru. A gbe wo evawere gbe ọwhọ kpahe uzẹme nọ Jesu o bi wuhrẹ ae na ha. Obọnana, a mu ovao họ yọ eva e be dhae. Ejọ e tubẹ ta nọ Jesu ọ be ta eme aghọ. A gbẹ rọwo gaviezọ họ, a te no uwou-egagọ na jẹ hẹriẹ usu no Jesu.—Se Jọn 6:60, 66.

3. Eme ẹrọwọ Pita o fi obọ họ kẹe ru unuẹse buobu?

³ O jọ etoke ẹbẹbẹ kẹ Pita gbe ikọ nọ i kiọkọ. Pita o wo otoriẹ eme jọ nọ Jesu ọ jẹ ta ẹdẹ yena ha. Ẹsejọhọ Pita o vuhumu nọ ahwo na a gbe rri eme Jesu na kokodo ho, a rẹ sai gine rri rai thọ. Eme Pita o ti ru? Onana họ orọ ọsosuọ họ nọ Pita ọ rẹ rọ salọ sọ ọ te talamu Olori riẹ, yọ onana o te jọ orọ urere gbe he. Joma ruẹ oghẹrẹ nọ ẹrọwọ Pita o ro fi obọ họ kẹe lele Jesu ghelọ edawọ nọ i te rie.

4, 5. Ẹvẹ Jesu o ro ru eware nọ ahwo a rẹro rai hi?

⁴ Eme nọ Jesu ọ jẹ ta gbe eware nọ o je ru e jẹ hai gbe Pita unu. Ẹsibuobu Olori riẹ ọ jẹ hae ta ẹme hayo ru eware  nọ ahwo a rẹro rai hi. Evaọ ẹdẹ nọ o kpemu na, Jesu ọ rehọ edhere igbunu ko idu ahwo buobu. Fikiere ahwo na a tẹ gwọlọ nọ a rẹ rọ Jesu mu ovie. Rekọ oware nọ o ru u gbe ahwo buobu unu, o si oma rehọ jẹ ta kẹ ilele riẹ nọ a ruọ okọ re a bi rri obọ Kapaniọm. Nọ ilele na a rrọ abade bi okọ evaọ aso na, Jesu ọ tẹ wariẹ ru oware igbunu ọfa, ọ jọ ehru Abade Galili nọ ẹkporo ọ vọ na jẹ nya, o te je wuhrẹ Pita epanọ u wuzou te re o wo ẹrọwọ.

⁵ Okiokiọ riẹ a tẹ ruẹ nọ ogbotu ahwo na a nya orọ okpa bru ai ze. Rekọ a jẹ nya bru Jesu re ọ wariẹ rọ edhere igbunu kẹ ae emu, orọnikọ re a gaviezọ kẹ eware nọ o bi wuhrẹ hẹ. Jesu ọ whọku ai fiki uvou-uthei rai. (Jọn 6:25-27) Jesu ọ ruabọhọ ẹme nana evaọ uwou-egagọ nọ o rrọ Kapaniọm, oria nọ ọ jọ wuhrẹ oware jọ nọ u wuzou gaga rekọ nọ u gbe ogbotu na unu.

6. Oriruo vẹ Jesu ọ kẹ, kọ eme ahwo nọ a jẹ gaviezọ kẹe a ru?

⁶ Jesu ọ gwọlọ nọ ahwo a rri rie wọhọ ọnọ ọ rẹ rọ emu ko ahwo ho, rekọ ọnọ Ọghẹnẹ o vi ze re ọ rọ uzuazọ riẹ ta ahwo no igbo, re ohwo kpobi nọ o fi ẹrọwọ họ iẹe o ve wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. Fikiere ọ tẹ rehọ oma riẹ dhesẹ mana nọ i no obọ odhiwu ze evaọ oke Mosis. Nọ otu rai jọ a vro ẹme riẹ, Jesu ọ tẹ kẹ oriruo ro ru onana vẹ, inọ re ohwo ọ sai wo uzuazọ o gwọlọ nọ ọ rẹ re ugboma ọyomariẹ jẹ da azẹ riẹ. Nọ ọ ta ẹme nana, eva e tẹ dha ogbotu na thesiwa. Ejọ e tẹ ta nọ: “Onana ẹme ọgaga; ono o re yoi?” Ilele Jesu buobu a tẹ hẹriẹ usu noi. *—Jọn 6:48-60, 66.

7, 8. (a) Eme Pita o ri wo otoriẹ riẹ hẹ kpahe Jesu? (b) Ẹvẹ Pita ọ k’uyo onọ nọ Jesu ọ nọ ikọ riẹ na?

⁷ Eme Pita o ti ru? Ẹme Jesu na o gbe rie unu re. O ri wo otoriẹ ẹme na ziezi hi, inọ Jesu o re whu re oreva Ọghẹnẹ o ruẹsi rugba. Kọ Pita ọ jẹ gwọlọ hẹriẹ usu no Jesu wọhọ epanọ ilele nọ i kiọkọ a ru na? Ijo, Pita o wo emamọ uruemu jọ nọ u ru rie wo ohẹriẹ no ahwo yena.

⁸ Jesu o te kuomarẹriẹ rri ikọ riẹ, ọ tẹ nọ ae nọ: “Wha rẹ te nya vrẹ re?” (Jọn 6:67) Ilele ikpegbivẹ riẹ ọ nọ onọ nana, rekọ Pita họ ọnọ ọ kpahe ẹme. Ọye ọ jẹ hae mae kake ta ẹme evaọ usu ikọ na. Ẹsejọhọ Pita họ ọnọ ọ mae kpako  evaọ usu rai. Oghẹrẹ kpobi nọ o jọ kẹhẹ, Pita ọ rẹ gwọlọ ta ẹme nọ ọ riẹe eva ẹsiẹsiẹ. Nọ Jesu ọ nọ onọ na no, Pita ọ tẹ ta ẹme owoma nana nọ ọ rẹ thọrọ ẹro ho na, inọ: “Olori, ono ma rẹ nya brẹ? Who wo ẹme uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.”—Jọn 6:68.

9. Ẹvẹ Pita o ro dhesẹ nọ o si uke kpemu hu?

⁹ Kọ eme yena e gbẹ were owhẹ oma? Ẹrọwọ nọ Pita o fihọ Jesu o fi obọ họ kẹe wo obọdẹ uruemu nana, o si uke kpemu vievie he. Pita ọ riẹ vevẹ nọ Jesu ọvo họ Osiwi nọ Jihova ọ kẹ ahwo-akpọ, gbe nọ ẹme nọ Jesu o bi wuhrẹ ahwo kpahe Uvie Ọghẹnẹ na o te wha esiwo se ahwo. Ọ riẹ nọ o tẹ make rọnọ o wo otoriẹ eware jọ họ, edhere ọfa ọ riẹ hẹ nọ ọ sai ro wo ọjẹrehọ Ọghẹnẹ gbe uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ ajokpanọ o lele Jesu.

10. Ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele Pita nẹnẹ?

¹⁰ Ere o rrọ owhẹ oma re? U yoma kẹhẹ inọ ahwo buobu nẹnẹ a bi si uke kpemu dede nọ a rẹ ta nọ a you Jesu. Re ma dhesẹ nọ ma gine you Jesu, ma re rri iwuhrẹ Jesu epanọ Pita o rri rai. O gwọlọ nọ ma re wuhrẹ ai, wo otoriẹ rai, je fi ai họ iruo o tẹ make rọnọ i kiehọ omai oma tere he hayo ma wo otoriẹ rai ziezi hi. Nọ ma gbe si uke kpemu hu, ma ti wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ nọ Jesu ọ gwọlọ nọ ma wo na.—Se Olezi 97:10.

11. Bovẹ Jesu ọ wha ilele riẹ kpohọ? (Rri oruvẹ-obotọ na re.)

¹¹ Nọ oke yena o vrẹ no, Jesu avọ ikọ riẹ gbe ilele efa riẹ jọ a tẹ nya ugbothabọ kpohọ ofẹ ẹkpẹlobọ ovatha-ọre. Ẹsejọ a rẹ jọ Abade Galili kparo ruẹ ekpalekpa-ame nọ e rrọ ehru Ugbehru Hẹmọn nọ o rrọ ofẹ ẹkpẹlobọ ovatha-ọre Ẹkwotọ Eyaa na. Ẹmẹrera na, Jesu avọ ilele riẹ a tẹ be nya kẹle ugbehru na bi kpohọ iwhre nọ e kẹle ẹwho nọ a re se Sisaria Filipai. * Evaọ oria nana nọ o vọ avọ erru na, nọ a be jọ kparo ruẹ abọjọ Ẹkwotọ Eyaa na Jesu ọ jọ nọ ilele riẹ onọ jọ nọ u wuzou gaga.

12, 13. (a) Fikieme Jesu ọ rọ gwọlọ riẹ oghẹrẹ ohwo nọ ogbotu na a bi roro nọ ọ rrọ? (b) Ẹvẹ uyo nọ Pita ọ kẹ Jesu u ro dhesẹ nọ o wo ẹrọwọ?

¹² Jesu ọ nọ ilele riẹ nọ: “Ono ahwo a bi se omẹ?” Dae  rehọ iẹe nọ whọ be ruẹ Pita nọ o bi rri Jesu, Olori riẹ nọ ọ rrọ wowou je wo areghẹ gaga na. Jesu ọ gwọlọ riẹ oghẹrẹ ohwo nọ ogbotu na a bi roro nọ ọ rrọ. Ilele Jesu a tẹ vuẹe eriwo ọthọthọ nọ ahwo buobu a wo kpahe iẹe. Rekọ Jesu ọ gwọlọ riẹ oware nọ o rrọ ilele riẹ eva. Kọ ilele riẹ a wo orithọ ọvona kpahe oghẹrẹ ohwo nọ ọ rrọ? Jesu ọ nọ rai nọ: “Ono wha bi se omẹ?”—Luk 9:18-20.

¹³ Pita ọ tẹ wariẹ kake kpunu. Ọ ta ududu oware nọ o jọ ilele na buobu eva, inọ: “Whẹ họ Kristi na, Ọmọ Ọghẹnẹ uzuazọ.” Ẹme nọ ọ ta na o lẹliẹ eva were Jesu gaga, o te jiri Pita nọ ọ ta gba. Jesu ọ tẹ ta kẹ Pita nọ Jihova Ọghẹnẹ họ ọnọ o dhesẹ uzẹme nana vevẹ kẹ enọ i wo ẹrọwọ na orọnikọ ohwo-akpọ jọ họ. Jihova o fi obọ họ kẹ Pita riẹ oware jọ nọ o mai wuzou kpaobọ, o vuhu Mesaya hayo Kristi nọ a bi rẹro riẹ anwẹdẹ na.—Se Matiu 16:16, 17.

14. Didi iruo nọ i wuzou gaga Jesu ọ kẹ Pita?

¹⁴ Kristi nana a jọ eruẹaruẹ se utho nọ ebọ-uwou a te se na. (Ol. 118:22; Luk 20:17) Jesu ọ t’ẹme te eruẹaruẹ yena nọ ọ ta nọ Jihova ọ te rọ ukoko jọ mu ehru utho yena nọ Pita o vuhumu na. Kẹsena Jesu ọ tẹ kẹ Pita iruo jọ nọ i wuzou gaga evaọ ukoko yena. Orọnikọ ọ rọ Pita mu ọnọ o wuzou ikọ nọ i kiọkọ họ wọhọ epanọ ahwo jọ a re roro, ukpoye iruo ọ kẹ riẹ. Ọ kẹ Pita “isiavẹ uvie” na. (Mat. 16:19) Pita o ti wo uvẹ-ọghọ nọ o ti ro fi obọ họ kẹ ẹko ahwo esa jọ wo ẹruore Uvie Ọghẹnẹ. Ẹko ọsosuọ họ ahwo Ju, ẹko avivẹ ahwo Sameria, ọrọ avesa kọ otu egedhọ hayo ahwo nọ a rrọ ahwo Ju hu.

15. Fikieme Pita ọ rọ whọku Jesu, kọ didi ẹme ọ ta kẹe?

¹⁵ Rekọ Jesu ọ ta uwhremu na nọ ohwo nọ a mu eware buobu họ obọ a rẹ nekpẹ eware buobu mi, yọ ere o ginẹ jọ kẹ Pita. (Luk 12:48) Jesu ọ tẹ jẹ ta kpahe eware nọ e te via kẹ ọyomariẹ, inọ a te lahiẹe je kpei evaọ obọ Jerusalẹm. Ẹme nọ Jesu ọ ta na ọ kẹ Pita uye gaga. O te se Jesu họ akotọ jẹ whọku ei nọ: “Ọghẹnẹ ọ rẹ ghọ, Olori! Onana o rẹ sae via kẹ owhẹ hẹ.”—Mat. 16:21, 22.

16. Ẹvẹ Jesu ọ rọ kpọ Pita vi, kọ eme ma rẹ sai wuhrẹ no ẹme Jesu na ze?

 ¹⁶ Emamọ eva Pita ọ rọ ta ẹme nana kẹ Jesu, rekọ uyo nọ Jesu ọ kẹ riẹ u gbe rie unu gaga. O te kiuke ku Pita je rri ilele riẹ edekọ nọ o wọhọ nọ a wo ọkpọ iroro Pita na, ọ tẹ ta nọ: “Setan, nya ruọ emu mẹ! Whẹ ezoruẹ rọ kẹ omẹ; keme who bi roro epanọ Ọghẹnẹ o re roro ho rekọ epanọ ahwo a re roro.” (Mat. 16:23; Mak 8:32, 33) Mai kpobi ma rẹ sai wuhrẹ oware jọ no ẹme Jesu na ze. Ma gbẹ yọroma ha, ma rẹ sai gbobọnẹ oghẹrẹ nọ Jihova o re rri eware, ma ve bi rri eware epanọ ahwo-akpọ a re rri rai. Nọ ma te bi ru ere, o rẹ sae lẹliẹ omai kẹ ohwo ekpehre ohrẹ nọ o rẹ lẹliẹe ru oware nọ o rẹ were Setan viukpọ onọ o rẹ were Ọghẹnẹ. Eme Pita o ru kpahe ẹme nọ Jesu ọ ta na?

17. Eme Jesu o wo họ iroro nọ ọ ta kẹ Pita nọ ọ “nya ruọ emu” riẹ?

¹⁷ Pita ọ riẹ nọ orọnikọ Jesu o bi sei Setan Ẹdhọ họ. Ẹme nọ Jesu ọ ta kẹ Setan u wo ohẹriẹ no onọ ọ ta kẹ Pita. Jesu ọ ta kẹ Setan nọ: “Nyawa”; rekọ ọ ta kẹ Pita nọ: “Nya ruọ emu mẹ.” (Mat. 4:10) Jesu o le Pita nọ ọ jọ omariẹ ruẹ uruemu uwoma na kufiẹ hẹ, rekọ ọ kpọ iroro riẹ vi. O gwọlọ nọ Pita ọ rẹ ruọ emu Jesu re ọ thae uke ukpenọ o re dikihẹ aro riẹ re o ru ei zoruẹ.

18. Ẹvẹ Pita o ro dhesẹ nọ o re si uke kpemu hu, kọ ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele iei?

¹⁸ Kọ Pita o si ikẹ, dheva, hayo wo ẹgo? Ijo, ọ jẹ ọkpọvio na rehọ. Ọ tẹ wariẹ rọ enẹ dhesẹ nọ o re si uke kpemu vievie he. O gwọlọ nọ a rẹ kẹ Ileleikristi kpobi ọkpọvio ẹsejọ. Nọ ma tẹ romakpotọ jẹ ọkpọvio rehọ je wuhrẹ noi ze, ẹsiẹe ma sai ro wo emamọ usu kugbe Jesu avọ Ọsẹ riẹ, Jihova Ọghẹnẹ.—Se Itẹ 4:13.

19. Ẹme vẹ Jesu ọ ta nọ o gbunu gaga, kọ eme o sae jọ nọ Pita o je roro?

¹⁹ Jesu ọ tẹ wariẹ ta ẹme ọfa jọ nọ o gbunu gaga, inọ: “Uzẹme mẹ ta kẹ owhai, ejọ e rọ nọ idikihẹ etenẹ nọ a re ti whuẹ hẹ, bẹsenọ a te ruẹ Ọmọ ohwo nọ ọ te tha evaọ uvie  riẹ.” (Mat. 16:28) Ababọ avro, ẹme yena o gbe Pita unu gaga. Eme họ otọ ẹme nana? Ẹsejọhọ Pita o bi roro nọ uvẹ-ọghọ nana nọ Jesu ọ fodẹ na u ti tei obọ họ fiki ọkpọvio nọ Jesu ọ kẹ riẹ na.

20, 21. Dhesẹ oware nọ Pita ọ rọ ẹro ruẹ. (b) Ẹvẹ ẹme nọ ezae ivẹ na a je lele Jesu ta na u ro fi obọ họ kẹ Pita kpọ iroro riẹ vi?

²⁰ Rekọ nọ oware wọhọ ẹkpoka ọ ruemu no, Jesu ọ tẹ rehọ Jemis, Jọn, gbe Pita kpohọ “ehru ugbehru jọ,” ẹsejọhọ Ugbehru Hẹmọn nọ o kẹle etẹe. O wọhọ nọ aso a rọ nya keme owezẹ u je su ilele esa na. Rekọ nọ Jesu ọ be lẹ na, oware jọ o tẹ via nọ u si owezẹ no aro rai.—Mat. 17:1; Luk 9:28, 29, 32.

²¹ Evaọ iraro rai na, Jesu o te muhọ enwene. Ovao riẹ u te muhọ elo wọhọ ọre. Iwu riẹ i te je lo nwranwranwra. Kẹsena imava e tẹ romavia, ọjọ Mosis, ọdekọ kọ Elaeja. A te je  lele Jesu ta ẹme kpahe “ekpo riẹ, nọ o re ti rugba eva Jerusalem,” koyehọ uwhu gbe ẹkparomatha riẹ. Pita ọ tẹ ruẹ vevẹ nọ o wo iroro ethọthọ vẹre kpahe eware nọ Jesu ọ be te ruẹ uye rai na.—Luk 9:30, 31.

22, 23. (a) Ẹvẹ Pita o ro dhesẹ nọ o wo ẹwo gbe nọ ọ rẹ whẹtiẹ ahwo h’oma? (b) Oghale ofa vẹ Pita, Jemis, gbe Jọn a wo evaọ aso yena?

²² Pita ọ gwọlọ nọ ọ rẹ kpahe fihọ ẹme nọ a be ta na, yọ ẹsejọhọ ọ gwọlọ nọ ẹme na o kri vrẹ ere. Nọ o bi rri na, o tẹ wọhọ nọ Mosis avọ Elaeja a be nya siọ Jesu ba. Fikiere Pita ọ tẹ ta nọ: “Owuhrẹ, u woma re ma jọ etenẹ; jọ ma bọ iwou-idhu esa, ovo ora, ovo o rọ Mosis, ovo o rọ Elaeja.” Evaọ uzẹme, u du gwọlọ nọ a rẹ bọ iwou-udhu kẹ imava yena nọ i dikihẹ kẹ idibo Ọghẹnẹ ivẹ nọ i whu no anwẹdẹ na ha. Pita ọ ginẹ riẹ oware nọ ọ be ta na ha. Ghele na, ẹwo nọ o dhesẹ gbe oghẹrẹ nọ ọ rọ whẹtiẹ ahwo na h’oma yọ emamọ uruemu nọ ma rẹ rọ aro kele.—Luk 9:33.

²³ Pita, Jemis, gbe Jọn a wo oghale ofa evaọ aso yena. Evaọ ehru ugbehru nọ a jọ na, ẹgho o ruru i rai. A te yo urru Jihova Ọghẹnẹ nọ u no ẹgho na ze, inọ: “Ọnana Ọmọ mẹ, ọ nọ mẹ sanọ e; wha yo ẹme riẹ!” Eruẹaruẹ na i te kuhọ, a tẹ ruẹ nọ Jesu ọvo ọ rrọ kugbe ai.—Luk 9:34-36.

24. (a) Ẹvẹ ẹrẹriẹ Jesu nọ Pita ọ ruẹ na u ro fi obọ họ kẹe? (b) Ẹvẹ o sai ro fi obọ họ kẹ omai nẹnẹ re?

²⁴ Ẹrẹriẹ Jesu nọ Pita ọ ruẹ na o jọ erere kẹe, yọ o rrọ erere kẹ omai re. Ikpe buobu nọ i lele i rie, o kere kpahe uvẹ-ọghọ nọ o wo nọ ọ rọ ruẹ epanọ Jesu ọ te jọ nọ o te zihe ruọ Ovie no evaọ obọ odhiwu gbe epanọ ọ rọ jọ “isẹi urirẹ riẹ.” Eruẹaruẹ yena i dhesẹ nọ eruẹaruẹ efa kpobi nọ e rrọ Ebaibol na uzẹme, o tẹ jẹ lẹliẹ ẹrọwọ Pita ga re ọ sai thihakọ ebẹbẹ nọ e rrọ obaro. (Se 2 Pita 1:16-19.) Eruẹaruẹ yena e rẹ sae lẹliẹ ẹrọwọ mai ga re otẹrọnọ ma si uke kpemu hu evaọ usu mai kugbe Olori nọ Jihova o ro mu, rọ aro kele iei, jẹ ọkpọvio riẹ rehọ, je lele iei kẹdẹ kẹdẹ.