1, 2. (a) Didi iruo Rut o je ru? (b) Eme Rut o wuhrẹ kpahe izi Ọghẹnẹ gbe idibo riẹ?

RUT o kigwẹ kẹle eka nọ o kokohọ evaọ ẹdẹ yena. Oke u bi kpo no evaọ Bẹtlẹhẹm, yọ ahwo nọ a kpohọ ẹwọ a muhọ ekpo no, be nya rri unuẹthẹ ẹwho na nọ o rrọ ehru ukpehru. Dai roro epanọ oma o lọhọ Rut te no nọ o ro ruiruo no ohiohiẹ rite owọwọ. Ghele na, ọ gbẹ be daoma kpare eka nọ ọ kwa koko na. Dede nọ oma o lọhọ e riẹ no, ẹdẹ nana yọ emamọ ẹdẹ kẹe keme eware e nwani yoma te epanọ o je roro ho.

² Kọ akpọ o gine muhọ ewoma kẹ ayeuku nana no? Wọhọ epanọ ma wuhrẹ evaọ uzoẹme nọ o vrẹ na, Rut ọ kwa lele Naomi, oniọrọ riẹ, yọ ọ gba riẹ mu no nọ oria nọ Naomi ọ rrọ etẹe ọ rẹ jọ gbe nọ Jihova Ọghẹnẹ Naomi ọ rẹ jọ Ọghẹnẹ riẹ. Eyae ivẹ nana nọ e rrọ uweri na a no Moab ziọ Bẹtlẹhẹm, kẹsena Rut ohwo Moab na ọ tẹ te riẹ nọ Jihova o ru ọruẹrẹfihotọ nọ iyogbere gbe erara e sae rọ kuọ omarai evaọ edhere nọ u re bru ọghọ họ ae oma. Obọnana o vuhumu no nọ idibo Jihova nọ i bi koko izi riẹ a rrọ wowou, yọ onana u duobọtei udu gaga.

3, 4. (a) Ẹvẹ Boaz ọ rọ tuduhọ Rut awọ? (b) Ẹvẹ oriruo Rut o sai ro fi obọ họ kẹ omai evaọ oke obẹbẹ nana?

³ Omọvo ahwo otiọye na jọ họ Boaz, ọdafe nọ ọ dina kpako no; yọ udhu riẹ Rut ọ be jọ si isogẹ na. Boaz o fi obọ họ kẹe gaga nẹnẹ na. Eva e were Rut gaga nọ ọ kareghẹhọ eme ezi nọ Boaz ọ ta kẹe, nọ o je ro jiri ei fikinọ ọ be rẹrote Naomi ọ tẹ jẹ salọ nọ ọ rẹ gọ Jihova, Ọghẹnẹ uzẹme na.—Se Rut 2:11-14.

⁴ Ghele na, ẹsejọhọ Rut o je roro kpahe oghẹrẹ nọ eware e te jọ kẹe evaọ obaro. Kọ ẹvẹ ọrara nọ o wo ọzae he  yọ o wo ọmọ họ ọ te sae rọ kuọ omariẹ jẹ kuọ Naomi? Kọ isogẹ ọvo o ti si? Ono ọ te rẹro tei nọ ọ tẹ who no? Otẹrọnọ ọ jẹ ruawa eware itieye na, ọ ruawa thọ họ. Evaọ oke obẹbẹ nana nọ ma be rria na, ahwo buobu a be ruawa kpahe eware itieye na re. Nọ ma bi ti wuhrẹ kpahe oghẹrẹ nọ ẹrọwọ Rut o ro fi obọ họ kẹe evaọ oke obẹbẹ nana, ma te ruẹ epanọ ma sae rọ rehọ aro kele iei.

5, 6. (a) Ẹvẹ isogẹ nọ Rut ọ si evaọ udhu Boaz i bu te? (b) Eme Naomi o ru nọ ọ ruẹ Rut?

⁵ Nọ Rut ọ kpare eka na jẹ kwa ae koko no, ọ tẹ ruẹ nọ i bu te ẹbo-eka. Nọ a tẹ ghale ẹkpa isimeti kpohọ abasa, owha riẹ na o joma gbẹdẹ te abọvo. Ẹsejọhọ o ku eka na fihọ ohọ, ọ tẹ gbae jẹ wọ ae fihọ uzou bi kpobọ Bẹtlẹhẹm nọ oke u bi siaro họ na.—Rut 2:17.

⁶ Nọ o te uwou eva e were Naomi gaga, yọ ẹsejọhọ u gbe rie unu nọ ọ ruẹ epanọ eka nọ ọ wha kpozi i bu te. Rut ọ wha emu jọ kpozi re evaọ emu nọ Boaz ọ kẹ riẹ na, avọ Naomi a tẹ gbẹ re emu na. Naomi ọ tẹ nọe nọ: “Bovẹ who je du isogẹ nẹnẹ? Jegbọ diẹse who je ru iruo? Ohwo nọ o vuhu owhẹ mu na o wo oghale.” (Rut 2:19) Naomi o muẹrohọ nọ eka nọ Rut ọ wha kpozi na e rrọ buobu, onọ u dhesẹ nọ ohwo jọ o ru rie ọghọ.

7, 8. (a) Ono Naomi o jiri rọkẹ obọ nọ Boaz o fihọ kẹ Rut na, kọ fikieme? (b) Ẹvẹ Rut o ro dhesẹ nọ o gbe wo uvi uyoyou kẹ oniọrọ riẹ?

⁷ Aimava a te mu iku họ egbe, Rut ọ tẹ ta kẹ Naomi epanọ Boaz o fi obọ họ kẹe te. Naomi ọ tẹ ta nọ: “ỌNOWO na ọ ghale ohwo ọ yena nọ ọ gbẹ be re ohrọ otu nọ e rọ uzuazọ gbe otu nọ o whu no!” (Rut 2:20) Naomi o rri nọ Jihova ọ be rehọ Boaz fi obọ họ kẹ ae, keme ọye ọ rẹ rehọ idibo riẹ fi obọ họ kẹ amọfa, yọ ọ ya eyaa nọ ọ te hwosa kẹ idibo riẹ itieye. *—Se Itẹ 19:17.

⁸ Naomi ọ ta kẹ Rut nọ jọ o ru epanọ Boaz ọ ta kẹe  na, re ọ hae jọ udhu riẹ si isogẹ, jẹ hae kẹle idibo emetẹ riẹ, re ezae na a siẹe ba ekpokpo. Rut o te gine ru ere. Ọye “avọ oniọrọ riẹ a tẹ gbẹ jọ.” (Rut 2:22, 23) Eme yena i dhesẹ nọ Rut o gbe bi dhesẹ uvi uyoyou. Oriruo Rut na o rẹ lẹliẹ omai nọ omamai sọ ma be rọ adhẹẹ kẹ ahwo uviuwou mai je bi fi obọ họ kẹ ae. Oghẹrẹ uvi uyoyou utioye na u re vo Jihova ẹro vievie he.

9. Eme oriruo Rut avọ Naomi u wuhrẹ omai kpahe uviuwou?

⁹ Kọ Rut avọ Naomi yọ uviuwou? Ahwo jọ a re roro nọ ọzae, aye, emọ gbe amọfa ae a re ru uviuwou via. Rekọ oriruo Rut avọ Naomi u wuhrẹ omai nọ idibo Jihova nọ ahwo uviuwou rai a maki bu tere he a rẹ sai gbe wo uyoyou, je dhesẹ ẹwo. Kọ ahwo uviuwou ra a rrọ ghaghae kẹ owhẹ? Jesu ọ ta kẹ ilele riẹ nọ ukoko Ileleikristi na yọ uviuwou kẹ omai, te ahwo nọ a wo uviuwou hu.—Mak 10:29, 30.

10. Ẹvẹ Naomi ọ gwọlọ ro fi obọ họ kẹ Rut?

¹⁰ Rut ọ ruabọhọ isogẹ evaọ udhu Boaz no amara Ane rite amara Azeza nọ a rẹ rọ kọrọ eka. Nọ oke o be nyaharo na, Naomi o te bi roro kpahe oware nọ o re ru kẹ Rut oyoyou riẹ na. Okenọ a jọ obọ Moab, Naomi o roro vievie he nọ ọ rẹ sae fi obọ họ kẹ Rut wo ọzae ọfa. (Rut 1:11-13) Rekọ obọnana, iroro jọ i te bru rie ze. Ọ ta kẹ Rut nọ: “Ọmọtẹ mẹ, kọ mẹ gbẹ gwọlọ uwou kẹ owhẹ re oma u dhẹ owhẹ?” (Rut 3:1) Evaọ oke yena, esẹgbini a jẹ hae gwọlọ ọzae hayo aye kẹ emọ rai, yọ Rut o zihe ruọ ọmọtẹ Naomi no enẹna. Ọ gwọlọ nọ oma u re dhẹ Rut, koyehọ o re wo ọzae gbe uwou obọriẹ. Kọ ẹvẹ Naomi ọ te sai ro ru onana kẹe?

11, 12. (a) Nọ Naomi o se Boaz “ohwo uyẹ” rai, ọruẹrẹfihotọ Ọghẹnẹ vẹ o wo họ iroro? (b) Eme Rut ọ ta nọ oniọrọ riẹ ọ vuẹe oware nọ o ti ru no?

¹¹ Okenọ Rut ọ kake fodẹ Boaz, Naomi ọ ta nọ: “Ọzae na omoni mai, ohwo uyẹ mai.” (Rut 2:20) Eme họ otọ ẹme riẹ na? Uzi nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ emọ Izrẹl o ta nọ a rẹ rẹrote iyogbere gbe enọ e be ruẹ uye fiki ahwo uviuwou rai nọ a  whu. Nọ ọzae o te whu ku aye yọ a wo emọ họ, onana yọ ẹbẹbẹ ologbo rọkẹ aye na keme yọ odẹ uviuwou na u vru no. Rekọ, Ọghẹnẹ ọ kuvẹ re oniọvo ọzae na ọ rehọ aye na re ọ sai yẹ ọmọ nọ o re yo odẹ ọzae nọ o whu no na jẹ rẹrote eyero riẹ. *—Izie. 25:5-7.

¹² Naomi ọ tẹ ta kẹ Rut kpahe ẹjiroro riẹ. Dai roro epanọ akpọ o gbe Rut unu te nọ oniọrọ riẹ ọ be ta ẹme na. Uzi nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ emọ Izrẹl na o gbẹ rọ oware okpokpọ kẹ Rut, yọ iruemu rai buobu e re reriae oma ha. Ghele na, adhẹẹ nọ o wo kẹ Naomi u ru nọ ọ rọ gaviezọ kẹe ziezi. Oware nọ Naomi ọ be ta kẹ Rut nọ o ru na o rẹ sae wha omovuọ se ohwo, ghele na, Rut ọ rọwo nọ o re ru ere. Avọ omaurokpotọ o yo kẹe nọ: “Me re ru onọ whọ ta kpobi.”—Rut 3:5.

13. Eme ma rẹ sai wuhrẹ mi Rut evaọ oghẹrẹ nọ ọ rọ gaviezọ kẹ ohrẹ ahwo nọ a kpako vi ei? (Rri Job 12:12 re.)

¹³ Ẹsejọ o rẹ jọ bẹbẹ kẹ izoge re a gaviezọ kẹ ohrẹ ahwo nọ a kpako vi ai. Izoge a rẹ sai roro nọ amọfa a riẹ ebẹbẹ nọ i bi te ai hi. Oghẹrẹ nọ Rut ọ rọ romakpotọ kẹ oniọrọ riẹ na u wuhrẹ omai nọ o rẹ kẹ erere nọ ma tẹ gaviezọ  kẹ ahwo nọ a kpako vi omai, enọ e gwọlọ nọ eware i woma kẹ omai. (Se Olezi 71:17, 18.) Didi ohrẹ Naomi ọ kẹ Rut, kọ nọ Rut o ru lele ohrẹ na, o kẹ riẹ erere?

14. Eme a rẹ jọ oria nọ Rut o kpohọ na ru?

¹⁴ Evaọ owọwọ yena, Rut o te kpohọ oria nọ ewhẹrẹ a rẹ jọ kpare je voro eka. A jẹ hae mai ru onana evaọ ehru ukpehru hayo abotọ riẹ, oria nọ ofou o rẹ jọ fou gaga evaọ owọwọ. Re a sai si erara no eka na, a rẹ rehọ otẹkpẹ hayo esọboro whẹ eka na, a vẹ frẹ rai kpehru, ofou ọ vẹ wọ erara na vrẹ, eka na i ve kie fihọ otọ.

15, 16. (a) Gbiku oware nọ o via nọ Boaz o ku iruo okpẹdẹ riẹ họ no. (b) Ẹvẹ Boaz ọ rọ riẹ nọ Rut o kiẹzẹ kẹle awọ riẹ?

¹⁵ Nọ Rut o te etẹe, o te muhọ ẹhẹrẹ bẹsenọ iruiruo na a re ku iruo okpẹdẹ rai họ. Boaz ọ jọ etẹe nọ iruiruo riẹ a bi voro eka na, a te ti voro ai kuku oria ovo. Nọ Boaz ọ re emu d’oma no, o te kiẹzẹ kẹle eka riẹ nọ a voro kuku na. Enẹ ahwo oke yena a jẹ hai ru, ẹsejọhọ re iji e siọ eka na ba etho. Rut ọ ruẹ Boaz nọ ọ be nyai kiẹzẹ na. Oke u te no nọ Rut o re ro ru oware nọ Naomi ọ vuẹ riẹ na.

¹⁶ Rut ọ tẹ rọ ẹmẹrera nya kẹle Boaz avọ udu nọ u bi bru rie. Ọ tẹ ruẹ nọ ọzae na ọ wezẹ diwi no. Kẹsena Rut o te ru epanọ Naomi ọ ta kẹe, o te si ohọ no awọ Boaz,  je kiẹzẹ kẹle awọ riẹ. O te muhọ ẹhẹrẹ. Oke nọ ọ be rọ hẹrẹ na o wọhọ udhukpe rọ kẹe. Nọ u te ubrobọ udevie aso no, Boaz o te muhọ ẹthuẹ. O te jojo no owezẹ ze fiki ekpahe nọ i je kpei, kẹsena ọ tẹ riobọ re ọ wariẹ si ohọ ruru awọ riẹ. Rekọ ọ tẹ ruẹ nọ ohwo jọ o kiẹzẹ kẹle iẹe. Iku na e ta nọ, “ọ tẹ ruẹ aye nọ o kiẹzẹ awọ riẹ!”—Rut 3:8.

17. Ahwo nọ a ta nọ uruemu Rut o thọ na, eme a rri vo?

¹⁷ Boaz ọ tẹ nọe nọ, “Whẹ ono?” Ẹsejọhọ avọ uvou riẹ nọ u bi nuhu, Rut o te yo kẹe nọ: “Mẹ Rut, odibo-ọmọtẹ ra, fi otogbo ra ruru odibo-ọmọtẹ ra, keme whẹ ohwo uyẹ ọzae mẹ.” (Rut 3:9) Ahwo jọ nọ a rẹ f’otọ eme Ebaibol a ta nọ ẹme nọ Rut ọ ta gbe uruemu riẹ evaọ ẹdẹ yena i dhesẹ nọ o wo isiuru owezẹ họ iroro, rekọ u wo eware ivẹ jọ nọ a rri mu hu. Orọ ọsosuọ, Rut o je ru lele iruemu ahwo oke yena, yọ iruemu itieye na buobu e gbẹ rrọ họ. Fikiere, o rọ thọthọ re ma rọ ubiẹro akpọ nọ o gbeku no nẹnẹ na rri rie. Orọ avivẹ, ẹme nọ Boaz ọ ta u dhesẹ nọ oware nọ Rut o ru na o thọ họ.

18. Ẹme omosasọ vẹ Boaz ọ ta kẹ Rut, kọ idhere ivẹ vẹ ọ ta nọ Rut o ro dhesẹ uvi uyoyou?

¹⁸ Kẹsena Boaz ọ tẹ rọ urru uwowolẹ ta ẹme kẹ Rut, onọ o lẹliẹ udu kie ei vi. Ọ ta kẹe nọ: “Jọ ỌNOWO na ọ ghale owhẹ, ọmọtẹ mẹ; keme who dhesẹ uyoyou [evaọ onana] vi orọ ọsosuọ, epanọ whọ rọ dhẹ lele uzoge na ha, te enọ i fe hayo enọ i yogbe.” (Rut 3:10) “Orọ ọsosuọ” nọ Boaz ọ fodẹ na họ uvi uyoyou nọ Rut o dhesẹ kẹ Naomi nọ o ro lele iei ziọ Izrẹl jẹ be rẹro tei. Onana nọ Rut ọ gwọlọ ru na o tẹ jẹ rrọ emamọ oware re. Boaz ọ riẹ nọ uvovo aye kerọ Rut na ọ hae te rehọ ọzae nọ ọ re kpako tere he, te ọzae na o wo ugho hayo o wo ho. Ukpoye, ọ gwọlọ nọ ọ rẹ rehọ omoni ọzae Naomi re odẹ uviuwou na o seba evru. Agbẹta nọ Boaz o ro jiri Rut rọkẹ emamọ uruemu nana nọ o kare oriobọ na.

19, 20. (a) Fikieme Boaz ọ gbẹ rọ rehọ Rut okioke yena ha? (b) Idhere vẹ Boaz o ro dhesẹ ẹwo kẹ Rut je ru re amọfa a siọ ekpehre ubiẹro ba ero rri rie?

 ¹⁹ Boaz ọ tẹ jẹ ta nọ: “Rekọ enẹna, ọmọtẹ mẹ ozọ u mu owhẹ hẹ, me re ti ru ono whọ yare kpobi kẹ owhẹ, keme ahwo ẹwho mẹ kpobi a riẹ nọ whẹ emamọ aye nọ ọ gbaunu.” (Rut 3:11) O were riẹ re ọ rehọ Rut, yọ ẹsejọhọ o je rẹro onana. Rekọ Boaz o wo ozodhẹ Ọghẹnẹ, ọ gwọlọ nwani ru oware nọ o rẹ were ọyomariẹ ọvo ho. Ọ tẹ ta kẹ Rut nọ ọzae jọ ọ riẹ nọ ọ kẹle uviuwou ọzae Naomi vi ọyomariẹ, nnọ ọ te nọe tao sọ ọ gwọlọ rehọ Rut.

²⁰ Boaz ọ tẹ ta kẹe nọ jọ ọ wariẹ kiẹzẹ bọwo irioke, kẹsena ọ vẹ kake kpama kpo re ahwo a siẹe ba ẹruẹ. Ọ gwọlọ nọ ahwo a ruẹ e riẹ hẹ, re a seba eroro nọ aimava a gbe ọfariẹ. Rut ọ tẹ wariẹ kiẹzẹ kẹle awọ riẹ, ẹsejọhọ avọ udu nọ u te rie otọ no fikinọ ọzae na ọ rọ urru uwowolẹ ta ẹme kẹe. Taure oke u te ti rie Rut ọ tẹ kpama. Boaz ọ tẹ whẹ eka buobu kẹe, Rut o te zihe kpobọ Bẹtlẹhẹm.—Se Rut 3:13-15.

21. Fikieme Rut ọ rọ jọ “emamọ aye,” kọ ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele iei?

²¹ Eva e te were Rut gaga nọ ọ tẹ kareghẹhọ ẹme nọ Boaz ọ ta kẹe na, nnọ ahwo ẹwho na kpobi a rri rie fihọ “emamọ aye.” Ababọ avro, Jihova nọ ọ salọ nọ ọ rẹ gọ na o lẹliẹ e riẹ wo emamọ uruemu yena. O te je dhesẹ ẹwo avọ uyoyou kẹ Naomi avọ ahwo riẹ, keme u no rie eva ze re o ru lele izi gbe iruemu nọ ọ riẹ kpahe vẹre he. Nọ ma tẹ be rọ aro kele Rut, ma ti rri iruemu ẹwho amọfa vo ho, yọ ma ti yerikugbe ahwo dhedhẹ. Ma te bi ru ere, ma ti wo emamọ odẹ re.

22, 23. (a) Eme owawọ eka ezeza nọ Boaz ọ kẹ Rut na o sai dhesẹ? (Rri oruvẹ-obotọ na.) (b) Eme Naomi ọ ta kẹ Rut nọ o ru?

²² Nọ Rut o te obọ uwou, Naomi ọ tẹ nọe nọ: “Ẹvẹ whọ nya te, ọmọtẹ mẹ?” Naomi ọ gwọlọ riẹ sọ ọzae na ọ rọwo nọ ọ rẹ rehọ Rut. Ọ tẹ nwane ta kẹ Naomi epanọ ọ nyate. Ọ tẹ jẹ kẹ Naomi eka nọ Boaz o vi sei. *—Rut 3:16, 17.

 ²³ Naomi ọ tẹ ta kẹ Rut nọ jọ o serihọ ẹdẹ yena, nnọ o kpohọ isogẹ hẹ. Naomi ọ ta kẹ Rut nọ: ‘Ọzae na ọ te wẹ hẹ bẹsenọ o re ku ẹme na họ no nẹnẹ.’—Rut 3:18.

24, 25. (a) Ẹvẹ Boaz o ro dhesẹ nọ o kiẹrẹe jẹ kare oriobọ? (b) Ẹvẹ Ọghẹnẹ ọ rọ ghale Rut?

²⁴ Epanọ Naomi ọ ta na, ere Boaz o gine ru. O kpohọ unuẹthẹ ẹwho na nọ ekpako ẹwho na a rẹ jọ gbẹgwae, ọ tẹ hẹrẹ bẹsenọ ọzae nọ ọ mae kẹle uviuwou ọzae Naomi na ọ rẹ nyaze. Evaọ iraro ahwo, Boaz ọ tẹ ta kẹ ọzae na re ọ fa eware ọzae Naomi jẹ rehọ Rut. Rekọ ọzae na ọ tẹ se jẹ ta nọ onana o te raha ukuoriọ riẹ. Evaọ iraro isẹri na, Boaz ọ tẹ ta nọ ọ rẹ fa eware Ẹlimẹlẹk ọzae Naomi, jẹ rehọ Rut ayeuku Malọn ọmọ Ẹlimẹlẹk. Boaz ọ tẹ ta nọ ọ gwọlọ ru onana re “odẹ ọnọ o whu no na . . . o seba e voro no eva udevie ahwo riẹ.” (Rut 4:1-10) Boaz ginọ ohwo okiẹrẹe nọ ọ kare oriobọ.

²⁵ Boaz ọ tẹ rehọ Rut. Ebaibol na ọ ta nọ: “ỌNOWO na o te ru ei dihọ, o te yẹ ọmọzae.” Eyae Bẹtlẹhẹm a lele Naomi ghọghọ je jiri Rut, nnọ o vi emezae ihrẹ rọkẹ Naomi. Uwhremu na, ọmọ nọ Rut o yẹ na ọ jọ ọsẹ-ode Devidi, ovie na. (Rut 4:11-22) Yọ Devidi ọ jọ ọsẹ-ode Jesu Kristi.—Mat. 1:1. *

26. Eme ma wuhrẹ no oriruo Naomi avọ Rut na ze?

²⁶ Ọghẹnẹ ọ ginẹ ghale Rut, ọ tẹ jẹ ghale Naomi, ọnọ o fi obọ họ kẹe yọrọ ọmọ na. Iku eyae ivẹ nana i dhesẹ nọ Jihova Ọghẹnẹ o re muẹrohọ ahwo nọ a be daoma ko uviuwou rai jẹ be romakpotọ gọe. Ọ rẹ ghale ahwo nọ i wo ẹrọwọ wọhọ Boaz, Naomi, gbe Rut.