1, 2. (a) Ta kpahe erẹ Rut avọ Naomi na gbe uweri nọ a jọ. (b) Ẹvẹ erẹ na o ro wo ohẹriẹ rọkẹ Rut avọ Naomi?

RUT avọ Naomi a rrọ edhere be nya ikpehru Moab vrẹ. Aimava ọvo a rrọ edhere evaọ oria nana nọ u riama fihọ na. Dae rehọ iẹe nọ whọ be ruẹ Rut nọ o bi muẹrohọ nọ oke u muhọ ekpo no, o te rri oniọrọ riẹ, je bi roro sọ oke nọ a rẹ rọ gwọlọ oria nọ a re kiẹzẹ evaọ aso yena u te no. O you Naomi gaga, yọ ọ gwọlọ daoma kpobi re ọ sae rẹro tei.

² Eyae ivẹ na a rrọ uweri. U kri no nọ ọzae Naomi o ro whu, rekọ u ri kri tere he nọ emezae ivẹ riẹ, Chiliọn avọ Malọn a ro whu. Rut omariẹ ọ rrọ uweri. Malọn ọ jọ ọzae riẹ. Rut avọ Naomi a bi kpobọ Bẹtlẹhẹm evaọ Izrẹl. Naomi yọ ohwo Bẹtlẹhẹm. Rekọ Rut yọ ohwo obei hi, ọ nyasiọ ahwo riẹ, imoni riẹ, uruemu ẹwho riẹ, gbe edhọ ahwo riẹ kpobi ba.—Se Rut 1:3-6.

3. Enọ vẹ ma te k’iyo rai nọ i ti fi obọ họ kẹ omai rọ aro kele ẹrọwọ Rut?

³ Eme o lẹliẹ Rut bi kpohọ ẹwho nọ o ri te ẹdẹvo ho? Ẹvẹ ọ te sae rọ kuọ omariẹ avọ Naomi? Nọ ma be te k’iyo enọ nana, ma te ruẹ oghẹrẹ nọ ma sae rọ rehọ aro kele ẹrọwọ Rut, ohwo Moab na. (Rri ẹkpẹti na  “Obe Okakao nọ U Wo Ẹgba.”) Joma kake ta kpahe oware nọ o wha riẹ ze nọ eyae ivẹ nana a bi ro kpobọ Bẹtlẹhẹm.

4, 5. (a) Fikieme uviuwou Naomi o rọ kwa kpohọ Moab? (b) Didi ebẹbẹ i te Naomi evaọ obọ Moab?

⁴ A yẹ Rut evaọ ẹwho Moab, nọ o kẹle Abade Owhuowhu na. Ikpehru e vọ ẹwho na avọ ikiekpotọ nọ e rrọ eria jọ, yọ ire e rrọ ẹwho na tere he. Otọ Moab u je wou ekakọ gaga, makọ oke nọ ohọo u je mu evaọ Izrẹl. Etoke  yena Rut ọ rọ riẹ Malọn avọ ahwo uviuwou riẹ.—Rut 1:1.

⁵ Ohọo nọ u je mu evaọ Izrẹl u ru nọ Ẹlimẹlẹk ọzae Naomi ọ rọ kwa aye gbe emezae ivẹ riẹ, a te kpohọ ukane obọ Moab. Ababọ avro, ukane na u kpomahọ egagọ ohwo kpobi evaọ uwou na keme u wo oria nọ Jihova o fihọ nọ a rẹ jọ gọe evaọ Izrẹl. (Izie. 16:16, 17) Naomi ọ daoma gaga re ọ sai kru ẹrọwọ riẹ. Ghele na, nọ ọzae riẹ o whu, o wha uweri ulogbo sei.—Rut 1:2, 3.

6, 7. (a) Fikieme ma sae rọ ta nọ o kẹ Naomi uye okenọ emezae riẹ a wo eyae Moab? (b) Ẹvẹ Naomi o ro fi emamọ oriruo h’otọ evaọ oghẹrẹ nọ o yerikugbe eyae emezae riẹ?

⁶ O sae jọnọ o kẹ Naomi uye gaga re nọ emezae ivẹ riẹ a wo eyae Moab. (Rut 1:4) Ọ riẹ nọ Abraham ọsẹ-ode riẹ ọ daoma gaga re ọ ruẹ nọ Aiziki ọmọzae riẹ o wo aye evaọ udevie ahwo riẹ, enọ e be gọ Jihova. (Emu. 24:3, 4) Uwhremu na, Ọghẹnẹ ọ jọ Uzi Mosis na vẹvẹ emọ Izrẹl unu nọ a rẹ rehọ ezae hayo eyae erẹwho efa ha, keme a sai ku idibo Ọghẹnẹ rẹriẹ nyae gọ edhọ.—Izie. 7:3, 4.

⁷ Ghele na, Malọn avọ Chiliọn a rehọ eyae Moab. O tẹ make rọnọ onana o kẹ Naomi uye, ọ daoma dhesẹ uyoyou gbe ẹwo kẹ Rut avọ Ọpa, eyae emezae riẹ na. Ẹsejọhọ o rẹro nọ a ti kuomagbei gọ Jihova. Oghẹrẹ kpobi nọ o jọ kẹhẹ, Rut avọ Ọpa a you Naomi gaga. Uyoyou nọ a wo kẹ ohwohwo na u fi obọ họ kẹ aimasa na evaọ okenọ oware okpẹtu o via kẹ ae. Ọzae Rut avọ ọzae Ọpa a whu, yọ oke yena a ri yẹ ọmọ họ.—Rut 1:5.

8. Eme ma sae ta nọ u ru Rut si kẹle Jihova?

⁸ Kọ egagọ nọ Rut ọ jọ i ru rie kru udu ga nọ ọzae riẹ o whu? U muẹro ho. Ahwo Moab a wo edhọ buobu, rekọ Kẹmosh a jẹ mae gọ. (Ik. 21:29) Ẹsejọhọ ahwo Moab a jẹ hae rọ emọ dhe idhe kẹ edhọ rai je ru eware etọtọ efa wọhọ epanọ egedhọ oke yena a jẹ hai ru. Eware kpobi nọ Rut o wuhrẹ mi Malọn avọ Naomi kpahe Ọghẹnẹ oyoyou Izrẹl na i wo ohẹriẹ gaga no enọ ọ riẹ kpahe edhọ rai na. Uyoyou o be wọ ahwo gọ Jihova orọnikọ ozọ họ. (Se Iziewariẹ 6:5.) Ẹsejọhọ nọ ọzae Rut o whu no, o tube si kẹle Naomi vi epaọ ọsosuọ, yọ ọ jẹ hae gaviezọ kẹe nọ ọ be ta kpahe Jihova, Ọghẹnẹ erumeru na, iruo igbunu riẹ, gbe oghẹrẹ nọ Jihova o ro dhesẹ uyoyou avọ ohrọ kẹ idibo riẹ no.

9-11. (a) Didi iroro Naomi, Rut, avọ Ọpa a jẹ? (b) Eme eware okpẹtu nọ e via kẹ Naomi, Rut, avọ Ọpa na e rẹ sai wuhrẹ omai?

 ⁹ Naomi ọ jẹ hae rọ ezọ da sọ o ti yo oware jọ kpahe ẹwho riẹ. Ẹdẹjọ o te yo nọ ohọo nọ u je mu evaọ Izrẹl na u kuhọ no, ẹsejọhọ ọhreki nọ o no obei ze ọ vuẹ riẹ. Jihova ọ wariẹ muọ ahwo riẹ họ ẹghale no. Bẹtlẹhẹm nọ otofa riẹ o rrọ “Uwou Emu” na ọ wariẹ vọ avọ emu no. Naomi ọ tẹ jiroro nọ o re zihe kpobọ Izrẹl.—Rut 1:6.

¹⁰ Kọ ẹvẹ Rut avọ Ọpa a bi ti ru na? (Rut 1:7) Usu rai avọ Naomi o kpekpe gaga no anwẹnọ ezae rai a ro whu na. O wọhọ nọ Rut o si kẹle Naomi fikinọ ọ rrọ wowou, o te je kru egagọ Jihova ga. Eyae-uku esa na a tẹ ruọ edhere bi kpobọ Juda.

¹¹ Ikuigbe Rut na i wuhrẹ omai nọ, eware okpẹtu e rẹ sae via kẹ ahwo owoma gbe ahwo oyoma. (Ọtausi. 9:2, 11) I te je wuhrẹ omai nọ, nọ eware okpẹtu e tẹ via kẹ omai, u woma re ma si kẹle amọfa re a sasa omai oma je fi obọ họ kẹ omai, maero kọ enọ e be gọ Jihova, Ọghẹnẹ nọ Naomi ọ jẹ gọ na.—Itẹ 17:17.

12, 13. Fikieme Naomi ọ rọ gwọlọ nọ Rut avọ Ọpa a zihe kpo, kọ eme eyae ivẹ na a ta kẹe?

¹² Nọ a rrọ edhere be nyavrẹ na, Naomi ọ tẹ be ruawa kpahe oware ofa jọ. O bi roro kpahe Rut avọ Ọpa gbe uyoyou nọ a wo kẹe gbe onọ a dhesẹ kẹ emezae ivẹ riẹ na. Ọ gwọlọ ru oware ovo nọ u re fiba uye rai hi. Otẹrọnọ a lele i rie kpo, kọ eme ọ te sai ru kẹ ae evaọ obọ Bẹtlẹhẹm?

 ¹³ Naomi ọ tẹ ta kẹ ae nọ: “Wha zihe kpo ọvuọ uwou oni riẹ. ỌNOWO na ọ rọ uyoyou ro riwi owhai wọhọ epanọ wha ro riwi e nọ i whu no na je kugbe omẹ.” Ọ tẹ jẹ ta kẹ ae nọ o wo imuẹro nọ Jihova ọ te kẹ ae ezae efa je fi obọ họ kẹ ae. Ebaibol na ọ ta nọ: “Koyehọ ọ tẹ viọlọ ae unu, a tẹ kpare iru rai kpehru be viẹ gaga.” Agbẹta nọ Rut avọ Ọpa a ro you Naomi gaga na, ọnọ ọ jọ wowou jẹ kare oriobọ na. Aimava a tẹ ta kẹe nọ: “Ijo, ma re lele owhẹ kpo bru ahwo ra.”—Rut 1:8-10.

14, 15. (a) Eme Ọpa o zihe bru? (b) Didi ẹme Naomi ọ ta kẹ Rut re ọ ruẹsi zihe?

¹⁴ Naomi ọ rọwo ghele he. Ọ ta kẹ ae nọ u wo oware ovo nọ ọ te sai ru kẹ ae evaọ obọ Izrẹl he, keme o wo ọzae nọ ọ te ko ẹe he, o wo emezae nọ e te rehọ ae he, yọ ọ te gbẹ sai wo ọzae hayo yẹ emọ họ. Ọ vuẹ rai nọ onana o be kẹe uye gaga. Ọpa o te ru lele ẹme Naomi na. Oni riẹ gbe ahwo uviuwou riẹ a rrọ Moab, yọ ọ rẹ sai zihe bru rai. O te mai woma kẹe re o zihe kpo. Fikiere Ọpa ọ tẹ viọlọ Naomi unu, o te kuoma rẹriẹ.—Rut 1:11-14.

¹⁵ Kọ eme Rut o ru? Naomi ọ gwọlọ nọ Rut o zihe kpo re. Iku na i dhesẹ nọ Rut ọ rọwo ho. Ẹsejọhọ Naomi o muhọ ẹnyavrẹ no, kẹsena o te muẹrohọ nọ Rut o gbe bi  lele iei. Naomi ọ tẹ ta kẹe nọ: “Ri, eweli-ovruvrẹ ra o kpo bru ahwo riẹ gbe eghẹnẹ riẹ no; zihe kpo wọhọ epanọ eweli-ovruvrẹ ra o ru na.” (Rut 1:15) Ẹme nana nọ Naomi ọ ta na u dhesẹ obọdẹ oware jọ via. Orọnikọ ahwo riẹ ọvo Ọpa o zihe bru hu, o zihe bru “eghẹnẹ riẹ” re. Ọ gwọlọ gbẹ gọ Kẹmosh gbe edhọ rai. Kọ ere Rut ọ gwọlọ ru re?

16-18. (a) Ẹvẹ Rut o ro dhesẹ uvi uyoyou? (b) Eme ma rẹ sai wuhrẹ mi Rut kpahe uvi uyoyou? (Rri ifoto eyae ivẹ na re.)

¹⁶ Ẹme nọ Naomi ọ ta kẹ Rut na u ru rie nwene iroro ho. O you Naomi gaga, o te je you Ọghẹnẹ nọ Naomi ọ be gọ. Fikiere Rut ọ tẹ ta nọ: “Whọ tẹzẹ omẹ re mẹ nya se owhẹ ba ha hayo re mẹ se owhẹ ba elele he. Keme obonọ whọ nya mẹ rẹ nya, gbe oria nọ whọ kpahe mẹ rẹ kpahe. Ahwo ra a rẹ te jọ ahwo mẹ, gbe Ọghẹnẹ ra họ Ọghẹnẹ mẹ. Oria nọ who je whu me je whuẹ re, etẹe a re ki omẹ fihọ. ỌNOWO na o ru erei kẹ omẹ tobọ vi erei otẹrọnọ uwhu o make hẹriẹ omẹ avọ owhẹ dede.”—Rut 1:16, 17.

¹⁷ Ẹme Rut na o wo ẹgba te epanọ ahwo a gbẹ be rọ kareghẹhọ ae nẹnẹ, dede nọ u te ikpe idu esa no nọ ọ rọ ta ẹme na. Eme riẹ na i dhesẹ nọ o wo uvi uyoyou. Uyoyou nọ Rut o wo o ga te epanọ ọ rọ gwọlọ jọ kugbe Naomi evaọ oria kpobi nọ ọ rrọ. Uwhu ọvo o rẹ sae hẹriẹ ae. Ahwo Naomi a te jọ ahwo riẹ, keme Rut ọ gba riẹ mu no nọ ọ rẹ nya siọ ahwo riẹ gbe edhọ ahwo riẹ ba. Rut ọ wọhọ Ọpa ha, u no rie eva ze nọ ọ rẹ gọ Jihova, Ọghẹnẹ nọ Naomi ọ be gọ na. *

¹⁸ Aimava a te muọ onya họ, bi kpobọ Bẹtlẹhẹm. Wọhọ epanọ ahwo jọ a ta, erẹ nana o rẹ sae rehọ oka soso. Ababọ avro, aimava na a jẹ sasa ohwohwo oma evaọ edhere dede nọ a jọ uweri.

19. Ẹvẹ who roro nọ ma sai ro dhesẹ uvi uyoyou kẹ ahwo uviuwou mai, egbẹnyusu mai, gbe inievo ukoko mai?

¹⁹ Ebẹbẹ e da akpọ na fia nẹnẹ. Uye o rẹ sai te omai evaọ oke nana nọ Ebaibol o se “oke ẹbẹbẹ” na. (2 Tim. 3:1) Fikiere o roja gaga nẹnẹ re ma dhesẹ ọkpọ uvi uyoyou nọ Rut o dhesẹ na. Uvi uyoyou, koyehọ uyoyou nọ o rẹ hiẹ hẹ, u re fi obọ họ k’omai gaga evaọ akpọ oyoma nana. O gwọlọ nọ ma re dhesẹ iẹe kẹ erivẹ orọo mai, ahwo uviuwou  mai, egbẹnyusu mai, gbe inievo ukoko na. (Se 1 Jọn 4:7, 8, 20.) Nọ ma te bi dhesẹ uvi uyoyou yọ ma be rọ aro kele emamọ oriruo nọ Rut o fihọ otọ.

20-22. (a) Ẹvẹ Naomi ọ jọ fiki ebẹbẹ nọ i te rie evaọ obọ Moab? (b) Ono Naomi o je roro nọ ọ wha ebẹbẹ riẹ ze? (Je se Jemis 1:13.)

²⁰ O rrọ lọlọhọ re ohwo ọ ta nọ o wo uvi uyoyou, rekọ o lọhọ tere he re a dhesẹ iẹe. Oke u te no nọ Rut o re ro dhesẹ nọ o gine wo uvi uyoyou kẹ Naomi gbe Jihova, Ọghẹnẹ nọ ọ salọ nọ ọ rẹ gọ na.

²¹ Eyae ivẹ na a te Bẹtlẹhẹm no, ẹwho nọ ọ rehọ emaele ezeza thabọ no Jerusalẹm. O wọhọ nọ a riẹ uviuwou Naomi gaga keme nọ a te obei, ahwo kpobi a tẹ jẹ ta ẹme kpahe iẹe. Eyae ẹwho na a rri rie a vẹ ta nọ, ‘Kọ nọ Naomi?’ Ukane na u gine nwene iei; whọ tẹ ruẹ e riẹ whọ rẹ nwane riẹ nọ ọ ruẹ uye gaga no.—Rut 1:19.

²² Naomi o te gbiku kẹ ahwo riẹ kpahe eware nọ e via kẹe evaọ obọ Moab. Ọ tubẹ ta nọ a gbe sei Naomi hi, onọ otofa riẹ o rrọ “Awere.” Ọ ta nọ jọ a sei Mara, koyehọ “Ẹyayare.” Akpọ ọ ginẹ bẹ Naomi gaga. O roro nọ Jihova Ọghẹnẹ ọ wha ebẹbẹ riẹ ze, wọhọ epanọ Job o je roro.—Rut 1:20, 21; Job 2:10; 13:24-26.

23. Eme Rut o je roro kpahe, kọ ọruẹrẹfihotọ vẹ ọ rrọ Uzi Mosis na rọkẹ iyogbere? (Rri oruvẹ-obotọ na re.)

²³ Nọ aimava a te Bẹtlẹhẹm no, Rut o te bi roro epanọ ọ te rọ kuọ omariẹ avọ Naomi. Ọ tẹ te riẹ nọ Jihova ọ jọ Uzi nọ ọ kẹ emọ Izrẹl na ru ọruẹrẹfihotọ rọkẹ iyogbere. A kẹ iyogbere uvẹ nọ a re ro kpohọ idhu evaọ oke ivuẹvu, a ve si isogẹ evaọ idhu na. *—Izerẹ 19:9, 10; Izie. 24:19-21.

24, 25. Eme Rut o ru nọ o te udhu Boaz, kọ ẹvẹ isogẹ oke yena e jẹ hae jọ?

 ²⁴ Rut ọ tẹ wọ evaọ irioke kpohọ obọ ẹwọ re ọ gwọlọ oria nọ ọ rẹ jọ si isogẹ. O jọ ezi eka, oware wọhọ amara Ane evaọ oke mai na. Rut ọ tẹ nyate udhu ọ Boaz, ọdafe jọ nọ ọ rrọ omoni Ẹlimẹlẹk, ọzae Naomi. Dede nọ Uzi na o ta nọ ọ rẹ sai si isogẹ, o mi ọzae nọ o wuzou iruo Boaz na uvẹ ghele. Ọ tẹ kẹe uvẹ, kẹsena Rut o te mu iruo họ.—Rut 1:22–2:3, 7.

²⁵ Dae rehọ iẹe nọ whọ be ruẹ Rut nọ o bi lele ahwo nọ a be kọrọ eka na. Nọ a be rọ ejale bru eka na, yọ ọ be tọlọ enọ i kie gbe enọ a nya seba, ọ vẹ kwa ai koko, jẹ wọ ae kpohọ oria nọ ọ te jọ kpare ibi-eka na. Iruo na e jọ gaga, yọ nọ uvo na o be ga na yọ iruo na e be ga họ. Ghele na, Rut ọ ruabọhọ iruo na, ẹsejọ ọ vẹ kpare uzou re o ririe ẹroyẹ no aruezo riẹ, hayo nyae re emu evaọ oria nọ iruiruo na a rẹ jọ serihọ.

26, 27. Oghẹrẹ ohwo vẹ Boaz ọ jọ, kọ eme o ru kẹ Rut?

²⁶ Rut o rẹro ho inọ ohwo jọ o ti muẹrohọ iẹe, rekọ ohwo jọ o muẹrohọ iẹe. Boaz ọ ruẹ e riẹ, ọ tẹ nọ odibo riẹ nọ o wuzou iruo na kpahe iẹe. Boaz yọ emamọ ohwo, ọ jẹ hai yere iruiruo riẹ na, te ahwo erẹwho efa, ọ vẹ ta kẹ ae nọ: “ỌNOWO na o lele owhai jọ!” Iruiruo na a vẹ za kẹe nọ:  “ỌNOWO na ọ ghale owhẹ.” Ọzae nana nọ o you Jihova gaga na o muẹrohọ Rut.—Rut 2:4-7.

²⁷ Boaz o se Rut ‘ọmọtẹ riẹ,’ jẹ ta kẹe nọ ọ hae nyaze udhu riẹ ti si isogẹ, gbe nnọ ọ hae jọ kugbe eyae na re ezae nọ i bi ru iruo na a siẹe ba ekpokpo. Boaz ọ jẹ hae kẹe emu evaọ oke uvo. (Se Rut 2:8, 9, 14.) Maero na, ọ jẹ hai jiri ei jẹ tuduhọ iẹe awọ. Evaọ oghẹrẹ vẹ?

28, 29. (a) Ẹvẹ ahwo a riẹ Rut? (b) Ẹvẹ whọ sae rọ dhẹ gbalọ Jihova wọhọ epanọ Rut o ru na?

²⁸ Nọ Rut ọ nọ Boaz oware nọ o be lẹliẹe ru ọghọ kẹe dede nọ ọye yọ ọrara, Boaz ọ tẹ ta nọ o yo kpahe eware ezi nọ Rut o bi ru kẹ Naomi, oniọrọ riẹ. Ẹsejọhọ Naomi ọ jẹ hai gbiku kẹ eyae Bẹtlẹhẹm kpahe Rut, Boaz o te ti yo kpahe onana. O yo re nọ Rut o kurẹriẹ ze te gọ Jihova, oyejabọ nọ ọ rọ ta nọ: “ỌNOWO na ọ hwosa kẹ owhẹ fiki iruo no who ru na, ỌNOWO na ọ jẹ rọ vọ kẹ owhẹ, Ọghẹnẹ Izrẹl no whọ dhẹ ruọ agada riẹ!”—Rut 2:12.

²⁹ Eme yena e jọ ọbọga kẹ Rut gaga. Ọ ginẹ dhẹ gbalọ Jihova wọhọ epanọ ọmọ arifẹ ọ rẹ dhẹ ruọ otọ ibekpe oni riẹ na. Rut o yere Boaz rọkẹ eme ọ uduotahawọ nana nọ ọ ta kẹe na. Rut ọ tẹ ruabọhọ iruo rite owọwọ.—Rut 2:13, 17.

30, 31. Eme ma rẹ sai wuhrẹ mi Rut kpahe ajọwha iruo, edẹro, gbe uvi uyoyou?

³⁰ Oware nọ Rut o ru na yọ emamọ oriruo nọ mai kpobi ma rẹ rọ aro kele evaọ oke obẹbẹ nana nọ ma be rria na. O je rẹro obufihọ mi amọfa fikinọ ọ jọ aye-uku hu, fikiere obọ kpobi nọ a fihọ kẹe o jẹ dae ẹro fia. Oma o vo riẹ hẹ re o ru iruo egaga nọ ọ sae rọ rẹrote Naomi, dede nọ a rẹ jọ iruo na rri ohwo vo. O ru lele ohrẹ nọ Boaz ọ kẹ riẹ kpahe epanọ o re ru iruo gbe ahwo nọ o re lele ru. Maero na, ọ rehọ Jihova, Ọsẹ oyoyou mai na fihọ oria adhẹzọ riẹ.

³¹ Nọ ma te bi dhesẹ uvi uyoyou wọhọ Rut, jẹ be rọ aro kele oriruo omaurokpotọ, ọwhọ iruo, gbe edẹro riẹ, ma te jọ emamọ oriruo kẹ amọfa re. Kọ ẹvẹ Jihova ọ rọ rẹrote Rut avọ Naomi? Ma te ta kpahe onana evaọ uzoẹme nọ ma bi ti te na.