1-3. Didi enọ ahwo a rẹ nọ kpahe uwhu, kọ iyo vẹ egagọ sa-sa a rẹ kẹ?

EBAIBOL ọ ya eyaa nọ ẹdẹjọ “uwhu o gbẹ te jọ ofa ha.” (Eviavia 21:4) Evaọ Uzou avọ isoi, ma wuhrẹ nọ ẹtanigbo na o ru nọ ma ro wo ẹruore uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. Rekọ ahwo a gbe bi whu. (Ọtausiuwoma Na 9:5) Fikiere onọ ulogbo jọ nọ o rrọ otọ họ, Eme ọ rẹ via kẹ omai nọ ma te whu?

² Ma rẹ mae gwọlọ uyo onọ yena nọ ohwo nọ ma you gaga o te whu. Ma sae nọ inọ: ‘Bovẹ o kpohọ? Kọ ọ be ruẹ omai? Kọ ọ rẹ sai fiobọhọ kẹ omai? Kọ ma gbẹ te sae ruẹ e riẹ ẹdẹjọ?

³ Egagọ sa-sa a rẹ kẹ ọvuọ iyo rai. Ejọ i re wuhrẹ nọ, otẹrọnọ whẹ yọ emamọ ohwo, who re kpobọ odhiwu rekọ whọ tẹ rrọ ekpehre ohwo, who ve kpobọ ehẹle nyae to. Efa e ta nọ who te whu no who re zihe ruọ ẹzi, kẹsena whọ vẹ nyai lele ahwo uviuwou ra efa nọ i whu vrẹ no rria. Yọ efa e ta nọ, nọ who te whu nọ a je gu ẹdhọ ra no, kẹsena a vẹ wariẹ yẹ owhẹ, hayo whọ vẹ rọ ugboma ofa zihe ziọ akpọ, wọhọ omọfa hayo arao dede.

4. Oware ovo vẹ egagọ sa-sa a bi wuhrẹ kpahe uwhu?

⁴ Egagọ sa-sa a bi wuhrẹ ọvuọ oware riẹ. Rekọ oware ovona enwene aikpobi a bi wuhrẹ na. A bi wuhrẹ nọ, nọ ohwo o te whu, oware jọ o rẹ gbẹ jọ uzuazọ evaọ oma ohwo na. Kọ ginọ uzẹme?

5, 6. Eme ọ rẹ via kẹ omai nọ ma te whu?

⁵ Jihova ọ riẹ oware nọ o rẹ via kẹ omai nọ ma te whu, ọ vuẹ omai nọ, nọ ohwo o te whu, yọ uzuazọ riẹ u re no. Uwhu họ abọdekọ uzuazọ. Fikiere ohwo nọ o whu no ọ rẹ sai roro hayo kareghẹhọ oware ovuovo vievie he. * Ma te whu, ma rẹ gbẹ ruẹ ude he, ma re yo ẹme he, yọ ma rẹ gbẹ sai roro gbe he.

⁶ Solomọn ovie na o kere nọ “enọ i whu no a riẹ oware ovuovo ho.” Ahwo nọ a whu no a rẹ sai you ohwo hayo mukpahe ohwo ho, yọ “iruo hayo omaa hayo eriariẹ hayo areghẹ ọvuọvo ọ rrọ obọ Uki hi.” (Se Ọtausiuwoma Na 9:5, 6, 10.) Ebaibol na ọ tẹ jẹ jọ obe Olezi 146:4 vuẹ omai nọ, nọ ohwo o te whu no, yọ “iroro riẹ” e raha no.

7. Eme Jesu ọ ta kpahe uwhu?

⁷ Okenọ ogbẹnyusu Jesu nọ a re se Lazarọs o whu, Jesu ọ ta kẹ ilele riẹ nọ: “Lazarọs ogbẹnyusu mai ọ be wezẹ.” Onana orọnikọ owezẹ gheghe nọ Lazarọs o bi ro serihọ họ. Jesu o fibae nọ: “Lazarọs o whu no.” (Jọn 11:11-14) Fikiere Jesu ọ rehọ uwhu dhesẹ owezẹ. Ọ ta ha inọ Lazarọs o kpobọ odhiwu hayo ọ be rria oria jọ kugbe ahwo uviuwou riẹ nọ a whu no vẹre. Yọ ọ ta gbe he inọ Lazarọs ọ be ruẹ uye evaọ ehẹle hayo a te wariẹ yẹ Lazarọs wọhọ omọfa hayo arao. Rekọ, oke nana Lazarọs ọ jọ owezẹ udidi. Ebaibol na ọ ta kpahe okenọ a kpe Stivin nọ, “o te kie ruọ owezẹ uwhu.” (Iruẹru Ikọ  7:60) Pọl ukọ na o kere nọ Ileleikristi jọ “i kie ruọ owezẹ uwhu no.”​—1 Ahwo Kọrint 15:6.

8. Ẹvẹ ma rọ riẹ nọ Ọghẹnẹ ọ ma ahwo re a whu hu?

⁸ Kọ Ọghẹnẹ ọ ma Adamu avọ Ivi re a tẹ rria okejọ no a ve whu? Kakaka! Jihova ọ ma rai re a reawere uzuazọ bẹdẹ bẹdẹ avọ ugboma nọ o rrọ gbagba. Nọ Jihova ọ ma ahwo-akpọ, ọ ma isiuru nọ a rẹ rọ rria bẹdẹ bẹdẹ fihọ eva rai. (Ọtausiuwoma Na 3:11) Ọsẹgboni ọvuọvo ọ gwọlọ nọ emọ rai a rẹ who je whu hu, yọ ere ọvona o rrọ Jihova oma re. Rekọ otẹrọnọ Ọghẹnẹ ọ ma omai re ma rria bẹdẹ bẹdẹ, fikieme ma bi ro whu?

9. Fikieme uzi nọ Jihova ọ kẹ Adamu avọ Ivi na u ro fo?

⁹ Evaọ ọgbọ Idẹn, Jihova ọ ta kẹ Adamu nọ: “Whọ rẹ sae jọ ure kpobi evaọ ọgbọ na re epanọ o were owhẹ. Rekọ ure eriariẹ ewoma gbe eyoma na, whọ rẹ jariẹ re vievie he, keme evaọ ẹdẹ nọ whọ re riẹ who ti whu hrọ.” (Emuhọ 2:9, 16, 17) O bẹ hẹ re a koko uzi uvevẹ yena, yọ Jihova o wo udu nọ ọ rẹ rọ vuẹ Adamu avọ Ivi oware nọ u woma gbe onọ u yoma. A te bi yoẹme kẹ Jihova u re dhesẹ nọ a be kẹe adhẹẹ keme ọye họ osu rai. U re je dhesẹ nọ eware kpobi nọ ọ kẹ rai e da rai ẹro fia.

10, 11. (a) Ẹvẹ Setan o ro su Adamu avọ Ivi thọ? (b) Fikieme unoma ovuovo o gbẹ riẹ nọ Adamu avọ Ivi a re gu hu?

¹⁰ O da omai inọ Adamu avọ Ivi a yoẹme kẹ Jihova ha. Setan ọ nọ Ivi nọ: “Kọ Ọghẹnẹ ọ ginẹ ta nọ wha rẹ re ubi-ure kpobi evaọ ọgbọ na ha?” Ivi o te yo nọ: “Ma rẹ sae re ibi-ire ọgbọ na. Rekọ Ọghẹnẹ ọ ta kpahe ubi orọ ure nọ o rrọ udevie ọgbọ na nọ: ‘Wha rẹ jariẹ re vievie he, ijo, wha rẹ rọ obọ tei vievie he; o gbẹ rrọ ere he wha ti whu.’”​—Emuhọ 3:1-3.

¹¹ Rekọ Setan ọ tẹ ta nọ: “Wha ti whu vievie he. Keme Ọghẹnẹ ọ riẹ nọ evaọ ẹdẹ nọ wha re riẹ, ibiaro rai i ti rovie, yọ wha te jọ wọhọ Ọghẹnẹ, wha vẹ te riẹ ewoma gbe eyoma.” (Emuhọ 3:4-6) Setan ọ gwọlọ ru Ivi roro nọ ọ rẹ sai salọ oware uwoma gbe uyoma kẹ omariẹ. Evaọ oke ovona, yọ ọ be ta ọrue kpahe oware nọ o te via otẹrọnọ Ivi ọ ghẹmeeyo kẹ Ọghẹnẹ. Setan ọ ta kẹ Ivi nọ o ti whu hu, fikiere Ivi ọ tẹ re ubi-ure na jẹ rehọ ojọ kẹ ọzae riẹ re. Adamu avọ Ivi a riẹ nọ Jihova ọ ta kẹ ae nọ a re ubi-ure na vievie he. Fikiere ubi-ure na nọ a re na u dhesẹ nọ a kekaro fihọ raha uzi  uvevẹ nọ o rẹ bẹ ekoko ho nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ rai. Ubi-ure na nọ a re na u dhesẹ nọ a wo adhẹẹ kẹ Ọsẹ oyoyou obọ odhiwu rai hi. A wo unoma ovuovo nọ a re gu kpahe onana ha!

12. Fikieme u ro yoma gaga inọ Adamu avọ Ivi a ghẹmeeyo kẹ Jihova?

¹² U yoma gaga inọ ọsẹgboni ọsosuọ mai a wo adhẹẹ kẹ ọnọ ọ ma rai vievie he. Ẹvẹ o rẹ jọ owhẹ oma nọ whọ tẹ ruẹ uye yọrọ ọmọzae avọ ọmọtẹ te ahwo no, je ru eware kpobi nọ a gwọlọ kẹ ae no, nọ a jẹ be wọso owhẹ je bi ru eware nọ whọ ta kẹ ae nọ a ru hu? Kọ o gbẹ te da owhẹ gaga?

13. Nọ Jihova ọ ta nọ “ẹkpẹ who ti zihe kpohọ,” eme u dhesẹ?

¹³ Nọ a ghẹmeeyo no, Adamu avọ Ivi a te ku uvẹ nọ a rẹ rọ rria bẹdẹ bẹdẹ kufiẹ. Jihova ọ vuẹ Adamu nọ: “Keme whẹ yọ ẹkpẹ yọ ẹkpẹ who ti zihe kpohọ.” (Se Emuhọ 3:19.) Oyena u dhesẹ nọ Adamu ọ te wariẹ zihe kpohọ ẹkpẹ, wọhọ ẹsenọ a re mae ẹdọvo ho. (Emuhọ 2:7) Nọ Adamu ọ raha uzi no, o te whu, ọ gbẹ jọ uzuazọ vievie he.

14. Fikieme ma bi ro whu?

¹⁴ O hae jọnọ Adamu avọ Ivi a yoẹme kẹ Ọghẹnẹ, a hae gbẹ jọ uzuazọ nẹnẹ. Rekọ nọ a ghẹmeeyo, a tẹ raha uzi kẹsena a te whu. Uzioraha o wọhọ ekpehre ẹyao nọ ma reuku  riẹ mi ọsẹgboni ọsosuọ mai. A yẹ omai kpobi wọhọ erahaizi, oyejabọ nọ ma bi ro whu. (Ahwo Rom 5:12) Rekọ onana họ oware nọ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ kẹ ahwo-akpọ họ. Ọghẹnẹ ọ gwọlọ nọ ahwo a re whu vievie he, yọ Ebaibol o se uwhu “ọwegrẹ.”​—1 Ahwo Kọrint 15:26.

15. Ẹvẹ uzẹme nọ ma rẹ riẹ kpahe uwhu u re ro si omai no igbo?

¹⁵ Ma tẹ riẹ uzẹme na kpahe uwhu u re si omai no igbo iwuhrẹ ethọthọ buobu. Ebaibol na o wuhrẹ omai nọ oware o rẹ da ahwo nọ a whu no ho, yọ a rẹ sae jọ ọkora ha. Ma rẹ sae ta ẹme kẹ ae he, yọ a rẹ sae ta ẹme kẹ omai gbe he. Ma rẹ sai fiobọhọ kẹ ahwo nọ a whu no ho, yọ ahwo nọ a whu no a rẹ sai fiobọhọ kẹ omai hi. A rẹ sae nwa omai oma ha, fikiere u fo ho re ma dhozọ rai. Rekọ egagọ buobu a be ta kẹ omai nọ ahwo nọ a whu no a rrọ uzuazọ evaọ obojọ, gbe nọ ma rẹ sai fiobọhọ kẹ ae nọ ma tẹ be hwa unuigho jọ kẹ ilorida egagọ gbe ahwo nọ a rehọ nọ yọ ahwo ọrẹri. Rekọ ma tẹ riẹ uzẹme na kpahe uwhu, a rẹ sae rehọ erue yena viẹ omai họ vievie he.

16. Ọrue vẹ egagọ buobu a bi wuhrẹ kpahe ahwo nọ a whu no?

¹⁶ Setan ọ be rọ egagọ erue ta erue kẹ omai je ru omai roro nọ ahwo nọ a whu no a gbẹ rrọ uzuazọ evaọ oria jọ. Wọhọ oriruo, egagọ jọ i re wuhrẹ nọ ma te whu no, ẹzi mai ọ rẹ gbẹ jọ uzuazọ evaọ oria jọ. Kọ onana họ oware nọ egagọ ra a bi wuhrẹ owhẹ manikọ a bi wuhrẹ owhẹ uzẹme oware nọ Ebaibol na ọ ta kpahe uwhu? Setan ọ be rọ erue ku ahwo rẹriẹ siọ Jihova ba.

17. Fikieme uwuhrẹ erae ehẹle o rọ rrọ ekela kẹ Jihova?

¹⁷ Eware nọ egagọ buobu a bi wuhrẹ i re gbe owhẹ unu! Wọhọ oriruo, ejọ i re wuhrẹ nọ ahwo oyoma a te  to bẹdẹ bẹdẹ evaọ ehẹle. Ọrue yena yọ ekela kẹ Jihova. Jihova ọ rẹ kuvẹ vievie he re ahwo a ruẹ uye evaọ edhere otiọye! (Se 1 Jọn 4:8.) Ẹvẹ who re rri ohwo nọ o re dhe obọ ọmọ riẹ fihọ erae nọ ọ tẹ gwọlọ kẹ ọmọ nọ o ru oware thọ uye? Ababọ avro, whọ rẹ ta nọ ohwo na ọ geva thesiwa. Whọ rẹ gwọlọ si kẹle ohwo otiọye na ha re whọ riẹe ziezi. Nwanọ ubiẹro utioye na Setan ọ gwọlọ nọ ma ro rri Jihova!

18. Fikieme u gbe fo re ma dhozọ ahwo nọ a whu no ho?

¹⁸ Egagọ jọ a rẹ vuẹ omai nọ ahwo a te whu no, a re zihe ruọ izi. Egagọ itieye na a bi wuhrẹ nọ ma rẹ kẹ izi yena adhẹẹ jẹ dhozọ rai dede keme a rẹ sae jọ obọdẹ egbẹnyusu hayo ewegrẹ ilogbo. Ahwo buobu a rọwo ọrue yena. A rẹ dhozọ ahwo nọ a whu no, o tẹ whae ze nọ a be rọ gọ ae siọ Jihova ba. Kareghẹhọ nọ enọ i whu no a riẹ oware ovuovo ho, a wo evawere hayo edada ha, fikiere u fo re ma dhozọ rai hi. Jihova họ ọnọ ọ ma omai. Ọye họ Ọghẹnẹ uzẹme na, yọ ọye ọvo u fo nọ ma rẹ gọ.​—Eviavia 4:11.

19. Erere vẹ ma re wo nọ ma tẹ riẹ oghẹrẹ nọ uwhu o ginẹ rrọ?

¹⁹ Ma tẹ riẹ oghẹrẹ nọ ahwo nọ a whu no a ginẹ rrọ, o rẹ whae ze nọ ma gbẹ rọwo erue nọ egagọ sa-sa a bi wuhrẹ hẹ. Yọ uzẹme nana u re fiobọhọ kẹ omai riẹ emamọ eware nọ Jihova ọ ya eyaa rai nọ o ti ru kẹ omai enẹna gbe evaọ obaro.

20. Eme ma ti wuhrẹ evaọ uzoẹme notha?

²⁰ Evaọ oke krẹkri nọ u kpemu, odibo Ọghẹnẹ nọ a re se Job ọ ta nọ: “Ohwo o te whu, kọ ọ sae wariẹ rria uzuazọ?” (Job 14:14) Kọ o ginẹ lọhọ re ohwo nọ o whu no ọ wariẹ mu uzuazọ họ ẹria? Uyo nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ omai evaọ Ebaibol na u woma gaga. Ma te ruẹ e riẹ evaọ uzoẹme notha na.