1, 2. Onọ vẹ ahwo buobu a rẹ nọ?

EWARE iyoma buobu e be jọ akpọ na via. Ẹsejọ, ẹvo ọ rẹ raha iwhre soso muotọ. Ogbulegbu ọ rẹ rehọ ugbeke sa ahwo buobu fihọ otọ, ejọ i re whu, efa e vẹ nwa oma. Ẹyao ọ rẹ sai kpe oni siọ emọ riẹ isoi ba.

² Eware okpẹtu itiena e tẹ via, ahwo buobu a rẹ nọ nọ, “Fikieme onana o rọ via?” Ahwo buobu a rẹ nọ oware nọ egrẹ-ọjẹ gbe uye-oruẹ o rọ da akpọ na fia enẹ. Kọ onana o be hai gbe owhẹ unu re?

3, 4. (a) Enọ vẹ Habakọk ọ nọ? (b) Uyo vẹ Jihova ọ kẹ riẹ?

³ Ma jọ Ebaibol na ruẹ inọ idibo Ọghẹnẹ nọ i wo ẹrọwọ gaga dede a nọ ọkpọ enọ yena re. Wọhọ oriruo, ọruẹaro na Habakọk ọ nọ Jihova nọ: “Fikieme who bi ro ru omẹ ruẹ uzioraha? Kọ fikieme whọ be rọ kuvẹ kẹ okienyẹ? Fikieme ọraha gbe ozighi e be rọ romavia evaọ aro mẹ? Kọ fikieme ẹwhọ gbe ohọre e rọ da otọ fia?”​—Habakọk 1:3.

⁴ Ma jọ obe Habakọk 2:2, 3 ruẹ uyo nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ Habakọk, gbe eyaa nọ Ọ ya inọ ọ te kpọ eware vi. Jihova o you ahwo-akpọ gaga. Ebaibol na ọ ta nọ: “Ọ be daezọ” ra. (1 Pita 5:7) Uye-oruẹ nọ o rrọ akpọ na o be dha Ọghẹnẹ eva vi omai dede. (Aizaya 55:8, 9) Nọ o rrọ ere na, joma ta kpahe onọ na, Fikieme uye-oruẹ o rọ da akpọ na fia?

5. Eme iwuhrẹ egagọ buobu a rẹ ta kpahe uye-oruẹ? Kọ eme Ebaibol na o wuhrẹ?

⁵ Ẹsibuobu epastọ, isu egagọ, gbe iwuhrẹ egagọ a rẹ ta nọ uye nọ ahwo a be ruẹ na yọ oreva Ọghẹnẹ. Amọfa a rẹ ta nọ re oware jọ o tẹ te via kẹ ohwo, makọ okpẹtu dede, yọ Ọghẹnẹ ọ gba riẹ mu no inọ o rẹ via, ma rẹ sae riẹ oware nọ o jẹ rrọ ere he. Efa e rẹ jẹ ta nọ ahwo, te emaha a re whu re a sai kpobọ odhiwu bru Ọghẹnẹ. Rekọ onana yọ uzẹme he. Jihova o re ru nọ eware iyoma e rẹ rọ via ha. Ebaibol na ọ ta nọ: “Ọghẹnẹ uzẹme na ọ rẹ sai ru oware umuomu vievie he, Erumeru na ọ rẹ sai ru oware nọ o thọ họ!”​—Job 34:10.

6. Fikieme ahwo buobu a be rọ fo Ọghẹnẹ kẹ uye nọ o rrọ akpọ na?

⁶ Ahwo buobu a rẹ fo Ọghẹnẹ kẹ uye nọ o rrọ akpọ na keme a roro nọ Ọghẹnẹ họ ọnọ o bi su akpọ na. Rekọ ma jọ Uzou avọ 3 wuhrẹ nọ Setan Ẹdhọ na họ ọnọ o bi gine su akpọ na.

7, 8. Fikieme uye-oruẹ o rọ da akpọ na fia?

⁷ Ebaibol na ọ ta nọ “akpọ na soso ọ rrọ otọ ogaga omuomu na.” (1 Jọn 5:19) Setan nọ ọ rrọ osu akpọ na yọ osu omuomu nọ ọ rrọ eva gaga. O bi “su akpọ na soso thọ.” (Eviavia 12:9) Ahwo buobu a be rọ aro kele iei. Onana yọ ẹjiroro jọ nọ ahwo buobu a bi ro gu erue, jẹ egrẹ, jẹ rrọ eva gaga.

⁸ Ẹjiroro efa e riẹ nọ uye-oruẹ o rọ da akpọ na fia. Adamu avọ Ivi a wọso Ọghẹnẹ onọ o lẹliẹ emọ rai reuku uzioraha. Yọ fiki uzioraha, ahwo a re ru eware nọ e rẹ wha uye-oruẹ se ibe ahwo-akpọ rai. Ẹsibuobu a rẹ gwọlọ nọ a rẹ rro vi amọfa. A rẹ họre, fi ẹmo, jẹ gwọlọ amọfa ẹme. (Ọtausiuwoma Na 4:1; 8:9) Ẹsejọ ahwo a  rẹ ruẹ uye fiki “oke gbe eware nọ a rẹro rai hi.” (Ọtausiuwoma Na 9:11) Asidẹnte gbe eware iyoma efa nọ a rẹro rai hi e rẹ sai kpomahọ ohwo evaọ oke kpobi, gbe evaọ oria kpobi.

9. Fikieme u ro mu omai ẹro nọ Jihova o wo emamọ ẹjiroro nọ ọ rọ kuvẹ kẹ uye-oruẹ?

⁹ Jihova ọ rẹ wha uye ze vievie he. Ma rẹ sae fo ẹe kẹ ẹmo, ozighi, gbe oja-oriọ nọ o rrọ akpọ na ha. Orọnikọ Ọghẹnẹ họ ọnọ ọ be wha eware wọhọ etọ nọ i re nuhu, ofou ọwhibo, gbe ẹvo ze he. Rekọ o rẹ sai gbe owhẹ unu nọ, ‘Kọ otẹrọnọ Jihova ọ mai wo ogaga evaọ odhiwu gbe akpọ, fikieme ọ gbẹ be whaha ikpehre eware nọ e be via na ha?’ Ma riẹ nọ Ọghẹnẹ ọ be daezọ mai, fikiere o ti wo emamọ ẹjiroro jọ nọ ọ rọ kuvẹ nọ ahwo a gbẹ ruẹ uye.​—1 Jọn 4:8.

10. Ẹvẹ Setan ọ rọ wọso Jihova?

¹⁰ Evaọ ọgbọ Idẹn, Ẹdhọ ọ viẹ Adamu avọ Ivi họ. Setan ọ ta nọ Ọghẹnẹ yọ ekpehre Osu. Ọ rehọ eme nọ ọ ta ro dhesẹ nọ Ọghẹnẹ ọ be ko oware uwoma jọ dhere Adamu avọ Ivi. Setan ọ rọ ere viẹ ae họ roro nọ isuẹsu riẹ i ti woma vi erọ Ọghẹnẹ, gbe nọ a du gwọlọ obufihọ Ọghẹnẹ hẹ.​—Emuhọ 3:2-5; rri Ẹme-Oruvẹ 27.

11. Onọ vẹ ma te kẹ uyo riẹ?

¹¹ Adamu avọ Ivi a ghẹmeeyo jẹ wọso Jihova. A roro nọ a wo udu nọ a sai ro ru onọ u je rai te uwoma te uyoma. Kọ ẹvẹ Jihova o ti ro dhesẹ nọ enọ e wọso ẹe na a roro thọ, jegbe nọ ọye ọ riẹ oware nọ o mai fo kẹ omai?

12, 13. (a) Fikieme Jihova o gbe ro kpe enọ e wọso ẹe na no ẹsiẹsiẹe he? (b) Fikieme Jihova ọ rọ kẹ Setan uvẹ re ọ jọ osu akpọ nana, jẹ kẹ ahwo-akpọ uvẹ re a su omarai?

 ¹² Jihova o kpe Adamu avọ Ivi ẹsiẹsiẹe he. Ukpoye, ọ kẹ rai uvẹ re a yẹ emọ. Kẹsena Jihova ọ tẹ kẹ emọ Adamu avọ Ivi uvẹ nọ a sae rọ salọ ohwo nọ ọ rẹ jọ osu rai. Jihova ọ gwọlọ nọ ahwo-akpọ nọ a rrọ gbagba ọvo a rẹ vọ otọakpọ na, yọ onana o te via ghelọ omaa kpobi nọ Setan ọ ma kẹhẹ.​—Emuhọ 1:28; Aizaya 55:10, 11.

¹³ Iraro ikọ-odhiwu buobu gbidi gbidi Setan ọ jọ ta nọ isuẹsu Jihova i woma ha na. (Job 38:7; Daniẹl 7:10) Fikiere Jihova ọ tẹ kẹ Setan oke thethei nọ o re ro dhesẹ sọ ẹme riẹ na uzẹme. Ọ tẹ jẹ kẹ ahwo-akpọ uvẹ re a su omarai evaọ otọ Setan, sọ a sai su omarai ziezi ababọ obufihọ Ọghẹnẹ.

14. Eme uvẹ nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ na u dhesẹ via no?

¹⁴ Ahwo-akpọ a su omarai ikpe idu buobu no, rekọ ebẹbẹ ọvo i bi no isuẹsu rai ze. Onana u dhesẹ nọ Setan yọ ọtọrue. Ahwo-akpọ a gwọlọ obufihọ Ọghẹnẹ. Jerimaya ọruẹaro na ọ ta gba nọ ọ ta nọ: “O Jihova, mẹ riẹ ziezi inọ ohwo-akpọ o wo edhere obọriẹ hẹ. Ohwo-akpọ nọ ọ be nya onya o wo ogaga nọ ọ rẹ rọ tubẹ kpọ ithihi riẹ dede he.”​—Jerimaya 10:23.

15, 16. (a) Fikieme Jihova ọ rọ kuvẹ re uye-oruẹ o gbẹ jọ otọ kri te enẹ? (b) Kọ eme Jihova o gbe ri ro si ebẹbẹ nọ Setan ọ wha ze no otọ họ?

¹⁵ Fikieme Jihova ọ rọ kuvẹ re uyẹ-oruẹ o gbẹ jọ otọ kri te enẹ? Fikieme ọ gbẹ be rọ whaha eware iyoma nọ e be via ha? Ọghẹnẹ ọ kẹ Setan uvẹ oke krẹkri re ahwo kpobi a sae ruẹ nọ ewoma ọvo ọ rẹ sai no esuo Setan  ze he. Ahwo-akpọ omarai a dawo oghoghẹrẹ isuẹsu kpobi no, rekọ ewoma ọvo o no isuẹsu rai ze he. Dede nọ a wuhrẹ eware ekpokpọ buobu je ku eware sa-sa no, okienyẹ, uvuhu, emuemu, gbe ẹmo-ofio e ga vi epaọ anwẹdẹ kpobi no. O rrọ vevẹ nọ ma rẹ sai su omobọ mai ababọ Ọghẹnẹ hẹ.

¹⁶ Jihova o ri si ebẹbẹ nọ Setan ọ wha ze no otọ họ. O te ru ere, kiyọ o bi fiobọhọ ru isuẹsu Setan woma, rekọ Ọghẹnẹ o re ru oware utioye vievie he. Yọ o te ru ere, ahwo-akpọ a ti roro nọ a sai su omobọ rai ziezi. Rekọ oyena yọ ọrue nọ ahwo-akpọ a rọwo, Jihova ọ rẹ sai fiobọhọ kẹ ae re ọ jọ abọ ọrue he. Jihova yọ Ọghẹnẹ nọ ọ rẹ ta ọrue he.​—Ahwo Hibru 6:18.

17, 18. Eme Jihova o ti ru kpahe ebẹbẹ nọ Setan ọ wha ze?

¹⁷ Kọ Jihova ọ rẹ sai si ebẹbẹ nọ Setan avọ ahwo-akpọ a wha ze no otọ? Ee. Oware ovuovo o rẹ bẹ Ọghẹnẹ eruo ho. Jihova ọ riẹ epanọ u fo nọ u re kri te re o sai muẹro ziezi inọ eware nọ Setan ọ ta na kpobi yọ erue. Nọ oke nọ o fihọ u te te no, o ve ti zihe otọakpọ na ruọ aparadase nọ ọ gwọlọ nọ o rẹ jọ. A vẹ te kpare “enọ e rrọ iki ekareghẹhọ kpobi” ze. (Jọn 5:28, 29) Ahwo a gbẹ te mọ họ hayo whu ofa ha. Jesu o ve ti ku ebẹbẹ nọ Setan ọ wha ze kpobi họ. Jihova ọ te rehọ Jesu “raha iruo Ẹdhọ” no. (1 Jọn 3:8) Eva e were omai nọ Jihova o bi thihakọ kẹ omai re ma riẹe jẹ salọ inọ ọye ma gwọlọ nọ ọ jọ Osu mai. (Se 2 Pita 3:9, 10.) Ma tẹ be make ruẹ uye, o re fiobọhọ kẹ omai thihakọ.​—Jọn 4:23; se 1 Ahwo Kọrint 10:13.

¹⁸ Jihova ọ rẹ gba omai họ nọ ma salọ iẹe re ọ jọ Osu mai hi. Ọ kẹ ahwo-akpọ uvẹ nọ a rẹ rọ salọ oware nọ o  were rai. Joma ta kpahe oghẹrẹ nọ u fo nọ ma rẹ rọ obọdẹ uvẹ nana nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ omai na ruiruo.

19. Obọdẹ uvẹ vẹ Jihova ọ kẹ omai? Kọ fikieme uvẹ nana o rọ rrọ obọdẹ okẹ?

¹⁹ Uvẹ nọ Jihova ọ kẹ omai nọ ma rẹ rọ salọ oware nọ ma gwọlọ na u ru omai wo ohẹriẹ no erao. Nọ a te yẹ arao ze, areghẹ nọ a ma fihọ iẹe oma ọvo o re ro yeri uzuazọ riẹ, ọ rẹ sae salọ oghẹrẹ uzuazọ ofa ha. Rekọ ma rẹ sae salọ oghẹrẹ uzuazọ nọ ma gwọlọ yeri, yọ ma rẹ sae salọ sọ ma re ru eva were Jihova. (Itẹ 30:24) U te no ere no, ma wọhọ erọbọto hayo ẹjini hi nọ u re ru oware nọ a ku rie kẹ ọvo. Ma wo uvẹ nọ ma rẹ rọ salọ oghẹrẹ ohwo nọ ma gwọlọ jọ, ahwo nọ ma gwọlọ nọ a jọ egbẹnyusu mai, gbe oware nọ ma gwọlọ rehọ uzuazọ mai ru. Jihova ọ ma omai enẹ re ma sae re omaweromẹ uzuazọ.

20, 21. Eme o mai woma nọ u fo nọ whọ rẹ salọ enẹna?

²⁰ Jihova ọ gwọlọ nọ ma you rie. (Matiu 22:37, 38) Ọ wọhọ ọsẹ nọ eva e rẹ were nọ ọmọ riẹ ọ tẹ rehọ eva obọ riẹ ta kẹe nọ “Sẹmẹ, me you owhẹ,” oyena o rẹ mae were ọsẹ na vi okenọ ọmọ na ọ tẹ ta ere fikinọ ohwo jọ ọ ta kẹe inọ ọ tae. Jihova ọ kẹ omai uvẹ nọ ma rẹ rọ salọ sọ ma rẹ gọe hayo ma rẹ gọe he. Setan, Adamu, gbe Ivi a salọ nọ a rẹ gọ Jihova ha. Kọ ẹvẹ whọ te rehọ uvẹ ẹsalọ nọ who wo na ruiruo?

²¹ Rehọ uvẹ nọ who wo na salọ nọ whọ rẹ gọ Jihova. Ahwo buobu a salọ nọ a re ru eva were Ọghẹnẹ, a siọ esuo Setan. (Itẹ 27:11) Eme who re ru enẹna re whọ sae jọ akpọ ọkpokpọ Ọghẹnẹ nọ uye-oruẹ ovuovo o te jọ họ na? Uzoẹme notha na o te kẹ uyo onọ nana.