1, 2. (a) Eme o re ru owhẹ rri okẹ jọ ghaghae? (b) Fikieme ma sae rọ ta nọ ẹtanigbo na họ okẹ Ọghẹnẹ nọ o mae rro kpobi?

OKẸ vẹ o mae were owhẹ evaọ usu ekẹ kpobi nọ a kẹ owhẹ no? U du gwọlọ nọ a rẹ rọ igho buobu dẹ okẹ taure o tẹ te jọ ghaghae kẹ owhẹ hẹ. Nọ okẹ u te bi ru eva were owhẹ hayo o tẹ rrọ oware nọ whọ ginẹ gwọlọ, who re rri rie ghaghae.

² Evaọ usu ekẹ kpobi nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ omai no, u wo ojọ nọ o mai wiruo kẹ omai vi oware ofa kpobi. Oye họ okẹ nọ o mae rro nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ ahwo-akpọ no. Ma te jọ uzou nana wuhrẹ inọ Jihova o vi Ọmọ riẹ, Jesu Kristi ze re ma sae rria bẹdẹ bẹdẹ. (Se Matiu 20:28.) Jihova o dhesẹ nọ o gine you omai gaga ẹkwoma Jesu nọ o vi ziọ otọakpọ re ọ ta omai no igbo.

3. Fikieme ahwo-akpọ a bi ro whu?

³ Ẹtanigbo na họ edhere nọ Jihova o ro siwi ahwo-akpọ no uzioraha gbe uwhu. (Ahwo Ẹfisọs 1:7) Re ma wo otoriẹ ẹjiroro nọ ma rọ gwọlọ ẹtanigbo na, u fo nọ ma rẹ riẹ oware nọ o via evaọ obọ ọgbọ Idẹn ikpe idu nọ i kpemu no. Ọsẹgboni ọsosuọ mai, Adamu avọ Ivi, a raha uzi. Fiki uzi nọ a raha na a te whu. Ma bi je whu nẹnẹ re keme ma reuku uzioraha mi Adamu avọ Ivi.​—Rri Ẹme-Oruvẹ 9.

4. Ono họ Adamu, kọ eme o wo?

 ⁴ Okenọ Ọghẹnẹ ọ ma Adamu, ọzae ọsosuọ na, Ọghẹnẹ ọ kẹ riẹ oware jọ nọ o rrọ ghaghae gaga. Ọ kẹ Adamu uzuazọ ogbagba. O wo iroro egbagba gbe ugboma ogbagba. Ọ rẹ mọ họ, ọ rẹ who ho, yọ o re whu gbe he. Fikinọ Jihova họ ọnọ ọ ma Adamu, ọ jọ wọhọ ọsẹ kẹe. (Luk 3:38) Jihova ọ jẹ hae ta ẹme kẹe ẹsikpobi. Ọghẹnẹ o dhesẹ oware nọ ọ gwọlọ mi Adamu kẹe vevẹ, yọ ọ kẹ riẹ iruo nọ e rẹ were oma.​—Emuhọ 1:28-30; 2:16, 17.

5. Nọ Ebaibol na ọ ta nọ a ma Adamu evaọ “uwoho Ọghẹnẹ” na, eme oyena u dhesẹ?

⁵ A ma Adamu evaọ “uwoho Ọghẹnẹ.” (Emuhọ 1:27) Jihova ọ ma riẹ oghẹrẹ nọ o re ro dhesẹ emamọ iruemu nọ ọyomariẹ o wo, wọhọ uyoyou, areghẹ, uvioziẹ, gbe ogaga. Ọ kẹ Adamu uvẹ nọ ọ rẹ rọ salọ oware nọ ọ gwọlọ ru. Ọ ma Adamu wọhọ erọbọto ho. Ọghẹnẹ ọ ma riẹ evaọ oghẹrẹ nọ ọ rẹ rọ salọ sọ o re ru oware uwoma hayo uyoma. O hae jọ nọ Adamu ọ salọ nọ o re yoẹme kẹ Ọghẹnẹ, ọ hae te rria bẹdẹ bẹdẹ evaọ Aparadase.

6. Fikinọ Adamu ọ rọwo yoẹme kẹ Ọghẹnẹ hẹ, eme u vru mi ei? Ẹvẹ onana u ro kpomahọ omai?

⁶ Okenọ a bruoziẹ uwhu kpe Adamu fikinọ o yoẹme kẹ Ọghẹnẹ hẹ, eware buobu i vru mi Adamu. Ọ raha usu okpekpe nọ o wo kugbe Ọghẹnẹ, o te je ku uzuazọ ogbagba riẹ avọ Aparadase nọ ọ jẹ rria kufiẹ. (Emuhọ 3:17-19) Adamu avọ Ivi a salọ nọ a re yoẹme kẹ Ọghẹnẹ hẹ, fikiere ẹruore ọvuọvo ọ rrọ kẹ ae he. Fiki oware nọ Adamu o ru na, ‘uzioraha o rọ ruọ akpọ na, uwhu u te no uzioraha ze, ere uwhu u ro te ahwo kpobi oma keme aikpobi a raha uzi no.’ (Ahwo Rom 5:12) Nọ Adamu ọ raha uzi, ọ tẹ rọ ere zẹ omariẹ gbe omai kpohọ  igbo uzioraha gbe uwhu. (Ahwo Rom 7:14) Kọ ma wo ẹruore jọ? Ee, ma wo ẹruore.

7, 8. Eme họ ẹtanigbo?

⁷ Eme họ ẹtanigbo? Ugogo eware ivẹ e rrọ ẹme nọ a bi se ẹtanigbo na. Orọ ọsosuọ, ẹtanigbo yọ osa nọ a rẹ hwa re a siobọno ohwo hayo re a rọ dẹ oware zihe ze. Orọ avivẹ, ẹtanigbo yọ osa oware jọ nọ ohwo ọ hwa, hayo osa nọ ohwo ọ hwa fihọ oware nọ o raha hayo nọ u vru.

⁸ Ohwo-akpọ ọvuọvo ọ rẹ sae hwa osa oware ulogbo nọ Adamu ọ raha ha okenọ ọ raha uzi jẹ hwa uwhu se omai. Rekọ Jihova o ru oware jọ re ọ sai si omai no uzioraha gbe uwhu. Joma wuhrẹ kpahe oghẹrẹ nọ ẹtanigbo na ọ rrọ, gbe epanọ ma rẹ sai ro wo erere noi ze.

9. Ẹvẹ a rẹ sae rọ hwa osa ẹtanigbo na?

⁹ Mai ọvuọvo ọ rẹ sae hwa osa nọ a rẹ rọ dẹ uzuazọ ogbagba nọ Adamu o kufiẹ na zihe ze he. Fikieme? Keme mai kpobi ma gba ha. (Olezi 49:7, 8) Uzuazọ ogbagba omọfa a rẹ sae rọ hwa osa ẹtanigbo na. Oyejabọ nọ a ro sei “ẹtanigbo nọ o rrọ ẹrẹrẹe.” (1 Timoti 2:6) O gwọlọ nọ uzuazọ nọ a rẹ rọ hwa osa ẹtanigbo na o rẹ jọ gbagba wọhọ onọ Adamu o kufiẹ na.

10. Ẹvẹ Jihova ọ rọ hwa osa ẹtanigbo na?

¹⁰ Ẹvẹ Jihova ọ rọ hwa osa ẹtanigbo na? Jihova o vi Ọmọ riẹ nọ ọ mae rrọ ghaghae kẹe ziọ otọakpọ na. Ọmọ nana Jesu họ omama ọsosuọ riẹ. (1 Jọn 4:9, 10) U no Jesu eva ze nọ ọ rẹ nyase Ọsẹ riẹ ba je no obọ odhiwu nọ ọ jẹ rria ze. (Ahwo Filipai 2:7) Jihova ọ rehọ Jesu no obọ odhiwu ziọ otọakpọ na, a te yẹ Jesu wọhọ ohwo ọgbagba nọ uzioraha o rrọ oma ha.​—Luk 1:35.

11. Ẹvẹ a rẹ sae rọ rehọ omọvo ta ahwo-akpọ kpobi no igbo?

 ¹¹ Ọzae ọsosuọ na, Adamu o ku uzuazọ ogbagba ahwo-akpọ kpobi fiẹ nọ ọ ghẹmeeyo kẹ Jihova. Kọ ọzae ọfa jọ ọ rẹ sai si uwhu no kẹ emọ Adamu kpobi? Ee. (Se Ahwo Rom 5:19.) Jesu nọ ọ raha uzi ẹdọvo ho na ọ rehọ uzuazọ ogbagba riẹ hwa osa ẹtanigbo na. (1 Ahwo Kọrint 15:45) A rẹ sae rehọ fiki uzuazọ ogbagba riẹ na si uwhu no kẹ emọ Adamu kpobi.​—1 Ahwo Kọrint 15:21, 22.

12. Fikieme a rọ kẹ Jesu uvẹ re ọ ruẹ uye ogaga utioye?

¹² Ebaibol na o dhesẹ epanọ Jesu ọ ruẹ uye te taure o te ti whu. A fa riẹ gaga, a tehe e riẹ fihọ ure-oja re o whu ẹmẹrera avọ edada. (Jọn 19:1, 16-18, 30) Fikieme Ọghẹnẹ ọ rọ kuvẹ re Jesu ọ ruẹ uye ogaga utioye? Keme Setan ọ ta nọ ohwo-akpọ ọvuọvo ọ rẹ sai yoẹme kẹ Ọghẹnẹ hẹ nọ odawọ ogaga u te tei. Jesu o dhesẹ nọ ohwo ọgbagba ọ rẹ sai yoẹme kẹ Ọghẹnẹ, o tẹ make rọnọ ohwo na ọ be ruẹ uye gaga. A rẹ ruẹ unu gbiku epanọ eva Jesu e were Jihova te he!​—Itẹ 27:11; rri Ẹme-Oruvẹ 15.

13. Ẹvẹ a rọ hwa osa ẹtanigbo na?

¹³ Ẹvẹ a rọ hwa osa ẹtanigbo na? Jesu ọ rehọ uzuazọ ogbagba riẹ hwa osa ẹtanigbo na kẹ Ọsẹ riẹ. Onana o via evaọ ukpe 33, evaọ edẹ 14 amara Nisan orọ ukeledẹ ahwo Ju, nọ Jihova ọ kuvẹ re ewegrẹ Jesu a kpei. (Ahwo Hibru 10:10) Kẹsena nọ edẹ esa e vrẹ no, Jihova ọ tẹ kpare Jesu no uki ze, orọnikọ avọ ugboma ohwo-akpọ họ rekọ ugboma ẹzi. Uwhremu na, Jesu o te zihe bru Ọsẹ riẹ evaọ obọ odhiwu, o te dhesẹ oma riẹ kẹ Jihova inọ o siobọno uzuazọ ogbagba riẹ rọ hwa osa ẹtanigbo na no. (Ahwo Hibru 9:24) Nọ a hwa osa ẹtanigbo na no na, a rẹ sai si omai no igbo uzioraha gbe uwhu.​—Se Ahwo Rom 3:​23, 24.

14, 15. Eme ma re ru re Jihova ọ rọ izieraha mai vrẹ omai?

¹⁴ Makọ obọnana ma bi wo erere no okẹ nọ o mae rro nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ omai no na ze. Joma ta ẹme kpahe irere nọ ma bi wo noi ze enẹna gbe enọ ma ti wo noi ze evaọ obaro.

¹⁵ Ọghẹnẹ ọ be rọ izieraha mai vrẹ omai. O rọ bẹbẹ re ohwo o ru oware nọ u kiehọ ẹsikpobi. Eware e rẹ thọ omai obọ, yọ ẹsejọ ma rẹ ta thọ hayo ruthọ. (Ahwo Kọlọsi 1:13, 14) Ẹvẹ a sae rọ rehọ izieraha mai vrẹ omai? U fo nọ eware nọ ma ruthọ na e rẹ da omai, ma vẹ jẹ lẹ Jihova re ọ rọvrẹ omai. Kẹsena udu u ve te omai otọ inọ Jihova ọ rọ izieraha mai vrẹ omai no.​—1 Jọn 1:8, 9.

16. Eme ma re ru re ma sai wo obruoziẹ-iroro ofuafo?

¹⁶ Ma rẹ sai wo obruoziẹ-iroro ofuafo. Otẹrọnọ obruoziẹ-iroro mai ọ be vuẹ omai nọ ma ru oware jọ thọ, o rẹ kẹ omai uye, ma rẹ sai tube roro nọ ma gbe wo ẹruore he, yọ ma fiokaha. Rekọ u fo ho re ma nwani fi oma hotọ. Ma tẹ yare Jihova inọ ọ rọvrẹ omai, ọ rẹ gaviezọ kẹ omai jẹ rọvrẹ omai. (Ahwo Hibru 9:13, 14) Jihova ọ gwọlọ nọ ma ta ẹbẹbẹ kpobi nọ ma wo gbe oware kpobi nọ o be thọ omai obọ nọ ma gwọlọ seba kẹe. (Ahwo Hibru 4:14-16) Onana o te whae ze nọ ma ti ro wo emamọ usu kugbe Ọghẹnẹ.

17. Eghale vẹ ma rẹ sai wo fikinọ Jesu o whu kẹ omai?

¹⁷ Ma wo ẹruore uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. “Osa nọ uzioraha o rẹ hwa họ uwhu, rekọ okẹ nọ Ọghẹnẹ ọ rẹ kẹ họ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ ẹkwoma Kristi Jesu Olori mai.” (Ahwo Rom 6:23) Fikinọ Jesu o whu kẹ omai, ma rẹ sae rria bẹdẹ bẹdẹ avọ ugboma ogbagba. (Eviavia 21:3, 4) Rekọ eme ma re ru hrọ re ma sai wo eghale yena?

18. Ẹvẹ ma rọ riẹ nọ Jihova o you omai?

¹⁸ Roro oghẹrẹ nọ o rẹ jọ owhẹ oma nọ ohwo ọ tẹ rehọ emamọ oware jọ ru owhẹ ọghọ. Ẹtanigbo na họ okẹ nọ o mai woma, yọ u fo nọ ma re yere Jihova gaga kẹ okẹ nana. Jọn 3:16 o ta nọ: “Ọghẹnẹ o you akpọ na gaga te epanọ o ro siobọno Ọmọ ọvo riẹ, re ohwo kpobi nọ o fi ẹrọwọ họ iẹe o gbe whu hu rekọ o ve wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.” Jihova o gine you omai gaga te epanọ ọ rọ rehọ Jesu Ọmọ ọghaghae riẹ kẹ omai. Yọ ma riẹ nọ Jesu o you omai re, keme ọ rọwo nọ o re whu kẹ omai. (Jọn 15:13) U fo nọ okẹ ẹtanigbo na o rẹ whae nọ u re ro mu owhẹ ẹro inọ Jihova avọ Jesu a gine you owhẹ.​—Ahwo Galesha 2:20.

19, 20. (a) Ẹvẹ whọ sae rọ jọ ogbẹnyusu Jihova? (b) Ẹvẹ whọ sai ro dhesẹ nọ whọ jẹ idhe ẹtanigbo Jesu na rehọ?

¹⁹ Enẹna nọ who wuhrẹ kpahe uyoyou ulogbo Ọghẹnẹ no na, ẹvẹ whọ sae rọ jọ ogbẹnyusu riẹ? O lọhọ họ re who you ohwo nọ whọ riẹ hẹ. Jọn 17:3 o ta nọ ma rẹ sae riẹ Jihova. Nọ whọ be daoma riẹ Ọghẹnẹ na, uyoyou nọ who wo kẹe u ti dhe ẹgẹga, whọ te gwọlọ ru eva were iẹe, whọ vẹ te jọ ogbẹnyusu riẹ. Fikiere, gbẹ hai wuhrẹ kpahe Jihova evaọ Ebaibol na.​—1 Jọn 5:3.

²⁰ Jẹ ẹtanigbo Jesu rehọ. Ebaibol ọ ta nọ “ọnọ o fi ẹrọwọ họ Ọmọ na o re wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.” (Jọn 3:36) Eme u dhesẹ re a fi ẹrọwọ họ Ọmọ na? U dhesẹ nọ ma re ru oware nọ Jesu ọ ta nọ ma ru. (Jọn 13:15) Orọnikọ unu ọvo ma rẹ rọ ta nọ ma rọwo Jesu hu. Re ma dhesẹ nọ ma jẹ ẹtanigbo na rehọ, ma re ru oware nọ u dhesẹ nọ ma gine wo ẹrọwọ. Ma jọ obe Jemis 2:26 se nọ: “Ẹrọwọ nọ a be rọ iruo dhesẹ via ha o whu no.”

21, 22. (a) Fikieme ma re ro kpohọ Ekareghẹhọ uwhu Kristi kukpe kukpe? (b) Eme ma te ta kpahe evaọ Uzou avọ ezeza gbe orọ avọ ihrẹ?

 ²¹ Kpohọ Ekareghẹhọ uwhu Kristi. Evaọ owọwọ urere nọ Jesu ọ jọ akpọ na taure o te ti whu, o wuhrẹ omai nọ ma ru ekareghẹhọ uwhu riẹ. Ma re ru onana kukpe kukpe, yọ a re sei Ekareghẹhọ hayo “Emu Owọwọ Olori na.” (1 Ahwo Kọrint 11:20; Matiu 26:26-28) Jesu ọ gwọlọ nọ ma kareghẹhọ nọ ọ rehọ uzuazọ ogbagba riẹ whu kẹ omai re a ta omai no igbo. Ọ ta nọ “Wha hai ru onana rọ kareghẹhọ omẹ.” (Se Luk 22:19.) Nọ who te kpohọ Ekareghẹhọ na, yọ who bi dhesẹ nọ whọ be kareghẹhọ ẹtanigbo na gbe uyoyou ulogbo nọ Jihova avọ Jesu a wo kẹ omai​—Rri Ẹme-Oruvẹ 16.

²² Ẹtanigbo na họ okẹ nọ o mae rro nọ o rẹ sai te omai obọ. (2 Ahwo Kọrint 9:14, 15) Okẹ oghaghae nana o te wha erere se ima ahwo buobu nọ i whu no dede. Ma te ta kpahe epanọ onana o te sae rọ via evaọ Uzou avọ ezeza gbe orọ avọ ihrẹ.