1. Ono ọ kẹ omai uzuazọ?

JIHOVA “họ Ọghẹnẹ nọ ọ rrọ uzuazọ na.” (Jerimaya 10:10) Ọye ọ ma omai, obọ riẹ uzuazọ u no ze. Ebaibol na ọ ta nọ: “Whẹ họ ọnọ ọ ma eware kpobi, yọ fiki oreva ra a rọ ziọ uzuazọ, oye whọ rọ ma ae.” (Eviavia 4:11) Jihova ọ ginẹ gwọlọ nọ ma wo uzuazọ. Uzuazọ yọ okẹ oghaghae nọ u no obọ riẹ ze.​—⁠Se Olezi 36:⁠9.

2. Ẹvẹ ma rẹ sai ro yeri emamọ uzuazọ?

² Jihova ọ kẹ omai eware nọ i re fiobọhọ kẹ omai jọ uzuazọ, wọhọ emu gbe ame. (Iruẹru Ikọ 17:28) U te no ere no, ọ gwọlọ nọ ma re omaweromẹ uzuazọ. (Iruẹru Ikọ 14:15-17) Re ma sai yeri emamọ uzuazọ, o gwọlọ nọ ma re koko izi Ọghẹnẹ.​—Aizaya 48:17, 18.

3. Eme Jihova o ru Keni okenọ Keni o kpe Ebẹle?

³ Ebaibol na o wuhrẹ omai nọ Jihova o rri uzuazọ mai gbe uzuazọ amọfa ghaghae. Wohọ oriruo, nọ ọmọ Adamu avọ Ivi nọ a re se Keni o je mu ofu kẹ Ebẹle oniọvo ọmaha riẹ, Jihova ọ vẹvẹ e riẹ unu nọ jọ ọ siọ ofu ba emu. Rekọ Keni o yo ho, eva e dha riẹ te epanọ ọ rọ “fa Ebẹle oniọvo riẹ kpe.” (Emuhọ 4:3-8) Jihova ọ kẹ Keni uye fikinọ o kpe Ebẹle. (Emuhọ 4:9-11) Fikiere, ofu gbe egrẹ i yoma gaga keme e rẹ sae lẹliẹ omai họre ohwo hayo ru ei oware uyoma. Ohwo otiọye ọ sai wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ hẹ. (Se 1 Jọn 3:15.) Re ma ru eva were Jihova, ma re you ahwo kpobi.​—1 Jọn 3:11, 12.

4. Eme uzi jọ nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ ahwo Izrẹl u wuhrẹ omai kpahe epanọ u fo nọ ma re rri uzuazọ?

 ⁴ Nọ ikpe idu buobu e ruọ emu no, nọ Jihova ọ jẹ kẹ ahwo Izrẹl Izi Ikpe na, o dhesẹ nọ o rri uzuazọ ghaghae. Uzi jọ evaọ usu izi na o ta nọ: “Who re kpe ohwo vievie he.” (Iziewariẹ 5:17) Ohwo o te keke aro fihọ kpe omọfa, a re kpei no re.

5. Ẹvẹ Ọghẹnẹ o rri eva-ekparọ?

⁵ Ẹvẹ Ọghẹnẹ o rri eva-ekparọ? Makọ uzuazọ ọmọ nọ a ri yẹ dede he o rrọ ghaghae kẹ Jihova. Evaọ usu izi nọ Jihova ọ rọ kẹ ahwo Izrẹl, ojọ o ta nọ ohwo jọ ọ tẹ nwa aye nọ o dihọ oma, u te ru nọ ọmọ nọ ọ rrọ obọ eva riẹ o ro whu, a re kpe ohwo na. (Se Ọnyano 21:22, 23; Olezi 127:3.) Onana u wuhrẹ omai nọ o thọ re a kpare eva.​—Rri Ẹme-Oruvẹ 28.

6, 7.  Ẹvẹ ma sai ro dhesẹ kẹ Jihova nọ ma rri uzuazọ mai gbe orọ amọfa ghaghae?

⁶ Ẹvẹ ma sai ro dhesẹ kẹ Jihova nọ ma rri uzuazọ mai gbe orọ amọfa ghaghae? Ma re ru eware nọ e rẹ wha omonwa hayo uwhu se omai gbe amọfa ha. Fikiere ma re vovo isigareti, rehọ ige, hayo se utaba ha, yọ ma rẹ rehọ imu egaga nọ i fo ho ho, keme e rẹ sae nwa omai oma hayo kpe omai.

⁷ Ọghẹnẹ ọye ọ kẹ omai uzuazọ gbe ugboma mai na, fikiere o gwọlọ nọ ma re yeri uzuazọ nọ o rẹ were iẹe. O gwọlọ nọ ma rẹ rẹrote ugboma mai ziezi. Ma gbe ru ere he, ma te jọ gbegbe evaọ aro Ọghẹnẹ. (Ahwo Rom 6:19; 12:1; 2 Ahwo Kọrint 7:1) Jihova ọ rẹ sae jẹ egagọ mai rehọ họ otẹrọnọ ma gbe rri uzuazọ ghaghae he. Dede nọ o rẹ sae jọ bẹbẹ re ohwo o siobọno ekpehre uruemu, Jihova ọ sai fiobọhọ kẹ omai otẹrọnọ ma be daoma fikinọ ma rri uzuazọ ghaghae.

8. Ẹvẹ ma sae rọ whaha eware nọ e rẹ wha omonwa se omai gbe amọfa?

 ⁸ Ma wuhrẹ no inọ uzuazọ o rrọ ghaghae. Jihova ọ gwọlọ nọ ma daoma gaga re ma whaha eware nọ e rẹ wha omonwa hayo uwhu se omai gbe amọfa. Edhere jọ nọ ma re ro ru ere họ, oghẹrẹ nọ ma rẹ rọ dhẹ imoto, imotosaikoro, gbe ebasikoro. Ma rẹ kẹnoma kẹ erozaha ozighi nọ e rẹ wha omonwa hayo uwhu ze. (Olezi 11:5) Ma rẹ jẹ daoma ru re eware nọ e rẹ wha omonwa ze e gbẹ jọ uwou mai hi. Jihova o jie uzi kẹ ahwo Izrẹl nọ: “Nọ whọ tẹ bọ uwou okpokpọ, whọ rẹ ma ogbẹ [koyehọ ugbẹhẹ ukpokpotọ] wariẹ ehru uwou na họ hrọ, re who gbe ru nọ abe-ọriọ azẹ ọ rẹ rọ jọ uwou ra ha keme ohwo ọ rẹ sai kie no obei ze.”​—Iziewariẹ 22:8.

9. Ẹvẹ u fo nọ ma re ru erao?

⁹ Jihova o re muẹrohọ oghẹrẹ nọ ma re ru erao. Ọ kẹ omai uvẹ nọ ma kpe erao nọ ma re ro there emu je ro ru iwu, yọ ọ kẹ omai uvẹ nọ ma rẹ sai kpe arao nọ ọ gwọlọ kpe omai no hayo nwa omai oma. (Emuhọ 3:21; 9:3; Ọnyano 21:28) Rekọ u fo ho re ma lahiẹ erao hayo kpe ai fiki arozaha.​—Itẹ 12:10.

10. Ẹvẹ ma rọ riẹ nọ azẹ o dikihẹ kẹ uzuazọ?

¹⁰ Jihova o rri azẹ ghaghae gaga keme azẹ o dikihẹ kẹ uzuazọ. Nọ Keni o kpe Ebẹle no, Jihova ọ ta kẹ Keni nọ: “Azẹ oniọvo ra ọ be viẹ se omẹ no otọ na ze.” (Emuhọ 4:10) Azẹ Ebẹle o dikihẹ kẹ uzuazọ riẹ, oyejabọ nọ Jihova ọ rọ kẹ Keni uye fikinọ o kpe Ebẹle. Nọ Owhe oke Noa na o ku vrẹ no, Jihova ọ wariẹ dhesẹ nọ azẹ ọ rrọ ghaghae. Jihova ọ ta kẹ Noa avọ uviuwou riẹ nọ a sae re arao. Ọ ta kẹ ae nọ: “Arao kpobi nọ ọ rẹ nya  nọ ọ rrọ uzuazọ ọ rẹ sae jọ emuore kẹ owhai. Nwane wọhọ epanọ mẹ kẹ owhai ẹbe ọrọrọ na, ere mẹ be rehọ aikpobi kẹ owhai.” Rekọ u wo oware ovo jọ nọ Jihova o jie uzi riẹ kẹ ae nọ a rẹ re he, ọ ta nọ: “Uwo na ọvo wha rẹ re, wha rẹ re uzuazọ riẹ hẹ, koyehọ azẹ riẹ.”​—Emuhọ 1:29; 9:3, 4.

11. Uzi vẹ Ọghẹnẹ o jie kẹ orẹwho Izrẹl kpahe azẹ?

¹¹ Nọ ikpe egba eree (800) e vrẹ no, Jihova ọ tẹ wariẹ jie uzi kẹ ahwo riẹ inọ: “Otẹrọnọ ohwo Izrẹl jọ hayo ohwo orẹwho ọfa jọ nọ ọ be rria udevie rai o kpohọ ibẹfi o je mu arao ẹwọ hayo ọvra nọ a rẹ sae re, o re ru azẹ riẹ hwẹ noi oma hrọ, o ve nwo ẹkpẹ ruru iei.” Ọ tẹ jẹ ta nọ: “Wha rẹ re azẹ” riẹ vievie he. (Iruo-Izerẹ 17:13, 14) Jihova ọ gbẹ gwọlọ nọ ahwo a rri azẹ ghaghae. A rẹ sae re arao rekọ a rẹ re azẹ hẹ. Nọ a te kpe arao, a re bru ohọre riẹ re azẹ riẹ o hwẹ fihọ otọ.

12. Ẹvẹ Ileleikristi a re rri azẹ?

¹² Nọ Jesu o whu jẹ kparoma kpobọ odhiwu no, ikọ na gbe ekpako ukoko Ileleikristi nọ e jọ Jerusalẹm a se ẹgwae re a ta ẹme kpahe izi jọ nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ ahwo Izrẹl, sọ o gbẹ gwọlọ nọ Ileleikristi a re koko ai. (Se Iruẹru Ikọ 15:28, 29; 21:25.) Jihova o fiobọhọ kẹ ae vuhumu nọ azẹ ọ gbẹ rrọ ghaghae evaọ aro riẹ jegbe nọ ọ gwọlọ nọ ahwo a rri rie ghaghae re. Ileleikristi ọsosuọ na a jẹ re hayo da azẹ hẹ yọ a jẹ hae re erao nọ a bru ohọre rai hi hi, enọ azẹ o hwẹ no oma ziezi hi. A tẹ re azẹ hayo erao nọ a bru ohọre he, yọ oware otọtọ gaga nọ o wọhọ ẹdhọgọ hayo ọfariẹ-ogbe. No anwọ oke yena ze, Ileleikristi a rẹ rọwo re azẹ hayo dae he. Kọ ẹvẹ kpahe omai nẹnẹ? Jihova ọ gbẹ gwọlọ nọ ma rri azẹ ghaghae gaga.

13. Fikieme Ileleikristi a gbẹ rọ rọwo nọ a se azẹ fihọ ae oma ha?

 ¹³ Kọ onana u dhesẹ nọ Ileleikristi a re se azẹ fihọ oma gbe he? Ee, ere o rrọ. Jihova o jie uzi kẹ omai nọ ma rẹ re azẹ hayo dae he. Otẹrọnọ edọkita ọ ta kẹ owhẹ nọ whọ da udi ogaga ha, kọ whọ te rehọ ẹguede sei fihọ oma? Dazigbe! Epọvo na re uzi nọ Ọghẹnẹ o jie nọ ma du re hayo da azẹ hẹ na u dhesẹ nọ ma rẹ rọwo nọ a se azẹ fihọ omai oma ha.​—Rri Ẹme-Oruvẹ 29.

14, 15. Fikieme u ro wuzou gaga re Oleleikristi o rri uzuazọ ghaghae je yoẹme kẹ Jihova?

¹⁴ Kọ otẹrọnọ edọkita ọ tẹ ta kẹ owhẹ nọ a gbe se azẹ fihọ owhẹ oma ha who ti whu? Ohwo kpobi ọ rẹ jiroro na kẹ omobọ riẹ sọ o re koko uzi azẹ nọ Ọghẹnẹ o jie na hayo o re koko iei hi. U fo re Ileleikristi a rri uzuazọ nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ rai na ghaghae, ma rẹ gwọlọ idhere efa nọ a re ro siwi omai ababọ azẹ re ma gbẹ jọ uzuazọ, rekọ ma rẹ rọwo nọ a se azẹ fihọ omai oma ha.

¹⁵ Ma rẹ daoma rẹrote oma mai re ma sai wo omakpokpọ, rekọ ma rẹ rọwo nọ a se azẹ fihọ omai oma ha fikinọ Ọghẹnẹ o rri uzuazọ ghaghae. Re ma yoẹme kẹ Jihova u wuzou vi uzuazọ mai nọ ma re siwi evaọ edhere nọ o thọ evaọ aro Ọghẹnẹ. Jesu ọ ta nọ: “Ohwo kpobi nọ ọ be gwọlọ siwi uzuazọ riẹ, uzuazọ riẹ u ti vru, rekọ ohwo kpobi nọ uzuazọ riẹ u vru fiki mẹ ọ te wariẹ woi.” (Matiu 16:25) Ma gwọlọ yoẹme kẹ Jihova keme ma you rie. Ọ riẹ oware nọ o mai woma kẹ omai, yọ ma rri uzuazọ ghaghae gaga wọhọ epanọ ọyomariẹ o rri rie.​—Ahwo Hibru 11:6.

16. Fikieme idibo Ọghẹnẹ a bi ro yoẹme kẹe?

 ¹⁶ Idibo Ọghẹnẹ a gba riẹ mu no inọ a re koko uzi nọ o jie kpahe azẹ na. A rẹ re hayo da azẹ hẹ, yọ a rẹ rọwo nọ a se azẹ fihọ ae oma ha nọ a te bi siwi ai. * U mu rai ẹro nọ Ọghẹnẹ nọ ọ ma uzuazọ gbe azẹ na ọ riẹ oware nọ o mai woma kẹ ae. Kọ whọ rọwo nọ ọ riẹ oware nọ o mai woma kẹ owhẹ?

17. Oware ovo vẹ Jihova ọ kẹ ahwo Izrẹl uvẹ nọ a rẹ rehọ azẹ ru?

¹⁷ Evaọ uzi nọ Jihova ọ kẹ ahwo Izrẹl na, ọ ta nọ: “Evaọ azẹ na uzuazọ omama na o rrọ, yọ mẹ omamẹ mẹ rehọ e riẹ fihọ agbada-idhe na kẹ owhai re wha rehọ iẹe ru omavoro [hayo, yare erọvrẹ izieraha] kẹ omarai, keme azẹ na o re ru omavoro.” (Iruo-Izerẹ 17:11) Nọ ahwo Izrẹl a tẹ thọ uzi, a rẹ rọ arao dheidhe rọ lẹ Jihova re ọ rọvrẹ rai, ozerẹ na o re ku azẹ arao na fihọ agbada-idhe nọ ọ jọ etẹmpol na. Oware nana ọvo Jihova ọ kẹ ahwo Izrẹl uvẹ nọ a rehọ azẹ ru.

18. Eme idhe nọ Jesu ọ rehọ uzuazọ riẹ dhe u rovie uvẹ riẹ kẹ omai?

¹⁸ Nọ Jesu ọ ziọ otọakpọ, ọ rọ uzuazọ hayo azẹ riẹ nwene idhe nọ Ọghẹnẹ ọ ta nọ a rẹ rọ erao dhe re ọ sae rehọ izieraha mai vrẹ omai. (Matiu 20:28; Ahwo Hibru 10:1) Uzuazọ Jesu nọ o ro dheidhe o ghare te epanọ okenọ Jihova ọ kpare Jesu kpobọ odhiwu no, o te rovie uvẹ nọ ahwo-akpọ a sai ro wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ kẹ ae.​—Jọn 3:16; Ahwo Hibru 9:11, 12; 1 Pita 1:18, 19.

19. Eme ma re ru re ‘azẹ ohwo ọvo ọ gbẹ jọ omai uzou hu’?

 ¹⁹ Uzuazọ yọ okẹ obọdẹ nọ Jihova ọ kẹ omai nọ o da omai ẹro fia! Yọ ma rẹ vuẹ amọfa inọ a te fi ẹrọwọ họ Jesu a ti wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. Ma you amọfa, yọ ma rẹ daoma kpobi re ma wuhrẹ ae epanọ a sai ro wo uzuazọ. (Izikiẹl 3:17-21) Ma te ru ere, ma te ta wọhọ Pọl ukọ na inọ: “Azẹ ohwo ọvo ọ rrọ omẹ uzou hu, keme mẹ siọ ehrẹ Ọghẹnẹ kpobi ba ẹta kẹ owhai hi.” (Iruẹru Ikọ 20:26, 27) Nọ ma tẹ be vuẹ amọfa kpahe Jihova gbe epanọ uzuazọ o ghare te evaọ aro riẹ, yọ ma bi dhesẹ nọ ma rri uzuazọ gbe azẹ ghaghae gaga.