1, 2. (a) Eme Jihova o ru omai riẹ? (b) Imuẹro vẹ eme nọ e rrọ Aizaya 46:10, 11 gbe 55:11 e kẹ omai?

EME ọsosuọ Ebaibol na e ta nọ: “Evaọ emuhọ Ọghẹnẹ ọ ma odhiwu gbe akpọ.” (Emu. 1:1) Ginọ uzẹme inọ umutho otoriẹ jọ ọvo ma wo no kpahe eware buobu nọ Ọghẹnẹ ọ ma, wọhọ idadeghe, elo, gbe ẹgba nọ ọ rẹ lẹliẹ oware kie ziọ otọ nọ a te gbolo iei kpehru. Yọ umutho jọ gheghe ọvo ma ruẹ no evaọ usu emama nọ e vọ ehrugbakpọ na. (Ọtausi. 3:11) Ghele na, Jihova o ru omai riẹ ẹjiroro riẹ kpahe akpọ na gbe ahwo-akpọ. Ẹjiroro riẹ họ re akpọ na ọ jọ emamọ oria nọ ezae avọ eyae nọ ọ ma tho uwoho riẹ a rẹ rria. (Emu. 1:26) A rẹ jọ emọ riẹ, ọyomariẹ Jihova ọ vẹ jọ Ọsẹ rai.

² Obe Emuhọ uzou avọ esa u dhesẹ nọ ọwegrẹ jọ ọ wha ẹbẹbẹ fihọ ẹjiroro Jihova. (Emu. 3:1-7) Rekọ ẹbẹbẹ yena ọ rẹ sae whaha ẹjiroro Ọghẹnẹ hẹ. Ohwo ọvo ọ rẹ sae za Jihova dhe he. (Aiz. 46:10, 11; 55:11) Fikiere, o rẹ sai mu omai ẹro nọ ẹjiroro ọsosuọ Jihova na ọ te seba erugba ha evaọ ẹruoke nọ o fihọ!

3. (a) Iwuhrẹ vẹ i wuzou gaga nọ i re fiobọhọ kẹ omai wo otoriẹ ovuẹ Ebaibol na? (b) Fikieme u ro fo re ma kiẹ iwuhrẹ yena rri obọnana? (c) Enọ vẹ ma te ta kpahe evaọ uzoẹme nana?

³ Avro ọ riẹ hẹ, ma riẹ oware nọ Ebaibol na ọ ta kpahe ẹjiroro nọ Ọghẹnẹ ọ rọ ma otọakpọ na gbe ahwo-akpọ jekugbe obọ nọ Jesu Kristi o wo evaọ erugba ẹjiroro Ọghẹnẹ. Enana  yọ iwuhrẹ nọ i wuzou gaga, yọ ẹsejọhọ e rrọ usu eware ọsosuọ nọ ma riẹ evaọ okenọ ma ro mu Ebaibol na họ ewuhrẹ. Mai omamai ma gwọlọ wuhrẹ amọfa nọ a wo evezi eware nana nọ i wuzou na. U woma gaga inọ okenọ ma bi ro wuhrẹ uzoẹme nana, u kie fihọ okenọ ma be rọ daoma zizie ahwo buobu ziọ Ekareghẹhọ uwhu Jesu. (Luk 22:19, 20) Ahwo nọ a te nyaze a ti wuhrẹ eware buobu kpahe ẹjiroro Ọghẹnẹ. Fikiere, u kiehọ gaga re ma rehọ emedẹ nọ i kiọkọ taure ẹdẹ Ekareghẹhọ na o te ti te, roro kpahe ugogo enọ jọ nọ ma rẹ sae rọ kpare isiuru emọ-uwuhrẹ Ebaibol mai gbe amọfa kẹ Ekareghẹhọ na. Ma te ta kpahe enọ esa nana: Eme họ ẹjiroro ọsosuọ nọ Ọghẹnẹ o wo kẹ akpọ na gbe ahwo-akpọ? Kọ oware uyoma vẹ o via? Kọ fikieme idhe ẹtanigbo Jesu o rọ rrọ ugogo oware nọ o rẹ sai ru nọ ẹjiroro Ọghẹnẹ o re ro rugba?

4. Ẹvẹ emama i bi ro whowho oruaro Jihova?

⁴ Jihova yọ Ọmemama nọ o gbunu gaga. Oware kpobi nọ ọ ma o gba kiete. (Emu. 1:31; Jeri. 10:12) Eme ma rẹ sai wuhrẹ nọ ma te rri erru nọ ọ rrọ emama gbe oghẹrẹ nọ e rọ ruẹrẹhọ kpatiẹ? U re gbe omai unu nọ ma tẹ ruẹ oghẹrẹ nọ emama Jihova, te esese gbe ilogbo i bi ro ru ẹjiroro jọ gba. Wọhọ oriruo, ohwo ọvo nọ u re gbunu hu ọ rrọ họ nọ ọ tẹ ruẹ oghẹrẹ nọ Ọghẹnẹ o ru onaa fihọ ogẹgẹ-azẹ te, epanọ ọmọ nọ a yẹ obọ o re wo erru te dede nọ ọ rrọ biẹghẹ biẹghẹ, hayo epanọ ọre o re woma te evaọ owọwọ nọ o te bi kiediwi. Eware nana e be hai si omai urru keme Ọghẹnẹ ọ ma omai evaọ oghẹrẹ nọ ma rẹ rọ riẹ nọ oware u te gine wo erru.—Se Olezi 19:1; 104:24.

5. Ẹvẹ Jihova ọ rọ ruẹ nọ emama kpobi i ruiruo kugbe evaọ edhere nọ ọ rrọ kpatiẹ?

⁵ Wọhọ epanọ ma rẹ sae ruẹ evaọ emama na, Jihova o fi uwhru họ kẹ emama riẹ kpobi. O fi izi sa-sa họ, te enọ e rẹ kpọ uruemu mai, re ọ ruẹ nọ eware kpobi e nya kpatiẹ. (Ol. 19:7-9) Fikiere, eware kpobi nọ e rrọ ehrugbakpọ na i wo umuo nọ Jihova o fihọ kẹ ae, yọ a re ruiruo lele oghẹrẹ nọ Ọghẹnẹ ọ jiroro riẹ. Jihova o fi utee họ kpahe oghẹrẹ nọ emama riẹ i re ruiruo kugbe ohwohwo. Uzi nọ Ọghẹnẹ o fihọ nọ o rẹ lẹliẹ oware kie ziọ otọ nọ a te gbolo ei kpehru, u kru idadeghe kẹle otọakpọ na, u ru nọ ẹvo gbe ebade e rẹ rọ wọze te umuo rai je zihe evaọ ẹruoke, je bi ru nọ emama Ọghẹnẹ efa nọ i bi fiobọhọ kẹ omai jọ uzuazọ e rọ rrọ kpatiẹ. Itee nọ Ọghẹnẹ o fihọ na e be kpọ emama kpobi, te omai ahwo-akpọ. O rrọ vevẹ, emama kpobi nọ e rrọ kpatiẹ na u dhesẹ nọ Ọghẹnẹ o wo ẹjiroro kẹ otọakpọ na gbe ahwo-akpọ. Ma tẹ rrọ usiuwoma ota, ma rẹ sai ru ahwo riẹ Ọnọ ọ ma emama nana evaọ edhere igbunu otiọna.—Evia. 4:11.

6, 7. Ekẹ jọ vẹ Jihova ọ kẹ Adamu avọ Ivi?

⁶ Ẹjiroro ọsosuọ Jihova họ re ahwo-akpọ a rria otọakpọ na bẹdẹ bẹdẹ. (Emu. 1:28; Ol. 37:29) Ọ kẹ Adamu avọ Ivi ekẹ eghaghae sa-sa nọ i re fiobọhọ kẹ ae reawere uzuazọ. (Se Jemis 1:17.) Jihova ọ kẹ rai ufuoma iroro-ejẹ, ẹgba nọ a sai ro roro, nọ a sai ro dhesẹ uyoyou, jẹ reawere usu. Ọghẹnẹ ọ vuẹ Adamu epanọ ọ sai ro dhesẹ nọ o bi yoẹme kẹe. Adamu o te je wuhrẹ epanọ ọ sae rọ rẹrote omariẹ, erao na gbe otọ na. (Emu. 2:15-17, 19, 20) Jihova ọ tẹ jẹ ma Adamu avọ Ivi evaọ oghẹrẹ nọ a sae rọ ruẹ ude, yo edo, se ore, rọ ẹrọo dawo oware, jẹ riẹ nọ oware jọ u te te ai ovioma. Fikiere, a rẹ sae reawere erru gbe  eware buobu nọ e jọ ọgbọ Idẹn na ziezi. A hae te reawere emamọ iruo, ru eware, je wuhrẹ kpahe eware sa-sa.

⁷ Eme ọfa o jọ ẹjiroro Ọghẹnẹ? Jihova ọ ma Adamu avọ Ivi evaọ oghẹrẹ nọ a sai ro yẹ emọ egbagba wọhọ ae omarai. Ọghẹnẹ ọ tẹ jẹ gwọlọ nọ emọ rai i re yẹ emọ re, bẹsenọ ahwo a rẹ vọ otọakpọ na soso. Ọ gwọlọ nọ Adamu avọ Ivi gbe emọ rai a re you emọ nọ a ti yẹ wọhọ epanọ Jihova omariẹ o you Adamu avọ Ivi na. Kẹsena a vẹ rria otọakpọ na jẹ reawere eware nọ e rrọ eva riẹ kpobi bẹdẹ bẹdẹ.—Ol. 115:16.

8. Fikieme Ọghẹnẹ o ro jie uzi nọ o rrọ Emuhọ 2:16, 17 na kẹ Adamu avọ Ivi?

⁸ Eware e nya lele ẹjiroro Ọghẹnẹ okioke yena ha. Fikieme? Ọghẹnẹ o jie uzi olọlọhọ jọ kẹ Adamu avọ Ivi, onọ u ti dhesẹ sọ a gine vuhumu inọ ufuoma iroro-ejẹ rai u wo ọnyaba. Ọ ta kẹ ae nọ: “Whọ rẹ sae ria ibi ire nọ e rọ ogba na odode; rekọ whọ rẹ re ure ẹriẹ ewoma gbe eyoma na ha, keme eva ẹdẹ nọ whọ re riẹ, who re ti whuẹ.” (Emu. 2:16, 17) O jọ bẹbẹ kẹ Adamu avọ Ivi re a wo otoriẹ uzi yena ha, yọ o jọ bẹbẹ kẹ ae re a koko iei gbe he. Ire buobu e jariẹ nọ a rẹ sae re ibi rai re he.

9, 10. (a) Ọrue vẹ Setan o gu kpahe Jihova? (b) Eme Adamu avọ Ivi a salọ nọ a re ru? (Rri uwoho nọ o rrọ emuhọ uzoẹme na.)

⁹ Setan Ẹdhọ na ọ rọ araomuomu viẹ Ivi họ ghẹmeeyo kẹ Jihova, Ọsẹ obọ odhiwu riẹ. (Se Emuhọ 3:1-5; Evia. 12:9) Setan ọ ta nọ Ọghẹnẹ o jie uzi kẹ Adamu avọ Ivi keleme inọ a du re ọjọ họ evaọ “ibi ire nọ e rọ ogba na” kpobi. O wọhọ ẹsenọ Setan ọ ta nọ: ‘Koyehọ wha rẹ sai ru oware nọ wha gwọlọ họ?’ Kẹsena o te gu ọrue ologbo jọ inọ: “Wha re ti whuẹ hẹ.” Ọ tẹ daoma viẹ Ivi họ inọ u du gwọlọ nọ ọ gaviezọ kẹ Ọghẹnẹ hẹ, ọ ta kẹe nọ: “Ọghẹnẹ ọ riẹ nọ, ẹdẹ nọ wha re riẹ, ibiaro rai i re ti rovie.” Setan ọ jẹ rọ ẹme riẹ na dhesẹ nọ Jihova ọ gwọlọ nọ Adamu avọ Ivi a re ubi-ure na ha, keme ọ gwọlọ nọ a riẹ oware ovo ho. Setan o te gu ọrue ọfa inọ: “Wha . . . te jọ wọhọ Ọghẹnẹ, nọ ọ rẹ riẹ uwoma gbe uyoma.”

¹⁰ Obọnana, Adamu avọ Ivi a rẹ jiroro onọ a ti ru. Kọ a ti yoẹme kẹ Jihova manikọ araomuomu na a ti yo ẹme riẹ? A salọ nọ a rẹ ghẹmeeyo kẹ Ọghẹnẹ. A tẹ rọ ere kuomagbe Setan wọso Ọghẹnẹ. A siọ Jihova Ọsẹ rai je kiuke ku izi riẹ nọ e hae te thọ ae.—Emu. 3:6-13.

11. Fikieme Jihova o gbe ro rolobọ kẹ ọwọsuọ họ?

¹¹ Fikinọ Adamu avọ Ivi a ghẹmeeyo kẹ Jihova, a gbẹ jọ ahwo ọgbagba ha. Onana o tẹ jẹ raha usu nọ a wo kugbe Jihova, keme Jihova “o wo ẹruezi nọ o re ri umuomu hu.” Onọ u dhesẹ nọ, “o re ri oware othọthọ họ.” (Hab. 1:13) O hae jọnọ o rolobọ kẹ emuemu yena, o hae te wha ẹbẹbẹ ologbo se omama kpobi nọ u wo uzuazọ evaọ obọ odhiwu hayo otọakpọ. Maero na, ogbẹrọnọ Ọghẹnẹ o ru oware jọ kpahe uzioraha nọ o romavia evaọ ọgbọ Idẹn na ha, o hae te jọ bẹbẹ re a fievahọ iẹe. Rekọ Jihova ọ rẹ romatotọ ru lele izi ikiẹrẹe riẹ. (Ol. 119:142) Fikiere, ufuoma iroro-ejẹ nọ Adamu avọ Ivi a wo o kẹ rai udu nọ a rẹ rọ la uzi Ọghẹnẹ vrẹ hẹ. Ọwọsuọ rai na u ru nọ a ro whu je zihe kpohọ ẹkpẹ nọ a rọ ma ae.—Emu. 3:19.

12. Eme ọ via kẹ emọ Adamu avọ Ivi?

¹² Nọ Adamu avọ Ivi a re ubi-ure na, a gbẹ jọ ahwo uviuwou Ọghẹnẹ hẹ, onọ o kẹre te ehrugbakpọ soso. Ọghẹnẹ o te le ai no ọgbọ Idẹn, a gbe wo ẹruore nọ a  re ro zihe vievie he. (Emu. 3:23, 24) Oware nọ Jihova ọ ta nọ u ti no owojẹ Adamu avọ Ivi ze, o ginẹ via, keme idhere riẹ kpobi i kiete. (Se Iziewariẹ 32:4, 5.) Fikinọ Adamu ọ gbẹ jọ ohwo ọgbagba ha, ọ gbẹ jẹ sai dhesẹ iruemu-aghae Ọghẹnẹ gbagba ha. Adamu o ku obọdẹ ẹruore nọ o wo kpahe obaro na fiẹ, o te je ru nọ emọ riẹ a rọ reuku sebaẹgba, uzioraha gbe uwhu. (Rom 5:12) Onana u ru nọ emọ nọ Adamu o ti yẹ a gbe ti ro wo ẹruore uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ hẹ. Ofariẹ, Adamu avọ Ivi a rẹ gbẹ sai yẹ emọ egbagba ha, yọ emọ rai a rẹ sai yẹ emọ nọ e rrọ gbagba gbe he. Setan nọ ọ viẹ Adamu avọ Ivi họ ghẹmeeyo kẹ Ọghẹnẹ na ọ gbẹ be viẹ ahwo-akpọ họ makọ rite inẹnẹ.—Jọn 8:44.

13. Eme Jihova o wo họ iroro kẹ ahwo-akpọ?

¹³ Uyoyou nọ Ọghẹnẹ o wo kẹ ahwo-akpọ o rẹ hiẹ vievie he. Ghelọ aghẹmeeyo Adamu avọ Ivi, Jihova ọ gwọlọ nọ ahwo-akpọ a reawere emamọ usu kugbe ọyomariẹ. Ọ gwọlọ nọ ohwo ọvo o whu hu. (2 Pita 3:9) Fikiere, nọ Adamu avọ Ivi a nwane ghẹmeeyo no, Ọghẹnẹ o te ru ọruẹrẹfihotọ nọ u re fiobọhọ kẹ ahwo-akpọ wariẹ wo emamọ usu kugbei, evaọ oke ovona, Jihova o gbabọkẹ izi ikiẹrẹe riẹ hẹ. Ẹvẹ Jihova o ro ru onana?

14. (a) Wọhọ epanọ o rrọ Jọn 3:16, ọruẹrẹfihotọ vẹ Jihova o ru re ọ sai siwi ahwo-akpọ? (b) Onọ vẹ ma rẹ sai lele ahwo nọ a dhesẹ isiuru ta kpahe?

¹⁴ Se Jọn 3:16. Ahwo buobu nọ ma ti zizie ziọ Ekareghẹhọ na a riẹ oria Ebaibol nana uzuzou. Rekọ onọ na họ, Ẹvẹ idhe Jesu i ro ru uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ lọhọ? Uzizie Ekareghẹhọ na, Ekareghẹhọ na omariẹ, gbe ahwo nọ a ziọ Ekareghẹhọ na nọ ma ti zihe bru, o te kẹ omai uvẹ nọ ma ti ro fiobọhọ kẹ ahwo nọ a ginẹ gwọlọ riẹ uzẹme na wo otoriẹ uyo onọ yena nọ u wuzou gaga na. O rẹ sae were ahwo otioye nọ a te bi wo otoriẹ epanọ Jihova o ro dhesẹ uyoyou gbe areghẹ riẹ via evaọ ọruẹrẹfihotọ ẹtanigbo na. Ugogo eware vẹ ma rẹ sai ru vẹ kpahe ẹtanigbo na?

15. Ẹvẹ Jesu o ro wo ohẹriẹ no Adamu?

¹⁵ Jihova ọ kẹ omai ohwo ọgbagba nọ ọ rẹ sae ta omai no igbo. O te gwọlọ nọ ohwo ọgbagba yena o re yoẹme kẹ Jihova, jẹ rọ unevaze siobọno uzuazọ riẹ re ahwo-akpọ a ruẹse zọ. (Rom 5:17-19) Jihova ọ rọ edhere igbunu kpeze uzuazọ omama ọsosuọ riẹ no obọ odhiwu ziọ otọakpọ. (Jọn 1:14) Fikiere, Jesu ọ jọ ohwo ọgbagba wọhọ epanọ Adamu ọ jọ na. Rekọ wo ohẹriẹ no Adamu, Jesu ọ rria lele izi ikiẹrẹe Jihova wọhọ epanọ Ọghẹnẹ o rẹro riẹ mi ohwo ọgbagba. Makọ evaọ otọ odawọ nọ o mae ga kpaobọ, Jesu ọ raha uzi Ọghẹnẹ ọvuọvo ho.

16. Fikieme ẹtanigbo na ọ rọ rrọ okẹ oghaghae?

¹⁶ Nọ Jesu ọ rrọ ohwo ọgbagba na, ọ rẹ sae rọ uwhu riẹ siwi ahwo-akpọ no uzioraha gbe uwhu. Jesu ọ jọ ohwo ọgbagba wọhọ Adamu jẹ nyate utee nọ Ọghẹnẹ o rẹro nọ Adamu ọ hae te nyate, ọ romakpotọ kẹ Ọghẹnẹ riẹriẹriẹ je yoẹme kẹe. (1 Tim. 2:6) Idhe ẹtanigbo Jesu i rovie uvẹ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ fihọ rọkẹ “ahwo buobu,” te ezae, te eyae, gbe emaha. (Mat. 20:28) Avro ọ riẹ hẹ, ẹtanigbo na họ ugogo oware nọ u ru rie lọhọ nọ ẹjiroro ọsosuọ Ọghẹnẹ o ti ro rugba. (2 Kọr. 1:19, 20) Ẹtanigbo na u ru nọ ahwo-akpọ nọ a wo ẹrọwọ a sai ro wo ẹruore uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.

17. Eme ẹtanigbo na o ru lọhọ?

¹⁷ Okolo oware ẹtanigbo na o rehọ mi Jihova ha. (1 Pita 1:19) Ọghẹnẹ o rri ahwo-akpọ ghaghae gaga, te epanọ o ro siobọno Ọmọvo riẹ re o whu fiki mai. (1 Jọn 4:9, 10) Ma sae ta nọ Jesu ọ rehọ ẹta Adamu, ọsẹ ọsosuọ mai. (1 Kọr. 15:45) Enẹ Jesu o ro ru nọ ma rọ wariẹ wo uzuazọ nọ Adamu o kufiẹ, je ru omai wo uvẹ nọ ma rẹ rọ wariẹ zihe ziọ uviuwou Ọghẹnẹ. O rrọ vevẹ, fiki idhe ẹtanigbo Jesu, Jihova ọ rẹ sae wariẹ jẹ ahwo-akpọ rehọ ziọ uviuwou riẹ ababọ izi ikiẹrẹe riẹ nọ o re gbabọkẹ. O rẹ kẹ evawere gaga nọ ma te roro kpahe okenọ ahwo-akpọ nọ a yoẹme kẹ Ọghẹnẹ a te rọ wariẹ jọ gbagba. Abọ uviuwou Ọghẹnẹ nọ ọ rrọ obọ odhiwu gbe ọnọ ọ rrọ otọakpọ a ti wo okugbe ọvo. Mai kpobi ma vẹ te ginẹ jọ emọ Ọghẹnẹ gbagba.—Rom 8:21.

18. Oke vẹ Jihova ọ te rọ jọ “eware kpobi kẹ ohwo kpobi”?

¹⁸ Ọwọsuọ Setan o whaha Jihova ha nọ o gbe ro dhesẹ uyoyou riẹ kẹ ahwo-akpọ họ, yọ o rẹ sae whaha ahwo-akpọ sebaẹgba ha nọ a gbe ro yoẹme kẹ Jihova ha. Jihova ọ te rọ ẹtanigbo na fiobọhọ kẹ emọ riẹ kpobi jọ ahwo okiẹrẹe. Dai roro epanọ akpọ na ọ te jọ oke yena nọ ohwo kpobi nọ “o vuhu Ọmọ na je fi ẹrọwọ họ iẹe” o ti ro wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. (Jọn 6:40) Fiki uyoyou ulogbo nọ Jihova o wo kẹ ahwo-akpọ, ọ te rọ areghẹ riẹ nọ o thesiwa na fiobọhọ kẹ ahwo-akpọ kpobi jọ gbagba, wọhọ epaọ ẹjiroro ọsosuọ riẹ. Kẹsena, Jihova Ọsẹ obọ odhiwu mai na ọ vẹ te jọ “eware kpobi kẹ ohwo kpobi.”—1 Kọr. 15:28.

19. (a) Eme u fo nọ edẹro kẹ ẹtanigbo na o rẹ wọ omai ru? (Rri ẹkpẹti na, “ Joma Gbẹ Hae Gwọlọ Enọ I Te.”) (b) Eme ọfa ẹtanigbo na u ru nọ ma te ta kpahe evaọ uzoẹme nọ o rrọ aro na?

¹⁹ U fo nọ edẹro mai kẹ idhe ẹtanigbo na e rẹ wọ omai dao ẹgba mai kpobi fiobọhọ kẹ amọfa riẹ inọ a rẹ sai wo erere no okẹ oghaghae nana ze. O gwọlọ nọ ahwo a rẹ riẹ inọ ẹtanigbo na họ edhere nọ Jihova o ti ro fiobọhọ kẹ ahwo-akpọ wo ẹruore uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. Rekọ u wo eware efa nọ ẹtanigbo na u ru lọhọ. Uzoẹme nọ o rrọ aro na o te ta kpahe epanọ idhe Jesu i ro fiobọhọ ruẹrẹ ẹme avro nọ Setan o fihọ otọ kpahe udu-esuo Jihova evaọ ọgbọ Idẹn.