1. Ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele Jihova, Ọsẹ oyoyou mai na?

JIHOVA o you omai gaga. (Jọn 3:16) Ma gwọlọ nọ ma rẹ rọ aro kele Ọsẹ oyoyou mai na. Fikiere ma re dhesẹ “ororokẹ kẹ ohwohwo, wo uyoyou-inievo, [je dhesẹ] uvi ọdawẹ” kẹ ohwo kpobi, maero kọ “enọ ma gbẹ rrọ ẹrọwọ na.” (1 Pita 3:8; Gal. 6:10) Nọ ebẹbẹ i te tunyẹ inievo mai, ma rẹ daoma fiobọhọ kẹ ae.

2. Eme ma te ta kpahe evaọ uzoẹme nana?

² Ohwo kpobi nọ ọ gwọlọ gọ Jihova o ti wo ebẹbẹ. (Mak 10:29, 30) Ma riẹ nọ ebẹbẹ i ti vihọ nọ urere uyero-akpọ nana u bi si kẹle na. Ẹvẹ ma sai ro fiobọhọ kẹ ohwohwo? Joma ta kpahe oware nọ ma rẹ sai wuhrẹ no ikuigbe Lọt, Job, avọ Naomi ze. Ma vẹ te jẹ ta kpahe ebẹbẹ jọ nọ inievo mai a be rẹriẹ ovao dhe nẹnẹ gbe epanọ ma sai ro fiobọhọ kẹ ai thihakọ.

3. Wọhọ epanọ 2 Pita 2:7, 8 o dhesẹ, iroro vẹ Lọt ọ jẹ thọ, kọ eme o no rie ze?

³ Lọt ọ jiroro thọ nọ ọ rọ kwa nyae rria udevie ahwo Sọdọm nọ a jẹ rehọ ọfariẹ-ogbe họ. (Se 2 Pita 2:7, 8.) Ọruẹriọ ọ jọ ẹkwotọ na, rekọ Lọt ọ ruẹ-uye fiki iroro nọ ọ jẹ na. (Emu. 13:8-13; 14:12) O wọhọ nọ okpẹwho na gbe ahwo jọ nọ a jariẹ e were aye riẹ te epanọ ọ rọ ghẹmeeyo kẹ Jihova. O whu okenọ Ọghẹnẹ o ru erae gbe isọ-ọre rrọ fihọ ẹkwotọ na. Kọ ẹvẹ kpahe emetẹ ivẹ Lọt?  Ezae nọ e sa rai hotọ a whu. Uwou Lọt gbe eyero riẹ i vru, yọ mai yoma na, aye riẹ o te je whu. (Emu. 19:12-14, 17, 26) Kọ Jihova o wo odiri kẹ Lọt evaọ etoke idhọvẹ nana? Ee.

4. Eme Jihova o ru nọ u dhesẹ nọ o wo odiri kẹ Lọt? (Rri uwoho nọ o rrọ uke emagazini na.)

⁴ Dede nọ Lọt ọ nyae rria Sọdọm ghelọ eware iyoma nọ a jẹ jariẹ ru, Jihova o vi ikọ-odhiwu nyai siwi ei avọ uviuwou riẹ fiki ọdawẹ nọ o wo kẹe. Rekọ, ukpenọ Lọt o re no Sọdọm ovovẹrẹ wọhọ epanọ ikọ-odhiwu na a ta kẹe, o te je “ru ulehie.” U te epanọ ikọ-odhiwu na a ro kru obọ riẹ jẹ rehọ iẹe avọ uviuwou riẹ dhẹ no okpẹwho na. (Emu. 19:15, 16) Kẹsena ikọ-odhiwu na a tẹ ta kẹe nọ ọ dhẹ kpobọ ubrotọ igbehru. Rekọ ukpenọ Lọt o re yoẹme kẹ Jihova, ọ tẹ ta nọ ẹwho jọ nọ ọ kẹle etẹe ọ gwọlọ dhẹ nya. (Emu. 19:17-20) Jihova ọ rọ odiri gaviezọ kẹ Lọt, ọ tẹ kẹe uvẹ re o kpohọ ẹwho yena. Uwhremu na ozọ ẹwho na u te mu Lọt, ọ tẹ kwa kpobọ ubrotọ igbehru na, oria ọsosuọ nọ Jihova ọ ta kẹe nọ ọ dhẹ nya na. (Emu. 19:30) Odiri nọ Jihova o wo kẹe o rro kẹhẹ! Ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele Jihova?

5-6. Wọhọ epanọ o rrọ obe 1 Ahwo Tẹsalonika 5:14, ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele Ọghẹnẹ?

⁵ Wọhọ Lọt, oniọvo jọ ọ rẹ sae jiroro nọ e wha ebẹbẹ ilogbo sei. Otẹrọnọ o via ere, eme ma re ru? Ẹsejọhọ ma te gwọlọ ta nọ oware nọ ọ kọ o bi vu na, yọ ere o ginẹ rrọ. (Gal. 6:7) Ghele na, kọ u fo re ma ginẹ ta ere? Ma sae rọ aro kele Jihova evaọ oghẹrẹ nọ o ro fiobọhọ kẹ Lọt. Ẹvẹ ma sai ro ru ere?

⁶ Orọnikọ Jihova o vi ikọ-odhiwu bru Lọt re a vẹvẹ iẹe unu ọvo ho rekọ re a je fiobọhọ kẹe dhẹ no ọraha nọ o bi ti te Sọdọm na. Epọvo na re, ma tẹ ruẹ nọ oniọvo mai jọ o bi ti kie ruọ ẹbẹbẹ, ma rẹ vẹvẹ iẹe unu. Ma sai je fiobọhọ kẹe re. O tẹ make rọnọ ọ be kaki fi ehrẹ Ebaibol họ iruo ho, o gwọlọ nọ ma re wo odiri. Ru epanọ ikọ-odhiwu ivẹ na a ru na. Ukpenọ o rẹ nwane bẹ omai no re ma siomano oniọvo na, u fo nọ ma re ru oware jọ ro fiobọhọ kẹe. (1 Jọn 3:18) O sae gwọlọ nọ ma re kru obọ riẹ, evaọ odẹme, re ma fiobọhọ kẹe fi ehrẹ nọ a be kẹe họ iruo.​—Se 1 Ahwo Tẹsalonika 5:14.

7. Ẹvẹ ma sae rọ rehọ aro kele Jihova evaọ oghẹrẹ nọ o rri Lọt?

⁷ Jihova ọ hae sae tẹrovi iruthọ Lọt. Rekọ o ru ere he, ukpoye ọ rehọ Pita ukọ na kere nọ Lọt yọ ohwo okiẹrẹe. Eva e be were omai kẹhẹ inọ Jihova ọ rẹ kpairoro vrẹ iruthọ mai! (Ol. 130:3) Kọ ma sae rọ aro kele Jihova evaọ oghẹrẹ nọ o rri Lọt na? Ma tẹ be hae tẹrovi emamọ iruemu inievo mai, ma ti wo odiri kẹ ae ziezi. Onana u ve ti ru nọ ae omarai a te rọ gwọlọ ru oware nọ ma ta kẹ ae.

8. Eme ọdawẹ ọ rẹ lẹliẹ omai ru?

⁸ Job ọ ruẹ uye gaga, yọ orọnikọ ekpehre iroro nọ ọ jẹ o wha riẹ ze he wọhọ epanọ o jọ kẹ Lọt. Ghele na, ebẹbẹ ilogbo i te rie, wọhọ oriruo, eyero riẹ o vru, ahwo a je rri rie vo evaọ ẹwho riẹ, o te je kie ẹyao. Mai tube yoma na, emọ i whu ku ai. U te no ere no, egbẹnyusu eviẹhọ esa riẹ a bọwo riẹ ota. Fikieme egbẹnyusu eviẹhọ yena a gbe ro wo ọdawẹ kẹ Job hu? Oware jọ nọ o wha riẹ ze họ, a wo otoriẹ oware nọ o via kẹ Job na ha. Oyejabọ nọ a ro rri ẹme na thọ jẹ wọ eku họ  Job uzou na. Ẹvẹ ma sae rọ whaha ekpehre uruemu utioye na? Riẹ nọ Jihova ọvo họ ọnọ ọ riẹ oware kpobi nọ o be via kẹ ohwo. Romatotọ gaviezọ kẹ ohwo nọ ọ be ta ẹbẹbẹ riẹ kẹ owhẹ. Orọnikọ who re yo ẹme nọ ohwo na ọ be ta ọvo ho; daoma riẹ epanọ oware na o be kẹe uye te. Ere ọvo whọ sai ro dhesẹ uvi ororokẹ.

9. Eme ọdawẹ o re fiobọhọ kẹ omai whaha, kọ fikieme?

⁹ Ọdawẹ o re ru nọ ma gbẹ rọ rehọ ebẹbẹ nọ amọfa a wo ro gu iguẹgu hu. Oguiguẹgu ọ rẹ bọ ukoko ga ha; ọ rẹ raha iẹe kuotọ. (Itẹ 20:19; Rom 14:19) O re dhesẹ uwowou hu, o re mu eme ta, yọ eme riẹ e rẹ da ohwo nọ o wo ẹbẹbẹ na te ẹzi. (Itẹ 12:18; Ẹf. 4:31, 32) O mai woma re ma tẹrovi emamọ uruemu ohwo je roro kpahe oghẹrẹ nọ ma sai ro fiobọhọ kẹe thihakọ ebẹbẹ riẹ.

10. Eme ma wuhrẹ no ẹme nọ ọ rrọ Job 6:2, 3 ze?

¹⁰ Se Job 6:2, 3. Oke jọ o jariẹ nọ Job ọ ta “eme izuehọ.” Rekọ uwhremu na, ọ wariẹ unu. (Job 42:6) Epọvo na re, ohwo nọ uzou u bi dhe fiki ẹbẹbẹ jọ ọ sae ta eme izuehọ nọ e rẹ sae kẹe uye oke ofa. Eme ma re ru nọ ma te yo eme itieye? Ukpenọ ma rẹ fo ẹe, ma re dhesẹ ọdawẹ. Kareghẹhọ nọ Jihova ọ ma omai re ma reoja ebẹbẹ nọ i bi te omai nẹnẹ na ha. Fikiere ma re wo ororokẹ nọ odibo Jihova ọ tẹ ta eme nọ o rorote he fiki ebẹbẹ ilogbo nọ i te rie. O tẹ make rọnọ ọ ta eme nọ i fo ho kpahe Jihova hayo kpahe omai, ma rẹ nwane rọ fiki oyena dheva kẹe hayo rọ ekpehre ubiẹro rri rie he.​—Itẹ 19:11.

11. Ẹvẹ ekpako ukoko a sae rọ rehọ aro kele Elaihu nọ a tẹ be kẹ ohwo ohrẹ?

 ¹¹ Ẹsejọ, o rẹ gwọlọ nọ a whọku ohwo nọ o wo ẹbẹbẹ hayo kẹe ọkpọvio nọ o re fiobọhọ kẹe. (Gal. 6:1) Ẹvẹ ekpako ukoko a sai ro ru onana? U fo nọ a rẹ rọ aro kele Elaihu, ọnọ ọ gaviezọ kẹ Job avọ ọdawẹ ologbo. (Job 33:6, 7) Elaihu ọ daoma riẹ oware nọ o be kẹ Job uye no taure ọ tẹ te kẹe ohrẹ. Ekpako nọ e be rọ aro kele Elaihu a rẹ romatotọ gaviezọ kẹ ohwo nọ o wo ẹbẹbẹ, a vẹ jẹ daoma riẹ oware nọ o be kẹe uye. Kẹsena nọ a tẹ kẹ ohwo na ohrẹ, ohrẹ na o vẹ sai tei udu.

12. Ẹvẹ uwhu ọzae Naomi avọ emezae ivẹ riẹ o kẹ riẹ uye te?

¹² Naomi ọ jọ aye nọ o you Jihova. Nọ ọzae riẹ gbe emezae ivẹ riẹ a whu no, ọ tẹ gwọlọ nọ o re nwene odẹ riẹ no Naomi kpohọ “Mara” nọ otofa riẹ o rrọ “Ẹyayare.” (Rut 1:3, 5, 20 gbe ẹme-obotọ, 21) Rut nọ ọ jọ aye ọmọzae Naomi ọ talamu oniọrọo riẹ evaọ etoke ebẹbẹ riẹ kpobi. Rut o fiobọhọ kẹ Naomi gaga ọ tẹ jẹ ta eme omosasọ kẹe. Rut ọ ta eme nọ i dhesẹ nọ o you Naomi gaga jẹ gwọlọ fiobọhọ kẹe.​—Rut 1:16, 17.

13. Fikieme o rọ gwọlọ nọ ma re fiobọhọ kẹ oniọvo nọ ọzae hayo aye riẹ o whu?

¹³ Nọ aye hayo ọzae oniọvo mai jọ o te whu, o gwọlọ nọ ma rẹ sasa iẹe oma. Ọzae-avọ-aye a wọhọ ire ivẹ nọ e dhẹ kẹle ohwohwo. Nọ ikpe e be nya na, awọ ire na e rẹ whaliẹ ohwohwo. Otẹrọnọ a vi ọjọ no, u re kpomahọ ọnọ o kiọkọ na gaga. Epọvo na re, nọ uwhu u te kpe ọzae hayo aye ohwo, o rẹ kẹe uye gaga evaọ oke lelehie. Oniọvo jọ nọ a re se Paula, * nọ ọzae riẹ o whu idudhe ọ ta nọ: “Akpọ mẹ o kie galevi, iyẹ i te yẹ omẹ. Ogbẹnyusu nọ ọ mae kpekpe omẹ oma ọye o whu no na. Mẹ jẹ hae vuẹ ọzae mẹ oware kpobi. Ọ jẹ hai lele omẹ ghọghọ nọ oware evawere o tẹ via kẹ omẹ, yọ ọ jẹ hai fiobọhọ kẹ omẹ nọ me te wo ẹbẹbẹ. Ọ jẹ hai whrehe omẹ oviẹ. O rrọ omẹ oma nọ abọ mẹ jọ o whu no na.”

14-15. Ẹvẹ ma sae rọ kẹ oniọvo nọ ọzae hayo aye riẹ o whu uduotahawọ?

¹⁴ Ẹvẹ ma sae rọ kẹ enọ ọzae hayo aye rai o whu uduotahawọ? Oware ọsosuọ nọ who re ru họ, who re lele oniọvo na ta ẹme o tẹ make rọnọ whọ nwane riẹ ẹme nọ whọ te ta hayo oghẹrẹ nọ who ti fi ẹme na họ họ. Paula nọ ma fodẹ ẹsiẹ na ọ ta nọ: “Mẹ riẹ nọ ohwo ọ tẹ rrọ uweri, amọfa a rẹ gwọlọ ẹme nọ a rẹ ta kẹe bẹ. A rẹ ruawa nọ a te ta ẹme nọ o fo ho kẹe. Rekọ a gbẹ ta ẹme ọvo kẹe he u yoma vi ẹme nọ a riẹ ta tere he.” Ẹsejọhọ ohwo nọ ọ rrọ uweri o bi rẹro nọ ma te ta ẹme jọ nọ ma ru onaa fihọ họ. Paula ọ ta nọ: “O jẹ hae were omẹ nọ inievo na a tẹ tubẹ ta ọvo nọ, ‘kru udu ga.’”

¹⁵ Oniọvo jọ nọ a re se William nọ aye riẹ o whu te ikpe jọ no, ọ ta nọ: “O rẹ were omẹ nọ amọfa a te bi gbiku kẹ omẹ kpahe emamọ uruemu aye mẹ; onana u re ru omẹ riẹ nọ ahwo a you rie je wo adhẹẹ kẹe. Onana yọ obufihọ ulogbo kẹ omẹ. Oghẹrẹ eme itiena e rẹ sasa omẹ oma gaga, keme aye mẹ ọ ghare kẹ omẹ gaga yọ o je fiobọhọ kẹ omẹ.” Oniọvo jọ nọ ọzae riẹ o whu no nọ a re se Bianca ọ ta nọ: “O rẹ sasa omẹ oma nọ amọfa a tẹ lẹ kugbe omẹ je se oria Ebaibol ọvo hayo ivẹ kẹ omẹ. O rẹ were omẹ nọ a  tẹ be ta ẹme kpahe ọzae mẹ jẹ gaviezọ kẹ omẹ okenọ mẹ tẹ be ta ẹme kpahe iẹe.”

16. (a) Ẹvẹ obọ nọ ma re fihọ kẹ oniọvo nọ ohwo o whu ku u re kri te? (b) Wọhọ epanọ o rrọ Jemis 1:27, didi owha-iruo ma wo?

¹⁶ Wọhọ epanọ Rut ọ talamu Naomi nọ ọzae riẹ o whu no na, ere o gwọlọ nọ obọ nọ ma re fihọ kẹ inievo nọ ọzae hayo aye rai o whu u re serihọ họ. Paula nọ ma fodẹ ẹsiẹ na ọ ta nọ: “Nọ ọzae mẹ ọ nwani whu no, ahwo buobu a je fiobọhọ kẹ omẹ. Rekọ nọ oke o be nyaharo na, ahwo a te kpohọ ọvuọ oboriẹ no bi yeri uzuazọ rai vrẹ. Rekọ rọkẹ omẹ, uzuazọ mẹ o gbẹ wọhọ epaọ ọsosuọ họ. U re fiobọhọ gaga nọ amọfa a tẹ riẹ nọ ohwo nọ ọ rrọ uweri ọ gbẹ gwọlọ ọbọga nọ emerae hayo ikpe buobu e tẹ make vrẹ no.” Uzẹme inọ ahwo a wo ohẹriẹ. Rọkẹ ahwo jọ, uweri rai u re lehie tere he. Rekọ rọkẹ amọfa, oke kpobi nọ a te bi ru oware jọ nọ a jẹ hai ru kugbe ohwo rai nọ o whu no na, a rẹ kareghẹhọ ohwo na. Oghẹrẹ nọ ahwo a re weri o rrọ epọvo na ha. Joma kareghẹhọ nọ Jihova ọ kẹ omai uvẹ-ọghọ gbe owha-iruo nọ ma rẹ rọ rẹrote enọ ọzae hayo aye rai o whu.​—Se Jemis 1:27.

17. Fikieme ahwo nọ ọzae hayo aye rai a dhẹ seba a rọ gwọlọ uduotahawọ mi omai?

¹⁷ U wo inievo jọ nọ ọzae hayo aye rai ọ dhẹ seba, yọ onana o rẹ da ae te ẹzi. Oniọvo jọ nọ a re se Joyce nọ ọzae riẹ  ọ dhẹ seba nyae rehọ aye ọfa ọ ta nọ: “Onana o da omẹ vi epanọ o hae te da omẹ te orọnọ ọzae mẹ o whu. O hae jọnọ asidẹnte hayo ẹyao o kpe rie, mẹ hae riẹ nọ orọnikọ obọ riẹ u no ze he. Rekọ ọzae mẹ ọvo o keke aro fihọ ru oware nọ o ru na. O ru oma vuọ omẹ.”

18. Eme ma re ru rọ sasa ahwo nọ a gbe wo ọrivẹ-orọo ho oma?

¹⁸ Ma te ru emeware jọ rọ sasa ahwo nọ a gbe wo ọrivẹ-orọo ho oma, yọ ma bi dhesẹ kẹ ae nọ ma gine you rai. Oware nọ a mae gwọlọ obọnana họ uvi egbẹnyusu. (Itẹ 17:17) Ẹvẹ whọ sai ro dhesẹ nọ whẹ yọ ogbẹnyusu rai? Whọ sai zizie ai ziọ uwou ra te re emu. Whọ sai je zizie ai re wha gbe kpohọ arozaha jọ hayo usi uwoma ota. Oware ofa jọ nọ whọ rẹ sai ru họ, whọ sai zizie ai ẹsejọ re a kuomagbe owhẹ ru egagọ uviuwou. Who te ru ere, eva ra e te were Jihova, keme “ọ kẹle enọ e rrọ ọkora” ọ tẹ jẹ rrọ “ọnọ ọ rẹ thọ eyae-uku.”​—Ol. 34:18; 68:5.

19. Wọhọ epanọ o rrọ 1 Pita 3:8, eme whọ gba riẹ mu nọ who re ru?

¹⁹ Kẹle na, nọ Uvie Ọghẹnẹ u ti mu otọakpọ na họ esuo no, “eware idhọvẹ” kpobi “e te thọrọ ẹro no.” Ma be rọ ọwhọ rẹro oke yena nọ “a gbẹ te kareghẹhọ eware anwae na ha, yọ e te gbẹ ruọ udu na gbe he.” (Aiz. 65:16, 17) Bọo oke yena joma tuduhọ ohwohwo awọ re ma rehọ ẹmeunu gbe uruemu mai dhesẹ nọ ma you oniọvo kpobi evaọ ukoko na.​—Se 1 Pita 3:8.