1. Fikieme ma rẹ rọ gaviezọ kẹ unuovẹvẹ Jesu na?

NỌ JESU ọ jẹ ruẹaro kpahe edẹ urere na ọ ta nọ: ‘Wha yọroma re awaọruọ uzuazọ [hayo, awaọruọ epanọ eva e rẹ rọ vọ] o gbẹ rehọ udu rai no vievie he.’ (Luk 21:34) U fo nọ ma rẹ gaviezọ kẹ unuovẹvẹ yena. Fikieme? Keme ebẹbẹ nọ i bi te amọfa na i bi te omai re.

2. Ebẹbẹ vẹ i bi te inievo mai?

² Ẹsejọ, eware nọ e rẹ kẹ omai idhọvẹ e rẹ via buobu ẹsiẹvo. Joma ta kpahe iriruo jọ. Osẹri Jihova jọ nọ a re se John * o wo ekpehre ẹyao jọ nọ a re se multiple sclerosis. Aye riẹ nọ avọ iẹe a rrọ orọo te ikpe ikpegbizii no ọ tẹ jẹ dhẹ siọ iẹe ba, yọ onana o kẹ riẹ uye gaga. Kẹsena emetẹ ivẹ riẹ i te kie no ukoko Jihova. Ọzae-avọ-aye jọ nọ a re se Bob avọ Linda a wo oghẹrẹ ẹbẹbẹ ọfa. A si aimava no iruo, a gbẹ jẹ sae hwa osa uwou rai hi, fikiere a tẹ kwa. Ghelọ ebẹbẹ nana kpobi, edọkita ọ tẹ jẹ ta kẹ Linda nọ o wo oghẹrẹ ẹyao udu jọ nọ ọ rẹ sai kpe ohwo, gbe ẹyao ọfa jọ nọ u ru nọ azẹ riẹ ọ gbẹ rọ ga tere he.

3. Wọhọ epanọ o rrọ Ahwo Filipai 4:6, 7, imuẹro vẹ ma wo?

³ Jọ u mu omai ẹro nọ Jihova, Ọsẹ oyoyou mai nọ ọ ma omai na ọ riẹ epanọ o rẹ jọ omai oma nọ ma te wo idhọvẹ. Yọ ọ gwọlọ nọ o re fiobọhọ kẹ omai thihakọ ebẹbẹ nọ i bi te omai. (Se Ahwo Filipai 4:6, 7.) Ma rẹ jọ Ebaibol na ruẹ iriruo buobu erọ idibo Ọghẹnẹ nọ i thihakọ ebẹbẹ.  Ma rẹ jẹ jariẹ ruẹ oghẹrẹ nọ Jihova o ro fiobọhọ kẹ ae. Joma ta kpahe iriruo jọ.

4. Ebẹbẹ vẹ i te Elaejah, kọ imuẹro vẹ o wo kpahe Jihova?

⁴ Elaejah ọ jẹ gọ Jihova evaọ oke obẹbẹ, yọ ebẹbẹ buobu i te rie oma. Ehab, ovie Izrẹl nọ ọ jẹ gọ Jihova ha ọ rẹhọ Jezibẹl, aye omuomu nọ ọ jẹ gọ Bale. Aimava a ru nọ egagọ Bale e rọ da ẹkwotọ na fia, a te je kpe eruẹaro Jihova buobu. Udugaga Elaejah ọ rọ dhẹ vabọ. U te no ere no, obufihọ Jihova ọvo ọ sae rọ zọ nọ ohọo ogaga u je mu. (1 Iv. 17:2-4, 14-16) Ofariẹ, Elaejah o fi uzuazọ riẹ họ Jihova obọ nọ ọ nyabru eruẹaro Bale gbe amọfa nọ a jẹ gọ Bale re o dhesẹ kẹ ae nọ Jihova họ Ọghẹnẹ uzẹme na. Ọ ta kẹ ahwo Izrẹl inọ a gọ Jihova. (1 Iv. 18:21-24, 36-38) Elaejah ọ ruẹ vevẹ nọ Jihova họ ọnọ o fiobọhọ kẹe evaọ etoke idhọvẹ yena.

5-6. Wọhọ epanọ o rrọ 1 Ivie 19:1-4, eme o jẹ kẹ Elaejah uye, kọ ẹvẹ Jihova o ro dhesẹ kẹe nọ o you rie?

⁵ Se 1 Ivie 19:1-4. Nọ Jezibẹl ọ ta nọ o ti kpe Elaejah no, ozọ u te mu ei. Fikiere, ọ tẹ dhẹ kpobọ Biẹ-shiba. Udu u no rie awọ te epanọ ọ rọ “yare nọ jọ o whu.” Fikieme o rọ jariẹ oma ere? Elaejah “ọ jọ ohwo wọhọ omai na,” ohwo-akpọ nọ ọ gba ha. (Jem. 5:17) Ẹsejọhọ ebẹbẹ nọ i te rie na i ru oma lọhọ iẹe gaga no. O wọhọ nọ o jọ Elaejah oma inọ epanọ ọ daoma te re egagọ uzẹme e dowọ muotọ evaọ Izrẹl  na, ewoma ọvo o bi noi ze he, ọye ọvo họ ọnọ ọ gbẹ be gọ Jihova. (1 Iv. 18:3, 4, 13; 19:10, 14) Oghẹrẹ nọ oware na o kẹ ọruẹaro na uye te o rẹ sai gbe omai unu. Rekọ Jihova ọ riẹ oware nọ o rọ jọ Elaejah oma ere.

⁶ Jihova ọ whọku Elaejah ha inọ ọ ta eva riẹ keleme. Ukpoye o fiobọhọ kẹ Elaejah wariẹ wo ẹgba. (1 Iv. 19:5-7) Kẹsena Jihova ọ tẹ rehọ edhere owowou kpọ Elaejah vi nọ o dhesẹ ogaga ulogbo riẹ kẹe. Jihova ọ tẹ ta kẹe nọ o gbe wo ahwo idu ihrẹ (7,000) evaọ Izrẹl nọ a re gọ Bale he. (1 Iv. 19:11-18) Jihova ọ rehọ enẹ dhesẹ kẹ Elaejah nọ o you rie.

7. Imuẹro vẹ ma re wo nọ ma tẹ kareghẹhọ oghẹrẹ nọ Jihova o ro fiobọhọ kẹ Elaejah?

⁷ Kọ oware jọ o riẹ nọ o be kẹ owhẹ idhọvẹ? O rẹ kẹ omosasọ gaga nọ ma tẹ kareghẹhọ nọ Jihova ọ riẹ epanọ o jọ Elaejah oma. Onana o kẹ omai imuẹro nọ Jihova ọ riẹ eware nọ e be kẹ omai idhọvẹ re. Ọ riẹ epanọ ẹgba mai o te, ọ tubẹ riẹ eware nọ ma bi roro gbe epanọ eware e rrọ kẹ omai. (Ol. 103:14; 139:3, 4) Ma te fievahọ Jihova wọhọ epanọ Elaejah o ru, o ti fiobọhọ kẹ omai thihakọ ebẹbẹ mai.​—Ol. 55:22.

8. Ẹvẹ Jihova o ti ro fiobọhọ kẹ owhẹ fi ebẹbẹ ra kparobọ?

⁸ Nọ idhọvẹ e tẹ rrọ owhẹ oma, iroro ra e rẹ tahaku, yọ onana o rẹ wha elọhoma se owhẹ. Nọ o tẹ via ere, kareghẹhọ nọ Jihova o ti fiobọhọ kẹ owhẹ fi ẹbẹbẹ na kparobọ. Ẹvẹ o ti ro fiobọhọ kẹ owhẹ? Ọ be vuẹ owhẹ nọ whọ ta idhọvẹ ra kẹe. Who te bo sei, o ti yo kẹ owhẹ. (Ol. 5:3; 1 Pita 5:7) Fikiere, hae lẹ se Jihova ẹsikpobi kpahe ebẹbẹ ra. Who ti yo urru riẹ hẹ wọhọ epanọ Elaejah o yo, rekọ ọ te rọ Ebaibol na gbe ukoko riẹ ta ẹme kẹ owhẹ. Iku nọ who bi se evaọ Ebaibol na e te kẹ owhẹ omosasọ gbe ẹruore. U te no ere no, inievo ra evaọ ukoko na a te tuduhọ owhẹ awọ.​—Rom 15:4; Hib. 10:24, 25.

9. Ẹvẹ ogbẹnyusu nọ who fievahọ ọ rẹ sai ro fiobọhọ kẹ owhẹ?

⁹ Jihova ọ ta kẹ Elaejah inọ ọ rọ abọjọ iruo riẹ kẹ Elaesha. Enẹ ọ rọ kẹe emamọ ogbẹnyusu nọ ọ rẹ sae tuduhọ iẹe awọ evaọ oke obẹbẹ. Epọvo na re, nọ ma tẹ ta ẹbẹbẹ mai kẹ ogbẹnyusu nọ ma fievahọ, ọ sae tuduhọ omai awọ. (2 Iv. 2:2; Itẹ 17:17) O tẹ rrọ owhẹ oma nọ who wo ohwo ọvo nọ whọ rẹ sae ta ẹbẹbẹ ra kẹ hẹ, lẹ se Jihova re o fiobọhọ kẹ owhẹ ruẹ oniọvo jọ nọ o kruga ziezi nọ ọ rẹ sae kẹ owhẹ uduotahawọ.

10. Ẹvẹ oware nọ o via kẹ Elaejah na o rọ kẹ omai ẹruore, kọ ẹvẹ eyaa nọ e rrọ Aizaya 40:28, 29 e sai ro fiobọhọ kẹ omai?

¹⁰ Jihova o fiobọhọ kẹ Elaejah okenọ idhọvẹ e jariẹ oma, onọ u ru nọ ọ rọ ruabọhọ egagọ Ọghẹnẹ evaọ ikpe buobu. Oware nọ o via kẹ Elaejah na o kẹ omai ẹruore. Ẹsejọ idhọvẹ mai e rẹ ga te epanọ oma o rẹ rọ lọhọ omai no, iroro mai e vẹ tahaku. Ghele na, ma te fievahọ Jihova, ọ te kẹ omai ẹgba nọ ma rẹ rọ ruabọhọ egagọ riẹ.​—Se Aizaya 40:28, 29.

11-13. Didi idhọvẹ idibo Ọghẹnẹ esa jọ evaọ oke nọ u kpemu a wo?

¹¹ A gbiku amọfa fihọ Ebaibol na nọ i wo idhọvẹ re. Wọhọ oriruo, o jẹ kẹ Hana uye gaga inọ o yẹ ọmọ họ, yọ ovruvrẹ riẹ ọ jẹ hae poviẹ ẹe ẹsikpobi. (1 Sam. 1:2, 6)  Ebẹbẹ Hana na e kẹ riẹ uye te epanọ ọ jẹ hae rọ viẹ gaga, emu ọ gbẹ jẹ ruọ ẹe oma re he.​—1 Sam. 1:7, 10.

¹² U wo oke jọ nọ Devidi ovie na o ro wo idhọvẹ. Ebẹbẹ jọ nọ o wo họ, udu riẹ u je brukpei fiki eware buobu nọ o ru thọ. (Ol. 40:12) Absalọm, ọmọzae riẹ nọ o you ọ wọso ẹe, onọ u si uwhu kpe Absalọm. (2 Sam. 15:13, 14; 18:33) Ogbẹnyusu ọkpekpe Devidi jọ o te je vivie ei. (2 Sam. 16:23–17:2; Ol. 55:12-14) Devidi ọ jọ ilezi buobu nọ o kere dhesẹ epanọ eware nana e kẹ riẹ uye te gbe epanọ o ro fi eva riẹ kpobi họ Jihova.​—Ol. 38:5-10; 94:17-19.

¹³ Uwhremu na ọso-ilezi jọ ọ tẹ jẹ re irumuomu ihri fiki uzuazọ akpọriọ nọ a je yeri. Ẹsejọhọ ọso-ilezi yena yọ ohwo uyẹ Esaf evaọ orua Livae, yọ o je ru iruo evaọ “oria aruẹri ologbo Ọghẹnẹ.” Eware jọ e jẹ kẹ ọso-ilezi nana uye, onọ u ru nọ o gbe je ro wo evawere he, eware nọ o wo e gbẹ jẹ dae ẹro ho. U tube te epanọ ọ jẹ rọ vro sọ eghale i re te ohwo nọ ọ be gọ Ọghẹnẹ.​—Ol. 73:2-5, 7, 12-14, 16, 17, 21.

14-15. Eme ma wuhrẹ no iriruo imasa nọ ma ta ẹme kpahe na ze?

¹⁴ Idibo Jihova esa nọ ma ta ẹme kpahe no na a fievahọ Jihova inọ o ti fiobọhọ kẹ ae. A lẹ se Jihova jẹ vuẹe eware kpobi nọ e be kẹ ae uye. A vuẹ riẹ oware nọ o so riẹ nọ idhọvẹ e rọ da ae oma fia. Yọ a gbe je kpohọ oria egagọ Jihova.​—1 Sam. 1:9, 10; Ol. 55:22; 73:17; 122:1.

¹⁵ Jihova ọ gaviezọ kẹ aikpobi na omomọvo avọ ọdawẹ. Udu u te Hana otọ.  (1 Sam. 1:18) Devidi o kere nọ: “Ebẹbẹ ohwo okiẹrẹe e rrọ buobu, rekọ Jihova o bi siwi ei no aikpobi.” (Ol. 34:19) Yọ ọso-ilezi nọ ma fodẹ ẹsiẹ na ọ ruẹ nọ Jihova o “kru obọze [riẹ],” ọ tẹ be kẹe ohrẹ nọ o rẹ kpọe fihọ emamọ edhere. Ọ so nọ: “Rọkẹ omẹ, Ọghẹnẹ nọ me re si kẹle u woma kẹ omẹ. Mẹ rehọ Jihova Olori nọ Ọ Mai Kpehru na fihọ oria adhẹzọ mẹ no.” (Ol. 73:23, 24, 28) Eme ma wuhrẹ no iriruo nana ze? Ẹsejọ, ebẹbẹ i re tunyẹ omai te epanọ idhọvẹ e rẹ rọ da omai oma fia. Rekọ ma sai thihakọ otẹrọnọ ma roro didi kpahe oghẹrẹ nọ Jihova o ro fiobọhọ kẹ amọfa, ma tẹ jẹ be hae lẹ sei ẹsikpobi, je ru oware kpobi nọ ọ ta kẹ omai nọ ma ru.​—Ol. 143:1, 4-8.

16-17. (a) Fikieme u gbe ro fo re ma siomano ukoko na ha? (b) Ẹvẹ ma sae rọ wariẹ wo uduotahawọ?

¹⁶ Iriruo imasa yena i wuhrẹ omai obọdẹ oware jọ, inọ ma re siomano Jihova avọ ahwo riẹ hẹ. (Itẹ 18:1) Nancy, oniọvo jọ nọ o kẹ uye gaga nọ ọzae riẹ ọ dhẹ siọ iẹe ba, ọ ta nọ: “U wo edẹ buobu nọ mẹ rẹ gwọlọ lele ohwo ọvo ta ẹme he. Ghele na, epanọ me siomano ahwo te, ere idhọvẹ mẹ e ga te.” Eware i nwene kẹ Nancy nọ o muhọ eroro kpahe oghẹrẹ nọ  ọ sai ro fiobọhọ kẹ amọfa nọ i wo ẹbẹbẹ. Ọ ta nọ: “Mẹ rẹ gaviezọ nọ amọfa a tẹ be ta ebẹbẹ rai kẹ omẹ. Me muẹrohọ nọ me te wo ọdawẹ kẹ amọfa, o rẹ lẹliẹ omẹ si iroro no ebẹbẹ mẹ omojọ.”

¹⁷ Ma rẹ sae wariẹ wo uduotahawọ nọ ma tẹ be hai kpohọ iwuhrẹ ukoko na. Nọ ma te kpohọ ewuhrẹ, ma rẹ ruẹ idhere sa-sa nọ Jihova o re ro dhesẹ kẹ omai nọ ọye họ “ofiobọhọ [mai] gbe ọnọ ọ rẹ sasa [omai] oma.” (Ol. 86:17) Ọ rẹ jọ obọ ewuhrẹ na rehọ ẹzi riẹ, Ebaibol na gbe ahwo riẹ ru ẹrọwọ mai ga. Ma rẹ sae “tuduhọ ohwohwo awọ” nọ ma te kpohọ ewuhrẹ. (Rom 1:11, 12) Oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ a re se Sophia ọ ta nọ: “Jihova avọ inievo na a fiobọhọ kẹ omẹ nọ mẹ be sai ro thihakọ. Iwuhrẹ ukoko na i wuzou kẹ omẹ gaga. Mẹ ruẹ nọ epanọ mẹ romakẹ usi uwoma ota gbe iwuhrẹ ukoko te, ere me wo ẹgba nọ me re ro thihakọ idhọvẹ gbe ebẹbẹ mẹ te.”

18. Ma te wo ebẹbẹ, eme Jihova ọ rẹ sae kẹ omai?

¹⁸ Nọ ebẹbẹ i te tunyẹ omai, joma kareghẹhọ nọ orọnikọ Jihova ọ ya eyaa inọ evaọ obaro o ti si ebẹbẹ no bẹdẹ bẹdẹ ọvo ho, rekọ ọ ta nọ makọ obọnana o ti fiobọhọ kẹ omai thihakọ ebẹbẹ mai. Ọ be kẹ omai “isiuru na gbe ogaga” nọ ma re ro fi ebẹbẹ gbe idhọvẹ kpobi nọ ma wo kparobọ.​—Fil. 2:13.

19. Imuẹro vẹ e rrọ obe Ahwo Rom 8:37-39?

¹⁹ Se Ahwo Rom 8:37-39. Pọl ukọ na ọ kẹ omai imuẹro nọ oware ovo o sae hẹriẹ omai no uyoyou Ọghẹnẹ hẹ. Ẹvẹ ma sai ro fiobọhọ kẹ inievo mai nọ idhọvẹ e rrọ oma? Ma te jọ uzoẹme nọ o rrọ aro na ta kpahe epanọ ma sae rọ rehọ aro kele Jihova dhesẹ ohrọ je fiobọhọ kẹ inievo mai nọ idhọvẹ e rrọ oma.