1, 2. Fikieme obe Ahwo Rom uzou avọ 8 u ro wuzou gaga rọkẹ Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo na?

KỌ WHO se obe Ahwo Rom 8:​15-17 evaọ etoke ekareghẹhọ uwhu Jesu no ẹdẹjọ? Ẹsejọhọ who ru ere no. Oria ikere yena u dhesẹ epanọ Ileleikristi a rẹ rọ riẹ nọ Ọghẹnẹ ọ rọ ẹzi riẹ wholo ai no, inọ ẹzi ọfuafo na o re se isẹri kugbe ẹzi rai. Yọ owọ ọsosuọ evaọ uzou yena o ta kpahe “enọ e rrọ usu kugbe Kristi Jesu.” Dede na, kọ Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo ọvo obe Ahwo Rom uzou avọ 8 na u kiekpahe? Manikọ u kiekpahe Ileleikristi nọ i wo ẹruore otọakpọ re?

² Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo uzou Ebaibol yena o mai kiekpahe. Ae Ọghẹnẹ ọ rọ “ẹzi na” wholo, yọ a be ‘hẹrẹ okenọ a ti ru ae họ emọ, okenọ a ti ro si ai no ugboma iwo rai.’ (Rom 8:23) O rrọ vevẹ, ẹruore rai họ re a jọ emọ Ọghẹnẹ evaọ obọ odhiwu. Ẹruore rai nana ọ te lọhọ keme a zihe ruọ Ileleikristi nọ e họ-ame no, yọ Ọghẹnẹ ọ rọ ẹkwoma ẹtanigbo na rehọ izieraha rai rọvrẹ rai, je kuenu kẹ ai nọ a kiẹrẹe, kẹsena o te se ae emọ riẹ.​—Rom 3:​23-26; 4:25; 8:30.

3. Fikieme ma sae rọ ta nọ obe Ahwo Rom uzou avọ 8 u wuzou kẹ Ileleikristi nọ i wo ẹruore otọakpọ re?

³ Dede na, Ahwo Rom uzou avọ 8 u wuzou re rọkẹ Ileleikristi  nọ i wo ẹruore otọakpọ, keme Ọghẹnẹ o rri rai nọ a kiẹrẹe evaọ edhere jọ. Ma rẹ ruẹ imuẹro onana evaọ ẹme nọ Pọl ọ kaki kere evaọ ileta riẹ na. Evaọ uzou avọ 4, Pọl ọ ta kpahe Abraham. Ọzae nana nọ o wo ẹrọwọ gaga na ọ rria uzuazọ taure Ọghẹnẹ ọ tẹ kẹ ahwo Izrẹl Uzi na, gbe oke lelehie taure Jesu o te ti whu kẹ izieraha mai. Ghele na, Jihova o muẹrohọ ẹrọwọ ọgaga nọ Abraham o wo, je rri rie nọ o kiẹrẹe. (Se Ahwo Rom 4:​20-22.) Epọvo na re, Jihova ọ rẹ sai rri Ileleikristi nọ i wo ẹrọwọ nẹnẹ je wo ẹruore uzuazọ bẹdẹ bẹdẹ evaọ otọakpọ inọ a kiẹrẹe. Nọ o rrọ ere na, ae omarai a rẹ sai wo erere no ohrẹ nọ o rrọ Ahwo Rom uzou avọ 8 na ze, onọ Pọl ọ kẹ enọ i kiẹrẹe.

4. Enọ vẹ u fo nọ obe Ahwo Rom 8:21 u re fiobọhọ kẹ omai roro kpahe?

⁴ Ma jọ Ahwo Rom 8:21 ruẹ imuẹro egaga nọ i dhesẹ nọ akpọ ọkpokpọ na ọ te seba ẹnyaze he. Ọghẹnẹ ọ jọ owọ ikere yena ya eyaa kẹ omai nọ “emama na omarai re a ti no igbo egbogbo je wo ufuoma oruaro ọrọ emọ Ọghẹnẹ.” Onọ nọ ma rẹ nọ omamai enẹna họ, Kọ ma te jariẹ oke yena jẹ reawere eyaa yena? Kọ who wo imuẹro nọ whọ te jariẹ? Ohrẹ nọ o rrọ obe Ahwo Rom uzou avọ 8 u ti fiobọhọ kẹ owhẹ wo imuẹro yena.

5. Okpẹme vẹ Pọl ọ jẹ ta evaọ obe Ahwo Rom 8:​4-13?

⁵ Se Ahwo Rom 8:​4-13. Ahwo Rom uzou avọ 8 o ta kpahe ohẹriẹ nọ o rrọ ahwo nọ a rẹ nya lele ‘ekpakpọ uwo’ avọ ahwo nọ a rẹ nya lele “ekpakpọ ẹzi.” Otujọ ọ rẹ sai roro nọ onana u bi dhesẹ ohẹriẹ nọ o rrọ ahwo nọ a riẹ uzẹme na ha avọ ahwo nọ a riẹ uzẹme na, koyehọ ahwo nọ a rrọ Ileleikristi hi avọ Ileleikristi. Rekọ “enọ e rrọ iyoyou Ọghẹnẹ kpobi evaọ Rom, enọ a se re a jọ erezi” Pọl o kere ileta riẹ na se. (Rom 1:7) Fikiere, ohẹriẹ nọ o rrọ Ileleikristi nọ e be nya lele isiuru uwo avọ Ileleikristi nọ e be nya lele ẹzi na Pọl ọ jẹ ta kpahe. Eme họ ohẹriẹ na?

6, 7. (a) Evaọ Ebaibol na, eme ẹme na “uwo” o rẹ sai dhesẹ? (b) Eme họ otofa “uwo” nọ Pọl ọ fodẹ evaọ Ahwo Rom 8:​4-13 na?

⁶ Kaki roro kpahe ẹme na, “uwo.” Eme Pọl o je si iroro kpohọ? Ẹme na “uwo” u wo otofa sa-sa evaọ Ebaibol na. Evaọ ẹsejọ, a rehọ e riẹ dhesẹ ugboma ohwo-akpọ mai na. (Rom 2:28; 1 Kọr. 15:​39, 50) A rẹ  sae jẹ rehọ iẹe dhesẹ imoni. Wọhọ oriruo, ikere na e ta nọ a yẹ Jesu “wọhọ ohwo-akpọ [uwo] evaọ uyẹ Devidi.” Pọl ukọ na o te je se ahwo Ju “ahwo uyẹ mẹ,” koyehọ imoni riẹ evaọ uwo.​—Rom 1:3; 9:3.

⁷ Rekọ oware nọ Pọl o kere evaọ uzou avọ 7 u re fiobọhọ kẹ omai riẹ otofa “uwo” nọ ọ ta ẹme kpahe evaọ obe Ahwo Rom 8:​4-13 na. O dhesẹ nọ re a “rria lele isiuru uwo,” u wobọ kugbe epanọ ohwo ọ rẹ rria lele “isiuru iyoma,” isiuru nọ i je “su oma” rai. (Rom 7:5) Oria ikere nana u fiobọhọ kẹ omai wo otoriẹ ẹme na, “enọ e be rria lele uwo,” ahwo nọ Pọl ọ ta kpahe nọ “a re fi iroro rai họ eware uwo.” Pọl ọ jẹ ta kpahe ahwo nọ isiuru ugboma sebaẹgba rai e be kpọ hayo nọ e tẹrovi isiuru nana evaọ uzuazọ. Enana họ enọ i re ru lele ẹgwọlọ hayo isiuru obọrai, te isiuru owezẹ ọzae avọ aye hayo oghẹrẹ efa kpobi.

8. Fikieme u ro fo inọ a vẹvẹ Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo unu kpahe ‘uwo nọ a rẹ rria lele’?

⁸ Rekọ o rẹ sai gbe owhẹ unu nọ, fikieme Pọl ọ rọ vẹvẹ Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo unu kpahe enwoma nọ i re noi ze nọ a tẹ be rria “lele uwo”? Kọ enwoma itieye e rẹ sai te Ileleikristi nẹnẹ, enọ Ọghẹnẹ ọ jẹrehọ inọ egbẹnyusu riẹ je rri nọ a kiẹrẹe? U yoma kẹhẹ, Oleleikristi kpobi ọ rẹ sae rọ ẹmẹrera muhọ ẹrria lele uwo. Wọhọ oriruo, Pọl o kere nọ inievo jọ evaọ Rom a jọ erigbo kẹ “isiuru obọrai,” onọ o rẹ sae jọ isiuru rọkẹ owezẹ ọzae avọ aye, emu, udi, hayo eware efa. Ejọ rai i je “su udu enọ i rri otọ mu hu thọ.” (Rom 16:​17, 18; Fil. 3:​18, 19; Jud 4, 8, 12) Kareghẹhọ re inọ u wo okejọ nọ oniọvo-ọmọzae jọ evaọ ukoko obọ Kọrint o “mi ọsẹ riẹ aye, aimava a tẹ be rria uwou.” (1 Kọr. 5:1) Obọnana ma ruẹ oware nọ o soriẹ nọ Ọghẹnẹ ọ rọ rehọ Pọl ukọ na vẹvẹ Ileleikristi unu kpahe “iroro nọ a re fihọ eware uwo” no.​—Rom 8:​5, 6.

9. Eme unuovẹvẹ Pọl nọ o rrọ Ahwo Rom 8:6 na u dhesẹ hẹ?

⁹ Unuovẹvẹ yena u wiruo gaga nẹnẹ re. Nọ ohwo ọ tẹ gọ Ọghẹnẹ ikpe buobu no, ọ rẹ sai mu iroro họ efihọ eware uwo. Orọnikọ Oleleikristi nọ o re roro kpahe emu, iruo, arozaha omawere hayo obẹlẹ ọzae-avọ-aye otiẹse ma be ta na ha. Onana yọ abọjọ uzuazọ uyero, makọ rọkẹ idibo Ọghẹnẹ. Jesu ọ reawere emu, ọ tẹ jẹ ko amọfa. Ọ ruẹ nọ u fo re ohwo ọ  reawere eriosehọ. Yọ Pọl o kere nọ owezẹ ọzae-avọ-aye yọ abọjọ nọ o wuzou evaọ orọo.

10. Evaọ obe Ahwo Rom 8:​5, 6, eme ẹme na “fi iroro rai họ” u dhesẹ?

¹⁰ Nọ o rrọ ere na, eme họ otofa ẹme Pọl na, “iroro nọ a re fihọ eware uwo”? Ẹme Griki nọ Pọl ọ jọ etenẹ ta na u dhesẹ “epanọ ohwo o re fi udu hayo iroro riẹ họ oware, romatotọ ma omaa oware, maero kọ oghẹrẹ uruemu nọ ohwo o re dhesẹ kpahe oware nọ o bi roro kpahe na.” Ahwo nọ a rẹ rria lele uwo a rẹ kuvẹ re ugboma sebaẹgba rai o kpọ uzuazọ uyero rai. Ọgba-uwuhrẹ jọ ọ ta kpahe ẹme yena nọ ọ romavia evaọ obe Ahwo Rom 8:5 na inọ: “Ahwo na a fi iroro rai họ eware uwo, koyehọ eware yena a mai wo isiuru kpahe, a rẹ mae ta ẹme kpahe, roma kẹ, jẹ reawere rai.”

11. Eware vẹ ma rẹ sai kugbe nọ ma tẹ be nọ omamai nọ, ‘Eme o mai rrọ isiuru kẹ omẹ evaọ uzuazọ?’

¹¹ U kiehọ gaga re Ileleikristi obọ Rom a roro kpahe oware nọ a be ginẹ rọ uzuazọ rai kẹ. Kọ o sae jọnọ “eware uwo” a mae tẹrovi evaọ uzuazọ? Ere ọvona u fo nọ mai omamai ma re roro kpahe oware nọ ma be tẹrovi evaọ uzuazọ. Eme o mae rrọ isiuru mai, kọ bovẹ ẹmeọta mai ọ be mai su kpohọ? Eme ma bi gine le kẹdẹ kẹdẹ? Ahwo jọ a sae ruẹ inọ eware nọ a be mae tẹrovi họ, epanọ a rẹ rọ dawo oghẹrẹ idi sa-sa, epanọ a rẹ rọ whẹ erru họ uwou rai, gwọlọ osẹ nọ u kie ze, fi igho họ eki, ma omaa erẹ eriosehọ, gbe eware itieye efa. Orọnikọ eware nana e thọ họ, enana yọ abọjọ uzuazọ uyero. Wọhọ oriruo, Jesu o zihe ame ruọ udi okejọ, yọ Pọl ọ ta kẹ Timoti nọ jọ ọ da “umutho udi.” (1 Tim. 5:23; Jọn 2:​3-11) Dede na, kọ udi ọvo Jesu gbe Pọl a jẹ “mae ta ẹme kpahe, roma kẹ, jẹ reawere” riẹ? Kọ oye a mai wo isiuru kpahe? Ijo. Kọ ẹvẹ kpahe omai? Eme o mae rrọ isiuru mai evaọ uzuazọ?

12, 13. Fikieme oware nọ ma fi iroro mai họ o rọ rrọ okpẹme?

¹² U wuzou gaga re ma kiẹ omamai riwi. Fikieme? Pọl o kere nọ: “Iroro nọ a re fihọ eware uwo o rẹ wha uwhu ze.” (Rom 8:6) Onana ginọ okpẹme, usu mai kugbe Jihova o rẹ sai whu no enẹna, kẹsena uwhu u ve ti kpe omai evaọ obaro. Dede na, orọnikọ Pọl ọ jẹ ta ha inọ ohwo o te mu ‘iroro riẹ họ efihọ eware uwo,’ u wo oghẹrẹ ọvo nọ o gbe ro whu hu. Ohwo na ọ rẹ sai nwene. Roro kpahe ọzae nọ o je yeri uzuazọ ọfariẹ evaọ obọ Kọrint na, ọnọ ọ jẹ rria lele “uwo,” onọ u ru nọ a ro si ei no ukoko. Ọzae na o nwene. Ọ siọ uwo ba ẹrria lele je zihe ziọ edhere uzẹme na.​—2 Kọr. 2:​6-8.

¹³ Otẹrọnọ ọzae yena ọ sai nwene, kiyọ o lọhọ kẹ Oleleikristi nẹnẹ re o nwene, maero kọ ọnọ ọ re te roma kẹ uwo te ọzae obọ Kọrint yena ha. Uzẹme na họ, u fo nọ unuovẹvẹ Pọl kpahe oware nọ u re noi ze nọ ohwo o te ‘fi iroro riẹ họ eware uwo’ na, o rẹ wọ Ileleikristi ru inwene kpobi nọ o gwọlọ!

14, 15. (a) Viukpọ “iroro nọ [ma] re fihọ eware uwo,” eme ma rẹ sai ru? (b) Eme “iroro nọ a re fihọ eware ẹzi” u dhesẹ hẹ?

¹⁴ Nọ Pọl ukọ na ọ vẹvẹ omai unu kpahe “iroro nọ a re fihọ eware uwo” no, ọ tẹ kẹ omai obọdẹ imuẹro nana: “Iroro nọ a re fihọ eware ẹzi o rẹ wha uzuazọ gbe udhedhẹ ze.” Erere riẹ ọ rro kẹhẹ, uzuazọ gbe udhedhẹ! Ẹvẹ ma sai ro wo erere yena?

¹⁵ Evaọ “iroro nọ a re fihọ eware ẹzi,” orọnikọ u dhesẹ hẹ inọ ohwo ọ rẹ gbẹ daezọ eware nọ i wobọ kugbe ugboma vievie he. U dhesẹ hẹ inọ u te no Ebaibol na  no, uyoyou riẹ kẹ Ọghẹnẹ, gbe ẹruore nọ o wo kpahe obaro no, o re roro hayo ta ẹme kpahe oware ofa ha. Ajọ ma kareghẹhọ nọ Pọl gbe idibo Ọghẹnẹ efa nọ i ru eva were Ọghẹnẹ evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ, a yeri uzuazọ ikẹdẹ kẹdẹ nọ amọfa a je yeri. A jẹ reawere emu gbe udi. Ibuobu rai a rọo je wo uviuwou, yọ a ru iruo rọ rẹrote omarai.​—Mak 6:3; 1 Tẹs. 2:9.

16. Dede nọ Pọl o je ru iruẹru ikẹdẹ kẹdẹ wọhọ amọfa kpobi, eme o mae jariẹe oja?

¹⁶ Dede na, idibo Ọghẹnẹ yena a kuvẹ hẹ re eware nọ a je ru na e jọ enọ e mai wuzou kẹ ae evaọ uzuazọ. Nọ Ebaibol na ọ ta nọ Pọl o je ru iwou-owhre no, o te gbe dhesẹ nọ orọnikọ oyena ọ tẹrovi evaọ uzuazọ họ, ukpoye iruo usiuwoma ota na gbe ewuhrẹ Ẹme Ọghẹnẹ ọ roma kẹ. (Se Iruẹru Ikọ 18:​2-4; 20:​20, 21, 34, 35.) Yọ iruo yena ọ tuduhọ ibe Ileleikristi riẹ awọ evaọ Rom inọ a ru. Ẹhẹ, usu nọ Pọl o wo kugbe Jihova gbe iruẹru Uvie na e mae jariẹe oja. O gwọlọ nọ Ileleikristi nọ e jọ Rom a rẹ rọ aro kele Pọl, yọ ere o rrọ kẹ omai nẹnẹ re.​—Rom 15:​15, 16.

17. Ma te fi ‘iroro mai họ eware ẹzi,’ oghẹrẹ uzuazọ vẹ ma rẹ sai wo?

¹⁷ Eme u re noi ze nọ ma tẹ tẹrovi eware ẹzi? Ahwo Rom 8:6 o kẹ uyo na vevẹ inọ: “Iroro nọ a re fihọ eware ẹzi o rẹ wha uzuazọ gbe udhedhẹ ze.” Onana u dhesẹ nọ ma rẹ kuvẹ re ẹzi ọfuafo na ọ kpọ iroro mai je su omai rọwokugbe oreva Ọghẹnẹ. Ma rẹ sai wo imuẹro inọ ma tẹ rọ “eware ẹzi” karo evaọ uzuazọ, ma ti wo uzuazọ evawere enẹna. Yọ ukuhọ riẹ ma ti wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ, te evaọ obọ odhiwu hayo otọakpọ obonẹ.

18. Ẹvẹ udhedhẹ o sae rọ ze nọ ma te fi ‘iroro mai họ eware ẹzi’?

¹⁸ Jọ ma roro kpahe imuẹro nọ Jihova ọ kẹ omai inọ “iroro nọ a re fihọ eware ẹzi o rẹ wha . . . udhedhẹ ze.” Ahwo buobu nẹnẹ a wo ududhomẹno ho. Onana yọ udhedhẹ nọ a be daoma kpobi re a ruẹsi wo, rekọ ma wo rie nẹnẹ. Abọjọ udhedhẹ nana họ, ahwo uviuwou mai gbe inievo ukoko na nọ ma rẹ daoma rria kugbe dhedhẹ. O rrọ oware areghẹ gaga re ma hae kareghẹhọ nọ mai kpobi ma gba ha. Fikiere, ebẹbẹ e rẹ sae romavia ẹsejọ, yọ o tẹ via ere, Jesu ọ kẹ omai ohrẹ nọ ma re ru lele inọ: “Ruẹrẹhọ kugbe oniọvo ra.” (Mat. 5:24) Onana o rẹ mae lọhọ nọ ma tẹ kareghẹhọ inọ “Ọghẹnẹ nọ ọ rẹ kẹ udhedhẹ na,” ọye oniọvo mai nọ ma wo ẹbẹbẹ kugbe na ọ be gọ re.​—Rom 15:33; 16:20.

19. Obọdẹ udhedhẹ vẹ ma rẹ sae reawere riẹ?

¹⁹ Udhedhẹ ofa jọ o riẹ nọ a rẹ ruẹ obọ riẹ hẹ. “Iroro nọ [ma] re fihọ eware ẹzi” u re ru nọ ma je wo udhedhẹ kugbe Ọnọ ọ ma omai na. Aizaya o kere eme jọ nọ i kiekpahe oke riẹ rekọ nọ i wo orugba nọ ọ mae rro evaọ oke mai na. O kere nọ: “Enọ e rehọ eva rai kpahe owhẹ [Jihova], whọ rẹ yọrọ ae evaọ udhedhẹ nọ ogbunu, keme a fievahọ owhẹ.”​—Aiz. 26:3; se Ahwo Rom 5:1.

20. Fikieme who re ro yere Jihova kẹ ohrẹ nọ o rrọ obe Ahwo Rom uzou avọ 8 na?

²⁰ Te ma wo ẹruore obọ odhiwu hayo ọrọ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ evaọ aparadase otọakpọ, ma rẹ sai wo erere no ohrẹ nọ o rrọ obe Ahwo Rom uzou avọ 8 na ze. Ma yere Jihova gaga nọ ọ rọ hrẹ omai inọ ma kuvẹ hẹ re “eware uwo” e jọ eware nọ e rẹ mai wuzou kẹ omai evaọ uzuazọ. Ukpoye, ma ruẹ nọ o rrọ oware areghẹ re ma ru lele ẹme na: “Iroro nọ a re fihọ eware ẹzi o rẹ wha uzuazọ gbe udhedhẹ ze.” Ma ti wo erere ebẹdẹ bẹdẹ nọ ma te ru ere, keme Pọl o kere nọ: “Uwhu họ osohwa uzioraha, rekọ okẹ nọ Ọghẹnẹ ọ rẹ kẹ họ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ ẹkwoma Kristi Jesu Olori mai.”​—Rom 6:23.