1, 2. (a) Ẹvẹ Jesu o rri izi Ọghẹnẹ? (b) Ẹvẹ ikere-ebe na gbe ahwo Farisi a je ro koko izi Ọghẹnẹ fo-ẹme?

IZI nọ Ọghẹnẹ ọ rọ Mosis kẹ ahwo Izrẹl na e were Jesu gaga. O rrọ ere keme obọ Jihova, Ọsẹ riẹ nọ o you gaga na izi na i no ze. A jọ eruẹaruẹ ta ẹme kpahe epanọ izi Ọghẹnẹ e were Jesu te inọ: “Mẹ gwọlọ ru orọeva ra, O Ọghẹnẹ mẹ; uzi ra o rọ udu mẹ.” (Ol. 40:8) Jesu ọ rọ ẹme gbe uruemu riẹ kẹ imuẹro nọ izi Ọghẹnẹ e rrọ gbagba yọ e rẹ kẹ erere.​—Mat. 5:17-19.

² Fikiere, o da Jesu gaga nọ ọ ruẹ ikere-ebe gbe ahwo Farisi nọ a je koko izi Ọghẹnẹ fo-ẹme. Jesu ọ ta nọ: “Wha rẹ kẹ abọvo abakpe ọrọ mint gbe dil gbe kumin.” Eme ọ jọ onana thọ. Jesu o fibae nọ: “Rekọ wha gbabọkẹ eware nọ e mai wuzou evaọ Uzi na, koyehọ, uvioziẹ gbe ohrọ-oriọ gbe ẹrọwọ.” (Mat. 23:23) Wo ohẹriẹ no otu Farisi yena nọ o je ru izi ga kẹ amọfa na, Jesu o vuhu oware nọ Ọghẹnẹ o ro fi izi na họ, gbe oware nọ i dhesẹ kpahe Jihova.

3. Eme ma te jọ uzoẹme nana ta kpahe?

³ Mai Ileleikristi ma gbẹ rrọ otọ Uzi Mosis na ha. (Rom 7:6) Dede na, Jihova o ru nọ a ro kere izi yena fihọ Ẹme riẹ, Ebaibol na. Ọ gwọlọ nọ ma riẹ “eware nọ e mai wuzou evaọ Uzi na” je ru  lele ai, orọnikọ ma re koko ai fo-ẹme he. Wọhọ oriruo, ehri-izi vẹ ma rẹ sai muẹrohọ nọ ma te roro kpahe ọruẹrẹfihotọ ikpewho adhẹzọ na? Uzoẹme nọ o vrẹ na o ta kpahe oware nọ ohwo nọ ọ rehọ ọthobọ kpe omọfa evaọ Izrẹl o re ru, gbe oware nọ ma rẹ sai wuhrẹ no onana ze. Rekọ ọruẹrẹfihotọ ikpewho adhẹzọ na i re je wuhrẹ omai kpahe Jihova, gbe epanọ ma sai ro dhesẹ iruemu ezi riẹ. Fikiere, ma te jọ uzoẹme nana kẹ iyo enọ esa nana: Ẹvẹ ọruẹrẹfihotọ ikpewho adhẹzọ na u ro dhesẹ ohrọ Jihova via? Eme u wuhrẹ omai kpahe oghẹrẹ nọ o rri uzuazọ? Ẹvẹ u ro dhesẹ uvi-oziẹ riẹ? Nọ ma te kẹ iyo enọ nana ọvuọvo na, roro kpahe idhere nọ whọ sae rọ rehọ aro kele Ọsẹ obọ odhiwu ra dhesẹ iruemu nana.​—Se Ahwo Ẹfisọs 5:1.

4, 5. (a) Ẹvẹ a ro ru ei lọhọ kẹ ohwo nọ ọ gwọlọ dhẹ kpohọ okpẹwho adhẹzọ, kọ fikieme? (b) Kọ eme onana u wuhrẹ omai kpahe Jihova?

⁴ Ikpewho adhẹzọ ezeza na e jọ oria nọ ohwo ọ rẹ sae dhẹ kpohọ lọlọhọ. Jihova ọ ta kẹ ahwo Izrẹl nọ a jọ tabọ tabọ Ethẹ Jọdan salọ ikpewho ezeza na ẹrẹrẹe. Fikieme? Re ohwo nọ ọ rọ ọthobọ kpe omọfa ọ sae dhẹ kpọhọ ọjọ vẹrẹ vẹrẹ. (Ik. 35:11-14) A jẹ hae ruẹrẹ idhere nọ a re ro kpohọ ikpewho adhẹzọ na noke toke. (Izie. 19:3) Wọhọ epaọ uruemu ahwo Ju, a jẹ hai fi eware họ eria avọ eria evaọ idhere na re ohwo nọ ọ be dhẹ na ọ seba evru. Nọ ikpewho adhẹzọ e jọ Izrẹl na, u du gwọlọ nọ ohwo nọ obọ o thọ ọ dhẹ kpohọ orẹwho ofa ha, keme ọ rẹ sae jọ obei mu ẹdhọ họ ẹgọ.

⁵ Roro kpahe onana: Jihova nọ ọ ta nọ a rẹ rọ uye kẹ ohwo nọ o kpe omọfa na, ọyọvo na o ru ọruẹrẹfihotọ nọ a sae rọ re-ohrọ ohwo nọ ọ rehọ ọthobọ kpe omọfa! Ohwo jọ nọ ọ rẹ kiẹ kpahe eme Ebaibol o kere nọ: “Ọruẹrẹfihotọ na ọ jọ lọlọhọ, yọ ohwo ọ rẹ sai wo otoriẹ riẹ vevẹ. Ere ohrọ Ọghẹnẹ o jọ.” Jihova yọ obruoziẹ ọgeva ha, ọnọ ọ rẹ gwọlọ edhere kpobi nọ ọ rẹ rọ kẹ idibo riẹ uye. Ukpoye, o “wo ohrọ-oriọ ulogbo.”​—Ẹf. 2:4.

6. Ẹvẹ uruemu ahwo Farisi u ro wo ohẹriẹ no orọ Ọghẹnẹ nọ ọ vọ avọ ohrọ na?

⁶ Wo ohẹriẹ, ahwo Farisi na a rẹ gwọlọ re-ohrọ ohwo ọvo ho. Wọhọ oriruo, a wo uruemu jọ inọ ohwo ọ tẹ thọ uzi ovona te isiasa, a rẹ gbẹ rọ uzi utioye rọvrẹ riẹ hẹ. Jesu ọ kẹ ọtadhesẹ jọ ro dhesẹ uruemu nọ a wo kpahe ahwo nọ a ru rai thọ. Ọ ta nọ ohwo Farisi jọ ọ jẹ lẹ inọ: “O Ọghẹnẹ, me yere owhẹ nọ mẹ wọhọ amọfa kpobi hi​—enọ i re fru amọfa re, enọ i kiẹrẹe he, ibruẹnwae​—hayo wọhọ ọnana nọ o re mi osa-uzou na.” Oke nana yọ ohwo nọ o re mi osa-uzou na ọ be rọ omaurokpotọ lẹ se Ọghẹnẹ kẹ aruoriwo. Fikieme ahwo Farisi a gbẹ jẹ rọ re ahwo ohrọ họ? Ebaibol na ọ  ta nọ keme a jẹ hai “rri amọfa inọ a fioka ha.”​—Luk 18:​9-14.

7, 8. (a) Nọ ohwo jọ o te ru owhẹ thọ, ẹvẹ whọ sae rọ rehọ aro kele Jihova? (b) Fikieme o rọ gwọlọ omaurokpotọ re ma sae rọvrẹ amọfa?

⁷ Rọ aro kele Jihova, orọnikọ ahwo Farisi hi. Hae re-ohrọ amọfa. (Se Ahwo Kọlọsi 3:13.) Edhere jọ nọ whọ sai ro ru onana họ, nọ whọ tẹ be hai ru ei lọhọ kẹ amọfa re a yare owhẹ kẹ erọvrẹ. (Luk 17:​3, 4) Nọ omara nọ: ‘Kọ mẹ be hẹ sae rọvrẹ ahwo nọ a ru omẹ thọ, o tẹ make rọnọ unuẹse buobu? Kọ o be hae jọ omẹ oja re me ru udhedhẹ kugbe ohwo nọ o ru omẹ eva dha?’

⁸ Ma tẹ be hae rọvrẹ amọfa, u re dhesẹ nọ ma wo omaurokpotọ. Ahwo Farisi a wo omaurokpotọ vievie he keme a re rri amọfa nọ a fioka ha. Rekọ o gwọlọ nọ mai Ileleikristi ma re “rri amọfa inọ a rro vi” omai, inọ a fo ahwo nọ ma rẹ rọvrẹ. (Fil. 2:3) Kọ whọ te rọ aro kele Jihova rọvrẹ amọfa, jẹ rọ ere dhesẹ nọ who wo omaurokpotọ? Kọ o be hae lọhọ kẹ ahwo re a nyabru owhẹ ze kẹ erọvrẹ? Whọ jọ ohwo nọ o re fi ẹgo heva ha, ukpoye jọ ohwo nọ ọ rẹ kake rọvrẹ amọfa.​—Ọtausi. 7:​8, 9.

9. Ẹvẹ Jihova o ro ru ahwo Izrẹl riẹ nọ uzuazọ o rrọ ghaghae?

⁹ Ugogo ẹjiroro nọ a ro ru ọruẹrẹfihotọ ikpewho adhẹzọ na họ, re o thọ ahwo Izrẹl no abe-ọriọ azẹ. (Izie. 19:10) Uzuazọ o rrọ ghaghae kẹ Jihova yọ o mukpahe “ahwo o kpe ọhaha.” (Itẹ 6:​16, 17) Jihova, Ọghẹnẹ ọrẹri nọ ọ vọ avọ uvi-oziẹ na, ọ rẹ sai gbolo aro kẹ ohwo-okpe he o tẹ make rọnọ ọthobọ onana o rọ via. Ginọ uzẹme nọ a jẹ hae re-ohrọ ohwo nọ obọ o thọ. Rekọ ohwo otiọna ọ rẹ nyai gu ẹdhọ riẹ kẹ ekpako na tao, kẹsena nọ a tẹ ruẹ nọ ọthobọ o gine ro kpe ohwo na, a vẹ kẹe uvẹ zihe kpohọ okpẹwho adhẹzọ na bẹsenọ ozerẹ okpehru na o re whu. Onana u dhesẹ nọ ọ rẹ sae rria ẹkwotọ adhẹzọ na edẹ uzuazọ riẹ kpobi. Uye nana nọ o jẹ hae bẹ ohwo nọ obọ o thọ na o kareghẹhọ ahwo Izrẹl nọ uzuazọ o rrọ ghaghae. Re a rọ adhẹẹ kẹ Ọghẹnẹ nọ ọ kẹ rai uzuazọ na, o gwọlọ nọ a rẹ whaha oware kpobi nọ o rẹ sai fi uzuazọ omọfa họ ọza.

10. Ẹvẹ Jesu o ro dhesẹ nọ otu ikere-ebe gbe ahwo Farisi na a rri uzuazọ ghare he?

¹⁰ Ahwo Farisi na a wọhọ Jihova ha, a jẹ hai dhesẹ nọ a wo adhẹẹ kẹ uzuazọ vievie he. Evaọ oghẹrẹ vẹ? Jesu ọ ta kẹ ae nọ: “Wha si usiavẹ eriariẹ Ọghẹnẹ no. Whai omarai wha ruọ eva ha, yọ wha be whaha enọ e gwọlọ ruọ eva!” (Luk 11:52) U fo nọ a re ru ẹme Ọghẹnẹ vẹ kẹ ahwo je fiobọhọ kẹ ae nya edhere nọ ọ rẹ lẹliẹ ai wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. Ukpoye, a je ru re ahwo a riẹ Jesu hu, “Ọnọ a rẹ rọ ẹkwoma riẹ wo uzuazọ na,” jẹ rọ ere ru ae nya edhere nọ o re su kpohọ ọraha ebẹdẹ bẹdẹ. (Iruẹru 3:15) Oriobọ gbe omorro u ru nọ otu ikere-ebe gbe ahwo Farisi na a gbẹ jẹ rọ daezọ amọfa ha. A ginẹ geva gaga yọ a wo ohrọ vievie he!

11. (a) Ẹvẹ Pọl ukọ na o ro dhesẹ nọ o rri uzuazọ ghaghae? (b) Eme o ti fiobọhọ kẹ omai wo eriwo Pọl kpahe usiuwoma ota na?

 ¹¹ Ẹvẹ ma sae rọ whaha uruemu otu ikere-ebe gbe ahwo Farisi na jẹ rọ aro kele Jihova? O gwọlọ nọ ma re rri uzuazọ nọ u no obọ Ọghẹnẹ ze na ghaghae. Pọl ukọ na o ru onana keme ọ jẹ hae ta usiuwoma kẹ oghẹrẹ ahwo kpobi. Fikiere ọ sae ta nọ: “Azẹ ohwo ọvo ọ rrọ omẹ uzou hu.” (Se Iruẹru Ikọ 20:​26, 27.) Dede na, orọnikọ fikinọ o gba riẹ họ hayo ọ te reabe azẹ u ru nọ Pọl ọ jẹ rọ ta usiuwoma ha. Rekọ fikinọ o you ahwo, yọ uzuazọ rai o jọ ghaghae kẹe. (1 Kọr. 9:​19-23) Wọhọ Pọl, o gwọlọ nọ ma re rri uzuazọ ghaghae re wọhọ epanọ Jihova o rri rie. Jihova ọ “gwọlọ nọ ahwo kpobi a wo uvẹ nọ a re ro kurẹriẹ.” (2 Pita 3:9) Kọ ere owhẹ re? Whọ te ruẹ nọ whọ tẹ be daoma wo ohrọ-oriọ u ti fiobọhọ kẹ owhẹ gbe wobọ ziezi evaọ iruo usiuwoma ota na, je ru owhẹ wo evawere ziezi.

12. Fikieme u ro wuzou re idibo Ọghẹnẹ a yọroma kẹ enwoma?

¹² Ma re je dhesẹ nọ ma rri uzuazọ ghaghae nọ ma tẹ be yọrọ oma kẹ eware nọ e rẹ sae wha enwoma ze. Ma rẹ whaha oware nọ o rẹ sae wha enwoma ze nọ ma tẹ be dhẹ omoto hayo ru iruo, o tẹ make rọnọ ma be bọ oria egagọ, bi ru ei fo, hayo dhẹ kpohọ ewuhrẹ. Ajọ ugho nọ ma bi le hayo iruo nọ e vọ omai abọ e jọ omai oja vi oma nọ ma rẹ yọrọ kẹ enwoma ha. Ọghẹnẹ mai nọ ọ vọ avọ uvi-oziẹ na, o re ru oware nọ u kiehọ ẹsikpobi. Ma gwọlọ rọ aro kele iei. O gwọlọ nọ ekpako ukoko a re se oma-oyọrọ gboja gaga, maero nọ a tẹ rrọ iruo hayo nọ amọfa a te bi lele ai ru iruo. (Itẹ 22:3) Fikiere nọ ọkpako jọ ọ tẹ kareghẹhọ owhẹ oware nọ u re fiobọhọ kẹ owhẹ whaha enwoma, daoma ru lele uthubro riẹ. (Gal. 6:1) Rri uzuazọ ghaghae wọhọ epanọ Jihova o rri rie, ‘re whọ gbẹ reabe azẹ hẹ.’

13, 14. Ẹvẹ ekpako Izrẹl a sai ro dhesẹ nọ a wo uvi-oziẹ wọhọ Jihova?

¹³ Jihova o jie uzi kẹ ekpako Izrẹl inọ jọ a rọ aro kele uvi-oziẹ riẹ. O gwọlọ nọ ekpako na a rẹ kaki vuhu uzẹme ẹme mu tao. Kẹsena a vẹ daoma riẹ oware nọ ọnọ o kpe omọfa na o wo họ iroro, uruemu riẹ, gbe oghẹrẹ uruemu nọ o dhesẹ no evaọ oke nọ u kpemu. Onana u re dhesẹ sọ a rẹ re-ohrọ riẹ hayo a rẹ re-ohrọ riẹ hẹ. Re a sai bruoziẹ okiẹrẹe, ekpako na a rẹ daoma riẹ sọ “egrẹ” hayo oware uyoma ofa jọ o lẹliẹ e riẹ kpe ohwo na. (Se Ikelakele 35:​20-24.) Otẹrọnọ isẹri e jariẹ, o tẹ kawo a rẹ gba isẹri ivẹ taure a te bruoziẹ kpe ohwo inọ o gine keke aro fihọ kpe omọfa.​—Ik. 35:30.

¹⁴ Fikiere nọ a tẹ ruẹ uzẹme ẹme na vevẹ no, ekpako na a vẹ rẹriẹ ovao ku ohwo na, orọnikọ oware nọ o ru thọ na ọvo ho. O gwọlọ nọ a re wo orimuo, onọ u re fiobọhọ kẹ ae riẹ oware nọ o soriẹ nọ ohwo na o ro ru oware uyoma utioye. Maero na, o gwọlọ nọ a re wo ẹzi Jihova, onọ u ti fiobọhọ kẹ ai dhesẹ orimuo, ohrọ, gbe uvi-oziẹ.​—Ọny. 34:​6, 7.

15. Ẹvẹ oghẹrẹ nọ Jesu o rri erahaizi u ro wo ohẹriẹ no oghẹrẹ nọ ahwo Farisi a rri rai?

¹⁵ Ahwo Farisi na a jẹ hae tẹrovi oware uyoma nọ ọrahauzi o ru viukpọ oware nọ o ginẹ rrọ udu riẹ. Nọ ahwo Farisi a ruẹ Jesu nọ o kpohọ uwou Matiu kẹ emuọriọ, a tẹ nọ ilele riẹ nọ: “Fikieme owuhrẹ rai o bi ro lele enọ i re mi osa-uzou gbe erahaizi re emu?” Jesu ọ tẹ kpahe kẹ ae nọ: “Ahwo nọ oma rai o ga a gwọlọ edọkita ha, rekọ enọ e be mọ e gwọlọ edọkita. Fikiere, wha nya re wha wuhrẹ otofa ẹme nana: ‘Ohrọ-oriọ mẹ gwọlọ orọnikọ idheidhe he.’ Keme erahaizi mẹ nyaze ti se, orọnikọ ahwo ikiẹrẹe he.” (Mat. 9:​9-13) Kọ onana u dhesẹ  nọ Jesu o re gbolo aro kẹ izieraha ilogbo? Vievie. Uzẹme riẹ họ, uzioraha nọ a re siobọno o jọ usu eware nọ Jesu ọ mae ta usiuwoma kpahe. (Mat. 4:17) Ọ riẹ nọ “enọ i re mi osa-uzou gbe erahaizi” jọ e jariẹ nọ e gwọlọ kurẹriẹ. Orọnikọ a koko họ uwou Matiu rọkẹ emuọriọ ọvo ho. Ukpoye “ibuobu rai a je lele iei.” (Mak 2:15) Uyoma gaga inọ ahwo Farisi buobu a jọ oma ahwo otiọye na ruẹ oware nọ Jesu ọ jẹ ruẹ hẹ. Wo ohẹriẹ no Ọghẹnẹ nọ ọ vọ avọ ohrọ gbe uvi-oziẹ nọ ae omarai a ta nọ a be gọ na, a je se amọfa erahaizi nọ i wo ẹruore he.

16. Eme ekpako ukoko a rẹ daoma rri mu nọ a te bi guẹdhọ ohwo nọ ọ thuzi?

¹⁶ Nẹnẹ, ekpako ukoko a rẹ daoma rọ aro kele Jihova, ọnọ o “you oziẹokiẹrẹe.” (Ol. 37:28) Nọ a te yo nọ oniọvo o ru oware jọ thọ, a rẹ kake “kiotọ gwọlọ jẹ rọ ẹrera nọ” re a riẹ sọ oware uyoma o gine ru. O tẹ rrọ ere, a ve guẹdhọ na lele ithubro Ebaibol. (Izie. 13:​12-14) Evaọ etoke ẹdhoguo na, a rẹ daoma riẹ sọ oniọvo nọ ọ thọ uzi ulogbo na o dhesẹ uruemu ekurẹriẹ. Ẹsibuobu o rẹ lọhọ tere he re a sae riẹ nọ ohwo o gine kurẹriẹ. Usu eware jọ nọ a re ro vuhu ohwo nọ o gine kurẹriẹ họ, eriwo riẹ, uruemu riẹ, gbe oghẹrẹ nọ udu riẹ o rrọ. (Evia. 3:3) Ohwo nọ ọ thọ uzi ulogbo o gbe kurẹriẹ hẹ, a rẹ re iẹe ohrọ họ. *

17, 18. Ẹvẹ ekpako ukoko a sae rọ riẹ ohwo nọ o gine kurẹriẹ? (Rri uwoho nọ o rrọ emuhọ uzoẹme na.)

¹⁷ Wo ohẹriẹ no Jihova avọ Jesu, ekpako na a rẹ sae riẹ oware nọ o rrọ omọfa udu hu. Whọ tẹ rrọ ọkpako ukoko, eme o re fiobọhọ kẹ owhẹ riẹ sọ ọrahauzi o gine kurẹriẹ? Orọ ọsosuọ, lẹ se Jihova kẹ areghẹ gbe otoriẹ. (1 Iv. 3:9) Orọ avivẹ, ru ekiakiẹ evaọ Ebaibol na gbe ebe nọ ọrigbo nọ a re fievahọ na a kere. Onana u ti fiobọhọ kẹ owhẹ vuhu ohẹriẹ nọ o rrọ “ọkora akpọ na” avọ “ọkora nọ o rọwokugbe oreva Ọghẹnẹ,” onọ u dhesẹ uvi ekurẹriẹ. (2 Kọr. 7:​10, 11) Daoma riẹ epanọ Ebaibol na o dhesẹ uruemu ahwo nọ a kurẹriẹ hẹ gbe enọ i kurẹriẹ. Eme Ebaibol na ọ ta kpahe epanọ oware nọ a ruthọ o jarae oma, uruemu rai, gbe owojẹ rai?

¹⁸ Kẹsena, ekpako na a vẹ daoma riẹ oghẹrẹ ohwo nọ oniọvo nọ ọ thuzi na ọ ginẹ rrọ. A re roro kpahe oghẹrẹ ohwo nọ ọ rrọ notọ ze, ẹjiroro nọ o ro ru oware na, gbe eware nọ e jọ use-abọ kẹe. Ebaibol na ọ ta kpahe Jesu nọ o wuzou ukoko na nọ: “Ọ rẹte rọ ẹro-ọruẹ, hayo a tanọ bruoziẹ hẹ; rekọ ọ rẹte rehọ ẹrẹreokie guẹdhọ iwhrori, o veti bruoziẹ udhedhẹ kẹ enọ e rọ oma kpotọ, eva akpọ na.” (Aiz. 11:​3, 4) Ekpako na, whai yọ ithuru-igodẹ nọ e rrọ otọ othuru-igodẹ ologbo na Jesu Kristi, yọ o ti fiobọhọ kẹ owhai bruoziẹ idibo Ọghẹnẹ wọhọ ọyomariẹ. (Mat. 18:​18-20) Kọ eva e gbẹ be were omai nọ ma wo ekpako ukoko nọ i bi ru onana? Ohrọ gbe uvi-oziẹ nọ a bi dhesẹ noke toke evaọ ukoko na e da omai ẹro fia!

19. Eme ọruẹrẹfihotọ ikpewho adhẹzọ na o wuhrẹ owhẹ nọ whọ gwọlọ fihọ iruo?

¹⁹ Uzi Mosis na u ru omai wo “otoriẹ ugogo eriariẹ gbe uzẹme” na kpahe Jihova gbe izi ikiẹrẹe riẹ. (Rom 2:20) Wọhọ oriruo, ọruẹrẹfihotọ ikpewho adhẹzọ na u wuhrẹ ekpako na oghẹrẹ nọ a re ro “bru oziẹ uzẹme,” u te je wuhrẹ omai kpobi na oghẹrẹ nọ ma re ro “dhesẹ uyoyou gbe ohrọ” kẹ ohwohwo. (Zek. 7:9) Ma gbẹ rrọ otọ Uzi Mosis na ha. O make rrọ ere na, Jihova o re nwene he yọ uvi-oziẹ gbe ohrọ i gbe wuzou kẹe gaga. Uvẹ-ọghọ ulogbo o rrọ nọ ma be rọ gọ Ọghẹnẹ nọ ọ ma omai tho uwoho riẹ, ọnọ ma rẹ sae rọ aro kele iruemu ezi riẹ je ru fihọ oria adhẹzọ mai na!