1. Ebẹbẹ vẹ ma be rẹriẹ ovao dhe nẹnẹ, rekọ eme o be lẹliẹ eva were Jihova kpahe idibo riẹ? (Rri iwoho nọ e rrọ emuhọ uzoẹme na.)

WỌHỌ epanọ whọ riẹ, ebẹbẹ e dotọ fia evaọ akpọ nana. Inievo mai buobu a be mọ okpẹyao. Efa e riẹ nọ e be rẹrote ahwo uviuwou rai nọ e who no dede nọ ae omarai a kpako no re. Yọ udugaga inievo efa jọ a be sae rọ kuọ iviuwou rai. Mai yoma na, inievo buobu e riẹ nọ e be rẹriẹ ovao dhe enwenọ ebẹbẹ nana kpobi evaọ oke ovona! Onana u bi mi ai oke gbe ẹgba gaga, yọ a re gbe du ta kpahe ugho nọ a be raha ha. Dede na, ẹrọwọ nọ who fihọ eyaa Ọghẹnẹ ọ gbẹ rrọ kothi; who wo ẹruore inọ akpọ ọkpokpọ nọ uyeoruẹ o te jọ họ ọ be tha. Avro ọ riẹ hẹ, eva ra e be were Jihova gaga!

2. Uduotahawọ vẹ obe Aizaya 40:29 o rẹ sae kẹ omai, kọ iroro ethọthọ vẹ ma rẹ sai wo?

² Kọ ẹsejọ o be hae jọ owhẹ oma nọ akpọ ọ bẹ owhẹ te uvo no fiki ebẹbẹ? O tẹ rrọ ere, riẹ nọ whẹ ọvo o rrọ oma ere he. Ebaibol na o dhesẹ nọ u wo idibo Ọghẹnẹ oke anwae jọ nọ a jẹ gwọlọ nọ a re tube whu dede fiki ebẹbẹ rai. (1 Iv. 19:4; Job 7:7) Rekọ ukpenọ a nwani ku ei họ nọ orai u re no, a fievahọ Jihova inọ ọ te kẹ ae ẹgba. Yọ Ọghẹnẹ o gine ru ere keme ọye “ọ rẹ rehọ eri kẹ enọ oma o rẹ rọ.” (Aiz. 40:29) Uyoma kẹhẹ,  idibo Ọghẹnẹ jọ evaọ oke mai na a roro nọ o rẹ mai woma re a dobọji tao evaọ egagọ Jihova nọ a te wo ebẹbẹ. Fikiere a vẹ siọ Ebaibol na ba ese, jẹ siọ iwuhrẹ gbe usiuwoma ota ba ẹnya, nwane wọhọ epanọ Setan o rẹro nọ a ti ru. O wọhọ ẹsenọ a be rọ enẹ dhesẹ nọ iruẹru ukoko na yọ owha ulogbo kẹ ae orọnikọ oghale he.

3. (a) Eme ma re ru nọ omaa Setan u gbe ro wiruo evaọ oma mai hi? (b) Eme ma te ta kpahe evaọ uzoẹme nana?

³ Setan ọ riẹ nọ ma te bi wobọ ziezi evaọ egagọ Jihova, o rẹ kẹ omai ẹgba, yọ ọ gwọlọ nọ ma wo ẹgba vievie he. Nọ oma o tẹ be rrọ owhẹ no, whọ nyasiọ Jihova ba ha. Si kẹle iẹe vi epaọ anwẹdẹ keme “o ti ru owhai ga, o ti ru owhai dikihẹ ga.” (1 Pita 5:10; Jem. 4:8) Evaọ uzoẹme nana, ma te ta kpahe iyero ivẹ nọ e rẹ sai ru omai siuke kpemu evaọ egagọ Ọghẹnẹ, kẹsena ma ve ti wuhrẹ epanọ ehri-izi Ebaibol nọ ma re ru lele o sai ro fiobọhọ kẹ omai. Rekọ joma kake ta kpahe ogaga nọ Jihova o wo nọ ọ sae rọ kẹ omai ẹgba wọhọ epanọ o rrọ Aizaya 40:​26-31.

4. Eme ma rẹ sai wuhrẹ no ẹme nọ ọ rrọ Aizaya 40:26 ze?

⁴ Se Aizaya 40:26. Ohwo ọvuọvo ọ re te sai kele unu isi nọ e rrọ idadeghe na ha. Egba-eriariẹ e ta nọ isi nọ e rrọ ẹko-isi Milky Way nọ okogho-akpọ mai ọ rrọ na i bu te ima-odu egba ene (400,000,000,000). Ghele na, Jihova o mu odẹ kẹ isi na kpobi. Eme ma wuhrẹ no onana ze? Otẹrọnọ Jihova o rri emama nọ i wo uzuazọ họ ghare tere, kọ ogbẹrọnọ whẹ ọ mai rri ghare? Whẹ nọ ọ be gọe fiki uyoyou nọ who wo kẹe, orọnikọ ọgbahọ họ! (Ol. 19:​1, 3, 14) Ọsẹ oyoyou mai na ọ riẹ owhẹ totọ. Ọ tubẹ “riẹ unu ibieto kpobi nọ e rrọ uzou” ra. (Mat. 10:30) Ọso-ilezi na ọ kẹ omai imuẹro nọ: “ỌNOWO ọ riẹ edẹ enọ e gbunu,” hayo uye nọ o be bẹ ahwo nọ a kare afuẹwẹ. (Ol. 37:18) Ẹhẹ, o bi muẹrohọ ebẹbẹ nọ whọ be rẹriẹ ovao dhe, yọ ọ te kẹ owhẹ ẹgba nọ who ti ro thihakọ rai kpobi.

5. Eme o kẹ omai imuẹro nọ Jihova ọ rẹ sae kẹ omai ẹgba?

⁵ Se Aizaya 40:28. Jihova họ ehri ogaga kpobi. Wọhọ oriruo, roro kpahe ogaga nọ ọ be kẹ ọre mai na. David Bodanis nọ o re kere ebe otokiẹ-eriariẹ ọ ta nọ: “Ẹgba nọ o bi no ọre na ze evaọ emaharo ọvo, u te ọrọ ebọmbo nọ i bu te ima-odu buobu.” Ọgba-eriariẹ ọfa nọ o ru ekiakiẹ kpahe onana ọ ta nọ ọre na “o bi siobọno . . . ẹgba nọ o re te ahwo-akpọ na kpobi yeri uzuazọ ikpe idu egba ivẹ (200,000) evaọ emaharo ọvo”! Ohwo jọ ọ rẹ sae vro inọ Ọnọ ọ be kẹ ọre ẹgba nana ọ rẹ sae kẹ omai ogaga nọ ma re ro thihakọ ebẹbẹ mai hi?

6. Oghẹrẹ vẹ owhowha Jesu o gbe rọ rrọ onọ o rẹ nyaoma ha, kọ ẹvẹ oyena o sai ro fiobọhọ kẹ omai?

⁶ Se Aizaya 40:29. Ohwo o re wo evawere gaga nọ ọ tẹ be gọ Jihova. Jesu ọ ta kẹ ilele riẹ nọ: “Wha rehọ owhowha mẹ.” O te fibae nọ: “Wha re ti wo omosasọ. Keme owhowha mẹ o rẹ nyaoma ha, yọ owha mẹ o rrọ vovori.” (Mat. 11:​28-30) Ẹme nana ginọ uzẹme. Ẹsejọ, ma re kpohọ ewuhrẹ hayo usiuwoma ota avọ oma nọ o rrọ omai no. Rekọ ẹvẹ oma o rẹ jọ omai nọ ma te zihe ze? Oma mai u re kruga, tube te epanọ ma sae rọ rẹriẹ ovao dhe ebẹbẹ nọ ma wo. Owhowha Jesu o rẹ ginẹ nyaoma ha!

7. Kẹ oriruo nọ u dhesẹ nọ eme nọ e rrọ Matiu 11:​28-30 na ginọ uzẹme.

⁷ Oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ ma te faki se  Kayla o wo ẹyao nọ ọ rẹ lẹliẹ oma rrọ ohwo ẹsikpobi, te ẹyao ọkora, gbe uzou ogaga nọ o rẹ tehe ohwo. Onana u ru nọ ọ gbẹ sai ro kpohọ iwuhrẹ ukoko ẹsejọ họ. Rekọ nọ ọ rọ udugaga kpohọ ewuhrẹ ẹdẹjọ, o kere nọ: “Ovuẹ ogbotu ẹdẹ yena o ta kpahe udu nọ u re whrehe ohwo. Oghẹrẹ nọ oniọvo na ọ rọ kẹ ovuẹ na u duobọte omẹ te epanọ irui-oviẹ i je ro su no omẹ aro ze. Onana o kareghẹhọ omẹ inọ o make ga kẹhẹ, u fo re mẹ hae daoma kpohọ ewuhrẹ.” Eva e were riẹ gaga nọ ọ daoma kpohọ ewuhrẹ ẹdẹ yena!

8, 9. Eme Pọl o wo họ iroro nọ o kere nọ: “Okenọ mẹ ga ha, ẹsiẹe me re wo ogaga”?

⁸ Se Aizaya 40:30. Ghele epanọ ma wo ẹgba hayo eriariẹ te kẹhẹ, oware nọ ma rẹ sai ru u wo umuo. Onana yọ oware nọ o gwọlọ nọ mai kpobi ma rẹ kareghẹhọ. Dede nọ Pọl ukọ na o wo ajọwha gaga, o wo ẹbẹbẹ jọ nọ o jẹ whaha iẹe eware jọ nọ ọ hai ti ru. Nọ ọ lẹ kpahe ẹbẹbẹ nana, Ọghẹnẹ ọ ta kẹe nọ: “Oma enọ e ga ha ogaga mẹ u re jo dhesẹ oma via vọvọ.” Pọl ọ rọwo ẹme na, ọ ta nọ: “Okenọ mẹ ga ha, ẹsiẹe me re wo ogaga.” (2 Kọr. 12:​7-10) Eme họ otọ ẹme Pọl nana?

⁹ Pọl ọ riẹ nọ u wo eware buobu nọ ọ rẹ sai ru hu ababọ obufihọ Ọghẹnẹ. Ẹzi Ọghẹnẹ ọ rẹ sai fiobọhọ kẹ Pọl wo ẹgba nọ o wo ho. Orọnikọ ere ọvo ho, ẹzi Ọghẹnẹ ọ rẹ sae kẹ Pọl ẹgba nọ o re ro ru eware nọ ọ hae te sae rọ ẹgba obọriẹ ru hu. Epọvo na o rrọ kẹ omai nẹnẹ re. Jihova ọ rẹ sae rọ ẹzi ọfuafo riẹ kẹ omai ẹgba.

10. Ẹvẹ Jihova o ro fiobọhọ kẹ Devidi fi ebẹbẹ nọ ọ rẹriẹ ovao dhe kparobọ?

¹⁰ Jihova ọ rọ ẹzi ọfuafo riẹ fiobọhọ kẹ Devidi ọso-ilezi na unuẹse buobu. Devidi ọ so nọ: “Uzẹme, ogaga ra mẹ rẹ sae rọ vaha ogbotu ẹmo; ogaga Ọghẹnẹ mẹ, mẹ rọ la ugbẹhẹ vrẹ.” (Ol. 18:29) U wo ebẹbẹ sa-sa nọ e wọhọ ugbẹhẹ nọ ma rẹ sae rọ ẹgba obọmai “la” vrẹ hẹ, ajokpanọ Jihova o fiobọhọ kẹ omai.

11. Eme ẹzi ọfuafo na ọ rẹ sai ru nọ ma te wo ebẹbẹ?

¹¹ Se Aizaya 40:31. Ugo ọ rẹ sae rra jẹ jọ idadeghe oke lelehie he evaọ ẹgba obọriẹ. Erri nọ o bi no otọ ze ọ rẹ wọe kpehru, onọ u re ru nọ ọ gbẹ rọ rehọ ogaga riẹ kpobi ra ha. Fikiere nọ whọ tẹ rẹriẹ ovao dhe ẹbẹbẹ nọ ọ rro vi owhẹ abọ, hae kareghẹhọ ugo. Lẹ se Jihova re ọ rọ “ofiobọhọ na, ẹzi ọfuafo na” kẹ owhẹ ẹgba. (Jọn 14:26) U woma gaga nọ ma rẹ sae lẹ kẹ obufihọ ẹzi ọfuafo na oke kpobi nọ ma gwọlọ e riẹ. Yọ ma rẹ ginẹ ruẹ nọ ma gwọlọ obufihọ ẹzi ọfuafo na nọ ma te wo ẹbẹbẹ kugbe oniọvo jọ evaọ ukoko na. Rekọ eme ọ rẹ wha ẹbẹbẹ otiọye na ze?

12, 13. (a) Fikieme ẹwhọ ọ rẹ rọ rehọ oma via ẹsejọ evaọ udevie Ileleikristi? (b) Eme oware nọ o via kẹ Josẹf u wuhrẹ omai kpahe Jihova?

¹² Ẹwhọ ọ rẹ sae romavia evaọ udevie imava keme mai kpobi na ma gba ha. Onana u dhesẹ nọ ẹsejọ, oniọvo jọ ọ rẹ sae ta ẹme hayo ru oware nọ o rẹ dha omai eva. Yọ ma rẹ sai ru amọfa oghẹrẹ utioye re. Onana o rẹ sae kuye gaga. Wọhọ epanọ o rrọ kẹ edawọ efa, Jihova ọ rẹ kẹ omai uvẹ re ma wuhrẹ epanọ ma rẹ rọ rehọ okugbe yerikugbe amọfa nọ o you ghelọ ethobọ rai. Ma vẹ rọ enẹ dhesẹ nọ ma rri usu mai kugbei ghaghae.

¹³ Oware nọ o via kẹ Josẹf u dhesẹ nọ Jihova ọ rẹ whaha ebẹbẹ nọ e rẹ sai te idibo riẹ hẹ. Nọ Josẹf ọ jọ uzoge, esevo riẹ a zẹ riẹ kpohọ igbo fiki ihri-eriọ, kẹsena a tẹ whae kpobọ Ijipti. (Emu. 37:28) Jihova ọ ruẹ oware nọ o jẹ via  na, yọ o da riẹ gaga nọ ọ ruẹ oghẹrẹ nọ a je ru Josẹf, odibo riẹ. Rekọ Jihova ọ whaha onana ha. Uwhremu na, nọ a bọo Josẹf ota inọ ọ jẹ gwọlọ gba aye Pọtifa du je fi ei họ uwou-odi, Jihova ọ whaha onana gbe he. Dede na, kọ Ọghẹnẹ o kiuke ku Josẹf? Vievie, ukpoye: “ỌNOWO na ọ [jẹ] kẹ e ẹvi eva koware koware nọ o je ru.”​—Emu. 39:​21-23.

14. Erere vẹ ma re wo nọ ma tẹ “se ofuomuo ba”?

¹⁴ Joma ta kpahe oriruo ọfa. Ahwo nọ amọfa a ru oware odada kẹ te Devidi a bu hu. Ghele na, odibo Ọghẹnẹ nana o fi ẹgo heva ha. Ukpoye o kere nọ: “Se ofuomuo ba, eva e gbẹ dha owhẹ hẹ, whọ rova ha, keme ofuomuo ọ rẹ wha umuomu tha.” (Ol. 37:8) Ugogo oware nọ o rẹ wọ omai “se ofuomuo ba” họ, ma gwọlọ rọ aro kele Jihova nọ “o re ru omai epanọ eyoma mai ọ rọ họ.” (Ol. 103:10) Rekọ o rẹ jẹ kẹ omai erere nọ ma tẹ “se ofuomuo ba.” Ofu-omuo o rẹ sae lẹliẹ BP ohwo kpehru, koyehọ u re ru ofu nọ ubiudu ohwo o rẹ rọ tehe azẹ ga vi epanọ u fo, u re je ru nọ ẹwẹ ohwo o gbe ro totọ họ. O rẹ sae jẹ wha ẹbẹbẹ fihọ edhẹ gbe ọtamuo evaọ obeva, onọ u re ru nọ emu nọ ohwo ọ re no ọ gbẹ rọ daruọ ẹe oma ha. Ma te bi muofu, ma re gbe roro te he. Yọ ẹsejọ, nọ ohwo o te muofu no oma o rẹ jariẹ ọkọkora oke lelehie. Evaọ abọdekọ riẹ, Ebaibol na ọ ta nọ: “Udu udhedhẹ [o] rẹ kẹ iwo uzuazọ.” (Itẹ 14:30) Nọ o rrọ ere na, ẹvẹ ma sai ro ru udhedhẹ kugbe oniọvo nọ o ru omai eva dha? Onana o rẹ sae lọhọ nọ ma te ru lele ehrẹ Ebaibol.

15, 16. Eme ma re ru nọ ohwo jọ o te ru omai eva dha?

¹⁵ Se Ahwo Ẹfisọs 4:26. U re gbe omai unu hu nọ ahwo nọ a rrọ ukoko ho a te ru omai oware uyoma. Rekọ nọ oniọvo jọ hayo ohwo uviuwou mai ọ tẹ ta ẹme hayo ru oware jọ nọ o da omai gaga, o rẹ kẹ uye w’umuo ho. Kinọ oware na o tẹ gbẹ be kẹ omai uye, kọ ma ti fi ẹgo heva ikpe buobu? Manikọ ma ti ru lele ohrẹ Ebaibol nọ o ta nọ ma hai ku ebẹbẹ họ ababọ okioraha? Epanọ ma siomano ohwo otiọye kri te, ere o te bẹ kẹ omai te re ma ku ẹme na họ dhedhẹ.

¹⁶ Kọ otẹrọnọ oniọvo jọ o ru owhẹ eva dha yọ whọ be sae kpairoro vrẹ oware na ha? Eme whọ rẹ sai ru re wha ku ẹme na họ dhedhẹ? Orọ ọsosuọ, lẹ se Jihova kpahe ẹme na. Lẹ sei re o fiobọhọ kẹ owhẹ lele oniọvo ra ta ẹme dhedhẹ. Kareghẹhọ  nọ oniọvo na yọ ogbẹnyusu Jihova re. (Ol. 25:14) Ọghẹnẹ o you rie. Jihova ọ rẹ rehọ edhere owowou yerikugbe egbẹnyusu riẹ, yọ ọ gwọlọ nọ ma re ru epọvo na re. (Itẹ 15:23; Mat. 7:12; Kọl. 4:6) Jọ iroro ra wariẹ ẹme nọ whọ te ta kẹ oniọvo na. Jọ udu ra vro kẹ oniọvo na, who roro nọ oniọvo na o keke aro fihọ ru owhẹ eva dha ha. Kareghẹhọ nọ ẹsejọhọ u wo abọ nọ who jo ruthọ re evaọ ẹme na. Whọ tẹ nya bru ei re wha ku ẹme na họ, whọ sae ta nọ: “Ẹsejọhọ oware o rẹ kake kẹ omẹ uye gaga, rekọ odẹnukpo nọ whọ ta ẹme kẹ omẹ, o jọ omẹ oma wọhọ . . . ” Emamọ iyẹrẹ i gbe no ẹmeọta-kugbe na ze he, gwọlọ uvẹ ofa nọ wha re ro ku ẹme na họ dhedhẹ. Bọo oke yena, hae lẹ se Jihova inọ jọ ọ ghale oniọvo na. Yare Ọghẹnẹ re o fiobọhọ kẹ owhẹ tẹrovi emamọ iruemu riẹ. Ghele oware kpobi nọ u no rie ze kẹhẹ, jọ u mu owhẹ ẹro nọ Jihova ọ te ghale omodawọ nọ whọ rọ gwọlọ ru udhedhẹ kugbe oniọvo ra, ọnọ ọ rrọ ogbẹnyusu Ọghẹnẹ.

17. Oghẹrẹ vẹ Jihova ọ sai ro fiobọhọ kẹ omai wariẹ kruga nọ ma tẹ thuzi ulogbo, kọ fikieme u ro fo re ma ru lele ọruẹrẹfihotọ riẹ?

¹⁷ Inievo jọ a re roro nọ a gbe fo ahwo nọ a rẹ gọ Jihova ha fikinọ a raha uzi ulogbo jọ evaọ okenọ u kpemu. Udu u te bi brukpe ohwo, u re mi ohwo ẹgba gbe iroro kpobi no. Devidi yọ ohwo jọ nọ udu o jẹ hai brukpe fiki iruthọ riẹ, ọ ta nọ: “Nọ omẹ fere umuomu mẹ via ha, me te muhọ ẹdọ fiki imẹidio mẹ bẹsenọ oke u ro kpo. Keme obọ ra o rọ vẹre omẹ te aso te uvo.” Rekọ u woma gaga inọ Devidi o ru oware nọ u fo nọ ohwo nọ ọ be dhozọ Jihova o re ru. Ọ ta nọ: “Mẹ . . . ta iruthọ mẹ,” kẹsena “whọ tẹ rehọ iruthọ mẹ vrẹ omẹ.” (Ol. 32:​3-5) Otẹrọnọ whọ thuzi ulogbo jọ, riẹ nọ Jihova ọ gwọlọ fiobọhọ kẹ owhẹ wariẹ kruga. Rekọ re onana o sae lọhọ, whọ rẹ nyabru ekpako ukoko na kẹ obufihọ. (Itẹ 24:16; Jem. 5:​13-15) Whọ raha oke he, keme uzuazọ ra o rrọ ọza. Kọ otẹrọnọ Jihova ọ rọ uzioraha vrẹ owhẹ no yọ udu u gbe bi brukpe owhẹ ghele fiki uzioraha ovona?

18. Ẹvẹ oriruo Pọl o sai ro fiobọhọ kẹ inievo nọ udu u bi brukpe?

¹⁸ U wo oke jọ nọ eware iyoma nọ Pọl ukọ na o ru okenọ u kpemu e jẹ hae kẹe uye. Ọ ta nọ: “Mẹ họ ọnọ ọ mae kawo evaọ usu ikọ na, yọ me te ọnọ a re se ukọ họ, keme me je kpokpo ukoko Ọghẹnẹ.” Rekọ Pọl ọ ta re nọ: “Rekọ fiki uwowou ulogbo Ọghẹnẹ me ro wo uvẹ-ọghọ nana.” (1 Kọr. 15:​9, 10) Jihova ọ jẹ Pọl nọ o kurẹriẹ no na rehọ, yọ o rẹro nọ Pọl o re rri omariẹ epọvo na. Who te gine kurẹriẹ no izieraha ra okenọ u kpemu, jẹ ta kẹ ekpako na nọ o tẹ rrọ uzioraha ulogbo, o rẹ sai mu owhẹ ẹro nọ Jihova ọ te reohrọ ra. Fikiere jọ u mu owhẹ ẹro nọ ọ rọvrẹ owhẹ no.​—Aiz. 55:​6, 7.

19. Eme họ uzoẹme ẹgbukpe mai orọ 2018, kọ fikieme u ro fo?

¹⁹ Nọ akpọ nana o bi te ekuhọ no na, ma rẹ sai rẹro nọ ebẹbẹ i ti dhe ebuebu. Rekọ jọ u mu owhẹ ẹro nọ, ọnọ “ọ rẹ rehọ eri kẹ enọ oma o rẹ rọ, ọ vẹ jẹ rehọ ogaga kẹ eyẹlẹ” na ọ te kẹ owhẹ oware kpobi nọ o gwọlọ nọ whọ sai ro yerikugbe ebẹbẹ ikẹdẹ kẹdẹ uzuazọ. (Aiz. 40:29; Ol. 55:22; 68:19) Evaọ ukpe 2018 na, ma te hae kareghẹhọ onana ẹsikpobi nọ ma kpohọ ewuhrẹ evaọ Ọgwa Uvie. Oye họ uzoẹme ẹgbukpe mai nọ o ta nọ: Enọ i fi ẹruore họ Jihova a te wariẹ wo ogaga.​—Aiz. 40:31.