1, 2. Fikieme Ọghẹnẹ ọ rọ siọ ohwo nọ o wo omaurokpotọ vẹre? (Rri uwoho nọ o rrọ emuhọ uzoẹme na.)

OKENỌ Sọl ovie na o mu orẹwho Izrẹl họ esuo, ọ jọ ohwo omaurokpotọ nọ a jẹ kẹ adhẹẹ. (1 Sam. 9:1, 2, 21; 10:20-24) Rekọ nọ omoke jọ o vrẹ no, o te je ru eware nọ i dhesẹ omorro. Evaọ Gilgal, u wo okejọ nọ Sọl ọ sai thihakọ hẹrẹ Samuẹle ọruẹaro na ha, keme Samuẹle ọ nyabru ei evaọ ẹruoke nọ a fihọ họ. Ahwo Filistia a ruẹrẹ oma kpahe kẹ ẹmo-ofio no, yọ ahwo Izrẹl a be vahabọ siọ Sọl ba. O sae jọnọ Sọl o roro nọ, ‘O gwọlọ nọ me re ru oware jọ obọnana.’ Fikiere, ọ tẹ mahe idhe kẹ Ọghẹnẹ, idhe nọ o wo udu nọ ọ rẹ rọ mahe he. Oware nọ Sọl o ru na o were Jihova ha.—1 Sam. 13:5-9.

² Nọ Samuẹle o te Gilgal, ọ tẹ whọku Sọl. Ukpenọ Sọl ọ jẹ ọwhọkuo na rehọ, o te je gu inoma, gu ẹme na fihọ amọfa uzou, jẹ ta eme nọ i dhesẹ nọ o se oware nọ o ru thọ na gbe oware ovo ho. (1 Sam. 13:10-14) Enẹ Sọl o ro mu eware iyoma họ eru, onọ u ru nọ Jihova o ro si ei no ovie, je kiuke  ku ei. (1 Sam. 15:22, 23) Dedenọ Sọl ọ riẹ muhọ, uzuazọ riẹ o riẹ kuhọ vievie he.—1 Sam. 31:1-6.

3. (a) Eme ahwo buobu a roro kpahe omaurokpotọ? (b) Enọ vẹ o gwọlọ nọ ma rẹ riẹ iyo rai?

³ Evaọ akpọ inẹnẹ nọ oma-uhrowo o da fia na, ahwo buobu a re roro nọ re a ruẹsi kparo evaọ akpọ na, a rẹ riẹ ae odẹ. Onana u ve bi ru nọ a rẹ rọ kpairoro vrẹ omaurokpotọ. Wọhọ oriruo, ohwo jọ nọ a re dhesẹ ughe riẹ gaga evaọ ifimu nọ o zihe ruọ ọgba esuo-ohrowo, ọ ta ẹdẹjọ nọ: “Ẹme na, omaurokpotọ u kiekpahe omẹ evaọ edhere ọvo ho, yọ me roro nọ o ti kiekpahe omẹ ẹdẹvo ho.” Rekọ fikieme omaurokpotọ u gbe ro wuzou? Eme omaurokpotọ u dhesẹ, kọ eme u dhesẹ hẹ? Kọ ẹvẹ ma sai gbe ro dhesẹ omaurokpotọ makọ evaọ otọ uyero obẹbẹ? Evaọ uzoẹme nana, ma te kiyo enọ ivẹ ọsosuọ na. Kẹsena ma vẹ te kuyo onọ avesa na evaọ uzoẹme nọ o rrọ aro na.

4. Eme họ omovia?

⁴ Ebaibol na o dhesẹ nọ omaurokpotọ yọ abọdekọ oheri. (Se Itẹ 11:2.) Devidi ọ rọ orimuo yare Jihova nọ ọ ‘yọrọ iẹe no omovia.’ (Ol. 19:13) Eme họ omovia? Nọ ohwo ọ tẹ be hae rọ okpakpa ru oware nọ a kẹ riẹ udu riẹ hẹ yọ omovia. Fikinọ ma gba ha, ẹsejọ ma re ru eware jọ nọ a kẹ omai udu rai hi. Rekọ wọhọ epanọ ma ruẹ evaọ oware nọ o via kẹ Sọl na, o maki lehie kẹhẹ ma ti wo ẹbẹbẹ kugbe Ọghẹnẹ nọ onana o tẹ rrọ ẹkẹ uruemu mai. Olezi 119:21 o ta kpahe Jihova nọ: “Ọ [rẹ] whọku enọ e rẹ rọ ahwo jọdẹ,” hayo otu omovia. Fikieme o rọ rrọ ere?

5. Fikieme uruemu omovia o rọ rrọ yoyoma?

⁵ Eware nọ ohwo ọ rọ omovia ru i yoma vi eware nọ e thọ ohwo obọ. Orọ ọsosuọ, ma tẹ rọ omovia ru oware u re dhesẹ nọ ma be rọ adhẹe kẹ Jihova ha, inọ ọye o wo udu nọ o re ro su omai. Orọ avivẹ, ma te ru oware nọ a kẹ omai udu riẹ hẹ, o rẹ sai ru omai wo ẹbẹbẹ kugbe amọfa. (Itẹ 13:10) Orọ avesa, nọ ma te vuhumu nọ ma ru oware omovia, o rẹ sai kpe omovuọ họ omai oma. (Luk 14:8, 9) Uruemu omovia o rẹ wha ewoma ze he. Wọhọ epanọ Ebaibol na o dhesẹ, omaurokpotọ họ oware nọ o mai fo.

6, 7. Eme omaurokpotọ u dhesẹ?

⁶ Evaọ Ebaibol na, ẹme na omaurokpotọ u dhesẹ epanọ ohwo ọ rẹ kare omorro hayo omovia. (Fil. 2:3) Ohwo nọ o wo omaurokpotọ ọ rẹ riẹ ọnyaba riẹ. Ọ rẹ riẹ eware nọ ọ rẹ sai ru dẹẹ gbe eware nọ o ru no, ọ rẹ rọwo iruthọ riẹ, yọ ọ rẹ jẹ iroro-ejẹ amọfa rehọ. Omaurokpotọ o rẹ were Jihova gaga.

⁷ Omaurokpotọ o kẹre te epanọ ohwo ọ rẹ riẹ oria nọ ẹgba riẹ o mu gbe utho eware nọ ọ rẹ sai ru. Evaọ ẹvẹrẹ ọsosuọ nọ a rọ ẹme nana noze, o wọhọ nọ otofa riẹ o mai fiẹgba họ epanọ u fo nọ ovuhumuo yena u re kpomahọ oghẹrẹ nọ ma re yeri kugbe amọfa.

8. Eware jọ vẹ i re dhesẹ nọ ohwo o bi ti wo omovia?

⁸ Oke vẹ oma o sae rọ gwọlọ wọ omai dhesẹ uruemu omovia? Roro kpahe umutho eware jọ nọ i re dhesẹ nọ ohwo o bi ti wo omovia. O sae jọnọ ma be hae dina rọ ẹmeọta hayo uruemu dhesẹ nọ omai o mai woma hayo inọ owha-iruo mai o mai wuzou. (Rom 12:16) O sae jọnọ ma be hai dhesẹ oma evaọ oghẹrẹ jọ. (1 Tim. 2:9, 10) Hayo ẹsejọhọ ma be hae gwọlọ nọ ahwo a ru lele iroro-ejẹ mai fiki owha-iruo nọ ma wo, ahwo nọ ma riẹ, hayo epanọ ma wo  eriariẹ te. (1 Kọr. 4:6) Ẹsejọ nọ ma bi dhesẹ iruemu nana, ma re tube vuhumu dede he inọ ma be fa no uwhru omaurokpotọ ruọ abọ omovia no.

9. Eme u ru ahwo jọ dhesẹ uruemu omovia no? Kẹ oriruo ohwo jọ evaọ Ebaibol na.

⁹ Ghelọ oghẹrẹ ohwo nọ ma rrọ kẹhẹ, ma rẹ sai dhesẹ omovia nọ ma tẹ kuvẹ re isiuru iwo e kpọ omai. Oriobọ, ihri-eriọ, gbe ofu-ọkpoo u ru nọ ahwo buobu a ro dhesẹ uruemu omovia no. Ahwo wọhọ Absalọm, Uzaya, gbe Nebukadineza nọ a gbiku rai fihọ Ebaibol na a kie kẹ iruo uwo, yọ Jihova ọ kẹ rai uye fiki omovia rai.—2 Sam. 15:1-6; 18:9-17; 2 Irv. 26:16-21; Dan. 5:18-21.

10. Fikieme u gbe ro fo ho re ma ku ei họ nọ omovia o wọ amọfa ru oware jọ? Kẹ oriruo Ebaibol jọ.

¹⁰ Dede na, u wo ẹjiroro efa sa-sa nọ e rẹ sai ru ohwo dhesẹ uruemu omovia. Joma ta kpahe iriruo jọ nọ a gbiku rai fihọ obe Emuhọ 20:2-7 gbe Matiu 26:31-35. Kọ ekpehre isiuru u ru nọ Abimẹlẹk avọ Pita a ro dhesẹ iruemu nọ e wọhọ omovia na? Manikọ fikinọ a riẹ uzẹme na totọ họ hayo onọ o ze rai iroro a nwani ru ẹsiẹsiẹ? Nọ orọnọ ma rẹ sae riẹ oware nọ o rrọ udu amọfa ha na, u dhesẹ areghẹ hayo uyoyou hu re ma ta nọ omovia o wọ amọfa ru oware jọ nọ a ru.—Se Jemis 4:12.

11. Ẹvẹ omaurokpotọ u ro wobọ kugbe oria mai nọ ma rẹ riẹ evaọ ọruẹrẹfihotọ Ọghẹnẹ?

¹¹ Uzẹme na họ, ma re mu omaurokpotọ họ ewo nọ ma te vuhu oria mai mu evaọ ọruẹrẹfihotọ Ọghẹnẹ. Jihova, Ọghẹnẹ nọ ọ rrọ kpatiẹ na, ọ kẹ omai omomọvo oria hayo owha-iruo evaọ ọruẹrẹfihotọ riẹ. Owha-iruo mai omomọvo u wo ohẹriẹ, rekọ mai kpobi na ma wuzou. Uwowou ulogbo Jihova u ru nọ ọ rọ kẹ omai omomọvo ekẹ hayo onaa sa-sa. Ma sae rehọ ekẹ nana jiri ei jẹ rehọ ai fiobọhọ kẹ amọfa. (Rom 12:4-8) Jihova o bru ọghọ họ omai oma nọ ọ rọ kẹ omai ekẹ nana, u te je dhesẹ nọ o fievahọ omai, yọ evaọ oke ovona ekẹ na e gwọlọ owha-iruo mi omai.—Se 1 Pita 4:10.

12, 13. Fikieme u gbe ro gbe omai unu hu nọ oria mai evaọ ọruẹrẹfihotọ Ọghẹnẹ u te bi dhe enwenwene?

¹² Dede na, oria mai o rẹ sai nwene evaọ ọruẹrẹfihotọ Ọghẹnẹ nọ oke o be nyaharo na. Roro kpahe oriruo Jesu. Evaọ oke ọsosuọ, ọyọvo ọ jọ kugbe Jihova. (Itẹ 8:22) Kẹsena Jesu omariẹ o te fiobọhọ kẹ Ọghẹnẹ ma ikọ-odhiwu efa, ehrugbakpọ na, jekugbe ahwo-akpọ. (Kọl. 1:16) Ghele na, evaọ oke ofa, Jesu o wo iruo ekpokpọ evaọ otọakpọ na. A kaki yẹi wọhọ ọmọ ọboba kẹsena ọ tẹ kpako te ohwo. (Fil. 2:7) Nọ Jesu o whu kẹ izieraha mai no, o te zihe kpobọ odhiwu avọ oma ẹzi je zihe ruọ Ovie Uvie Ọghẹnẹ evaọ ukpe 1914. (Hib. 2:9) Yọ orọnikọ onana họ orọ urere nọ iruo riẹ i ti nwene he. Nọ o te su odu-ikpe no, o ve ti zihe Uvie na kẹ Jihova re “Ọghẹnẹ ọ ruẹse jọ eware kpobi kẹ ohwo kpobi.”—1 Kọr. 15:28.

¹³ Mai omamai ma sai rẹro nọ iruo mai i ti dhe enwenwene nọ oke o be nyaharo na, ẹsejọhọ fiki iroro nọ ma jẹ. Wọhọ oriruo, kọ whọ jọ ọmọzae hayo ọmọtẹ nọ ọ re te rọo ho vẹre, kẹsena whọ tẹ rọo? Kọ emọ e rrọ owhẹ obọ enẹna? Kọ who siobọno eware jọ uwhremu na re whọ sai mu iruo odibọgba oke-kpobi họ? Iroro-ejẹ nana i ru nọ who ro wo eghale avọ iruo nọ i lele i rie. Nọ uyero mai u te nwene, o rẹ sae kẹ omai uvẹ jọ hayo mi omai uvẹ jọ. Kọ whọ gbẹ maha,  manikọ whọ kpako no? Kọ oma ra o ga ziezi, manikọ o gbẹ ga tere he? Ẹsikpobi Jihova o re roro kpahe oware nọ ọ rẹ sae rọ omai ru ziezi evaọ egagọ riẹ. O re rẹro mi omai vrẹta ha, yọ oware nọ ma sai ru kpobi o be dae ẹro gaga.—Hib. 6:10.

14. Ẹvẹ omaurokpotọ o sai ro fiobọhọ kẹ omai wo evawere evaọ uyero nọ ma rrọ kpobi?

¹⁴ Jesu ọ jẹ hae wereva evaọ iruo sa-sa nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ riẹ, yọ ma rẹ sae wereva evaọ iruo mai re. (Itẹ 8:30, 31) Rọkẹ ohwo nọ o wo omaurokpotọ hayo nọ ọ riẹ ọnyaba riẹ, owha-iruo hayo iruo riẹ evaọ ukoko na i re bu ei abọ hrọ họ. Ọ rẹ ruawa kpahe epanọ o ti ro wo uvẹ-iruo sa-sa evaọ obaro ho hayo eware nọ amọfa a le tobọ no. Ukpoye, ọ rẹ daoma epanọ ọ sae rọ reawere iruo nọ o bi ru obọnana, keme o rri rai nọ obọ Jihova i no ze. Evaọ oke ovona, ọ rẹ rọ adhẹẹ kẹ owha-iruo nọ Jihova ọ kẹ amọfa. Omaurokpotọ u re fiobọhọ kẹ omai rọ adhẹẹ gbe uketha kẹ amọfa avọ evawere.—Rom 12:10.

15. Eme ma rẹ sai wuhrẹ no omaurokpotọ Gidiọn ze?

¹⁵ Gidiọn yọ ohwo jọ nọ o dhesẹ omaurokpotọ nọ u fo aruorokele. Okenọ ukọ-odhiwu Jihova ọ kake romavia kẹe, ọ ta nọ uviuwou nọ o mae yẹlẹ hayo kawo o noze yọ ọyomariẹ o te ahwo ho. (Ibr. 6:15) Nọ ọ jẹ iruo nọ Jihova ọ kẹ riẹ rehọ no, Gidiọn ọ gba riẹ mu nọ o re wo otoriẹ oware nọ onana o te gwọlọ mi ei, ọ rẹroso Jihova kẹ ọkpọvio. (Ibr. 6:36-40) Gidiọn o wo udu. Ghele na, o  ru eware avọ omoyọrọ gbe areghẹ. (Ibr. 6:11, 27) Ọ jẹ rọ uvẹ iruo riẹ na dhogbo epanọ o re ro wo okpodẹ hẹ. Ukpoye, o zihe kpohọ oria ọsosuọ riẹ nọ ọ nwani ru iruo nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ riẹ na re no.—Ibr. 8:22, 23, 29.

16, 17. Eme ohwo nọ o wo omaurokpotọ o re roro kpahe nọ ọ tẹ be daoma gwọlọ ewha-iruo efa?

¹⁶ Re ohwo o wo omaurokpotọ, u dhesẹ hẹ inọ ọ rẹ daoma te kẹ hayo jẹ ewha-iruo efa rehọ evaọ ukoko na ha. Ebaibol na ọ tuduhọ omai kpobi awọ nọ ma hae daoma wo ẹnyaharo. (1 Tim. 4:13-15) Dede na, kọ onana u dhesẹ nọ owha-iruo ohwo u re nwene hrọ? O nwane rrọ ere he. Avọ obufihọ Jihova, mai kpobi ma rẹ sai wo ẹnyaharo evaọ oware kpobi nọ ma bi ru enẹna. Ma rẹ sae ruabọhọ wo ẹnyaharo evaọ onaa nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ omai gbe evaọ iruo iwoma iruo.

¹⁷ Taure ohwo nọ o wo omaurokpotọ ọ tẹ te jẹ iruo ekpokpọ rehọ, ọ rẹ daoma riẹ oware nọ onana o te gwọlọ mi ei tao. Kẹsena ọ vẹ kiẹ uyero riẹ riwi sọ ọ rẹ sai ru ei. Wọhọ oriruo, kọ ọ te sai ru iruo efa kugbe enọ o je ru vẹre ababọ abọgbekẹ eware efa nọ i wuzou? Kọ omọfa ọ rẹ sai ru iruo jọ nọ o bi ru enẹna re ọyomariẹ ọ sai ru iruo ekpokpọ na? Otẹrọnọ ijo họ uyo rọkẹ enọ ivẹ nana, ẹsejọhọ kiyọ omọfa u ti fo nọ a rẹ rọ iruo ekpokpọ na kẹ ru enẹna. Olẹ gbe ewha-iruo nọ e rrọ omai obọ enẹna nọ ma rẹ kiẹriwi ziezi, u ti ru nọ ma gbẹ te rọ rehọ ewha-iruo vi enọ ẹgba mai o mu hu. Omaurokpotọ o rẹ sai fiobọhọ kẹ omai siọ ewha-iruo ekpokpọ na.

18. (a) Eme omaurokpotọ u ti fiobọhọ kẹ omai ru nọ ma te wo owha-iruo okpokpọ? (b) Ẹvẹ obe Ahwo Rom 12:3 u ro kiekpahe ohwo nọ o wo omaurokpotọ?

¹⁸ Ma tẹ jẹ iruo ekpokpọ jọ rehọ, oriruo Gidiọn o rẹ kareghẹhọ omai nọ ma rẹ sae riẹ iruo na ru ziezi hi, ababọ ọkpọvio gbe eghale Jihova. Ere o ginẹ rrọ, keme Ebaibol ọ ta nọ ma “rehọ oma kpotọ nya lele Ọghẹnẹ.” (Mae. 6:8) Fikieme, oke kpobi nọ ma wo owha-iruo okpokpọ, o gwọlọ nọ ma rẹ lẹ je roro didi kpahe oware kpobi nọ Jihova ọ rehọ ẹkwoma Ebaibol na gbe ukoko riẹ ta kẹ omai. Ma rẹ daoma wuhrẹ epanọ ma rẹ rọ kpọ ithihi mai nọ i re kpo gẹle gẹle na lele ekpakpọ Jihova. Joma hae kareghẹhọ nọ omaurokpotọ Jihova u re ‘ru omai họ ohwo ologbo,’ orọnikọ onaa jọ nọ ma wo ho. (Ol. 18:35) Fikiere, ma tẹ salọ nọ ma rẹ rọ omaurokpotọ lele Ọghẹnẹ nya, u ti ru nọ ma gbe ti ro rri omamai kpehru hrọ hayo kawo hrọ họ.—Se Ahwo Rom 12:3.

19. Fikieme ma re ro wo omaurokpotọ?

¹⁹ Ohwo nọ o wo omaurokpotọ ọ rẹ kẹ Jihova orro nọ u te rie, keme ọye ọ ma omai, ọ tẹ jẹ rrọ Osu Ehrugbakpọ na. (Evia. 4:11) Omaurokpotọ u re fiobọhọ kẹ omai wo edẹro kẹ oria mai evaọ ọruẹrẹfihotọ Ọghẹnẹ jẹ daoma epanọ ẹvi o re ro no iruo nọ a kẹ omai ze. Omaurokpotọ u re ru nọ ma rẹ rọ whaha uruemu nọ o rẹ wha omovuọ ze, u re je fiba okugbe nọ ọ rrọ udevie idibo Jihova. U re fiobọhọ kẹ omai rri amọfa kpehru vi omamai, je fiobọhọ kẹ omai yọroma, rọ ere whaha izieraha ilogbo. Fiki ẹjiroro nana, omaurokpotọ u gbe wuzou gaga kẹ idibo Ọghẹnẹ kpobi, yọ ahwo nọ a wo uruemu nana a rẹ were Jihova gaga. Rekọ, ẹvẹ o rẹ jọ nọ ma tẹ rrọ uyero obẹbẹ? Uzoẹme nọ o rrọ aro na u ti fiobọhọ kẹ omai riẹ epanọ ma sai ro wo omaurokpotọ evaọ otọ uyero obẹbẹ.