1, 2. Ẹvẹ Devidi o ro dhesẹ nọ o yoẹme kẹ Ọghẹnẹ? (Rri uwoho nọ o rrọ emuhọ uzoẹme na.)

SỌL avọ egbaẹmo idu esa (3,000) riẹ a jẹ gwọlọ Devidi evaọ udhude Juda re a kpei no. Rekọ evaọ aso ẹdẹjọ, Devidi avọ ahwo riẹ a tẹ ruẹ oria nọ Sọl avọ egbaẹmo riẹ a wo họ. Aikpobi a wezẹ no, fikiere Devidi avọ Abishai a tẹ kuẹlẹ nya udevie egbaẹmo na vrẹ jẹ ruẹ oria nọ Sọl ọ wezẹ fihọ. Abishai ọ tẹ lẹlẹ ta kẹ Devidi nọ: “Jọ omẹ rehọ ozuẹ mẹ duyei ẹsiẹvo yawo otọ, me re ti duyei isiava ha.” Rekọ Devidi ọ rọwo kẹe nọ o kpe Sọl ho. Ọ ta kẹ Abishai nọ: “Who kpe ei vievie he; keme ono ọ rẹ sai kpe ọnọ ỌNOWO na o wholo no re ọ jọ ababọ afuẹwẹ?” Kẹsena Devidi ọ tẹ ta nọ: “ỌNOWO na ọ rẹ ghọ re mẹ riẹ obọ mẹ ro kpe ọnọ ỌNOWO na o wholo.”—1 Samuẹle 26:8-12.

² Devidi ọ riẹ oware nọ o gwọlọ nọ o re ru re ọ sae talamu Jihova. Ọ riẹ nọ u fo re ọ rọ adhẹẹ kẹ Sọl, yọ o ze riẹ  iroro vievie he re ọ rọ obọ tei. Fikieme? Keme Ọghẹnẹ ọ salọ Sọl re ọ jọ ovie Izrẹl. Wọhọ epanọ o jọ evaọ okenọ u kpemu, Jihova ọ gwọlọ nọ idibo riẹ nẹnẹ a re yoẹme kẹe jẹ rọ adhẹẹ kẹ enọ ọ kuvẹ re a wo udu-esuo.—Se Maeka 6:8.

3. Ẹvẹ Abishai ọ rọ talamu Devidi?

³ Abishai ọ rọ adhẹẹ kẹ Devidi keme ọ riẹ nọ Ọghẹnẹ ọ salọ Devidi no re ọ jọ ovie. Rekọ uwhremu na nọ Devidi o zihe ruọ ovie no, ọ tẹ thọ izi ilogbo jọ. O lele aye Uraya wezẹ jẹ ta kẹ Joab nọ o ru re a kpe Uraya no evaọ ẹmo. (2 Samuẹle 11:2-4, 14, 15; 1 Iruẹru-Ivie 2:16) Joab yọ oniọvo Abishai, fikiere o sae jọnọ Abishai o yo kpahe oware nọ Devidi o ru na, rekọ ọ gbẹ jẹ rọ adhẹẹ kẹ Devidi ghele. Ofariẹ, Abishai ọ jọ osu ogbaẹmo, yọ ọ hae te sae rọ ọkwa riẹ na rehọ oma riẹ mu ovie, rekọ o ru ere he. Ukpoye, ọ talamu Devidi jẹ thọe no obọ ewegrẹ riẹ.—2 Samuẹle 10:10; 20:6; 21:15-17.

4. (a) Ẹvẹ Devidi ọ rọ rrọ emamọ oriruo ohwo nọ ọ talamu Ọghẹnẹ? (b) Iriruo amọfa vẹ ma te ta ẹme kpahe?

⁴ Devidi o yoẹme kẹ Jihova evaọ edẹ uzuazọ riẹ kpobi. Okenọ ọ gbẹ jọ ọmaha, o kpe Goliat ọgwara na, ọnọ ọ jẹ poviẹ Jihova gbe ahwo Izrẹl. (1 Samuẹle 17:23, 26, 48-51) Nọ Devidi o zihe ruọ ovie no, Netan ọruẹaro Jihova ọ whọku ei fiki izi nọ ọ thọ. Yọ Devidi ọ rọwo nọ o ru thọ je kurẹriẹ. (2 Samuẹle 12:1-5, 13) Uwhremu na, nọ Devidi ọ who no, ọ rọ eware eghaghae buobu ze re a ro kugbe bọ etẹmpol Jihova. (1 Iruẹru-Ivie 29:1-5) O rrọ vevẹ inọ dede nọ Devidi ọ thọ izi ilogbo jọ evaọ uzuazọ riẹ, ọ talamu Ọghẹnẹ ghele. (Olezi 51:4, 10; 86:2) Evaọ uzoẹme nana, ma te ta kpahe Devidi gbe amọfa evaọ oke riẹ, jẹ ruẹ epanọ oriruo rai ọ sai ro fiobọhọ kẹ omai talamu Jihova vi omọfa kpobi. Ma te jẹ ta kpahe iruemu efa nọ e rẹ sai fiobọhọ kẹ omai ru onana.

5. Eme ma wuhrẹ no ethobọ Abishai ze?

⁵ Okenọ Abishai ọ jẹ gwọlọ kpe Sọl no, Devidi ọ jẹ gwọlọ ru evawere. Rekọ fikinọ Devidi ọ riẹ nọ o thọ re a rọ obọ te “ọnọ ỌNOWO na o wholo,” ọ kẹ Abishai uvẹ re o kpe ovie na ha. (1 Samuẹle 26:8-11) Onana u wuhrẹ omai okpoware jọ: Nọ o tẹ gwọlọ nọ ma jiroro ohwo nọ ma rẹ kake talamu, ajọ ma roro kpahe ehri-izi Ebaibol nọ e rẹ sai fiobọhọ kẹ omai evaọ uyero utioye.

6. Dede nọ ma rẹ gwọlọ jọ abọ ahwo uviuwou mai hayo egbẹnyusu mai, fikieme o rọ gwọlọ nọ ma yọroma?

⁶ Ma rẹ gwọlọ jọ abọ ohwo nọ ma you gaga, wọhọ ogbẹnyusu hayo ohwo uviuwou mai jọ. Rekọ fikinọ ma gba ha, iroro mai e sae viẹ omai họ. (Jerimaya 17:9) Fikiere nọ ohwo nọ ma you o te bi ru oware uyoma je no ukoko na, ma rẹ kareghẹhọ nọ o mai wuzou re ma  talamu Jihova vi omọfa jọ kpobi.—Se Matiu 22:37.

7. Ẹvẹ oniọvo-ọmọtẹ jọ ọ rọ talamu Jihova evaọ otọ uyero nọ o jọ bẹbẹ kẹe?

⁷ Whọ sai dhesẹ nọ whọ talamu Jihova nọ a te si ohwo uviuwou ra jọ no ukoko. Wọhọ oriruo, ẹdẹjọ oni Anne nọ a si no ukoko no, ọ rọ ifonu se Anne inọ ọ gwọlọ weze bru ei. ^[1] (Rri ẹme-oruvẹ.) Oni Anne ọ ta nọ eva e be were iẹe vievie he keme ahwo uviuwou na kpobi a gbẹ be rọwo lele iei ta ẹme he. Onana o kẹ Anne uye gaga, fikiere ọ tẹ jiroro nọ o re kere ileta sei. Rekọ taure o te ti kere ileta na, o te roro didi kpahe eria Ebaibol jọ. (1 Ahwo Kọrint 5:11; 2 Jọn 9-11) Ọ jọ ileta na ta kẹ oni riẹ nọ ọyọvo o siomano uviuwou na fiki uzi nọ ọ raha na yọ ọ rọwo nọ o bi kurẹriẹ hẹ. Anne ọ ta kẹ oni riẹ nọ re ọ sae wariẹ wereva, o re zihe bru Jihova ze.—Jemis 4:8.

8. Iruemu vẹ i ti fiobọhọ kẹ omai talamu Jihova?

⁸ Evaọ oke Devidi, idibo Ọghẹnẹ buobu nọ e talamu ei a wo omaurokpotọ, a jọ wowou, a te je wo udu. Joma ruẹ epanọ iruemu nana e sai ro fiobọhọ kẹ omai talamu Jihova.

9. Fikieme Abna ọ jẹ rọ gwọlọ kpe Devidi no?

⁹ Jonatan ọmọ Sọl avọ Abna osu ogbaẹmo Izrẹl, a ruẹ Devidi okenọ ọ rehọ uzou Goliat se Sọl ovie na. Kẹsena Jonatan o te zihe ruọ ogbẹnyusu Devidi jẹ talamu ei. (1 Samuẹle 17:57–18:3) Rekọ Abna o ru ere he. Uwhremu na, o je tube fiobọhọ kẹ Sọl nọ ọ jẹ gwọlọ kpe Devidi no. (1 Samuẹle 26:1-5; Olezi 54:3) Jonatan avọ Abna a riẹ nọ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ nọ Devidi ọ rẹ jọ ovie Izrẹl u te no Sọl no. Rekọ nọ Sọl o whu no, Abna ọ thọ Devidi uke he. Ukpoye, ọ jẹ gwọlọ rehọ Ishboshẹt ọmọ Sọl mu ovie. Uwhremu na, o sae jọnọ Abna ọ jẹ gwọlọ rehọ oma riẹ mu ovie, yọ ẹsejọhọ oye o wha riẹ ze nọ o ro lele aye Sọl jọ wezẹ. (2 Samuẹle 2:8-10; 3:6-11) Fikieme Jonatan avọ Abna a ro wo ọvuọ eriwo  riẹ kpahe Devidi? Fikinọ Jonatan ọ talamu Jihova je wo omaurokpotọ, rekọ Abna ọ jọ ere he.

10. Fikieme Absalọm ọ gbẹ rọ talamu Ọghẹnẹ hẹ?

¹⁰ Absalọm, ọmọ Devidi ovie na ọ talamu Ọghẹnẹ hẹ, keme o wo omaurokpotọ họ. Ọ gwọlọ nọ ọ rẹ jọ ovie, fikiere ọ tẹ rehọ “akẹkẹ gbe isi, jegbe udhe ahwo uvẹ gbe ikpe nọ e rẹ dhẹ karo kẹ e.” (2 Samuẹle 15:1) Absalọm ọ tẹ jẹ tẹzẹ ahwo Izrẹl buobu re a jọ abọ riẹ. Ọ jẹ tubẹ gwọlọ kpe ọsẹ riẹ no, dede nọ ọ riẹ nọ Jihova ọ rehọ Devidi ọsẹ riẹ mu ovie Izrẹl no.—2 Samuẹle 15:13, 14; 17:1-4.

11. Ẹvẹ ma sai ro wo erere no oriruo Abna, Absalọm, gbe Barọk ze?

¹¹ Ohwo o gbe wo omaurokpotọ họ jẹ be gwọlọ ọkwa, o rẹ jọ bẹbẹ kẹe re ọ talamu Ọghẹnẹ. Uzẹme na họ, ma you Jihova, yọ ma gwọlọ wo uruemu oriobọ gbe evegaga wọhọ Abna avọ Absalọm ho. Rekọ o gwọlọ nọ ma rẹ yọrọ oma gaga re ma gbe wo isiuru kẹ efe hayo gwọlọ okpiruo nọ e rẹ lẹliẹ amọfa rri omai kpehru hu. Onana o rẹ sae raha usu mai kugbe Jihova. Evaọ oke jọ, Barọk, nọ ọ jọ okere-obe Jerimaya ọ jẹ gwọlọ eware nọ o wo ho, onana u ru nọ eva e gbẹ jẹ rọ were iẹe he evaọ egagọ Ọghẹnẹ. Kẹsena Jihova ọ tẹ ta kẹ Barọk nọ: “Ri, oware nọ mẹ bọ nọ me bi kporo fihọ otọ, jegbe onọ mẹ kọ me bi vi no otọ—oyena họ, otọ na ososo. Kọ whọ be gwọlọ ikpeware kẹ oma ra? Whọ gwọlọ ae he.” (Jerimaya 45:4, 5) Barọk ọ gaviezọ kẹ Jihova. Yọ o gwọlọ nọ ma rẹ gaviezọ kẹe re, keme kẹle na ọ te raha akpọ omuomu nana no.

12. Fikieme ma gbẹ sae rọ talamu Ọghẹnẹ hẹ nọ ma te wo uruemu oriobọ?

¹² Oniọvo-ọmọzae mai jọ nọ a re se Daniel evaọ obọ Mexico, ọ rẹriẹ ovao dhe uyero jọ nọ o jọ gwọlọ nọ ọ rẹ salọ ohwo nọ ọ rẹ talamu. Ọ jẹ gwọlọ rehọ ọmọtẹ jọ nọ ọ rrọ ukoko na ha. Daniel ọ ta nọ: “Makọ okenọ me mu iruo ọkobaro họ no dede, yọ me gbe bi kere ileta sei.” Rekọ o te ti vuhumu nọ oriobọ o jẹ wọe ru oreva riẹ na. O je yoẹme kẹ  Jihova ha, fikiere o gwọlọ nọ o re wo omaurokpotọ. Kẹsena ọ tẹ vuẹ ọkpako ukoko jọ kpahe ọmọtẹ na. Daniel ọ ta nọ: “Ọkpako ukoko na o fiobọhọ kẹ omẹ ruẹ nọ, re mẹ sae talamu Ọghẹnẹ, o gwọlọ nọ mẹ rẹ siọ ileta ba ekere se ọmọtẹ na. Onana o lẹliẹ omẹ viẹ gaga. Rekọ nọ mẹ lẹ kpahe iẹe unuẹse buobu no, me gbe je kere sei hi. U kri hi, me te je wo evawere evaọ iruo usiuwoma ota na vi epaọ ọsosuọ.” Enẹna, Daniel o wo aye nọ o you Jihova, yọ aimava a rrọ iruo ọsẹro okogho.

13. Ẹvẹ Netan ọ rọ talamu Jihova jẹ sẹro usu riẹ kugbe Devidi okenọ Devidi ọ raha uzi?

¹³ Ma tẹ talamu Jihova, ma rẹ sai wo emamọ usu kugbe amọfa je fiobọhọ kẹ ae evaọ edhere nọ ọ mai woma. Netan ọruaro na ọ talamu Jihova jẹ sẹro emamọ usu nọ o wo kugbe Devidi. Nọ Devidi ọ rehọ aye Uraya je kpe Uraya no, Jihova o te vi Netan nyae whọku ei. Netan o wo udu yọ o yoẹme kẹ Jihova. Dede na, o dhesẹ areghẹ jẹ rọ edhere owowou ta ẹme kẹ Devidi. Ọ gwọlọ nọ o re fiobọhọ kẹ Devidi riẹ epanọ izi nọ ọ raha na e gbẹdẹ te. Fikiere o te gbiku ọdafe jọ nọ o tho omogodẹ ọvo nọ oyogbere jọ o wo. Nọ Devidi o yo ẹme nana, eva oware nọ ọdafe na o ru na e tẹ dhae gaga. Netan ọ tẹ ta kẹe nọ: “Whẹ họ ohwo na.” Devidi o te vuhumu nọ ọ thọ uzi Jihova no.—2 Samuẹle 12:1-7, 13.

14. Ẹvẹ whọ sae rọ talamu Jihova gbe egbẹnyusu ra hayo ahwo uviuwou ra?

¹⁴ Whẹ omara whọ sae talamu Jihova je wo emamọ usu kugbe amọfa nọ whọ tẹ rrọ wowou. Wọhọ oriruo, o sae jọnọ whọ riẹ vevẹ inọ oniọvo jọ ọ thọ uzi ulogbo jọ. Yọ ẹsejọhọ whọ gwọlọ sẹro usu ra kugbei, maero nọ ọ tẹ rrọ ohwo uviuwou ra hayo ogbẹnyusu ọkpekpe ra. Rekọ whọ tẹ jẹ riẹ nọ o mai wuzou re whọ talamu Jihova. Fikiere wọhọ Netan, yoẹme kẹ Jihova, ghele na jọ wowou kugbe oniọvo ra. Ta kẹe nọ ọ nyae vuẹ ekpako na ababọ oke oraha re a fiobọhọ kẹe. O gbe ru ere he, kẹsena whẹ ọvo whọ vẹ vuẹ ekpako na. Who te ru ere, kiyọ whọ be talamu Jihova. Whọ tẹ jẹ rrọ wowou kẹ oniọvo ra keme ekpako na a sai fiobọhọ kẹe wariẹ wo emamọ usu kugbe Jihova. Ekpako na a te rọ edhere owowolẹ kpọe họ.—Se Iruo-Izerẹ 5:1; Ahwo Galesha 6:1.

15, 16. Fikieme o rọ gwọlọ nọ Hushai o re wo udu re ọ sae talamu Ọghẹnẹ?

¹⁵ Hushai yọ omọvo egbẹnyusu Devidi ovie na nọ e talamu ei. Okenọ ahwo a jẹ gwọlọ rehọ Absalọm mu ovie, o gwọlọ nọ Hushai o re wo udu re ọ sae talamu Ọghẹnẹ gbe Devidi. Ọ riẹ nọ  Absalọm avọ egbaẹmo riẹ a ziọ Jerusalẹm, ọ tẹ jẹ riẹ nọ Devidi ọ dhẹ no. (2 Samuẹle 15:13; 16:15) Rekọ eme Hushai o ru? Kọ ọ dhẹ siọ Devidi ba jẹ tha Absalọm uke? Ijo. Dede nọ Devidi ọ who no yọ ahwo buobu a jẹ gwọlọ kpei no, Hushai ọ talamu Devidi ghele keme Jihova ọ rehọ e riẹ mu ovie no. Fikiere Hushai ọ tẹ nyabru Devidi evaọ obọ Ugbehru Olivi.—2 Samuẹle 15:30, 32.

¹⁶ Devidi ọ tẹ ta kẹ Hushai nọ o zihe kpobọ Jerusalẹm re o ru wọhọ ẹsenọ ọ rrọ ogbẹnyusu Absalọm, ọ vẹ sae rọ ere ru Absalọm gaviezọ kẹ ohrẹ riẹ viukpọ orọ Ahitofẹl. Hushai ọ gbaudu fi uzuazọ riẹ họ ọza re ọ sai yoẹme kẹ Devidi jẹ talamu Jihova. Devidi ọ tẹ lẹ nọ Jihova o fiobọhọ kẹ Hushai, yọ ere o ginẹ via. Absalọm ọ gaviezọ kẹ ohrẹ Hushai viukpọ orọ Ahitofẹl.—2 Samuẹle 15:31; 17:14.

17. Fikieme o rọ gwọlọ nọ ma wo udu re ma sai yoẹme kẹ Jihova?

¹⁷ O gwọlọ nọ ma wo udu re ma sae talamu Jihova je yoẹme kẹe viukpenọ ma re ru oware nọ ahwo uviuwou mai, ibe-iruiruo mai, hayo isu egọmeti a gwọlọ nọ ma ru. Wọhọ oriruo, no emaha ze, Taro evaọ obọ Japan ọ jẹ hai ru oware kpobi re eva e sae were ọsẹgboni riẹ. O je yoẹme kẹ ae jẹ romakpotọ kẹ ae, orọnikọ fiki epanọ o gwọlọ ere ọvo ho, rekọ fikinọ o you rai. Rekọ nọ o mu Ebaibol na họ ewuhrẹ kugbe Isẹri Jihova, ọsẹgboni riẹ a tẹ jẹ gwọlọ whaha iẹe. Onana o kẹ riẹ uye gaga, yọ o jọ bẹbẹ kẹe re ọ vuẹ ae nọ ọ gwọlọ mu ewuhrẹ họ ẹnya. Taro ọ ta nọ: “Eva e dha rae ga te epanọ a gbẹ rọ rọwo nọ me weze bru ai hi evaọ ikpe buobu. Mẹ tẹ lẹ se Ọghẹnẹ re ọ kẹ omẹ udu nọ me re ro ru lele iroro nọ mẹ jẹ na. Enẹna eva mẹ e gbẹ be dhae he, yọ mẹ sai weze bru ai oke kpobi.”—Se Itẹ 29:25.

18. Erere vẹ who wo no uzoẹme nana ze?

¹⁸ Wọhọ Devidi, Jonatan, Netan, gbe Hushai, ajọ ma talamu Jihova re ma ruẹ erere nọ o re noi ze. Ma gwọlọ jọ wọhọ Abna avọ Absalọm ho, enọ e talamu Jihova ha. Uzẹme o rrọ inọ ma gba ha yọ ma re ru thọ. Rekọ ajọ ma dhesẹ kẹ Jihova nọ, re ma talamu ei họ oware nọ o mai wuzou kẹ omai evaọ uzuazọ.