1. Kẹ oriruo jọ ro dhesẹ oware nọ u ro woma re Jihova o su omai.

 DAE rehọ iẹe nọ who kpohọ ẹwọ nọ whọ riẹ tere he, who te bi vru. Erao ijihẹ, emera nọ e rẹ sa, ẹbe nọ ọ rẹ sa okpọ, gbe egọdọ e rrọ ẹwọ na. Ẹsiẹvo na, whọ tẹ ruẹ ohwo jọ. Ohwo na ọ riẹ ẹwọ na ziezi, yọ ọ gwọlọ fiobọhọ kẹ owhẹ re whọ sai te uwou. Kọ eva e gbẹ te were owhẹ gaga? Epọvo na re, akpọ nọ ma rrọ nẹnẹ na, ikpehre eware nọ e rẹ sae lẹliẹ omai raha uzi Ọghẹnẹ e dariẹ fia. Rekọ Jihova ọ wọhọ ohwo yena nọ ọ nyaze ti fiobọhọ kẹ owhẹ na. Ọye họ ohwo nọ ọ rẹ sai gine fiobọhọ kẹ omai dẹẹ. Yọ o bi su omai re ma siọ uzioraha ba ekieruọ bẹsenọ ma te rọ ruọ akpọ ọkpokpọ nọ ma ti jo wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.

2. Oghẹrẹ vẹ Jihova o bi ro su omai?

² Oghẹrẹ vẹ Jihova o bi ro su omai nẹnẹ? Ebaibol na o bi ro dhesẹ edhere kẹ omai. Rekọ nwanọ Ebaibol ọvo ho, ọ rehọ ahwo jọ mu re a wuhrẹ omai. Ọ be rọ “ọrigbo nọ a re fievahọ nọ o wo areghẹ na” wuhrẹ omai re ma ru oware nọ u fo. (Mat. 24:45) Jihova o te je wo ezae efa nọ i kruga ziezi nọ o bi ro su omai. Ma wo esẹro okogho gbe ekpako ukoko nọ e rẹ tuduhọ omai awọ jẹ vuẹ omai oware nọ u fo nọ ma re ru nọ ẹbẹbẹ ọ tẹ rrọ otọ. Ma yere Ọghẹnẹ inọ ọ be rehọ ahwo nana dhesẹ edhere kẹ omai evaọ edẹ urere nana nọ i yoma thesiwa na. O tẹ whae ze nọ usu mai avọ Jihova o rọ kpekpe ziezi.

3. Eme ma te jọ uzoẹme nana wuhrẹ?

³ O make rrọ ere na, ẹsejọ o rẹ jọ bẹbẹ kẹ omai re ma ru oware nọ Jihova ọ ta kẹ omai, maero otẹrọnọ ahwo-akpọ ibe mai nọ e gba ha ọ rọ vuẹ omai oware na. Fikieme? Keme ẹsejọhọ oware nọ a vuẹ omai nọ ma ru na o were omai hi. Hayo o sae jọ nọ ma bi roro nọ o te wha uye se omai. Ma sai tube roro nọ orọ obọrai a ta na, orọnikọ ere Jihova ọ gwọlọ nọ ma ru hu. Iroro itieye e tẹ rrọ owhẹ udu, kareghẹhọ  nọ Jihova họ ọnọ ọ be rehọ ahwo nana vuẹ omai oware nọ ma re ru na, yọ ma tẹ gaviezọ kẹ ae eghale i ti te omai. Re u gine mu omai ẹro nọ Jihova họ ọnọ ọ be kpọ ukoko na, ma te ta kpahe eware esa nana: Orọ ọsosuọ, epanọ Jihova o ro su ahwo riẹ evaọ oke anwae. Orọ avọ ivẹ, epanọ o bi ro su omai nẹnẹ. Orọ avọ esa, irere nọ i re te omai nọ ma tẹ kẹ Jihova uvẹ re o su omai.

EPANỌ JIHOVA O JE RO SU AHWO IZRẸL

4-5. Eme Jihova o ru re ahwo Izrẹl a riẹ nọ ọye o bi su ai orọnikọ Mosis nọ a be ruẹ na ha? (Rri uwoho na.)

⁴ Jihova ọ salọ Mosis re o su ahwo Izrẹl no Ijipti kpo. Yọ u wo eware jọ nọ ahwo Izrẹl a jẹ ruẹ nọ o lẹliẹ e rai riẹ nọ Jihova họ ọnọ o bi gine su ai na, orọnikọ Mosis nọ a be ruẹ na ha. Oware utioye jọ nọ a jẹ ruẹ họ ukulu ẹgho nọ Jihova o je ro su ae evaọ oke uvo, gbe ukulu erae nọ o je ro su ae evaọ aso. (Ọny. 13:21) Mosis o je lele ukulu ẹgho avọ ukulu erae na, yọ ahwo Izrẹl a bi lele iei bẹsenọ a ro te Abade Owawae na. Nọ a ruẹ nọ egbaẹmo Ijipti a bi le ai, ozọ u te mu ai gaga, keme a roro nọ u wo oghẹrẹ ovo nọ a te rọ vabọ họ. A tẹ ta nọ Mosis o su ai ziọ etẹe ti kpe. Rekọ orọnọ ere he. Edhere nọ Jihova ọ gwọlọ nọ ọ rehọ ae nya ọye ọ rehọ e rai nya na. (Ọny. 14:2) Jihova ọ tẹ rehọ edhere igbunu su ae nya abade na vrẹ.—Ọny. 14:26-28.

⁵ Ikpe udhuvẹ soso Mosis o lele ukulu ẹgho nọ Jihova o je ro su ahwo riẹ evaọ udhude na. a Nọ u te oke jọ no, Jihova o te fi ukulu ẹgho na họ ehru uwou-udhu Mosis re ahwo Izrẹl kpobi a ruẹ e riẹ. (Ọny. 33:7, 9, 10) Jihova ọ jẹ hae ta ẹme kẹ Mosis no ukulu ẹgho na ze, Mosis ọ vẹ vuẹ ahwo na. (Ol. 99:7) O tẹ whae ze nọ u ro mu ahwo Izrẹl ẹro ziezi nọ Jihova họ ọnọ ọ be rọ Mosis su ai na.

6. Eme o dhesẹ nọ ahwo Izrẹl a rọwo nọ Jihova o su ai hi? (Ikelakele 14:2, 10, 11)

⁶ A make jẹ ruẹ oware yena kekeke na, ahwo Izrẹl buobu a rọwo nọ Jihova ọ be vuẹ Mosis oware nọ o re ru hu. (Se Ikelakele 14:2, 10, 11.) Ẹwẹwọso a jẹ wọso Mosis. O tẹ so ẹe ze nọ Jihova ọ rọ ta nọ oge yena soso ọ te ruọ Ẹkwotọ Eyaa na ha.—Ik. 14:30.

7. Fodẹ ahwo jọ nọ a rọ udu rai kpobi lele Jihova. (Ikelakele 14:24) (Rri uwoho na re.)

⁷ Rekọ ahwo Izrẹl jọ a je ru oware nọ Jihova ọ ta. Jihova ọ ta nọ: “Kelẹb . . . ọ ruabọhọ be rọ udu riẹ kpobi lele omẹ.” (Se Ikelakele 14:24.) Jihova ọ ghale Kelẹb. Ọ ta nọ a kẹe oria nọ o were riẹ evaọ otọ Kenan. (Jos. 14:12-14) Nọ a rọ Joshua mu no, ahwo Izrẹl a je yoẹme. A jẹ “kẹe adhẹẹ gaga evaọ edẹ uzuazọ riẹ kpobi.” (Jos. 4:14) O tẹ whae ze nọ Jihova o ro su ai te ẹkwotọ nọ ọ ya eyaa nọ ọ te kẹ ae na.—Jos. 21:43, 44.

8. Ẹvẹ Jihova o je ro su ahwo riẹ okenọ ahwo Izrẹl a mu ivie họ ewo no? (Rri uwoho na re.)

⁸ Nọ ikpe buobu e vrẹ no, Jihova ọ tẹ rọ ibruoziẹ mu re a su ahwo riẹ. U te ti te oke nọ ivie i je ro su. Oke yena Jihova ọ jẹ rọ eruẹaro mu re a vuẹ ahwo riẹ oware nọ a re ru. Emamọ ivie a je ru oware nọ eruẹaro na e ta. Devidi ovie na ọ romakpotọ nọ ọruẹaro nọ a re se Netan ọ kpọe họ. (2 Sam. 12:7, 13; 1 Irv. 17:3, 4) Jehoshafat ovie na o ru oware nọ Jihova ọ rehọ Jehazaẹl ta. Jehoshafat ọ ta kẹ ahwo Juda nọ jọ a “fi ẹrọwọ họ eruẹaro” Ọghẹnẹ. (2 Irv.  20:14, 15, 20) Oke jọ nọ ẹbẹbẹ ọ jariẹ, Hẹzikaya ovie na ọ dhẹ bru Aizaya ọruẹaro na re ọ vuẹe oware nọ o re ru. (Aiz. 37:1-6) Oke kpobi nọ ivie na a te bi ru oware nọ Jihova ọ ta, Jihova ọ rẹ ghale ae, yọ ọ rẹ họre kẹ orẹwho na soso. (2 Irv. 20:29, 30; 32:22) Oware nana o hae lẹliẹ ahwo Izrẹl kpobi riẹ nọ Jihova họ ọnọ ọ jẹ rọ eruẹaro riẹ vuẹ ae oware nọ a re ru na. Rekọ ivie buobu a gaviezọ kẹ eruẹaro Jihova ha, yọ ahwo Izrẹl buobu, o wọhọ ẹsenọ a tehe ighele fihọ ezọ, a jẹ daezọ eme nọ eruẹaro na a jẹ ta ha.—Jeri. 35:12-15.

OGHẸRẸ NỌ JIHOVA O JE RO SU ILELEIKRISTI ỌSOSUỌ

9. Amono Jihova ọ jẹ rọ kpọ ukoko Ileleikristi ọsosuọ na? (Rri uwoho na re.)

⁹ Nọ Jesu o kpobọ odhiwu no, Jihova ọ tẹ rọ ukoko Ileleikristi mu. Kọ ẹvẹ o je ro su Ileleikristi ọsosuọ na? Ọ rehọ Jesu mu ọnọ o wuzou ukoko na. (Ẹf. 5:23) Rekọ orọnọ omomọvo Jesu ọ jẹ vuẹ oware nọ o re ru hu. Ikọ gbe ekpako nọ e jọ obọ Jerusalẹm ọ jẹ rọ kpọ ukoko Ileleikristi na. (Iruẹru 15:1, 2) Yọ a rọ ekpako mu ukoko ovuovo re.—1 Tẹs. 5:12; Tait. 1:5.

10. (a) Ẹvẹ Ileleikristi buobu a je rri eme nọ ikọ gbe ekpako na a jẹ ta kẹ ae? (Iruẹru Ikọ 15:30, 31) (b) Fikieme ahwo jọ a gbẹ jẹ rọwo ru oware nọ ahwo nọ Jihova o ro mu a ta ha? (Rri ẹkpẹti na “ Oware nọ O Lẹliẹ Ejọ Wo Udu Ogaga.”)

¹⁰ Kọ Ileleikristi ọsosuọ na a je ru oware nọ ikọ na gbe ekpako na a ta? Ejọ buobu a jẹ rọ evawere ru oware nọ a ta kẹ ae. Ebaibol ọ ta nọ, nọ a se ileta jọ nọ ikọ na gbe ekpako na a kere se ai, “a tẹ ghọghọ fiki uduotahawọ na.” (Se Iruẹru Ikọ 15:30, 31.) Kọ ẹvẹ Jihova o bi ro su ahwo riẹ anwọ oke jọ ze na?

EPANỌ JIHOVA O BI RO SU OMAI NẸNẸ

11. Dhunu te oware jọ nọ u dhesẹ nọ Jihova ọ be rọ ẹzi riẹ kpọ ahwo nọ o ro mu evaọ ukoko na.

¹¹ Jihova o gbe bi su ahwo riẹ nẹnẹ. Ọ be rọ Ebaibol, gbe Ọmọ riẹ nọ o wuzou ukoko na rọ vuẹ omai oware nọ ma re ru. Yọ Jihova ọ rehọ ahwo jọ mu evaọ ukoko na nọ a bi wuhrẹ omai. Nọ ukpe 1870 o vrẹ no, Charles Taze Russell avọ ahwo nọ a gbe je wuhrẹ Ebaibol a tẹ te kiẹ via inọ a te rọ Uvie Ọghẹnẹ mu evaọ 1914. (Dan. 4: 25, 26) Ẹvẹ a rọ riẹ? A jẹ romatotọ wuhrẹ eruẹaruẹ nọ e rrọ Ebaibol na. Kọ ogbẹrọnọ Jihova o fiobọhọ kẹ ae riẹ otọ eware nọ a je se evaọ Ebaibol na? Ọye! A rẹ vro riẹ hẹ. Eware nọ e via evaọ 1914 i dhesẹ nọ Uvie Ọghẹnẹ u gine muhọ esu no. Ukpe yena a fi Ẹmo Akpọ Ọsosuọ. Nọ a fi ẹmo na no, eyao egaga i te muhọ evo, etọ i te muhọ enuhu evaọ eria buobu, yọ ohọo u bi mu. (Luk 21:10, 11) Jihova ọ ginẹ rehọ Brọda Russell avọ ahwo nọ a jọ kugbei wuhrẹ ahwo riẹ.

12-13. Okenọ a je fi Ẹmo Akpọ Avivẹ, eme ukoko na u ru re a sai whowho emamọ usi na ziezi?

¹² Obọnana joma ta kpahe oware nọ o via nọ a je fi Ẹmo Akpọ Avivẹ. Nọ inievo nọ e jẹ kobaro evaọ ukoko na a kiẹ ẹme nọ ọ rrọ Eviavia 17:8 na riwi, a tẹ ruẹ nọ ẹmo na ọ te wha ẹmo Amagidọn ze he. Rekọ nọ ẹmo na o te kuhọ no, akpọ na o ti dhẹ omojọ, yọ u ti woma gaga re a rehọ uvẹ yena ta usi uwoma na ziezi. Fikiere nọ a gbe bi fi ẹmo na, a tẹ rọ isukulu Giliad mu re a jariẹ wuhrẹ inievo nọ a re vi kpohọ imishọnare evaọ erẹwho efa. Oke yena, odẹ nọ a je se isukulu na họ Watchtower Bible College of Gilead. Udevie ẹmo na yọ a bi vi imishọnare kpohọ erẹwho efa. Oye ovo gbe he, ọrigbo nọ a re fievahọ na o ru nọ a rọ jọ ukoko kpobi wo Ewuhrẹ Odibọgba Esuo Ọghẹnẹ b re u fiobọhọ kẹ ohwo kpobi riẹ epanọ a rẹ ta usi uwoma je wuhrẹ ahwo ziezi. Enẹ Jihova ọ rọ ruẹrẹ ahwo riẹ kpahe kẹ epanọ a te rọ ta usi uwoma evaọ akpọ na soso.

¹³ Ma tẹ kareghẹhọ oke yena, ma rẹ ruẹ nọ Jihova o je wuhrẹ ahwo riẹ oware nọ a re ru dede nọ eware e jọ gaga. Nọ a fi Ẹmo Akpọ Avivẹ no, a gbe je kpokpo idibo Jihova tere he. U te ru nọ a rọ ta usi uwoma na te erẹwho buobu.

14. Fikieme ma je ru oware nọ ukoko Jihova ọ ta, gbe enọ ekpako nọ a ro mu a ta? (Eviavia 2:1) (Rri uwoho na re.)

 ¹⁴ Ere ọvona nẹnẹ, Utu Ẹruorote na o be daoma re a riẹ oware nọ Jihova Ọghẹnẹ gbe Kristi a gwọlọ nọ ma ru. A gwọlọ rọ iroro obọrai vuẹ omai oware nọ ma re ru hu. Epọvo na re, esẹro okogho gbe ekpako ukoko a be rọ iroro obọrai vuẹ omai oware ovo ho, rekọ onọ ukoko o ta ọvo a be vuẹ omai. c Ekpako nọ a rọ ẹzi wholo na a rrọ “obọze” Kristi. Yọ orọnọ ae ọvo Kristi ọ be kpọ họ, rekọ te ekpako nọ i kiọkọ kpobi. (Se Eviavia 2:1.) Ekpako na yọ ahwo nọ a gba ha wọhọ omai na. Eware e rẹ thọ ae obọ ẹsejọ. Eware e jẹ thọ Mosis avọ Joshua gbe ikọ na obọ ẹsejọ re. (Ik. 20:12; Jos. 9:14, 15; Rom 3:23) Rekọ ghele na, Jesu ọ be rọ ọrigbo nọ a re fievahọ gbe ekpako nọ a ro mu na vuẹ omai oware nọ ma re ru. Yọ ọ te gbẹ rehọ ae vuẹ omai oware nọ ma re ru “rite oke urere uyero-akpọ na.” (Mat. 28:20) Fikiere nọ a tẹ vuẹ omai nọ ma ru oware jọ, joma kareghẹhọ nọ Ọghẹnẹ ọye ọ be rehọ ai vuẹ omai oware nọ ma re ru na.

ERERE O RE TE OMAI NỌ MA TE BI RU OWARE NỌ JIHOVA Ọ TA

15-16. Eme whọ jọ iku inievo nọ i ru oware nọ ukoko Jihova ọ ta wuhrẹ?

¹⁵ Ma te bi ru oware nọ Jihova ọ be rọ ukoko riẹ vuẹ omai, eghale i re te omai enẹna. Oniọvo jọ nọ a re se Andy avọ aye riẹ Robyn a ru oware nọ ukoko o be hae vuẹ omai inọ ma siọ ikpeware ba ele, jọ onọ ma wo o da omai ẹro. (Mat. 6:22) O tẹ whae ze nọ a ro wo uvẹ nọ a ro kuomagbe iruo ebabọ ukoko na. Robyn ọ ta nọ: “Iruo na nọ ma nya na o wha riẹ ze nọ ma jẹ rọ rria iwou nọ e rro tere he. Ejọ i wo ikichini dede he. Mẹ tẹ jẹ zẹ eware mẹ jọ no re mẹ sai kpohọ iruo na. Ghele epanọ iwoho nọ me re fi ahwo họ e were omẹ te, mẹ zẹ eware buobu nọ mẹ rẹ rọ rehọ iwoho. O lẹliẹ irui-oviẹ su no omẹ aro ze dede. Rekọ obaro ọvo me je rri wọhọ epanọ Sera aye Abraham o ru evaọ oke ẹdẹ.” (Hib. 11:15) Kọ eghale vẹ oniọvo na avọ ọzae riẹ a wo? Sista Robyn ọ ta nọ: “Eva e be were omai gaga keme ma be rọ ẹgba mai kpobi ru iruo kẹ Jihova. Ẹsejọ nọ ma tẹ be bọ uwou jọ, o rẹ lẹliẹ omai riẹ oghẹrẹ nọ eware e te jọ evaọ akpọ ọkpokpọ na.” Ọzae riẹ ọ ta nọ ere o ginẹ rrọ. O te je fibae nọ: “Fikinọ ma be rọ ẹgba mai kpobi ru iruo kẹ Jihova, o be lẹliẹ eva were omai gaga.”

¹⁶ Erere ọfa vẹ o re te omai nọ ma te bi ru oware nọ Jihova ọ be rọ ukoko riẹ vuẹ  omai? Nọ oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ a re se Marcia o nwrotọ no ekọleji no, ọ tẹ ta nọ ọ rẹ rọ uzuazọ riẹ kpobi ru iruo kẹ Jihova, wọhọ epanọ ukoko o be vuẹ omai nọ ma ru na. (Mat. 6:33; Rom 12:11) Ọ ta nọ: “A jọ ekọleji salọ omẹ inọ a ti wuhrẹ omẹ kpohọ iyunivasiti ikpe ene. Rekọ mẹ rọwo ho keme iruo Uvie na mẹ gwọlọ ru. Me te kpohọ isukulu nọ a re jo wuhrẹ iruo abọ re me te nwrotọ no, mẹ vẹ sai wo iruo jọ nọ mẹ sae rọ rẹrote omamẹ nọ me bi ru iruo odibọgba oke-kpobi na. Enẹna mẹ rrọ ọkobaro oke-kpobi, yọ me wo edẹ jọ nọ me re ro kpobọ Ebẹtẹle nyai ru iruo. Oye ovo gbe he, me wo emamọ iruo efa nọ me bi ru evaọ ukoko na.”

17. Irere efa vẹ i re te omai nọ ma te ru oware nọ Jihova o wuhrẹ omai? (Aizaya 48:17, 18)

¹⁷ Ẹsejọ ukoko Ọghẹnẹ o rẹ vuẹ omai nọ ma le efe akpọ na ha, ma kẹnoma kẹ eware nọ e rẹ lẹliẹ omai kieruọ uzioraha. Ma te bi ru eware nọ Jihova ọ be rọ ukoko na wuhrẹ omai na, ma re wo irere buobu. Udu u re brukpe omai hi, keme ma riẹ nọ ma bi ru oware nọ o rẹ were Ọghẹnẹ. Yọ o rẹ whae ze nọ ma gbẹ rọ abọ te imu te oma ha. (1 Tim. 6:9, 10) Ma vẹ te rọ eva mai kpobi gọ Jihova. Yọ oware nọ o rẹ lẹliẹ eva were ohwo te oware yena o riẹ hẹ.—Se Aizaya 48:17, 18.

18. Fikieme whọ rọ gwọlọ nọ whọ te gbẹ hai lele Jihova re o su owhẹ?

¹⁸ O wọhọ nọ Jihova ọ te rọ ahwo nọ o ro mu vuẹ omai oware nọ ma re ru nọ uye ulogbo na o tẹ ze no. Yọ ẹsejọhọ ae ọ te gbẹ rọ vuẹ omai oware nọ ma re ru nọ Esuo Odu-Ikpe Jesu na o te muhọ no. (Ol. 45:16) Kọ nọ ahwo nọ Jihova o ro mu na a tẹ vuẹ omai oware jọ, ma ti ru ei nọ o gbẹ make were omai hi? Otẹrọnọ ma bi ru oware nọ a vuẹ omai enẹna kiyọ ma ti ru onọ a te vuẹ omai evaọ oke yena re. Fikiere joma daoma ru oware nọ ahwo nọ Jihova o ro mu a be vuẹ omai keme ae Jihova ọ be rọ sẹro mai. (Aiz. 32:1, 2; Hib. 13:17) Yọ ma riẹ nọ Jihova ọ sai su omai thọ họ. O ti su omai dẹdẹ no akpọ oyoma nana ruọ akpọ ọkpokpọ nọ ma ti jo wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.