Felisa: Obọ Spain mẹ jọ whẹro, yọ uviuwou mai u wo ugho tere he. Ichọche Katọlik ma jọ, yọ ma kru egagọ ga gaga. Imoni mẹ nọ e jọ izerẹ gbe enọ i je ru iruo kẹ ichọche na i bu te 13. Omoni mẹ jọ ọ jọ ozerẹ gbe iticha evaọ isukulu Katọlik. Nọ o whu no, Ipopu nọ a re se John Paul II ọ tẹ kẹe ọkpọ orro nọ a rẹ kẹ otu nọ egagọ Katọlik a se erezi. Ọsẹ mẹ o je ru iruo odhogu, oni mẹ kọ iruo ẹwọ. Emọ eree ọsẹgboni mẹ a yẹ, yọ mẹ họ ọrọ ọkpako.

Okenọ mẹ jọ ikpe 12, ẹmo omoma o te du lahwe evaọ Spain. Nọ ẹmo na o kuhọ no, a te fi ọsẹ mẹ họ uwou-odi keme eriwo riẹ kpahe esuo-ohrowo ọ were egọmeti orẹwho na ha. O jọ bẹbẹ kẹ oni mẹ re ọ sae kuọ omai kpobi. Fikiere o te vi inievo emetẹ esa mẹ erọ emaha nọ a re se, Araceli, Lauri, gbe Ramoni, nyae rria oria nọ izerẹ-eyae Katọlik a rẹ rria evaọ ẹwho Bilbao. Inievo mẹ na a te jọ obei ruẹ emu re ziezi.

Araceli: Evaọ oke yena mẹ jọ ikpe 14, Lauri ọ jọ ikpe 12, yọ Ramoni ọ jọ ikpe 10. Ẹro ahwo uviuwou mai o je vo omai gaga. Iruo orufuọ ma je ru evaọ oria nọ izerẹ-eyae a rẹ rria na. Ikpe ivẹ nọ i lele i rie, izerẹ-eyae na a tẹ rehọ omai kpohọ uwou ulogbo orọ izerẹ-eyae efa evaọ obọ Zaragoza, yọ ahwo nọ a kpako no a jẹ hae rẹrote evaọ etẹe. Ma jẹ hai ru iruo gaga re ma sai ru oria emu-othere fo, yọ onana o jẹ lẹliẹ oma rrọ omai gaga.

Felisa: Okenọ inievo mẹ a kpohọ uwou izerẹ-eyae obọ Zaragoza na no, oni mẹ avọ oniọvo ọmọzae riẹ nọ ọ jọ ozerẹ evaọ ẹwho mai a tẹ rehọ omẹ kpohọ obei re. A ru onana re a sae rehọ omẹ thabọ no ọmọzae jọ nọ o je dhesẹ isiuru kẹ omẹ. Fikinọ me you  Ọghẹnẹ gaga, o were omẹ nọ me re kpohọ uwou izerẹ-eyae na. Mẹ jẹ hai kpohọ ichọche kẹdẹ kẹdẹ, yọ mẹ jẹ gwọlọ nọ mẹ rẹ tubẹ jọ imishọnare Katọlik dede wọhọ ọmọ oniọvo oni mẹ jọ evaọ obọ Africa.

Rekọ evaọ obọ uwou izerẹ-eyae na, mẹ ruẹ nọ mẹ jẹ sai ru eware buobu nọ mẹ gwọlọ ru hu. Izerẹ-eyae na a tuduhọ omẹ awọ họ re me kpohọ iruẹru egagọ Ọghẹnẹ evaọ orẹwho ofa, wọhọ epanọ me je rẹro riẹ. Fikiere ukpe nọ u lele i rie, me te zihe kpo nyae rẹrote oniọvo oni mẹ nọ ọ jọ ozerẹ ichọche na. Mẹ jẹ hai fiobọhọ kẹe ru eware uwou, yọ kowọwọ kowọwọ ma jẹ hae rọ ufiare ahwo Katọlik lẹ kugbe. Yọ o jẹ hae were omẹ gaga re mẹ ruẹrẹ idodo nọ e rrọ ichọche na họ, kugbe iwoho hayo emema Meri avọ erezi efa nọ e jariẹ re.

Araceli: Okenọ mẹ jọ obọ Zaragoza, mẹ ya eyaa ọsosuọ nọ ohwo nọ ọ gwọlọ jọ ozerẹ-aye ọ rẹ ya. Kẹsena izerẹ-eyae na a tẹ gwọlọ nọ a rẹ hẹriẹ omẹ avọ inievo mẹ. Fikiere a te vi omẹ kpohọ uwou izerẹ-eyae evaọ obọ Madrid, a te je vi Lauri kpohọ orọ obọ Valencia, Ramoni ọvo ọ tẹ jọ obọ Zaragoza. Evaọ obọ Madrid, mẹ tẹ ya eyaa evaọ orọ avivẹ, eyaa ohwo nọ ọ gwọlọ jọ ozerẹ-aye. Emọ isukulu gbe ahwo nọ a kpako no buobu a jẹ hae nyaze te rria uwou izerẹ-eyae nana. Fikiere iruo e vọ riẹ nọ ma je ru oke kpobi. Mẹ jọ ẹsipito nọ ọ jọ uwou izerẹ-eyae na ru iruo re.

Mẹ jẹ hai rẹro okenọ me ti ro zihe ruọ ozerẹ-aye. Keme me roro nọ ma te hai wo oke ziezi ro se je wuhrẹ Ebaibol na. Rekọ o kẹ omẹ uye gaga inọ oware utioye o jẹ via ha. Ohwo ọvo o je se Ebaibol na ha, yọ a jẹ tubẹ ta kpahe Ọghẹnẹ hayo Jesu hu. Me wuhrẹ ẹvẹrẹ Latin, je wuhrẹ kpahe uzuazọ “erezi” Katọlik, yọ mẹ jẹ gọ Meri. Rekọ iruo egaga ma jẹ mai ru evaọ oke na kpobi.

Eva e gbẹ jẹ were omẹ hẹ yọ mẹ jẹ ruawa gaga. Me te je roro nọ o te mai woma re mẹ nyae kokọ nọ me re ro fiobọhọ kẹ uviuwou mẹ, ukpenọ mẹ rẹ jọ uwou izerẹ-eyae na ru iruo nọ i re ru amọfa fe. Fikiere mẹ tẹ ta ẹme na kẹ ozerẹ-aye nọ o wuzou enọ i kiọkọ evaọ etẹe jẹ vuẹe nọ mẹ gwọlọ kpo. Rekọ o te fi omẹ họ uwou-odi. O je roro nọ onana o te lẹliẹ omẹ nwene iroro.

Izerẹ-eyae na a tẹ te rehọ omẹ no uwou-odi na ze, rekọ nọ a ruẹ nọ mẹ gba riẹ mu nọ me re no etẹe, a tẹ wariẹ fi omẹ họ uwou odi na. Nọ a ru enẹ te isiasa no, a tẹ ta nọ a ti siobọno omẹ kpo otẹrọnọ me re kere nọ: “Me bi kpo fikinọ mẹ gwọlọ gọ Setan viukpọ Ọghẹnẹ.” Onana u gbomẹ unu gaga. Mẹ ginẹ gwọlọ kpo, rekọ me re kere eme itieye he. Ukuhọ riẹ, mẹ tẹ ta nọ mẹ gwọlọ lele ozerẹ-ọzae jọ ta ẹme, mẹ tẹ vuẹe oware nọ o via na. Kẹsena o te mi ibishọpo uvẹ re a vi omẹ zihe kpobọ uwou izerẹ-eyae nọ o rrọ obọ Zaragoza na. Nọ emerae jọ e vrẹ no, a tẹ kẹ omẹ uvẹ nọ me kpo. U kri hi, Lauri avọ Ramoni a te je no uwou izerẹ-eyae na re.

Felisa: Nọ oke jọ o ruemu no, me te wo ọzae jẹ nyae rria obọ Cantabria, ẹkwotọ Spain jọ. Ichọche i je vo omẹ hẹ oke yena kpobi. Evaọ Ẹdoka jọ nọ ma jọ ichọche, ozerẹ ichọche na ọ tẹ rọ evedha do no, “Wha rri obe nana!” O te dhesẹ obe na, Uzẹme nọ U re Suohwo kpo Uzuazọ Ebẹdẹbẹdẹ na kẹ omai. Kẹsena ọ tẹ ta nọ: “Ohwo jọ ọ tẹ kẹ owhẹ obe nana, rehọ iẹe kẹ omẹ hayo gbolo iei kufiẹ!”

Oke yena me wo obe na ha, rekọ mẹ tẹ gwọlọ nọ me re woi. Nọ emedẹ jọ e ruemu no, eyae ivẹ jọ e tẹ ziọ uwou mẹ. Aimava na Isẹri Jihova, kẹsena a tẹ kẹ omẹ obe na. Aso ẹdẹ yena me se obe na. Nọ eyae na a zihe ze, a tẹ nọ omẹ sọ mẹ gwọlọ nọ a wuhrẹ Ebaibol kugbe omẹ, mẹ tẹ rọwo.

O jẹ hae were omẹ re me ru eva were Ọghẹnẹ. Kẹsena me te wuhrẹ uzẹme na kpahe Jihova, me te ti wo uyoyou udidi kẹe. Mẹ tẹ jẹ gwọlọ nọ mẹ rẹ vuẹ ohwo kpobi kpahe iẹe. Evaọ ukpe 1973, mẹ tẹ họ-ame. Mẹ jẹ hae daoma ẹsikpobi re mẹ vuẹ ahwo uviuwou mẹ kpahe uzẹme na. Rekọ ahwo uviuwou mẹ a jẹ hae ta ẹsikpobi nọ eware nọ mẹ rọwo na e thọ, maero kọ Araceli.

Araceli: Fikinọ a gboja kẹ omẹ gaga evaọ obọ uwou izerẹ-eyae na, eva egagọ mẹ na e tẹ jẹ dha omẹ. Rekọ mẹ gbẹ jẹ hai kpohọ ichọche Ẹdoka kpobi, yọ mẹ jẹ hae rọ ufiare Katọlik na lẹ kẹdẹ kẹdẹ. Rekọ mẹ gbẹ gwọlọ wo otoriẹ Ebaibol na, fikiere mẹ tẹ yare Ọghẹnẹ nọ o fiobọhọ kẹ omẹ. Kẹsena Felisa ọ tẹ vuẹ omẹ eware nọ o wuhrẹ no. Eware nọ o wuhrẹ no i je mu ei te epanọ me ro roro nọ uzou riẹ o gbẹ gba ha. Mẹ rọwo eware nọ ọ jẹ vuẹ omẹ hẹ.

Nọ oke jọ o vrẹ no, me te zihe kpobọ Madrid kẹ iruo, kẹsena mẹ tẹ rọo. Anwọ ikpe buobu ze na, me muẹrohọ nọ ahwo nọ a be hai kpohọ ichọche noke toke a bi ru lele eware nọ Jesu o wuhrẹ hẹ. Fikiere mẹ tẹ siọ ichọche ba. Mẹ gbẹ rọwo “erezi” hayo uwuhrẹ erae ehẹle he, yọ me gbe roro ho inọ izerẹ egagọ a sae rọ izieraha vrẹ ohwo. Me tube siobọno emema egagọ kpobi nọ me wo. Dede na, mẹ riẹ hẹ sọ owojẹ mẹ nana u woma. O jẹ kẹ omẹ uye gaga, rekọ mẹ gbẹ jẹ hae lẹ se Ọghẹnẹ nọ: “Mẹ gwọlọ riẹ owhẹ. Fiobọhọ kẹ omẹ!” Mẹ kareghẹhọ nọ Isẹri Jihova a kporo ẹthẹ mẹ unuẹse buobu, rekọ me  rovie kẹ ae ẹdẹvo ho. Me gbe fievahọ egagọ evuevo ho.

Lauri oniọvo ọmọtẹ mẹ ọ jẹ rria obọ France, Ramoni kọ obọ Spain. Evaọ oware wọhọ ukpe 1980, Isẹri Jihova a te je wuhrẹ Ebaibol kugbe ai. Mẹ jẹ jọ udu mẹ ta nọ wọhọ Felisa, a riẹ hẹ inọ eware nọ a bi wuhrẹ ai na yọ erue. Nọ oke o be nyaharo na, mẹ tẹ riẹ aye jọ nọ ma gbẹ je rria kẹloma nọ a re se Angelines, kẹsena mẹ avọ iẹe ma te zihe ruọ egbẹnyusu ekpekpe. Osẹri Jihova ọ jọ re. Angelines avọ ọzae riẹ a nọ omẹ unuẹse buobu sọ o were omẹ re a wuhrẹ Ebaibol kugbe omẹ. A muẹrohọ nọ dede nọ me gbe fievahọ egagọ họ, o jọ isiuru mẹ re mẹ ginẹ riẹ Ebaibol na. Ukuhọ riẹ, mẹ tẹ vuẹ ae nọ: “U woma. Me ti wuhrẹ otẹrọnọ Ebaibol obọmẹ mẹ te hai se no ze evaọ etoke uwuhrẹ na!” Oke yena, efafa Ebaibol Nácar-Colunga me wo.

Felisa: Okenọ mẹ họ-ame evaọ ukpe 1973, Isẹri Jihova nọ i bu te oware wọhọ 70 e jọ ẹwho Santander, nọ ọ jọ okpẹwho-esuo Cantabria. Ma jẹ hai kpohọ ugbo thabọ nyae ta usiuwoma kẹ ahwo kpobi nọ a be rria iwhre sa-sa nọ e jọ ẹkwotọ na. Fikiere imoto ilogbo ma jẹ hae ro nya, ma vẹ rọ imoto esese no iwhre ruọ iwhre.

Anwọ ikpe buobu ze na, me wuhrẹ Ebaibol kugbe ahwo buobu, yọ 11 evaọ usu rai e họ-ame. Ahwo buobu nọ me wuhrẹ Ebaibol na kugbe a jọ ahwo Katọlik. O gwọlọ nọ me re wo odiri nọ me te bi wuhrẹ ai. Wọhọ epanọ o jọ kẹ omẹ, a gwọlọ oke re a sai vuhumu nọ eware nọ a rọwo na yọ iwuhrẹ erue. Mẹ riẹ nọ Ebaibol na gbe ẹzi ọfuafo Jihova ọvo ọ rẹ sai fiobọhọ kẹ ohwo nwene iroro riẹ je wo otoriẹ uzẹme na. (Ahwo Hibru 4:12) Ọzae mẹ, Bienvenido nọ ọ jọ iporisi vẹre ọ họ-ame evaọ ukpe 1979, yọ oni mẹ o mu Ebaibol na họ ewuhrẹ omoke jọ taure o te ti whu.

Araceli: Okenọ me mu Ebaibol na họ ewuhrẹ kugbe Isẹri Jihova obọ, me je roro nọ mẹ sai fievahọ ai hi. Rekọ nọ oke o be nyaharo na, me gbe je roro ere he. Isẹri Jihova a re wuhrẹ Ebaibol na je ru lele iwuhrẹ na. Ẹrọwọ nọ me fihọ Jihova gbe Ebaibol na o te je dhe ẹgẹga, mẹ tẹ jẹ wereva vi epaọ anwẹdẹ. Ahwo okegbe mẹ jọ a muẹrohọ onana, a tẹ vuẹ omẹ nọ: “Araceli, ruabọhọ edhere uzuazọ nọ whọ salọ na!”

Mẹ kareghẹhọ nọ mẹ lẹ nọ, “Me yere owhẹ Jihova, nọ whọ gbẹ rọ kpairoro vrẹ omẹ hẹ, gbe uvẹ sa-sa nọ who rovie fihọ nọ me ro duku uzẹme Ebaibol nọ mẹ jẹ gwọlọ.” Mẹ tẹ jẹ yare Felisa oniọvo mẹ inọ ọ rọvrẹ omẹ nọ mẹ rọ ta eme nọ i fo ho kẹe. No oke yena vrẹ, ma gbe je lele ohwohwo whọ họ, ukpoye ma jẹ hae rọ evawere ta ẹme kugbe kpahe Ebaibol na. Evaọ ukpe 1989 mẹ tẹ họ-ame, oke yena mẹ jọ ikpe 61.

Felisa: Ikpe 91 mẹ rrọ enẹna. Ọzae mẹ o whu no, yọ mẹ gbẹ be sai ru te epanọ mẹ jẹ hai ru hu. Rekọ me gbe bi se Ebaibol na kẹdẹ kẹdẹ, yọ me re kpohọ ewuhrẹ je kpohọ usiuwoma ota evaọ oke kpobi nọ oma o tẹ ga omẹ.

Araceli: O rẹ were omẹ gaga re mẹ ta usiuwoma na kẹ izerẹ ezae gbe erọ eyae kpobi nọ mẹ ruẹ, ẹsejọhọ fiki ozerẹ-aye nọ mẹ jọ vẹre na. Mẹ rọ Ebaibol na lele ejọ rai ta ẹme ziezi no, yọ ibuobu rai a rehọ ebe gbe emagazini mi omẹ no. Mẹ rẹ gbẹ kareghẹhọ ozerẹ jọ nọ me lele ta ẹme. Nọ mẹ ta ẹme kẹe unuẹse jọ no, ọ tẹ rọwo nọ ẹme mẹ na uzẹme. Kẹsena ọ tẹ vuẹ omẹ nọ: “Rekọ diẹse mẹ rẹ sai gbe kpohọ evaọ epanọ mẹ kpako te no na? Eme ahwo ichọche gbe uviuwou mẹ a te ta?” Mẹ tẹ vuẹe nọ: “Kọ eme Ọghẹnẹ ọ te ta?” O vuhumu nọ uzẹme mẹ jẹ vuẹe na, yọ mẹ ruẹ nọ o kẹ riẹe uye gaga. Rekọ o wọhọ nọ ozọ nọ o re ro nwene u je mu ei.

Ẹdẹ nọ ọzae mẹ ọ vuẹ omẹ nọ ọ gwọlọ lele omẹ kpohọ ewuhrẹ o rẹ thọrọ omẹ ẹro vievie he. Ọ kpako vrẹ ikpe 80 no okenọ ọ ziọ ewuhrẹ ọsosuọ riẹ, yọ no oke yena vrẹ ọ jẹ hai kpohọ ewuhrẹ ẹsikpobi. A te mu Ebaibol họ ewuhrẹ kugbei te epanọ o ro mu usiuwoma họ ẹnya. Mẹ rẹ gbẹ kareghẹhọ oke sa-sa nọ mẹ avọ iẹe ma jẹ hai kpohọ usiuwoma ota kugbe avọ evawere. O whu emerae ivẹ taure ẹdẹ ame-ọhọ riẹ o te ti te.

Felisa: Okenọ me mu Jihova họ ẹgọ, inievo emetẹ esa mẹ erọ emaha a jẹ wọso omẹ. Rekọ uwhremu na, ae omarai a tẹ jẹ uzẹme na rehọ. Onana yọ obọdẹ oware jọ nọ o kẹ omẹ evawere gaga no evaọ uzuazọ. No umuo oke yena vrẹ, ma jẹ sae ta ẹme kugbe ziezi kpahe Jihova, Ọghẹnẹ oyoyou mai na gbe Ẹme riẹ. Ukuhọ riẹ, mai kpobi ma tẹ jọ egagọ Jihova. *