1, 2. (a) Eme ma rẹ sai wuhrẹ no ithihakọ Gidiọn avọ ezae egba esa (300) riẹ ze? (b) Wọhọ epanọ o rrọ obe Luk 21:19, fikieme ithihakọ i ro wuzou?

DAE jọ iroro ra ruẹ ẹmo nọ Gidiọn obroziẹ na o su ahwo Izrẹl nyai lele ewegrẹ rai fi, ẹmo na ọ jọ gaga yọ oma o rrọ ahwo na no. Gidiọn avọ ahwo riẹ a le ahwo Midian gbe ahwo nọ a jẹ thae uke asohẹrioke, yọ a le rai te ugbo nọ u thabọ te oware wọhọ emaele 20. Ebaibol na ọ vuẹ omai oware ofa nọ o via: “Gidiọn avọ ahwo egba esa a [tẹ] fa Jọdan vrẹ, avọ oma nọ o rọ ae ẹrọ.” Rekọ a ri fi ẹmo na kparobọ no ho, a ti gbe lele isoja idu ikpegbisoi (15,000) họre. U kri gaga no nọ ewegrẹ nana a bi ro gboja kẹ ahwo Izrẹl, fikiere ahwo Izrẹl a gwọlọ siọ ae ba ha. Onana u ru nọ Gidiọn avọ ahwo riẹ a rọ ruabọhọ le ewegrẹ na bẹsenọ a ro fi ai kparobọ.—Ibruoziẹ 7:22; 8:4, 10, 28.

² Mai omamai ma bi fi ẹmo jọ nọ ọ rrọ gaga, nọ ọ rẹ rrọ oma re. Setan, akpọ riẹ, gbe sebaẹgba mai họ ewegrẹ  mai. U kri no nọ mai otu jọ ma bi ro lele ewegrẹ nana họre. Jihova o fiobọhọ kẹ omai fi ẹmo sa-sa kparobọ no. Dede na ma ri fi ẹmo urere kparobọ no ho. Ẹsejọ oma o rẹ sae rrọ omai no fiki ohọre na. Hayo o sae jọnọ ma hẹrẹ urere akpọ omuomu nana bẹ no. Jesu ọ vẹvẹ omai unu nọ ma te rẹriẹ ovao dhe edawọ gbe ikpokpoma evaọ edẹ urere na. Rekọ ọ ta re inọ ma te thihakọ, ma sai fi kparobọ. (Se Luk 21:19.) Eme họ ithihakọ? Eme o ti fiobọhọ kẹ omai thihakọ? Eme ma rẹ sai wuhrẹ mi ahwo nọ a thihakọ no? Kọ ẹvẹ ma sae rọ “kuvẹ re ithihakọ i ru iruo riẹ gba”?—Jemis 1:4.

3. Eme họ ithihakọ?

³ Evaọ Ebaibol na, otofa ithihakọ o vrẹ uyero obẹbẹ nọ ohwo o re thihakọ riẹ. U kugbe oghẹrẹ nọ ma re roro kpahe ebẹbẹ mai gbe epanọ ebẹbẹ na e rrọ omai oma. Ithihakọ i re fiobọhọ kẹ omai wo udu, ẹrọwọ, gbe odiri. Obe jọ o ta nọ ithihakọ yọ uruemu nọ u re fiobọhọ kẹ omai wo ẹruore ọgaga, nọ udu u gbe ro whrehe omai hi nọ ebẹbẹ i te te omai. U re fiobọhọ kẹ omai dikihẹ kosi ababọ ozọ makọ evaọ otọ uyero nọ o bẹ thesiwa. Yọ u re ru omai fi ebẹbẹ na kparobọ jẹ tẹrovi utee omai, orọnikọ edada nọ i bi te omai hi.

4. Ẹvẹ ma sae rọ ta nọ uyoyou o rẹ wọ ohwo thihakọ?

⁴ Uyoyou o rẹ wọ omai thihakọ. (Se 1 Ahwo Kọrint 13:4, 7.) Evaọ idhere vẹ? Uyoyou nọ ma wo kẹ Jihova o rẹ wọ omai thihakọ oware kpobi nọ ọ kuvẹ riẹ. (Luk 22:41, 42) Uyoyou nọ ma wo kẹ inievo mai u re fiobọhọ kẹ omai thihakọ sebaẹgba rai. (1 Pita 4:8) Uyoyou nọ ma wo kẹ ọrivẹ orọo mai u re fiobọhọ kẹ omai thihakọ “uye” nọ o rẹ sai te uviuwou nọ o maki wo evawere, u re je fiobọhọ kẹ omai si kẹle ohwohwo.—1 Ahwo Kọrint 7:28.

5. Fikieme o rọ rọnọ Jihova họ ọnọ rẹ mai fiobọhọ kẹ omai thihakọ?

⁵ Yare Jihova kẹ obufihọ. Jihova họ “Ọghẹnẹ nọ ọ rẹ kẹ ithihakọ gbe omosasọ.” (Ahwo Rom 15:5) Ọyọvo o gine wo otoriẹ uyero mai, oghẹrẹ nọ eware e rrọ omai oma. Ọ riẹ omai totọ. Fikiere ọ riẹ oware nọ ma gwọlọ re ma sai thihakọ. Ebaibol na ọ ta nọ: “O re ru gba kẹ enọ e rọ ozọ riẹ ẹdhẹ kpobi, o ve je yo oviẹ rai, o ve je siwi ai.” (Olezi 145:19) Rekọ ẹvẹ Ọghẹnẹ ọ te rọ kuyo olẹ nọ ma be lẹ sei kẹ ẹgba nọ ma re ro thihakọ?

6. Wọhọ epanọ Ebaibol ọ ta, ẹsejọ ẹvẹ Jihova ọ rẹ rọ “gbẹ edhere kẹ” omai?

⁶ Jihova ọ ya eyaa nọ ọ te “gbẹ edhere kẹ” omai nọ ma tẹ yare iẹe nọ o fiobọhọ kẹ omai thihakọ. (Se 1 Ahwo Kọrint 10:13.) Ẹvẹ Jihova o re ro ru  onana? Ẹsejọ o re ku ẹbẹbẹ na họ. Rekọ ẹsibuobu, ọ rẹ kẹ omai ẹgba re ma “sai thihakọ eware kpobi avọ odiri gbe oghọghọ.” (Ahwo Kọlọsi 1:11) Yọ fikinọ Jihova ọ riẹ ọnyaba mai totọ, ọ rẹ kuvẹ hẹ re odawọ nọ u te omai o ga te epanọ ma gbẹ sai ro kru ẹrọwọ mai hi.

7. Kẹ oriruo epanọ emu iwuhrẹ Ọghẹnẹ o wuzou te.

⁷ Rọ emu iwuhrẹ Ọghẹnẹ bọ ẹrọwọ ra ga. Fikieme emu iwuhrẹ Ọghẹnẹ o ro wuzou? Roro kpahe oriruo nana: Re ohwo ọ sae gadiẹ ugbehru nọ u kpehru gaga, o gwọlọ nọ ọ rẹ re emu nọ ọ hae te re edẹ esa hayo edẹ ene okpẹdẹ. Epọvo na re, ma gwọlọ emu iwuhrẹ Ọghẹnẹ buobu re ma sai thihakọ jẹ sae họre ohọre na te urere. Fikiere ajọ o jọ ọtamuo mai inọ ma rẹ raha oke fihọ ewuhrẹ omobọ mai gbe iwuhrẹ ukoko kpobi. Ma te bi wobọ evaọ eware nana, u ti fiobọhọ ru ẹrọwọ mai ga.—Jọn 6:27.

8, 9. (a) Wọhọ epanọ o rrọ obe Job 2:4, 5, eme o rẹ jọ ọza nọ ma tẹ rẹriẹ ovao dhe odawọ? (b) Nọ whọ tẹ rẹriẹ ovao dhe odawọ, uyero vẹ u fo nọ whọ jọ iroro ra ruẹ?

⁸ Kareghẹhọ usu ra kugbe Jihova. Ma tẹ rrọ otọ odawọ, uye o rẹ bẹ omai. Rekọ orọnọ ere ọvo ho. Usu mai kugbe Jihova o rẹ jọ ọza re. Oware nọ ma ru kpahe odawọ u re dhesẹ sọ ma rri Jihova fihọ Ọnọ o gine te Osu akpọ na. Ẹvẹ o rọ rrọ ere? Setan, ọwegrẹ Ọghẹnẹ nọ ọ be wọso udu esuo Jihova na ọ poviẹ Jihova okenọ ọ ta nọ oriobọ o be wọ ahwo-akpọ gọ Ọghẹnẹ. Setan ọ ta nọ: “Eware kpobi nọ ohwo o wo o re ro nwene uzuazọ riẹ.” Kẹsena ọ tẹ ta kpahe Job nọ: “Rekọ enẹna whọ rọ obọ ra ro te enwa riẹ gbe oma riẹ, ọ rẹ te la owhẹ eka eva iraro ra.” (Job 2:4, 5) Kọ Setan o nwene no anwẹnọ ọ rọ ta ẹme yena? Vievie! Nọ ikpe buobu e make vrẹ no, evaọ okenọ a ro lei no obọ odhiwu, o gbe je gu erue fihọ idibo Ọghẹnẹ nọ i wo ẹrọwọ uzou. (Eviavia 12:10) Nẹnẹ, Setan ọ gbẹ be ta nọ oriobọ o be wọ ahwo-akpọ gọ Ọghẹnẹ. Ọ be daoma kpobi re ọ ruẹ nọ ma no abọ esuo Ọghẹnẹ, jẹ siọ Ọghẹnẹ ba ẹgọ.

⁹ Nọ uye o tẹ be bẹ owhẹ fiki odawọ, daoma jọ iroro ra ruẹ uyero nana. Setan avọ ikọ riẹ a rrọ abọjọ. A bi rri hẹrẹ oware nọ who ti ru je bi seha nọ who ti kie kẹ odawọ na. Yọ Jihova, Jesu Kristi Ovie na, Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo nọ a kpare kpobọ odhiwu no, gbe ikọ-odhiwu buobu gbidi gbidi a rrọ abọdekọ. A be ruẹ nọ akpọ ọ be bẹ owhẹ, rekọ a be tuduhọ owhẹ awọ. Eva e be were ae inọ whọ be sai thihakọ jẹ be dadamu abọ Jihova. Kẹsena who te yo nọ Jihova ọ be vuẹ owhẹ nọ: “Ọmọzae mẹ, wo areghẹ, re who ru omẹ eva were, re mẹ sae kẹ ọnọ ọ poviẹ omẹ uyo.”—Itẹ 27:11.

10. Ẹvẹ whọ sae rọ rehọ aro kele Jesu tẹrovi erere nọ u re no ithihakọ ze?

¹⁰ Tẹrovi irere nọ i re noi ze. Dae rehọ iẹe nọ whọ rrọ edhere bi kpohọ oria. Nọ who te oria jọ, o tẹ gwọlọ nọ  whọ rẹ nya eghogho vrẹ abọ. Eghogho na ọ rrọ thethei yọ o muebi. Rekọ whọ riẹ nọ whọ tẹ ruabọhọ onya na, whọ te wariẹ ruẹ elo evaọ obọ oka eghogho na. Uzuazọ o sae jọ wọhọ onya utioye na. Ebẹbẹ ilogbo e sai te owhẹ, yọ ẹsejọ dede e sae lẹliẹ udu whrehe owhẹ. O hae te sae jọ enẹ kẹ Jesu. Okenọ a kare iẹe fihọ ure-oja, a kpe omovuọ họ iẹe oma yọ ọ rọ ẹro ruẹ edada nọ e ga thesiwa. U muẹro nọ oke nana ọ rọ rẹriẹ ovao dhe odawọ nọ o mae bẹ evaọ uzuazọ riẹ. Kọ eme o fiobọhọ kẹe thihakọ? Ebaibol na ọ ta nọ ọ tẹrovi “oghọghọ nọ a fihọ aro riẹ.” (Ahwo Hibru 12:2, 3) Jesu ọ tẹrovi erere nọ ithihakọ riẹ e te wha sei, yọ mae rro, o vuhumu nọ ithiakọ riẹ i ti ru odẹ Ọghẹnẹ fo jẹ kpare esuo riẹ kpehru. Ọ riẹ nọ odawọ na o te jọ ubroke, yọ erere nọ o ti wo evaọ obọ odhiwu o te jọ bẹdẹ bẹdẹ. Nẹnẹ, edawọ nọ whọ be rẹriẹ ovao dhe e rẹ sae lẹliẹ udu whrehe owhẹ jẹ wha edada se owhẹ, rekọ kareghẹhọ nọ ubroke ọvo o te jọ.

11. Fikieme u ro fo nọ ma roro kpahe ikuigbe “enọ i thihakọ” no?

¹¹ Orọnikọ ẹgba obọmai ọvo ma ti ro thihakọ họ. Okenọ Pita ukọ na ọ jẹ tuduhọ Ileleikristi awọ re a thihakọ ebẹbẹ nọ Setan o bi ro te ai, o kere nọ: “Wha dikihẹ ga wọso ẹe, wha jọ gaga evaọ ẹrọwọ na, keme wha riẹ nọ inievo rai kpobi evaọ akpọ na soso a be ruẹ oghẹrẹ iye evona.” (1 Pita 5:9) Ikuigbe “enọ i thihakọ” no i wuhrẹ omai epanọ ma re ro kru ẹrọwọ mai, e tuduhọ omai awọ nọ ma rẹ sai fi kparobọ, jẹ kareghẹhọ omai nọ Jihova ọ te ghale omai nọ ma te kru ẹrọwọ mai. (Jemis 5:11) Joma ta kpahe iriruo jọ. ^[1]—Rri ẹme-oruvẹ.

12. Eme ma wuhrẹ no oriruo Chẹrub nọ Ọghẹnẹ o fihọ ogba Idẹn na ze?

¹² Chẹrub na yọ ikọ-odhiwu nọ ọkwa rai o kpehru gaga. Nọ Adamu avọ Ivi a thọ uzi no, Jihova ọ tẹ kẹ Chẹrub na jọ iruo ekpokpọ evaọ otọakpọ. Iruo na i wo ohẹriẹ gaga no enọ a je ru evaọ obọ odhiwu. Oriruo rai ọ sai fiobọhọ kẹ omai thihakọ nọ a tẹ kẹ omai iruo jọ nọ e rrọ bẹbẹ. Ebaibol na ọ ta nọ, Jihova “o te fi iko-odhiwu cherub họ abọ ovatha-ọre ogba Idẹn, avọ ọgbọdọ nọ a thọ lafi nọ o re kurẹriẹ kpenẹ kpenẹ, re ọ sẹro ure uzuazọ na.” ^[2] (Rri ẹme-oruvẹ.) (Emuhọ 3:24) Ebaibol na ọ ta nọ Chẹrub na a jẹ go kpahe iruo na ha, hayo roro nọ a kpehru vi iruo itieye he.  Iruo na i fou rai eho ho, a se rae ba ha. Ukpoye, a tẹrovi iruo na bẹsenọ i ro re, ẹsejọhọ evaọ okenọ ikpe odu ọvo gbe egba ezeza (1,600) e ruọ emu no, etoke Owhe oke Noa na.

13. Ẹvẹ Job ọ sai ro thihakọ ebẹbẹ riẹ?

¹³ Job ọzae nọ o wo ẹrọwọ na. Ẹsejọ o rẹ da owhẹ gaga nọ ogbẹnyusu hayo ohwo uviuwou ra ọ tẹ ta ẹme jọ nọ ọ kẹ owhẹ uye hayo lẹliẹ udu whrehe owhẹ. Hayo o sae jọnọ who wo okpẹyao hayo ohwo jọ o whu ku owhẹ. Ghelọ oware kpobi nọ o via kẹhẹ, oriruo Job o sae kẹ owhẹ omosasọ. (Job 1:18, 19; 2:7, 9; 19:1-3) Job ọ riẹ oware nọ ebẹbẹ ilogbo nọ ọ rẹriẹ ovao dhe na i ro bru ei ze idudhe he, rekọ o kru ẹrọwọ riẹ te urere. Eme o fiobọhọ kẹe thihakọ? Orọ ọsosuọ, o you Jihova yọ ọ gwọlọ ru oware ovo nọ u re ru eva dhae he. (Job 1:1) Job ọ gwọlọ nọ o re ru eva were Jihova ẹsikpobi, te okenọ eware i woma gbe oke ebẹbẹ. Ofariẹ, Jihova o ru Job muẹrohọ ogaga Riẹ, ọ vuẹ Job kpahe eware igbunu jọ nọ ọyomariẹ ọ ma. Onana o kẹ Job imuẹro nọ Jihova o ti ku ebẹbẹ riẹ họ evaọ ẹruoke. (Job 42:1, 2) Yọ ere o ginẹ via. “ỌNOWO na o zihe ekuakua Job rọ kẹe akuava.” Uwhremu na, Job o yeri obọdẹ uzuazọ, ọ tẹ jẹ ‘kpako’ ziezi taure o te ti whu.—Job 42:10, 17.

14. Wọhọ epanọ o rrọ obe 2 Ahwo Kọrint 1:6, ẹvẹ akothiho Pọl u ro fiobọhọ kẹ amọfa?

¹⁴ Pọl ukọ na. Kọ whọ be ruẹ uye ukpokpoma hayo ọwọsuọ ọgaga? Kọ whẹ yọ ọkpako ukoko hayo ọsẹro okogho nọ o wọhọ nọ ewha-iruo i bu abọ vrẹta? O tẹ rrọ ere, oriruo Pọl o sai fiobọhọ kẹ owhẹ. Pọl ọ ruẹ uye ọwọsuọ ọgaga, yọ ẹsikpobi ọ jẹ hae ruawa kpahe inievo na. (2 Ahwo Kọrint 11:23-29) Rekọ Pọl o kru ẹrọwọ riẹ, yọ oriruo riẹ ọ bọ amọfa ga. (Se 2 Ahwo Kọrint  1:6.) Oriruo akothiho ra o sai fiobọhọ kẹ amọfa thihakọ.

15, 16. (a) “Iruo” vẹ o gwọlọ nọ ithihakọ i re ru gba evaọ omamai? (b) Kẹ iriruo epanọ ma sae rọ “kuvẹ re ithihakọ i ru iruo riẹ gba.”

¹⁵ Jemis olele na o kere nọ: “Wha kuvẹ re ithihakọ i ru iruo riẹ gba, re wha sae gbunu jẹ kare afuẹwẹ evaọ kabọ kabọ, oware ovo o gbẹ kare owhai hi.” (Jemis 1:4) Ẹvẹ ithihakọ e sae rọ jọ omamai ru “iruo” riẹ gba? Ẹbẹbẹ o te te omai, o sai ru omai vuhumu nọ o gwọlọ nọ ma gbe wo odiri, dhesẹ edẹro, hayo jọ yoyou vi epaọ anwẹdẹ. Nọ ma bi thihakọ ẹbẹbẹ na, ma ve ti wuhrẹ epanọ ma re ro dhesẹ iruemu nana vi epaọ anwẹdẹ, onọ u ti ru iruemu Oleleikristi mai woma viere.

¹⁶ Fikinọ ithihakọ e sai ru omai wo obọdẹ iruemu Oleleikristi ziezi, ma te gwọlọ raha uzi Jihova ha re ma ruẹsi ku ẹbẹbẹ mai họ. Wọhọ oriruo, otẹrọnọ whọ be hai wo isiuru ọfariẹ-ogbe, ajọ who du kie kẹ odawọ na ha. Lẹ se Jihova re o fiobọhọ kẹ owhẹ whaha ekpehre isiuru na. Kọ ohwo uviuwou ra jọ ọ be wọso owhẹ? Whọ jọ udu u whrehe owhẹ hẹ. Gbaemu nọ whọ rẹ ruabọhọ egagọ Jihova. Who te ru ere, eva nọ who fihọ Jihova e te ga vi epaọ anwẹdẹ. Kareghẹhọ nọ: Re ma sai wo ọjẹrehọ Ọghẹnẹ, o gwọlọ nọ ma re thihakọ.—Ahwo Rom 5:3-5; Jemis 1:12.

17, 18. (a) Kẹ oriruo epanọ u ro wuzou re ma thihakọ te urere. (b) Nọ ma be kẹle ekuhọ akpọ nana no na, imuẹro vẹ ma wo?

¹⁷ O gwọlọ nọ ma re thihakọ te urere, orọnikọ rite omoke jọ ọvo ho. Dae rehọ iẹe nọ okọ jọ u bi zue. Re ahwo nọ a rrọ okọ na a sae zọ, o gwọlọ nọ a rẹ ya kpahe okpa. Ohwo nọ o muhọ ẹya obọ ọ tẹ seba ẹya, ọ rẹ da ame whu. Epọvo na re, ohwo nọ ọ make ya kẹle okpa no ọ tẹ se ame ba ẹya, ọ rẹ da ame whu re. Ma tẹ gwọlọ rria akpọ ọkpokpọ na, o gwọlọ nọ ma re thihakọ te urere. Ajọ ma wo ọkpọ uruemu Pọl ukọ na, nọ ọ ta nọ: “O be bẹ omai no ho.”—2 Ahwo Kọrint 4:1, 16.

¹⁸ Wọhọ Pọl, ma wo imuẹro nọ Jihova o ti fiobọhọ kẹ omai thihakọ te urere. Pọl o kere nọ: “Ma be kparobọ . . . ẹkwoma ọnọ o you omai na. Keme u mu omẹ ẹro inọ makọ uwhu hayo uzuazọ hayo ikọ-odhiwu hayo egọmeti, hayo eware nọ e rrọ enẹna hayo eware nọ e te tha hayo ogaga hayo ekpehru hayo edidi hayo omama ofa jọ kpobi o rẹ sae hẹriẹ omai no uyoyou Ọghẹnẹ hẹ onọ o rrọ eva Kristi Jesu Olori mai.” (Ahwo Rom 8:37-39) Uzẹme o rrọ inọ, oma o te lọhọ omai ẹsejọ. Rekọ joma rọ aro kele Gidiọn avọ ahwo riẹ. O make bẹ ai no, yọ “a gbẹ rọ” ele. A serihọ họ.—Ibruoziẹ 8:4.