1, 2. (a) Eme u dhesẹ nọ ẹzi omohẹriẹ ọ da akpọ na fia nẹnẹ? (b) Enọ vẹ ma te kuyo rai evaọ uzoẹme nana?

ONIỌVO-ỌMỌTẸ jọ evaọ ofẹ obọze ovatha-ọre Europe ọ ta nọ: “Okienyẹ ọvo mẹ rọ ẹro ruẹ no oke emaha mẹ ze. Fiki onana, esuo orẹwho mẹ ọ gbẹ jẹ were omẹ hẹ. Me te wo oghẹrẹ iroro nọ ahwo buobu a se ẹzi ọwọsuọ. Evaọ ikpe buobu, mẹ jọ ọse ohwo ugbarugba jọ.” Oniọvo-ọmọzae jọ evaọ ofẹ obọze ovatha-ọre Africa ọ ta oware nọ o lẹliẹ e riẹ bi ru ozighi inọ, “Mẹ rọwo nọ uyẹ mẹ u woma vi orọ amọfa kpobi, yọ me kuomagbe utu esuo-ohrowo jọ. A wuhrẹ omai epanọ ma rẹ rọ rehọ ozuẹ kpe ewegrẹ mai, makọ ahwo uyẹ mai nọ a rrọ utu esuo-ohrowo ọfa.” Oniọvo-ọmọtẹ ọfa jọ evaọ obọ Europe ọ ta nọ: “Mẹ jẹ hae jẹ ahwo uyẹ ofa egrẹ gaga, yọ me mukpahe ohwo kpobi nọ ọ rrọ ohwo orẹwho mẹ hẹ, hayo nọ ọ rrọ egagọ efa.”

² Ahwo buobu nẹnẹ a wo ọkpọ uruemu imasa nọ ma ta ẹme te na. Itu sa-sa nọ i re ru ozighi i bi vihọ, itu esuo-ohrowo buobu e be dowọ muotọ, yọ evaọ erẹwho buobu a bi mukpahe ahwo nọ a rrọ emotọ họ. Wọhọ epanọ Ebaibol na ọ ta, ahwo a gbẹ be “rọwo ru ọtamuo ho” evaọ edẹ urere nana. (2 Tim. 3:​1, 3) Evaọ akpọ nana nọ omohẹriẹ o dafia na, ẹvẹ Ileleikristi a  sae rọ yọrọ okugbe nọ ọ rrọ udevie rai? Ma rẹ sai wuhrẹ eware buobu no oware nọ Jesu o ru ze evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ nọ isuẹsu e jẹ wha ebẹbẹ sa-sa ze evaọ oke riẹ. Joma ta kpahe enọ esa jọ: Fikieme Jesu o gbe ro kuomagbe utu ahwo nọ a jẹ gwọlọ isuẹsu obọrai hi? Ẹvẹ o ro dhesẹ via nọ idibo Ọghẹnẹ a rẹ whoma họ abọjọ evaọ ẹme isuẹsu hu? Kọ ẹvẹ Jesu o ro wuhrẹ omai nọ ma re ru ozighi hi nọ a tẹ maki ru omai thọ?

3, 4. (a) Eme ahwo Ju a je rẹro nọ Jesu o ti ru kpahe isuẹsu evaọ oke riẹ? (b) Eme o dhesẹ nọ eriwo yena o kpomahọ ikọ Jesu?

³ Ahwo buobu nọ Jesu ọ jẹ hae ta usiuwoma kẹ a jẹ gwọlọ no otọ esuo Rom. Ahwo Ju nọ a kobaro evaọ owojẹ nana a je ru amọfa wo ọkpọ eriwo rai. Ibuobu rai a jọ ilele Judas, ohwo Galili na. Ọzae nana ọ jọ mesaya ọrue nọ o su ahwo buobu thọ evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ. Ogbiku ahwo Ju nọ a re se Josephus ọ ta nọ Judas nana o “ru ahwo orẹwho riẹ buobu wọso egọmeti, o je se ae edhozọ fikinọ a be hwa azọhọ kẹ ahwo Rom.” Fiki onana, ahwo Rom a te kpe Judas no. (Iruẹru 5:37) Otu nọ ọ karo evaọ usu ahwo Ju nọ a jẹ gwọlọ esuo obọrai na, a je ru ozighi re a sai le utee rai tobọ.

⁴ U te no ere no, ahwo Ju efa a je rẹro Mesaya nọ o ti su ai. A je rẹro nọ Mesaya na ọ tẹ romavia no, ọ te wha orro se ahwo Ju je siwi ai no otọ esuo okienyẹ Rom. (Luk 2:38; 3:15) Ibuobu rai a je roro nọ Mesaya na ọ te rọ uvie mu evaọ Izrẹl. U ve ti ru nọ ahwo Ju buobu nọ a vahabọ fihọ eria sa-sa a ti ro zihe ziọ ẹkwotọ rai. Kareghẹhọ nọ Jọn Ọhọahwo-ame na ọ nọ Jesu nọ: “Whẹ họ Ọnọ Ọ be Nyaze na, manikọ ma re rẹro ọfa?” (Mat. 11:​2, 3) O sae jọnọ Jọn ọ jẹ gwọlọ riẹ sọ omọfa jọ ọ riẹ nọ o ti ru eware nọ ahwo Ju a je rẹro rai na gba. Oke ofa jọ, ilele ivẹ jọ a ruẹ Jesu nọ ọ kparoma ze no evaọ okenọ a jọ edhere je kpobọ Emeọs. Ilele na a ta nọ a je rẹro inọ Jesu họ ohwo nọ o ti ru nọ ahwo Izrẹl a ti ro wo ufuoma. (Se Luk 24:21.) O gbẹ raha oke he, ikọ Jesu a tẹ nọe inọ: “Olori, kọ who bi zihe uvie na ziọ Izrẹl evaọ oke nana?”​—Iruẹru 1:6.

5. (a) Fikieme ahwo Galili a jẹ rọ gwọlọ nọ Jesu ọ jọ ovie rai? (b) Kọ ẹvẹ Jesu ọ rọ kpọ eriwo rai vi?

⁵ Eware itienana buobu nọ a je rẹro rai inọ Mesaya na o ti ru na u ru nọ ahwo Galili a jẹ rọ gwọlọ nọ Jesu ọ jọ ovie rai. O sae jọnọ a je roro nọ Jesu ọ te jọ emamọ osu. Ọ riẹ ẹme ẹta ziezi; ọ rẹ sai siwi ahwo nọ a be mọ; ọ rẹ sae tubẹ rọ emu kẹ ahwo nọ ohọo u bi kpe. Nọ Jesu ọ rọ emu ko oware wọhọ ezae idu isoi (5,000), ọ ruẹ nọ eriwo ahwo na o nwene. “Nọ Jesu ọ riẹ nọ a be te gwọlọ nyaze re a kru rie ro mu ovie, o te sioma rehọ wariẹ kpobọ ugbehru na, ọye ọvo ọ tẹ jọ etẹe.” (Jọn 6:​10-15) O wọhọ nọ okiokiọ riẹ udu ahwo na u te ti kpotọ, kẹsena Jesu ọ tẹ roma totọ wuhrẹ ogbotu na kpahe iruo nọ ọ nyaze ti ru. Ọ nyaze ti fiobọhọ kẹ ahwo na riẹ Ọghẹnẹ, orọnikọ re o ti su re ọ rọ ere ru eware woma kẹ ahwo-akpọ họ. Ọ ta kẹ ae nọ: “Wha du ru iruo kẹ emu nọ ọ rẹ raha ha, rekọ rọkẹ emu nọ ọ rẹ kẹ uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ.”​—Jọn 6:​25-27.

6. Ẹvẹ Jesu o ro dhesẹ nọ Uvie riẹ o rrọ orọ akpọ na ha? (Rri uwoho nọ o rrọ emuhọ uzoẹme na.)

⁶ Taure Jesu o te ti whu, ọ riẹ nọ ilele riẹ jọ a je rẹro nọ ọ te rọ uvie riẹ mu Jerusalẹm, evaọ otọakpọ. Ọ rehọ ọtadhesẹ emaena kpọ iroro rai vi. Ọtadhesẹ na o dhesẹ nọ Jesu, nọ ọ rrọ “ọzae jọ nọ o no orua ovie ze” na o ti kpohọ erẹ ugbothabọ. (Luk 19:​11-13, 15) Jesu o te je ru otu  egọmeti Rom riẹ nọ, o wobọ ovuọvo kugbe isuẹsu rai hi. Pọntiọs Pailet ọ nọ Jesu nọ: “Kọ whẹ họ Ovie ahwo Ju na?” (Jọn 18:33) Ẹsejọhọ ozọ u je mu Pailet inọ Jesu o ti ru nọ ahwo a te rọ wọso esuo Rom. Uyo nọ Jesu ọ kẹ riẹ họ: “Uvie mẹ u wo obọ kugbe akpọ nana ha.” (Jọn 18:36) Jesu o dhomahọ isuẹsu hu, keme ọ riẹ nọ obọ odhiwu Uvie riẹ o rrọ. Ọ ta kẹ Pailet nọ iruo riẹ evaọ otọakpọ họ, re o “se isẹri kpahe uzẹme na.”​—Se Jọn 18:37.

7. Fikieme o rọ rrọ use-abọ re ohwo o siomano isuẹsu akpọ na riẹriẹriẹ?

⁷ Wohọ Jesu, ma te wo otoriẹ iruo nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ omai na ziezi, ma te rọ uruemu hayo ẹmeunu dhesẹ nọ ma rrọ abọjọ họ evaọ iruẹru nọ i wobọ kugbe esuo-ohrowo akpọ na. Onana o rẹ sae nwane jọ lọlọhọ ẹsikpobi hi. Ọsẹro ọnyawariẹ jọ ọ ta nọ: “Ahwo nọ a gwọlọ enwene evaọ okegbe mai a bi dhe ebuebu. Eriwo rai họ, orẹwho rai o mai woma, yọ emotọ i te bi su ai ẹsiẹe uzuazọ rai o te rọ mai woma. Rekọ u woma gaga inọ ibe Ileleikristi mai a be tẹrovi iruo usiuwoma ota Uvie na jẹ be rọ ere yọrọ okugbe nọ ọ rrọ udevie rai. A rẹroso Ọghẹnẹ inọ o ti si okienyẹ notọ je ku ebẹbẹ efa kpobi nọ a be rẹriẹ ovao dhe họ.”

8. Uye vẹ o jẹ bẹ ahwo ikpe-udhusoi ọsosuọ? Kẹ oriruo.

⁸ Okienyẹ o re ru nọ ahwo buobu a rẹ rọ gwọlọ dhomahọ isuẹsu. Evaọ oke Jesu, osa-uzou u ru nọ otujọ ọ jẹ rọ whoma họ abọjọ evaọ ẹme isuẹsu. Egọmeti Rom ọ juzi nọ ohwo kpobi nọ ọ rrọ otọ esuo riẹ o kere odẹ fihotọ fiki osa-uzou nọ a te hwa. Onana o wha riẹ ze nọ Judas nọ ọ rrọ ohwo Galili nọ ma ta ẹme te na, ọ rọ wọso ae. Ahwo nọ a jọ otọ esuo Rom, te otu nọ ọ jẹ gaviezọ kẹ Jesu na a jẹ hwa esa-uzou buobu. Wọhọ oriruo, a jẹ hwa osa-uzou fihọ eware nọ a wo, te etọ gbe iwou rai. Yọ iwhayo otu nọ o je mi osa-uzou na u ru nọ osa-uzou o rọ jọ owha ogbẹgbẹdẹ kẹ ahwo na. Ẹsejọ, ahwo nọ a re mi osa-uzou na a jẹ hae hwosa fihọ ọkwa nọ egọmeti ọ rẹ kẹ ae, a vẹ be rọ udu nana mi ahwo igho buobu. Zakiọs nọ ọ jọ “ọnowuzou enọ i re mi osa-uzou” o fe, keme oghẹrẹ utiona o je ro mi ahwo igho buobu. (Luk 19:​2, 8) Enẹ amọfa buobu nọ a re mi osa-uzou a ro fe re.

9, 10. (a) Ẹvẹ ewegrẹ Jesu a jẹ rọ daoma bẹbẹ iẹe re o wobọ evaọ ẹme isuẹsu? (b) Kọ eme ma rẹ sai wuhrẹ no uyo nọ Jesu ọ kẹ rai na ze? (Rri uwoho nọ o rrọ emuhọ uzoẹme na.)

⁹ Ewegrẹ Jesu a jẹ gwọlọ nọ ọ rẹ jọ  abọjọ evaọ ẹme osa-uzou re a ruẹ oware nọ a re ro kru rie. A nọ riẹ kpahe “osa-uzou,” koyehọ usele iruo okpẹdẹ nọ egọmeti Rom o re mi ahwo kpobi nọ a rrọ otọ esuo riẹ. (Se Matiu 22:​16-18.) Osa-uzou nana o jẹ hae dha ahwo Ju eva gaga. Onana yọ oka nọ u dhesẹ nọ a rrọ otọ esuo Rom. “Ahwo utu Herọd” nọ a nọ Jesu onọ osa-uzou na a je rẹro nọ ọ tẹ se inọ a rẹ hwa ha, a ve rọ uzi gba ae inọ o bi ru ahwo wọso esuo Rom. Nọ Jesu ọ tẹ ta nọ u wuzou re a hwa osa-uzou nọ o rrọ owha ogbẹgbẹdẹ kẹ ahwo Ju na, o rẹ sai ru nọ o gbe ro wo ilele he.

¹⁰ Jesu o ru oware ovo nọ u dhesẹ nọ ọ rrọ abọjọ họ evaọ ẹme osa-uzou na. Ọ ta nọ: “Wha hwa eware Siza zihe kẹ Siza, rekọ eware Ọghẹnẹ kẹ Ọghẹnẹ.” (Mat. 22:21) Dede na, Jesu ọ riẹ nọ otu nọ o je mi osa-uzou na a je fru ahwo re. Rekọ ọ gwọlọ dhomahọ oware ofa nọ o rẹ rehọ iroro riẹ no oware nọ o mai wuzou hu. Ọ tẹrovi iruẹru Uvie Ọghẹnẹ nọ u re ti ku ebẹbẹ kpobi họ, jẹ rọ ere fi oriruo hotọ kẹ ilele riẹ kpobi. A re dhomahọ iruẹru nọ i wobọ kugbe isuẹsu hu, o tẹ make wọhọ nọ owojẹ utioye o rẹ wha erere jọ ze. Iruẹru Uvie Ọghẹnẹ gbe ẹrẹreokie riẹ họ oware nọ Ileleikristi a rẹ tẹrovi. Orọnikọ ikẹ-isio kpahe idhere sa-sa nọ egọmeti o bi ro kienyẹ ahwo ho.​—Mat. 6:33

11. Emamọ oware vẹ isiuru nọ ma wo kẹ uvi-oziẹ u re fiobọhọ kẹ omai ru?

¹¹ Idibo Jihova buobu a daoma siobọno eriwo sa-sa nọ a wo kpahe ẹme isuẹsu no. Oniọvo-ọmọtẹ jọ evaọ obọ Britain ọ ta nọ: “Nọ mẹ jọ yunivasiti wuhrẹ kpahe okegbe jegbe epanọ ahwo-akpọ a re ro yerikugbe ohwohwo no, me te muhọ eroro inọ o gwọlọ nọ eware i re nwene evaọ ẹkwotọ mai. Mẹ tẹ gwọlọ nọ mẹ rẹ thọ ahwo obiebi, keme ma ruẹ uye okienyẹ gaga no. Dede nọ mẹ yọ ọgbavro yọ ọmọziọ ohwo o re lele omẹ si ikẹ hẹ, uzou o jẹ hai dhe omẹ ẹsibuobu. Oke yena mẹ riẹ hẹ inọ oware nọ o be lẹliẹ ahwo kienyẹ amọfa, obọ udu rai u bi no ze. Rekọ nọ me ti mu Ebaibol họ ewuhrẹ no, mẹ tẹ ruẹ nọ udu mẹ me re ro muhọ. Yọ oniọvo-ọmọtẹ nọ ọ rrọ ohwo oyibo o fiobọhọ kẹ omẹ riẹ edhere uzẹme na. Enẹna mẹ yọ ọkobaro oke-kpobi evaọ ukoko obọ orọ t’ẹme, yọ mẹ be daoma ta usiuwoma kẹ oghẹrẹ ahwo kpobi.”

12. Oghẹrẹ “ẹvi” vẹ Jesu ọ vẹvẹ ilele riẹ unu kpahe?

¹² Evaọ oke Jesu, a jẹ hae gwa egagọ kugbe iruẹru egọmeti. Obe na, Daily Life in Palestine at the Time of Christ (Uzuazọ Ahwo Palestine Evaọ Oke Kristi) o ta nọ: “Egagọ sa-sa nọ e jọ ẹkwotọ Ju e jọ wọhọ itu esuo-ohrowo sa-sa.” Onana u ru nọ Jesu ọ rọ vẹvẹ ilele riẹ unu nọ: “Wha muẹrohọ otọ, jẹ yọroma kẹ ẹvi otu Farisi gbe ẹvi ọrọ Herọd.” (Mak 8:15) O wọhọ nọ utu ahwo nọ a je lele Herọd o wo họ iroro nọ ọ fodẹ Herọd na. Ahwo Farisi a gwọlọ nọ ahwo Ju a re no otọ esuo Rom. Evaọ obe Usiuwoma Matiu, Jesu ọ fodẹ ahwo Sadusi re evaọ ẹme nana. Ahwo Sadusi a gwọlọ no otọ esuo Rom hu, keme egọmeti Rom ọ kẹ ibuobu rai ekwa nọ a jẹ reawere rai oke yena. Onana u ru nọ Jesu ọ rọ vẹvẹ ilele riẹ unu gaga inọ a kẹnoma kẹ iwuhrẹ hayo ẹvi nọ itu esa nana a be wha haro. (Mat. 16:​6, 12) Nọ ahwo Ju a gwọlọ epanọ a rẹ rọ rehọ Jesu mu ovie no ẹsiẹe ọ rọ kẹ ilele riẹ unuovẹvẹ nana.

13, 14. (a) Ẹvẹ ẹme isuẹsu gbe egagọ u ro su kpohọ ozighi gbe okienyẹ? (b) Fikieme ma gbe ro ru ozighi hi nọ a tẹ be maki kienyẹ omai? (Rri uwoho nọ o rrọ emuhọ uzoẹme na.)

¹³ Nọ a tẹ be gwa egagọ kugbe egọmeti, ozighi ọ rẹ siọ oma ba ẹrọvia ha. Jesu o  wuhrẹ ilele riẹ nọ a whoma họ abọ ọvo ho evaọ ẹme isuẹsu. Onana yọ oware jọ nọ o soriẹ nọ izerẹ na gbe ahwo Farisi a rọ gwọlọ nọ a re kpe Jesu no. A rri nọ Jesu o bi ti mi ai ọkwa evaọ ofẹ egagọ gbe isuẹsu rai. A jẹ ta nọ: “Ma te vu ei wa re o gbe ru eware nana, ahwo na kpobi a ti fi ẹrọwọ họ iẹe, ahwo Rom a vẹ te nyaze a vẹ rehọ etẹmpol mai gbe orẹwho mai no.” (Jọn 11:48) Fikiere, Kayafas nọ ọ jọ Ozerẹ Okpehru ọ tẹ kobaro evaọ omaa nọ a gwọlọ ro kpe Jesu no.​—Jọn 11:​49-53; 18:14.

¹⁴ Kayafas o te vi isoja re a nyai mu Jesu evaọ aso. Jesu ọ riẹ kpahe omaa rai nana, fikiere ọ tẹ vuẹ ikọ riẹ evaọ okenọ ọ jẹ re emu urere kugbe ai inọ jọ a wha egbọdọ jọ lele oma. Kẹsena ọ tẹ vuẹ ae nọ egbọdọ ivẹ i te, ọ te rehọ ai wuhrẹ ilele riẹ obọdẹ oware jọ. (Luk 22:​36-38) Evaọ aso yena, Pita ọ rọ ọgbọdọ nyawo ozọ ọrigbo ozerẹ okpehru na jọ. Ababọ avro, o kẹ Pita uye gaga inọ a kienyẹ Jesu nọ a rọ nyaze ti mu ei evaọ aso. (Jọn 18:10) Rekọ Jesu tẹ ta kẹ Pita nọ: “Zihe ọgbọdọ ra fihọ oria riẹ, keme enọ e tọlọ ọgbọdọ kpobi a ti whu uwhu ọgbọdọ.” (Mat. 26:​52, 53) Obọdẹ oware nana nọ Jesu o wuhrẹ ilele riẹ na o rọwo kugbe olẹ nọ ọ lẹ evaọ aso ẹdẹ yena, a re wobọ ovo kugbe akpọ na ha. (Se Jọn 17:16.) Jihova ma rẹ nyasiọ orukele kpobi ba kẹ nọ a tẹ be maki kienyẹ omai.

15, 16. (a) Ẹvẹ Ebaibol na o ro fiobọhọ kẹ Ileleikristi whaha ozighi no? (b) Ohẹriẹ vẹ Jihova o bi muẹrohọ evaọ udevie ahwo-akpọ inẹnẹ?

¹⁵ Oniọvo-ọmọtẹ obọ Europe nọ ma ta ẹme te evaọ obọ emuhọ na ọ ruẹ nọ u gine fo re ma siọ orukele ba kẹ Ọghẹnẹ. Ọ ta nọ: “Mẹ ruẹ vuhumu no inọ ozighi o re si okienyẹ notọ họ. Me te je muẹrohọ nọ uzuazọ ahwo nọ a re ru ozighi, uwhu u re ro kuhọ. Yọ efa buobu a rẹ vioja uwhremu na. Eva e be were omẹ gaga nọ mẹ rọ jọ Ebaibol na wuhrẹ nọ, Ọghẹnẹ ọvo ọ rẹ sai ru ahwo wo uvi-oziẹ evaọ akpọ na. Usi uwoma nana mẹ be ta anwọ ikpe udhegbisoi nọ i kpemu na.” Oniọvo-ọmọzae ofẹ obọze ovatha-ọre Africa na ọ rọ ẹme Ọghẹnẹ nọ a se “ọgbọdọ ẹzi na” nwene ozuẹ riẹ no. Enẹna ọ be ta usiuwoma udhedhẹ kẹ erivẹ riẹ, ghelọ uyẹ kpobi nọ a no ze kẹhẹ. (Ẹf. 6:17) Oniọvo-ọmọtẹ nọ o no ofẹ ofa Europe ze na o kurẹriẹ zihe ruọ Osẹri Jihova, kẹsena ọ tẹ rọo oniọvo-ọmọzae jọ nọ ọ rrọ ohwo uyẹ nọ o mukpahe vẹre na. Imasa nana a ru inwene yena fikinọ a gwọlọ rọ aro kele Kristi.

¹⁶ U gine wuzou gaga re ma ru inwene itiena! Ebaibol na ọ rọ ahwo-akpọ dhesẹ abade nọ ẹkporo o bi fi kpenẹ avọ enẹ, nọ ọ be sai dhoma mu hu. (Aiz. 17:12; 57:​20, 21; Evia. 13:1) Nọ ebẹbẹ isuẹsu o bi fi ahwo kpenẹ avọ enẹ, be hẹriẹ ahwo, je bi ru ahwo ru ozighi nọ o fioka ha na, ma be reawere udhedhẹ gbe okugbe evaọ udevie mai. Nọ Jihova ọ be ruẹ akpọ nọ ọ tahaku na, eva e be were iẹe nọ idibo riẹ a wo okugbe evaọ udevie rai.​—Se Zẹfanaya 3:17.

17. (a) Eware esa vẹ ma re ru nọ i re fiobọhọ kẹ omai wo udhedhẹ? (b) Eme ma te ta kpahe evaọ uzoẹme nọ o rrọ aro na?

¹⁷ Ma ruẹ vuhumu nọ mai Ileleikristi uzẹme ma rẹ sai wo udhedhẹ nọ ma tẹ be hai ru eware esa nana: (1) Nọ ma te fievahọ nọ Uvie Ọghẹnẹ ọvo u ti si oghẹrẹ okienyẹ kpobi notọ, (2) nọ ma gbẹ whoma uvumọ abọ họ evaọ ẹme isuẹsu akpọ na, gbe (3) nọ ma tẹ be whaha oghẹrẹ ozighi kpobi. Rekọ ẹsejọ, omohẹriẹ o rẹ gwọlọ raha okugbe nọ ọ rrọ udevie mai. Evaọ uzoẹme nọ o rrọ aro na, ma te ta kpahe epanọ ma sai ro fi ẹbẹbẹ nana kparobọ, wọhọ epanọ Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ a ru.