A yẹ omẹ evaọ ukpe 1960, yọ ikpe 17 oni mẹ ọ jọ. Ọsẹ mẹ ọ dhẹ siọ oni mẹ ba taure a te ti yẹ omẹ. Mẹ avọ oni mẹ ma jẹ rria kugbe ọsẹgboni riẹ evaọ ẹmẹwhọ ọsese jọ nọ a re se Burg, evaọ orẹwho nọ a riẹ vẹre wọhọ German Democratic Republic, hayo East Germany. Ahwo buobu evaọ ẹwhọ na a rọwo nọ Ọghẹnẹ ọ rrọ họ, yọ ere uviuwou mai o rọwo re. Rọkẹ omai, Ọghẹnẹ ọ rrọ oria ovo ho.

Nọ mẹ jẹ rro ze, ọsẹ-ologbo mẹ o je se omẹ gboma ziezi. Me re lele ei ru eware buobu. Ẹsejọ ọ rẹ ta kẹ omẹ nọ mẹ gadiẹ ehru ure nyai ko egha ure na fihọ otọ. Fikinọ mẹ jọ ọmaha, eware nana e jẹ hae were omẹ gaga. Eware e jẹ riẹ nya, yọ eva e jẹ were omẹ.

Nọ mẹ jọ ikpe ihrẹ, oware jọ nọ me rẹro riẹ hẹ o tẹ via kẹ omẹ. O via nọ mẹ nwani mu isukulu họ obọ evaọ ukpe avivẹ. Ẹdẹjọ nọ me je no isukulu kpo, mẹ tẹ gadiẹ upolu-ikpẹ. Nọ mẹ gadiẹ te oria nọ u kpehru te irula 25 no, ikpẹ na e tẹ shọko mẹ kie. Mẹ jẹ ruẹ omamẹ kọ obọ ẹsipito, yọ a bru abọ mẹ no. A ta kẹ omẹ nọ ikpẹ nọ e shọko mẹ na e to abọ mẹ te epanọ a ro bru abọ na no re mẹ sae zọ. Oware nọ o via na o kẹ oni mẹ gbe ọsẹgboni riẹ uye gaga. Fikinọ mẹ gbẹ maha, mẹ nwane riẹ oghẹrẹ nọ abọ nọ me wo ho na o ti ro kpomahọ uzuazọ mẹ evaọ obaro ho.

Nọ omamẹ o ga no, mẹ tẹ wariẹ mu isukulu họ. Ibe emọ isukulu mẹ a je se omẹ ẹkoko, gele omẹ, jẹ rọ eware fi omẹ fikinọ mẹ te sae kpọ obọ họ. Oghẹrẹ nọ a je ru omẹ gbe eka nọ a jẹ la omẹ e jẹ da omẹ gaga. Uwhremu na a te fi omẹ họ isukulu ahwo nọ a ko nọ e jọ obọ Birkenwerder, yọ etẹe emọ nọ e ko na a rẹ rria. Fikinọ isukulu na i thabọ gaga no uwou mai, o nwane lọhọ tere he re oni mẹ avọ ọsẹgboni riẹ a nyaze te ruẹ omẹ. Okenọ ma tẹ rrọ ehọlide ọvo ma rẹ rọ ruẹ ẹro. Evaọ ikpe 10 soso, mẹ ọvo mẹ jẹ rẹrote omamẹ evaọ obọ isukulu, keme mẹ jẹ rria kugbe oni mẹ avọ ọsẹgboni riẹ hẹ.

Me wuhrẹ epanọ a rẹ rehọ awọ ru eware buobu. Dai rri epanọ o rẹ jọ nọ ohwo ọ tẹ be rehọ awọ kru ugẹji re emu! Dede nọ o nwane lọhọ họ, me wuhrẹ i rie ghele. Me te je wuhrẹ epanọ a rẹ rọ awọ fa akọ jẹ fẹ eto mẹ. Me tube wuhrẹ epanọ a rẹ rọ awọ dhesẹ oware nọ mẹ tẹ be ta ẹme kẹ ahwo. O tẹ wọhọ ẹsenọ awọ mẹ o zihe ruọ abọ mẹ.

 Nọ me te ikpe ikpegbọ no, o jẹ hae were omẹ re me se ebe nọ e ta kpahe otọkiẹ-eriariẹ. Ẹsejọ mẹ rẹ jọ iroro mẹ ruẹ omamẹ wọhọ ẹsenọ me wo abọ nọ a ku, enọ i re fiobọhọ kẹ omẹ ru oware kpobi. Nọ mẹ jọ ikpe 14, me te mu isigareti họ evovo. Me roro nọ oye u re dhesẹ nọ me rovie aro no, yọ me te ehwa mẹ. O jọ wọhọ ẹsenọ mẹ be ta nọ: ‘Mẹ rẹ sai ru eware nọ ehwa mẹ a bi ru. Ahwo nọ a re vovo isigareti yọ ahwo nọ a te ehwa rai no, te a wo abọ hayo a wo ho.’

Me je ru oghẹrẹ eware sa-sa je kuomagbe utu jọ. A re se utu nọ me kuomagbe na Free German Youth, yọ egọmeti ubrotọ oyena o jẹ hae tha utu na uke. Me te zihe ruọ okere-obe utu na, ọkwa nọ ahwo buobu a rri nọ o wuzou gaga. Me te je kuomagbe utu nọ o rẹ suọ ile je gbe ehaa, yọ mẹ jẹ hai wobọ evaọ arozaha nọ ahwo nọ a ko a re ru. Nọ me wuhrẹ iruo nwrotọ no, me te mu iruo họ evaọ ekọmpene jọ nọ ọ rrọ ẹwho mai. Uwhremu na, a te ku abọ kẹ omẹ nọ mẹ jẹ hai ku họ ẹsikpobi re ahwo a gbẹ kake riẹ nọ me bru abọ họ.

Ẹdẹjọ, epanọ mẹ be rọ hẹrẹ itreni nọ mẹ rẹ ro kpohọ iruo na, ọzae jọ ọ tẹ nyabru omẹ ze. Ọ tẹ nọ omẹ sọ me roro nọ Ọghẹnẹ ọ sae wariẹ ru re me wo abọ ivẹ mẹ na. Onọ na u gbe omẹ unu gaga. Evaọ uzẹme, mẹ ginẹ gwọlọ wo abọ ivẹ mẹ na zihe ze, rekọ me roro nọ onana o sae lọhọ vievie he. Rọkẹ omẹ, mẹ rọwo nọ Ọghẹnẹ ọ rrọ họ. No umuo ẹdẹ yena vrẹ, mẹ tẹ jẹ ruẹ ọzae na dhẹ.

Evaọ ẹdẹjọ, ohwo jọ nọ ma gbe bi ruiruo o te zizie omẹ nọ ma gbe weze bru ahwo uviuwou riẹ. Okenọ ma jẹ da imiti kugbe, ọsẹgboni riẹ a tẹ jẹ ta kpahe Ọghẹnẹ, inọ odẹ Ọghẹnẹ Jihova. Onana họ orọ ọsosuọ nọ me ro yo nọ Ọghẹnẹ o wo odẹ. (Olezi 83:18, NW) Rekọ mẹ rọwo vievie he, oware nọ me je roro họ: ‘Ọghẹnẹ ọ rrọ họ o tẹ make rọnọ a be ta nọ o wo odẹ. Me ti dhesẹ kẹ ae nọ a riẹ oware ovo ho.’ Fikinọ me roro nọ eriwo mẹ na ọ mae gba, mẹ tẹ rọwo nọ a wuhrẹ Ebaibol na kugbe omẹ. Akpọ o gbe omẹ unu keme mẹ sae kẹ ae imuẹro evuọvo ho, enọ i dhesẹ nọ Ọghẹnẹ ọ rrọ họ.

Ẹmẹrera na me te mu iroro họ enwene nọ ma be ta kpahe eruẹaruẹ Ebaibol sa-sa na. Ma ta kpahe eruẹaruẹ Ebaibol sa-sa nọ i rugba dede nọ anwọ ikpe buobu nọ e vrẹ a ro kere ai. Ẹdẹjọ nọ ma je wuhrẹ Ebaibol na, ma tẹ rehọ eware nọ e be via evaọ oke mai nana wawo eruẹaruẹ nọ e rrọ obe Matiu uzou avọ 24, Luk uzou avọ 21, gbe 2 Timoti uzou avọ 3. Wọhọ epanọ oghẹrẹ nọ oma u re ru ohwo nọ ọ be mọ u re fiobọhọ kẹ edọkita riẹ oghẹrẹ ẹyao nọ ọ be mọ na, ere ọvona eware sa-sa nọ a fodẹ evaọ eruẹaruẹ Ebaibol eyena, i fiobọhọ kẹ omẹ riẹ nọ “edẹ urere na” * ma rrọ na. Akpọ o te gbe omẹ unu. Mẹ be ruẹ oghẹrẹ nọ eruẹaruẹ eyena i bi ro rugba nẹnẹ.

U mu omẹ ẹro nọ uzẹme na me bi wuhrẹ na. Me te mu Jihova Ọghẹnẹ họ ẹlẹ se, je siobọno isigareti ivovo dede nọ me vovo vrẹ ikpe 10 soso no. Enwenọ ẹgbukpe soso Isẹri Jihova a ro wuhrẹ Ebaibol na kugbe omẹ. Evaọ edẹ 27 amara Ane, ọrọ ukpe 1986,  mẹ tẹ họ-ame evaọ idhere fikinọ egọmeti o fi awhaha họ iruẹru Isẹri Jihova evaọ East Germany.

Fiki awhaha na, itu-itu ma re kokohọ ru iwuhrẹ evaọ iwou inievo na, yọ umutho inievo jọ ọvo mẹ riẹ. Dede nọ me rẹro riẹ hẹ, egọmeti ọ kẹ omẹ uvẹ nọ mẹ gwọlọ kpohọ West Germany, ofẹ orẹwho na nọ a jọ fi awhaha họ iruẹru Isẹri Jihova ha. Onana họ orọ ọsosuọ evaọ uzuazọ mẹ nọ me ro kpohọ okokohọ jẹ ruẹ inievo buobu gbidigbidi. A rẹ ruẹ unu gbiku oghọghọ riẹ hẹ!

Nọ a kporo ugbẹhẹ nọ o hẹriẹ orẹwho na họ otọ no, egọmeti o te si awhaha no iruẹru Isẹri Jihova. Ma te wo uvẹ nọ ma sae rọ gọ Jihova ababọ ọwọsuọ. Mẹ gwọlọ nọ mẹ rẹ rehọ oke mẹ ta usiuwoma vi epaọ anwẹdẹ. Rekọ ozọ epanọ mẹ rẹ rọ ta ẹme kẹ ahwo nọ mẹ riẹ hẹ u je mu omẹ. Fikinọ me wo abọ họ, yọ a yọrọ omẹ evaọ oria nọ emọ nọ e ko a rẹ rria, me rri omamẹ nọ me fioka ha. Rekọ evaọ ukpe 1992, mẹ daoma rehọ euwa 60 soso ta usiuwoma evaọ amara ọvo jọ. Fikinọ mẹ sai le utee mẹ na tobọ, eva were omẹ gaga. Fikiere mẹ tẹ jiroro nọ mẹ rẹ rehọ euwa 60 ta usiuwoma kamara kamara, yọ mẹ daoma ru ere evaọ ikpe esa soso.

Ẹsikpobi mẹ rẹ kareghẹhọ oria Ebaibol nana: “Ono oma o rẹ lọhọ nọ oma o gbẹ lọhọ omẹ hẹ?” (2 Ahwo Kọrint 11:29) Dede nọ me wo abọ họ, me gbe wo unu nọ mẹ sae rọ ta ẹme, je wo uzou nọ mẹ sai ro roro oware. Fikiere mẹ be daoma fiobọhọ kẹ amọfa. Fikinọ me wo abọ họ, o lọhọ kẹ omẹ re me roro kẹ ahwo nọ a rrọ ọkpọ uyero mẹ na. Mẹ riẹ epanọ o rẹ jọ ohwo oma nọ ọ tẹ be gwọlọ ru oware rekiyọ ọ be sai ru ei hi. Mẹ rẹ daoma tuduhọ ahwo otiọye na awọ. Obọ nọ me bi fihọ kẹ amọfa ghelọ uyero mẹ na, o be kẹ omẹ evawere.

Uzẹme riẹ họ, ẹsejọ ọkora ọ rẹ jọ omẹ oma. Mẹ gwọlọ nọ me re wo abọ mẹ zihe ze. Mẹ rẹ sai ru eware buobu kẹ omamẹ, rekọ e rẹ rehọ omẹ oke gbe ẹgba vi epanọ e hae rehọ vẹre. Ẹme nọ ọ rẹ tuduhọ omẹ awọ kẹdẹ kẹdẹ họ: “Evaọ eware kpobi, me bi wo ẹgba ẹkwoma ọnọ ọ be kẹ omẹ ogaga.” (Ahwo Filipai 4:13) Kẹdẹ kẹdẹ, Jihova họ ọnọ ọ be kẹ omẹ ẹgba ru “eware kpobi” nọ mẹ gwọlọ. Mẹ be ruẹ obufihọ Jihova evaọ uzuazọ mẹ kẹdẹ kẹdẹ. Oyejabọ nọ mẹ rọ gwọlọ nọ mẹ rẹ gọ Jihova bẹdẹ bẹdẹ na.

Jihova ọ rehọ uviuwou ghale omẹ, yọ uviuwou mẹ o be rẹrote omẹ gaga, dede nọ me wo uviuwou nọ o rẹrote omẹ enẹ evaọ oke emaha ha. Me wo aye nọ o you omẹ ziezi nọ a re se Elke, yọ ọ be rẹrote omẹ gaga. Ofariẹ, evaọ akpọ na soso me wo inievo emezae gbe erọ emetẹ evaọ ukoko na nọ e wọhọ uviuwou kẹ omẹ.

Me re wo omosasọ nọ me te roro kpahe eyaa Jihova erọ aparadase, nọ o ti jo ru eware “kpobi họ ekpokpọ,” onọ u kugbe abọ ivẹ mẹ nọ mẹ te wariẹ wo. (Eviavia 21:5) Eyaa nana i re mu omẹ ẹro ziezi nọ me te roro kpahe iruo igbunu nọ Jesu o ru evaọ okenọ ọ jọ otọakpọ. Wọhọ oriruo, Jesu o siwi ohwo nọ obọ riẹ o ko, jẹ tubẹ ta ozọ ohwo nọ a nyawo mu. (Matiu 12:13; Luk 22:50, 51) Eyaa Jihova gbe iruo igbunu nọ Jesu o ru evaọ okenọ ọ jọ otọakpọ, e kẹ omẹ imuẹro inọ kẹle na omamẹ o te jọ ọkọkọ.

Rekọ oghale ulogbo nọ u te omẹ no họ, Jihova Ọghẹnẹ nọ me wuhrẹ kpahe. O zihe ruọ ọsẹ gbe ogbẹnyusu kẹ omẹ, ọnọ ọ rẹ sasa omẹ oma jẹ kẹ omẹ ẹgba. O rrọ omẹ oma wọhọ epanọ o jọ kẹ Devidi nọ o kere nọ: ‘ỌNOWO họ eri gbe ojese mẹ . . . o fiobọhọ kẹ omẹ, eva mẹ e tẹ ghọghọ.’ (Olezi 28:7) Mẹ gba riẹ mu nọ mẹ rẹ daji uzẹme na evaọ edẹ uzuazọ mẹ kpobi. Me wuhrẹ uzẹme Ebaibol na dede nọ me wo abọ họ.