Jesu ọ ta nọ: “Orẹwho o te kpareso orẹwho, uvie o te kpareso uvie. Etọ i ti nuhu gaga, yọ no oria ruọ oria ohọo u ti mu avọ ikpeyao nọ e te jọ.” (Luk 21:10, 11) Wọhọ epanọ isi uziobọ ohwo i re mu gbalọ nọ ọ tẹ nyẹ obọ họ obe na, ere eware nana kpobi nọ e be via evaọ oke ovona i dhesẹ oka oware jọ vevẹ. Yọ wọhọ epanọ a rẹ rehọ isi uziobọ vuhu ohwo nọ ọ nyẹ obọ họ obe na, ere eware nana nọ e be via evaọ oke ovona i bi dhesẹ nọ “Uvie Ọghẹnẹ o kẹle no.” Kọ eware nana kpobi e via no evaọ oke ovona nọ ahwo a be ruẹ vevẹ evaọ akpọ na soso? Joma ta kpahe eware jọ nọ e kẹ imuẹro na.

1. EMO

Evaọ ukpe 1914, ẹmo nọ a re ruẹ obọ riẹ evaọ ikuigbe ohwo-akpọ họ o du lahwe. Ẹsibuobu igbiku a re dhesẹ ukpe 1914 na wọhọ ukpe nọ eware i ro nwene evaọ ikuigbe ohwo-akpọ, keme ukpe yena Ẹmo Akpọ ọsosuọ o ro muhọ. Imoto gbe irupre nọ i re gbolo ebọmbo, igbeke nọ i wo ẹgba gaga, egase nọ a rẹ rọ nua ofou, gbe ekwakwa ẹmo iyoma efa nọ a ro fi ẹmo yena i bu vi erọ anwẹdẹ kpobi. Kẹsena a te fi Ẹmo Akpọ avivẹ, yọ ẹmo yena a jọ mu oghẹrẹ ekwakwa egaga jọ nọ e rẹ raha eware vẹrẹ gaga họ ero fi ẹmo. Anwọ 1914 ze, ahwo a bi fi emo evaọ eria sa-sa, yọ a jọ emo yena kpe ima ahwo buobu no.

2. ETỌ NỌ I BI NUHU

Obe nọ a re se Britannica Academic o ta nọ kukpe kukpe, etọ nọ i bi nuhu nọ e rẹ “raha eware gaga” i re te oware wọhọ udhusoi (100). Yọ ukoko America jọ nọ a re se United States Geological Survey o niyẹrẹ nọ, “wọhọ epanọ ma muẹrohọ no evaọ iyẹrẹ sa-sa (anwọ oware wọhọ ukpe 1900 ze), ma re rẹro nọ evaọ ukpe kpobi, etọ nọ i ti nuhu jẹ raha eware gaga i ti bu te oware wọhọ ikpegbezeza.” Ahwo jọ a sai roro nọ orọnikọ enẹna etọ e be mai nuhu hu, rekọ enẹna ahwo-akpọ a mai wo onaa sa-sa nọ a bi ro vuhu ai mu. Oghẹrẹ kpobi nọ o rrọ kẹhẹ, etọ nọ i bi nuhu evaọ akpọ na soso i bi kpe ahwo jẹ raha eware vi epaọ anwẹdẹ kpobi.

 3. OHỌO NỌ U BI MU

Ẹsibuobu, eware nọ e rẹ lẹliẹ ohọo mu họ, ẹmo, ofruriọ, ugho nọ o riẹ hẹ, ekakọ nọ a rẹrote ziezi hi, hayo nọ ahwo a gbẹ be ma omaa kẹ eware okpẹtu nọ e rẹ via idudhe he. Ukoko akpọ-soso jọ nọ a re se World Food Programme o niyẹrẹ kpahe ukpe 2018 nọ: “Evaọ akpọ na soso, ahwo nọ a bu te ima egba eree gbe udhegbọvo (821,000,000) a be re emu doma ha, yọ ahwo nọ a bu te ima ẹgba ọvo gbe udhegbene (124,000,000) a be ruẹ emu re he.” Kukpe kukpe, emaha nọ i bi whu fikinọ a be re emamọ emu hu a bu te oware wọhọ ima esa gbe idu ẹgba ọvo (3,100,000). Evaọ ukpe 2011, a tẹ ghale unu emaha nọ i whu evaọ akpọ na soso kpohọ abava, ohọo họ oware nọ u kpe enwenọ abọvo rai.

4. IKPEYAO

Obe jọ nọ World Health Organization (Ukoko Omokpokpọ Akpọ-Soso) u kere o ta nọ: “Ikpeyao e romavia gaga no evaọ ikpe-udhusoi avọ udhegbọvo na. Eyao nọ i kri no wọhọ ekọlẹra, ọtehekọ, gbe iyẹlo-fiva i zihe ze no, yọ eyao ekpokpọ efa wọhọ eyao nọ i re vo, gbe enọ a re se Severe Acute Respiratory Syndrome (SARS), Middle East respiratory syndrome (MERS), Ebola gbe Zika e romavia no.” Yọ okpẹyao COVID-19 o du lahwe kẹle na. Ghelọ epanọ edọkita gbe egba-eriariẹ a wo ẹnyaharo te evaọ abọ imu kẹhẹ, ẹyao kpobi a be sai siwi hi.

5. A BE TA USI UWOMA EVAỌ AKPỌ NA SOSO

Jesu ọ fodẹ oware ọfa nọ a ti ro vuhu oka na inọ: “A te ta usi uwoma Uvie na evaọ akpọ na soso re o jọ isẹri kẹ erẹwho na kpobi, kẹsena urere na o vẹ te ze.” (Matiu 24:14) Ghelọ eware iyoma nọ e be via evaọ akpọ na nẹnẹ, ahwo nọ a bu vi ima eree (8,000,000) nọ i no erẹwho sa-sa ze a be ta usi uwoma Uvie Ọghẹnẹ evaọ ekwotọ nọ i bu te egba ivẹ gbe udhuvẹ (240), evaọ evẹrẹ nọ i bu vi odu ọvo (1,000). Oware utionana o re via ẹdẹvo ho evaọ ikuigbe ohwo-akpọ.

Eware sa-sa nọ Jesu ọ fodẹ inọ e te jọ oka edẹ urere na e be via nẹnẹ. Fikieme onana o rọ rrọ oware nọ ma re muẹrohọ? Keme Jesu ọ ta nọ: “Nọ wha tẹ ruẹ eware nana nọ e be via, wha riẹ nọ Uvie Ọghẹnẹ o kẹle no.”—Luk 21:31.

Oka nọ Jesu ọ kẹ na gbe ikelakele Ebaibol i re fiobọhọ kẹ omai riẹ nọ Ọghẹnẹ ọ rehọ Uvie riẹ mu evaọ obọ odhiwu evaọ ukpe 1914. a Evaọ oke yena Ọghẹnẹ ọ rọ rehọ Ọmọ riẹ, Jesu Kristi mu Ovie. (Olezi 2:2, 4, 6-9) Uviemenẹ, Uvie Ọghẹnẹ u ti su akpọ na, yọ o te raha egọmeti efa kpobi no je zihe otọakpọ na ruọ aparadase nọ ahwo-akpọ a te rria bẹdẹ bẹdẹ.

Kẹle na, eme olẹ oriruo nọ Jesu o wuhrẹ omai na i ti rugba inọ: “Jọ Uvie ra o ze. Jọ oreva ra u rugba evaọ otọakpọ na, wọhọ epanọ o rrọ evaọ obọ odhiwu.” (Matiu 6:10) Rekọ, eme Uvie Ọghẹnẹ u bi ru anwọ okenọ a rọ rehọ iẹe mu evaọ ukpe 1914 na? Kọ eme ma rẹ sai rẹro riẹ nọ Uvie na u te mu otọakpọ na họ esuo no?