Josẹf obọ Nazarẹt nọ ọ jọ ekapenta na, ọye ọ jọ ọsẹ aruakpọ Jesu. Rekọ ono họ ọsẹ Josẹf? Obe Usiuwoma Matiu o ta nọ ọzae jọ nọ a re se Jekọp ọye họ ọsẹ Josẹf, rekọ obe Luk o ta nọ Josẹf yọ “ọmọ Hilai.” Fikieme o rọ wọhọ nọ eria ivẹ nọ a jọ fodẹ ọsẹ Josẹf na e rọwokugbe ohwohwo ho?—Luk 3:23; Matiu 1:16.

Obe Matiu o ta nọ: “Jekọp o te yẹ Josẹf.” Ẹme Griki nọ a ro ruiruo evaọ oria ikere nana u dhesẹ nọ Jekọp họ ọsẹ Josẹf. Fikiere Matiu o je kele uyẹ Jesu no abọ ọsẹ riẹ ze, koyehọ orua uvie Devidi nọ a rẹ sai kele rite Josẹf, ọsẹ aruakpọ Jesu.

Evaọ abọdekọ riẹ, obe Luk o ta nọ: “Josẹf, ọmọ Hilai.” Ẹme nọ a fa “ọmọ” na, ọ rẹ sai dikihẹ kẹ “ọgọ.” Ma rẹ sae ruẹ ọkpọ ẹme ọvona evaọ obe Luk 3:27, oria nọ a jọ dhesẹ Sheltiẹl ọmọ Jẹkonaya wọhọ “ọmọ Neri.” (1 Iruẹru-Ivie 3:17; Matiu 1:12) O wọhọ nọ Sheltiẹl ọ rehọ ọmọtẹ Neri, fikiere ọ tẹ jọ ọgọ riẹ. Ere ọvona Josẹf ọ rọ “ọmọ” Hilai, keme ọ rehọ ọmọtẹ riẹ Meri. Fikiere Luk o je kele uyẹ Jesu no abọ oni riẹ ze, koyehọ abọ nọ a ro yẹi fihọ “akpọ.” (Ahwo Rom 1:3) Fikiere Ebaibol na ọ be rehọ abọ oni gbe abọ ọsẹ ro kele uyẹ Jesu.

Evaọ oke anwae, a jẹ hae rehọ eto igodẹ, eto ewe, gbe erọ ekamẹle ro ru ehọ gaga evaọ obọ Ovatha-Ọre. Ehọ ilulu e mae jariẹ, yọ Ebaibol na ọ jẹ hae ta ẹme kpahe igodẹ, eto igodẹ nọ a rẹ kọ gbe ehọ ilulu. (1 Samuẹle 25:2; 2 Ivie 3:4; Job 31:20) A jẹ hae kọ okakọ jọ nọ a re ro ru ehọ nọ a re se flax (akpukruhotọ) evaọ obọ Ijipti gbe Izrẹl. (Emuhọ 41:42; Joshua 2:6) O sae jọnọ ahwo Izrẹl a jẹ hae kọ ivovo ho, rekọ Ebaibol na ọ ta ẹme te eghẹrẹ ehọ sa-sa nọ a jẹ hae rọ ivovo ru evaọ obọ Pasia. (Ẹsta 1:6) Ehọ silki e jẹ hae jọ ghaghae gaga, yọ o wọhọ nọ egba-ihreki ọvo a jẹ hae dẹ ae no obọ ofẹ Ovatha-Ọre ze.​—Eviavia 18:11, 12.

“Obe na Jesus and His World (Jesu avọ Akpọ Riẹ) o ta nọ, “Ehọ nọ a rehọ eto erae ru i re wo ekọlọ sasa, ejọ efuafo, ejọ e rẹ dina jọ wọhọ ekọlọ ẹkpẹ yọ e rrọ kerikeri.” U te no ere no, a rẹ rehọ ekọlọ ro gbe ai. A jẹ hae rehọ ame itolo abade ru ekọlọ pọpol nọ ọ ghare gaga, yọ a jẹ hae rehọ oghẹrẹ ebe sa-sa, awọ ire, ebe ire, gbe ­emerae sa-sa ru ekọlọ ọwawae, iyẹlo, iburu, gbe ekọlọ obiebi.