Ahwo buobu a re roro nọ ahwo nọ a kpohọ isukulu ikpehru gbe ahwo nọ a fe ae a re yeri emamọ uzuazọ, ae a rẹ mae riẹ iruo ru jẹ jọ emamọ ahwo evaọ uviuwou rai gbe ẹwho nọ a no ze. A re je roro nọ ahwo otiọye na ae a re ru iruo nọ a rẹ jọ hwae okposa, yọ ahwo nọ a wo ugho ziezi ae a rẹ wereva.

Ọzae jọ nọ a re se Zhang Chen nọ ọ rrọ ohwo orẹwho China ọ ta nọ, “Me roro nọ re uvuhu o sai no omẹ oma, o gwọlọ nọ me re kpohọ yunivasiti re mẹ sai ru iruo nọ a rẹ jọ hwosa omẹ okposa. Mẹ riẹ nọ ere mẹ sai ro wo evawere je yeri emamọ uzuazọ.”

Ahwo buobu a re kpohọ yunivasiti nọ e viodẹ gaga, makọ enọ e rrọ erẹwho efa, re a ruẹ nọ eware i woma kẹ ai evaọ uzuazọ. Ahwo nọ a bi kpohọ yunivasiti evaọ erẹwho efa a je dhe ebuebu bẹsenọ ẹyao COVID-19 u ro du lawhe. Ẹyao na u ru rie bẹbẹ kẹ ahwo re a kpohọ erẹ evaọ erẹwho efa. Evaọ ukpe 2012, ukoko jọ nọ a re se the Organisation for Economic Co-operation and Development o niyẹrẹ nọ: “A tẹ ghale ahwo nọ a bi kpohọ isukulu evaọ erẹwho efa kpohọ abava, ahwo erẹwho Asia a bu vi abọvo.”

Ẹsibuobu esẹgbini a rẹ daoma ru iruo ziezi re a ruẹsi vi emọ rai kpohọ yunivasiti evaọ erẹwho efa. Ọzae jọ nọ a re se Qixiang nọ ọ rrọ ohwo Taiwan ọ ta nọ: “Dede nọ ọsẹgboni mẹ a fe he, a vi omai emọ ene nọ a yẹ kpohọ yunivasiti evaọ obọ United States.” Re ọsẹgboni riẹ a sae hwosa isukulu riẹ avọ ọrọ inievo riẹ, a re esa vọ uzou, yọ ere o be via kẹ iviuwou buobu re.

Isukulu e sae gine fiobọhọ kẹ ohwo evaọ abọjọ, rekọ orọnọ ẹsikpobi emọ-isukulu a re wo eware nọ a rọ fiki rai kpohọ isukulu te obọ họ. Wọhọ oriruo, dede nọ ahwo jọ a ruẹ uye evaọ ikpe buobu je momo igho fihọ uzou re a sai kpohọ isukulu, a sae ruẹ oghẹrẹ iruo nọ a gwọlọ họ. Aye jọ nọ a re se Rachel Mui ọ niyẹrẹ evaọ obe-usi orẹwho Singapore jọ nọ a re se Business Times inọ: “Ahwo nọ a nwrotọ no isukulu no nọ a be ruẹ iruo ru hu a bi dhe ebuebu.” Ohwo Taiwan jọ nọ a re se Jianjie nọ o kpohọ isukulu gaga ọ ta nọ: “Ahwo buobu a be ruẹ iruo nọ a wuhrẹ kpahe evaọ isukulu hu, fikiere a te bi ru iruo efa.”

Makọ ahwo nọ a sae ruẹ iruo nọ a wuhrẹ kpahe evaọ isukulu dede, a muẹrohọ nọ eware e nwani woma kẹ ae wọhọ epanọ a je rẹro riẹ hẹ. Nọ ohwo Thailand jọ nọ a re se Niran o nwrotọ no yunivasiti evaọ United Kingdom no, ọ tẹ ruẹ iruo nọ o wuhrẹ kpahe evaọ isukulu. Ọ ta nọ: “Wọhọ epanọ me rẹro riẹ, mẹ ruẹ iruo nọ a jẹ jọ hwosa omẹ ugho ziezi. Rekọ iruo nọ a kẹ omẹ i bu wumuo ho, yọ o gwọlọ nọ me re ru iruo evaọ euwa buobu. Uwhremu na a te si ahwo buobu no iruo, yọ mẹ jọ usu ahwo na. Mẹ ruẹ vẹvẹ nọ u wo oghẹrẹ iruo ọvo nọ e rẹ sae lẹliẹ ohwo yeri emamọ uzuazọ họ.”

Makọ ahwo nọ a fe hayo ahwo nọ a roro nọ eware i kiehọ kẹ ae no evaọ uzuazọ dede, a bi wo ebẹbẹ evaọ uviuwou rai, a rẹ mọ ẹyao, yọ a rẹ jẹ ruawa keme eware e sai nwene idudhe. Ohwo Japan jọ nọ a re se Katsutoshi ọ ta nọ, “Me wo ugho ziezi rekọ eva e jẹ were omẹ hẹ, keme ahwo a jẹ re omẹ ihri, yọ a jẹ riẹ omẹ ru hu.” Aye jọ nọ a re se Lam nọ ọ be rria orẹwho Vietnam ọ ta nọ, “Mẹ ruẹ nọ ahwo buobu a rẹ gwọlọ iruo nọ a rẹ jọ hwae ugho ziezi re a siọ ẹbẹbẹ ugho ba ewo. Rekọ ebẹbẹ nọ i re no onana ze họ, ẹyao, ọkora, iroro egaga, gbe ababọ ufuoma.”

Wọhọ epanọ Franklin o muẹrohọ na, ahwo buobu a ruẹ nọ eware jọ e riẹ evaọ uzuazọ nọ e mai wuzou vi isukulu ikpehru gbe efe. Rọkẹ ahwo nana, ukpenọ a gwọlọ epanọ a re ro fe, a be daoma re a jọ emamọ ahwo je ru eware iwoma kẹ amọfa. Kọ onana u re ru nọ ohwo ọ sai ro yeri emamọ uzuazọ? Ma te kuyo onọ nana evaọ uzoẹme nọ o rrọ aro na.