U WO ohiohiẹ ẹdẹjọ evaọ Brookings, South Dakota, obọ America nọ ovao ehru o jọ wowoma yọ oria kpobi o dina jọ dhedhẹ. O kareghẹhọ omẹ nọ ezi ekpahe egaga nọ o rẹ lẹliẹ ame dhẹmu ma be te ro na. O rẹ sai gbe owhẹ unu inọ evaọ ẹdẹ yena, mai umutho ahwo jọ ma jọ oria nọ a rẹ jọ thuru erao nọ u wo oware nọ u re ru ei roro ho, avọ ekpahe egaga nọ i bi kpe omai. Ma dikihẹ kẹle oware nọ erao e rẹ jọ da ame, nọ ame odhedhẹ ọ jọ eva! Jọ me gbiku uzuazọ mẹ ze re whọ sai wo otoriẹ oware nọ ma rọ jọ etẹe.

A yẹ omẹ evaọ Asa 7, 1936, mẹ họ ubreyẹ ọsẹgboni mẹ evaọ usu emọ ene nọ a yẹ. Ma wo udhu nọ ma kọ eware fihọ nọ ma je jọ thuru erao re evaọ ofẹ ovatha-ọre South Dakota, yọ oye ma jẹ rọ rẹrote omamai. Uviuwou mai u se iruo mai na gboja gaga, rekọ orọnọ eye e mae jọ omai oja ha. Ọsẹgboni mẹ a họ-ame evaọ 1934. Nọ a roma mudhe kẹ Ọsẹ obọ odhiwu mai Jihova no na, oreva riẹ nọ a re ru a rọ karo evaọ uzuazọ. Clarence ọsẹ mẹ ọ jọ odibo ukoko (nọ a bi se ọnọ o re koko iruẹru ugboma ekpako na họ enẹna), evaọ ukoko osese jọ nọ o jọ Conde, obọ South Dakota. Yọ uwhremu na oniọvo riẹ nọ a re se Alfred o wo uvẹ-iruo nana re.

Uviuwou mai o jẹ hai kpohọ iwuhrẹ ukoko gbe usiuwoma ota no uwou ruọ uwou ẹsikpobi, re ma sae vuẹ amọfa kpahe obọdẹ ẹruore nọ ọ rrọ Ebaibol na. Emamọ oriruo ọsẹgboni mẹ gbe edhere nọ a rọ yọrọ omai, u fiobọhọ kẹ omai emọ na gaga. Mẹ avọ oniọvo ọmọtẹ mẹ nọ a re se Dorothy, ma zihe ruọ iwhowho-uvie nọ ma jọ ikpe ezeza. Evaọ 1943 nọ a to Isukulu Odibọgba Esuo-Ọghẹnẹ na họ no, me te fi odẹ hotọ.

Ikokohọ esese gbe ilogbo e jẹ hae were omai gaga. Evaọ okokohọ ologbo nọ a jọ Sioux Falls, obọ South Dakota ru evaọ 1949, Brọda Grant Suiter ọ  jọ ọkovuẹ ọrara. Mẹ rẹ gbẹ kareghẹhọ uzoẹme ovuẹ riẹ nana, “It Is Later Than You Think!” (Urere Na U Lehie Vi Epanọ Who Rẹro Riẹ?) Ọ jọ ẹme riẹ ta nọ u wuzou gaga re Ileleikristi nọ e roma mudhe no kpobi a rọ uzuazọ rai kpobi whowho usiuwoma Uvie Ọghẹnẹ nọ a ro mu no na. Ovuẹ yena u ru nọ mẹ rọ roma mudhe kẹ Jihova. Evaọ okokohọ nọ o lele i rie nọ a ru evaọ Brookings, mẹ tẹ jọ evaọ uwou erao odhedhẹ nọ mẹ fodẹ evaọ obọ emuhọ na, be hẹrẹ re a họ omẹ ame. Eva oware nọ erao e rẹ jọ da ame, mai imane ma jọ họ-ame evaọ Akpegbọvo 12, 1949.

Kẹsena me te fi utee ọkobaro họ kẹ omamẹ. Evaọ amara Ọvo 1, 1952, me te mu iruo ọkobaro họ nọ mẹ jọ ikpe ikpegbisoi. Ebaibol na ọ ta nọ: “Ọnọ ọ nya lele ahwo owareghẹ o re wo areghẹ,” yọ u wo ahwo owareghẹ buobu nọ a jọ uviuwou mẹ nọ a fiobọhọ kẹ omẹ le utee ọkobaro na tobọ. (Itẹ 13:20) Oniọvo ọsẹ mẹ nọ a re se Julius nọ ọ jọ ikpe udhosa, ma gbẹ jẹ hai kpohọ usiuwoma. Dede nọ o vi omẹ thethabọ, ma reawere usiuwoma ota na kugbe ziezi. Me wuhrẹ eware buobu mi ei fikinọ ọ rọ ẹro ruẹ eware buobu no evaọ uzuazọ. U kri hi, Dorothy omariẹ o te mu iruo ọkobaro họ re.

Okenọ mẹ jọ uzoge, ọsẹgboni mẹ a jẹ hai zizie esẹro okogho avọ eyae rai re a rria uwou mai evaọ oke iweze rai. Ọsẹro okogho jọ avọ aye riẹ nọ a fiobọhọ kẹ omẹ gaga họ Jesse avọ Lynn Cantwell. Uduotahawọ rai u ru nọ mẹ rọ jiroro nọ me re mu iruo ọkobaro họ. Isiuru nọ a dhesẹ kẹ omẹ u fiobọhọ nọ me ro fi itee họ nọ me re le evaọ ukoko na. Ẹsejọ nọ a te bi rri ukoko nọ o kẹle omai, a re zizie omẹ re me lele ai kpohọ usiuwoma. Onana o jẹ hae were omẹ gaga jẹ bọ omẹ ga!

Bud Miller avọ Joan aye riẹ, yọ ọsẹro okogho ọfa jọ nọ o rri ukoko mai. Oke yena mẹ jọ ikpe ikpegberee, koyehọ unuikpe nọ egọmeti ọ rẹ rọ ta nọ ohwo o kuomagbe iruo isoja. Ahwo egọmeti nọ a rẹ jọ ẹwho mai fi odẹ ahwo hotọ kẹ iruo isoja, a te kere odẹ mẹ kugbe utu esuo-ohrowo jọ, rekọ me rri nọ onana o rọwokugbe unuovẹvẹ Jesu hu inọ ilele riẹ a re dhomahọ esuo-ohrowo ho. Yọ usiuwoma Uvie na mẹ gwọlọ ta. (Jọn 15:19) Fikiere me te kere se ai nọ jọ a se omẹ ọtausiuwoma.

U duobọte omẹ gaga nọ Brọda Miller ọ fialoma via nọ o re lele omẹ nya bru ahwo egọmeti na. Ọ jọ sasasa ziezi, yọ ozọ o rẹ kaki mu ei hi. Fikinọ Brọda  Miller ọ jọ kugbe omẹ evaọ ẹdẹ yena, ozọ u je mu omẹ hẹ. Fiki onya yena nọ ma nya na, evaọ ukpe 1954 egọmeti orẹwho na o tẹ te riẹ omẹ wọhọ ọtausiuwoma. Onana u te ru nọ me ro le utee ofa tobọ evaọ ukoko na.

Evaọ oke nana a te zizie omẹ kpohọ Ebẹtẹle, me te je ru iruo evaọ oria nọ a je se Watchtower Farm evaọ Staten Island, obọ New York. Mẹ jọ etẹe ru iruo oware wọhọ ikpe esa. Onana u rovie omẹ aro gaga keme me lele ahwo buobu nọ a wo areghẹ ru iruo evaọ etẹe.

Oria iredio mai nọ a re se WBBR na, o jọ Staten Island re. Isẹri Jihova a rehọ oria iredio nana ru iruo no 1924 rite 1957. Inievo ikpegbisoi hayo udhe ọvo a jẹ jọ oria nana ru iruo. Mai otu jọ ma gbẹ maha oke yena, yọ ma re nwane riẹ oware ovo ho. Rekọ oniọvo jọ nọ ọ kpako no nọ ọ rrọ okpodhiwu ọ jọ udevie mai, odẹ riẹ họ Eldon Woodworth. Ọ ginẹ jọ oniọvo nọ o wo areghẹ. Oghẹrẹ nọ o je ro yerikugbe omai wọhọ ọsẹ, u ru nọ usu mai kugbe Jihova o rọ ga ziezi. Ẹsejọ nọ o tẹ rrọ bẹbẹ re ma lele inievo mai jọ ru iruo fiki sebaẹgba rai, Brọda Woodworth ọ rẹ ta nọ, “U re gbunu gaga nọ ma te roro kpahe iruo nọ Ọnowo na ọ rọ idibo riẹ ru no dede nọ a gba ha.”

Eva e were omai gaga inọ Brọda Frederick W. Franz ọ jọ kugbe omai re. Areghẹ riẹ gbe eriariẹ ididi Ebaibol nọ o wo, i fiobọhọ kẹ omai kpobi, yọ ọ jẹ hae daezọ mai omomọvo. Brọda Harry Peterson ọ jẹ hai there emu kẹ omai, o lọhọ kẹ omai re ma se odẹ ọsẹ riẹ viukpọ odẹ-oma riẹ, Papargyropoulos. Ọyomariẹ ọ jọ omọvo Ileleikristi nọ a rọ ẹzi wholo na, yọ o wo ajọwha gaga kẹ iruo usiuwoma ota na. Brọda Peterson o je ru iruo riẹ evaọ Ebẹtẹle ziezi, ghele na o gbabọkẹ iruo usiuwoma ota na ha. Kamara kamara o re fi emagazini buobu họ ada. Ọ riẹ Ikereakere na gaga re, yọ ọ jẹ hae kẹ iyo enọ buobu nọ ma jẹ hae nọe.

Efatri nọ o jọ udhu na ma jẹ hae jọ fi emu sa-sa họ igbogbo za re e seba ẹraha. Evaọ ẹgbukpe ọvo, ma re fi ibi-ire gbe oghẹrẹ ẹbe sa-sa nọ i bu te ilita idu udhuvẹ-gbivẹ gbe egba ezeza (42,600) họ igbogbo, onọ uviuwou Ebẹtẹle na soso o rẹ re. Eva e were omẹ gaga nọ me ro lele Sista Etta Huth ru iruo evaọ efatri na, oniọvo-ọmọtẹ nana o wo areghẹ  gaga re. Ọye ọ jẹ hai dhesẹ oghẹrẹ nọ ma rẹ rọ gua emu nọ ma re fihọ igbogbo na kẹ omai. Evaọ ezi nọ ma re ro fi emu họ igbogbo na, inievo-emetẹ jọ nọ e kẹle oma a rẹ nyaze ti fiobọhọ, yọ Sista Etta ọ rẹ rẹrote iruo rai. Dede nọ Etta o wo abọ ologbo evaọ iruo nana, ọ jẹ hae romakpotọ kẹ inievo-emezae nọ e jẹ rẹrote udhu na. Ọ jọ emamọ oriruo kẹ omẹ evaọ oghẹrẹ nọ ọ jẹ rọ romakpotọ kẹ inievo nọ Ọghẹnẹ o ro mu evaọ ukoko na.

Oniọvo-ọmọtẹ jọ nọ ọ jẹ hae nyaze ti fiobọhọ kẹ omai evaọ iruo na họ Angela Romano. Etta họ ọnọ o fiobọhọ kẹe kurẹriẹ ziọ ukoko na. Enẹ mẹ rọ riẹ oniọvo-ọmọtẹ ọfa nọ o gine wo areghẹ, yọ mẹ avọ iẹe ma ru iruo Uvie na te ikpe udhuvẹ gbe ikpegberee no. Mẹ avọ Angela nọ me re se Angie ma ruọ orọo evaọ Ane 1958, yọ ma jọ abọ sa-sa iruo Uvie na wobọ no. Anwẹnọ ma rọ ruọ orọo, Angie ọ be hae talamu Jihova evaọ uyero kpobi, yọ onana o bọ orọo mai ga no. Mẹ rẹ sai fievahọ iẹe riẹriẹriẹ, ghelọ ẹbẹbẹ nọ ma rẹriẹ ovao dhe kẹhẹ.

Okenọ ukoko o zẹ oria iredio WBBR nọ o jọ Staten Island na no evaọ 1957, mẹ tẹ jọ Ebẹtẹle Brooklyn ru iruo evaọ omoke jọ. Rekọ nọ mẹ avọ Angie ma ruọ orọo no, me te no Ebẹtẹle, kẹsena ma te je ru iruo ọkobaro evaọ Staten Island. Me ru iruo kẹ ahwo nọ a dẹ oria iredio mai na evaọ omoke jọ, yọ odẹ ọkpokpọ nọ a mu kẹe họ WPOW.

Mẹ avọ aye mẹ ma gba riẹ mu nọ ma re yeri uzuazọ okpohwo ho, re ma sai ru iruo kpobi nọ ukoko na o kẹ omai. Fikiere evaọ ukpe 1961, a tẹ kẹ omai iruo ọkobaro obọdẹ, yọ obọ Falls City, Nebraska a dhe omai kpohọ. Nọ ma mu iruo na họ no, u kri hi a te ziezi omai kpohọ Isukulu Odibọgba Uvie na, evaọ oke yena amara ọvo a je ro ru isukulu na evaọ South Lansing obọ New York. Ma reawere isukulu na gaga, yọ ma je roro nọ ma ti zihe kpobọ Nebraska je fi eware nọ ma wuhrẹ họ iruo evaọ obei. Fikiere u gbe omai unu gaga nọ a kẹ omai iruo imishọnare je dhe omai kpobọ Cambodia. Erru, edo, gbe obọdẹ ore nọ o rrọ ofẹ Asia nana, u wo ohẹriẹ gaga no onọ ma rọ ẹro ruẹ no. Oma o jẹ kpakpa omai re ma ta usiuwoma na evaọ ẹkwotọ nana.

Rekọ nọ a nwene esuo orẹwho na, ma tẹ kwa kpobọ South Vietnam fiki ukpokpoma nọ u je no obọ egọmeti ze. U yoma gaga inọ taure ma tẹ te rria te ikpe ivẹ evaọ obei, okpẹyao o te kie omẹ, fikiere a tẹ vuẹ omai nọ ma zihe kpobọ orẹwho mai. Rekọ nọ omamẹ o ga no, ma tẹ wariẹ mu iruo odibọgba oke-kpobi na họ.

Evaọ Asa 1965, a tẹ kẹ omai iruo ọsẹro ọnyawariẹ. Mẹ avọ aye mẹ ma ru iruo nana ikpe ọgba gbesa, yọ ma jẹ hai wobọ evaọ iruo sa-sa nọ i wobọ kugbe ikokohọ. Ikokohọ e rẹ were omẹ gaga, fikiere o jẹ hae kẹ omẹ evawere re me fiobọhọ evaọ ọruẹrẹfihotọ ikokohọ na. Evaọ ikpe buobu ma jọ okpẹwho New York, yọ Yankee Stadium ma jẹ jọ ru ikokohọ buobu.

Wọhọ epanọ o rrọ kẹ inievo buobu evaọ iruo odibọgba oke-kpobi na, a te kẹ omai iruo sa-sa nọ  e te wha evawere gbe ise-abọ se omai. Wọhọ oriruo, evaọ ukpe 1995 a vuẹ omẹ nọ mẹ jọ owuhrẹ evaọ Isukulu Ewuhrẹ Odibọgba. Ikpe esa nọ i lele i rie, a te ziezi omai kpohọ Ebẹtẹle. Eva e were omẹ gaga inọ mẹ wariẹ zihe ziọ oria nọ mẹ jọ mu iruo odibọgba oke-kpobi na họ bu vi ikpe udhuvẹ nọ i kpemu. Me je ru iruo evaọ Ẹko-Iruo Ẹruorote Iruẹru Ikoko, yọ mẹ jọ owuhrẹ evaọ isukulu sa-sa. Evaọ 2007, Utu Ẹruorote Na a tẹ rehọ ẹko-iruo ọkpokpọ mu nọ a re se Ẹko-Iruo Isukulu Iruẹru Uvie Na, yọ mẹ họ ọnọ ọ jẹ rẹrote ẹko-iruo nana.

Ma ruẹ inwene buobu nọ ukoko na u ru no kẹle na kpahe isukulu sa-sa nọ ukoko na u wo. A to Isukulu Rọkẹ Ekpako Ukoko họ evaọ ukpe 2008. Evaọ ikpe ivẹ nọ i lele i rie, ma wuhrẹ ekpako ukoko nọ i bu vi idu ikpegbivẹ (12,000) no evaọ Patterson gbe Ebẹtẹle Brooklyn. A te je mu isukulu na họ ewuhrẹ evaọ eria efa sa-sa wariẹ akpọ na họ, yọ a wuhrẹ inievo sa-sa nọ e rẹ jọ iwuhrẹ evaọ isukulu nana. Evaọ 2010, a te nwene odẹ Isukulu Ewuhrẹ Odibọgba na kpohọ Isukulu Ebaibol Rọkẹ Inievo-Emezae nọ E re Rọo Ho, kẹsena a tẹ to isukulu ekpokpọ jọ họ nọ a se Isukulu Ebaibol Rọkẹ Ezae Ileleikristi avọ Eyae Rai.

Muhọ no ukpe iruo 2015 vrẹ, a te ku isukulu ivẹ nana kugbe je sei Isukulu Rọkẹ Etausiuwoma Uvie Na. Inievo-emetẹ gbe erọ emezae nọ e rọo no gbe enọ e re rọo ho, a rẹ sai kpohọ isukulu nana. Eva e were inievo buobu nọ a yo nọ a ti ru isukulu nana evaọ iwou ogha buobu wariẹ akpọ na soso họ. O rrọ oware evawere gaga nọ ma be rọ ruẹ epanọ a be rọ to isukulu ekpokpọ sa-sa họ evaọ ukoko na, yọ eva e be were omẹ inọ inievo buobu a be fialoma via kẹ isukulu nana.

Me te roro kpahe uzuazọ nọ me yeri no, no okenọ mẹ rọ họ-ame rite enẹna, me re yere Jihova gaga rọkẹ inievo nọ i wo areghẹ ziezi nọ i fiobọhọ kẹ omẹ evaọ ukoko na. Me vi ejọ, ejọ i vi omẹ, yọ ọvuọ ẹwho riẹ ma no ze. Rekọ aikpobi a kru ukoko na ga ziezi. A rọ uruemu gbe iruo rai dhesẹ via nọ a gine you Jihova no eva ze. Inievo buobu nọ i wo areghẹ ziezi e rrọ ukoko na nọ ma rẹ sai lele nyusu. Me lele ejọ nyusu no, yọ onana o wha irere buobu se omẹ.