1. Didi iroro Keni ọ jẹ, kọ eme o no rie ze?

O GWỌLỌ nọ Keni ọ rẹ jiroro jọ: Sọ ọ rẹ kuvẹ re ofu riẹ ọ kpọe hayo sọ ọ rẹ kpọ ofu riẹ. Onọ ọ salọ nọ o re ru kpobi kẹhẹ, u ti kpomahọ iẹe evaọ edẹ uzuazọ riẹ kpobi. Whọ riẹ oware nọ Keni o ru; ọ jẹ emamọ iroro vievie he. Iroro nọ ọ jẹ i ru nọ o ro kpe Ebẹle oniọvo riẹ. Yọ iroro nọ Keni ọ jẹ na i kpomahọ usu riẹ kugbe Ọghẹnẹ.—Emu. 4:3-16.

2. Ẹvẹ u wuzou te re ma jẹ emamọ iroro?

² Mai omamai ma rẹ jiroro re. Orọnikọ iroro kpobi nọ ma jẹ e rẹ jọ erọ ẹme uwhu gbe azọ họ. Rekọ iroro buobu nọ ma rẹ jẹ evaọ uzuazọ i re kpomahọ omai gaga. Fikiere, nọ ma tẹ riẹ epanọ a rẹ jẹ emamọ iroro, u re ru nọ ma re ro yeri emamọ uzuazọ nọ o vọ avọ evawere, viukpọ uzuazọ ofafariẹ nọ o vọ avọ idhọvẹ.—Itẹ 14:8.

3. (a) Re ma sae jẹ emamọ iroro, ono ma re fi ẹrọwọ họ? (b) Enọ vẹ ma te ta kpahe?

³ Eme o re fiobọhọ kẹ omai jẹ emamọ iroro? O gwọlọ nọ ma re fi ẹrọwọ họ Ọghẹnẹ, ma rẹ vro vievie he inọ ọ rẹ sai fiobọhọ kẹ omai hi. O tẹ jẹ gwọlọ nọ ma re fi ẹrọwọ họ  Ẹme Ọghẹnẹ gbe oghẹrẹ nọ o re ru eware. (Se Jemis 1:5-8.) Nọ ma bi si kẹle Ọghẹnẹ yọ uyoyou nọ ma wo kẹ Ẹme riẹ u bi dhe ẹgẹga na, ma ve ti fievahọ iẹe nọ ehrẹ riẹ e mai woma. Onana u ti ru nọ ma te hai ro se Ẹme Ọghẹnẹ taure ma tẹ te jiroro. Rekọ ẹvẹ ma sai ro wuhrẹ omamai re ma riẹ epanọ a rẹ jẹ emamọ iroro? Kọ onana u dhesẹ nọ ma tẹ jiroro no yọ u re no, ma gbẹ sai nwene iei hi?

4. Didi iroro Adamu ọ jẹ, kọ eme o no rie ze?

⁴ No anwọ emuhọ ikuigbe ohwo-akpọ ze, ezae avọ eyae buobu a rẹriẹ ovao dhe uyero nọ o jọ gwọlọ nọ a jiroro nọ i wuzou no. O gwọlọ nọ Adamu ọ rẹ salọ sọ ọ rẹ gaviezọ kẹ Ọghẹnẹ nọ ọ ma riẹ hayo Ivi aye riẹ. Adamu ọ ginẹ jiroro jọ, rekọ ẹvẹ who rri iroro nọ ọ jẹ na? Aye riẹ nọ a viẹ họ no ọ lẹliẹ e riẹ jẹ ekpehre iroro, onọ o wha riẹ ze nọ a ro lei no Aparadase, o te je ku uzuazọ riẹ fiẹ uwhremu na. Yọ ebẹbẹ nọ onana o wha ze e jọ etẹe kuhọ họ. Ma gbẹ be reoja ekpehre iroro nọ Adamu ọ jẹ na nẹnẹ.

5. Ẹvẹ u fo nọ ma re rri iroro-ejẹ?

⁵ Ahwo jọ a re roro nọ uzuazọ o hae te were gaga o hae jọnọ ma rẹ jiroro evaọ uzuazọ họ. Kọ ere who roro re? Kareghẹhọ nọ Jihova ọ ma omai wọhọ erọbọto ho, ọnọ ọ rẹ sai roro hayo jiroro ho. Ma rẹ jọ Ebaibol na ruẹ epanọ ma sae rọ jiroro areghẹ. Jihova ọ gwọlọ nọ ma jiroro kẹ omamai rekọ orọnikọ ọ gwọlọ nọ onana o wha enwoma se omai hi. Joma ta kpahe iriruo jọ.

6, 7. Iroro-ejẹ vẹ ahwo Izrẹl a rẹriẹ ovao dhe, kọ fikieme iroro nana e rọ bẹ ae ẹjẹ? (Rri uwoho nọ o rrọ emuhọ uzoẹme na.)

⁶ Nọ emọ Izrẹl a te Ẹkwotọ Eyaa na no, o tẹ gwọlọ nọ a rẹ jiroro jọ nọ i wuzou gaga: Sọ a rẹ gọ Jihova hayo a rẹ gọ edhọ. (Se Joshua 24:15.) Ohwo ọ rẹ sai roro nọ iroro yena e bẹ ẹjẹ hẹ. Rekọ iroro nọ a jẹ evaọ ẹme nana, yọ ẹme uwhu gbe azọ. Evaọ etoke nọ iguẹdhọ i je su Izrẹl, emọ Izrẹl a jẹ ekpehre iroro unuẹse buobu. A kiuke ku Jihova jẹ gọ emedhọ. (Ibr. 2:3, 11-23) U wo etoke ofa jọ nọ o rọ gba idibo Ọghẹnẹ họ nọ a rẹ jiroro jọ nọ i wuzou gaga. Elaeja ọruẹaro na o dhesẹ vevẹ kẹ ae nọ jọ a salọ, sọ a rẹ gọ Jihova hayo Ebale. (1 Iv. 18:21) Elaeja ọ whọku ahwo na fikinọ a wo iroro ivẹ. Whọ sai roro nọ iroro nana e bẹ ẹjẹ gbe he, keme re a gọ Jihova họ oware nọ u dhesẹ areghẹ, yọ oye ewoma o re no ze. Uzẹme riẹ họ, u fo nọ ohwo ọvo nọ o wo areghẹ ọ rẹ gọ Ebale he. Ghele na, emọ Izrẹl yena a “wo eko iroro [ivẹ].” Agbẹta nọ Elaeja ọ rọ tuduhọ ae awọ nọ a salọ egagọ Jihova, keme oye o mai woma.

⁷ Eme o rẹ sae jọnọ u ru rie bẹbẹ kẹ emọ Izrẹl yena re a jẹ emamọ iroro? Orọ ọsosuọ, a gbe fi ẹrọwọ họ Jihova ha, yọ a gbẹ jẹ gaviezọ kẹe he. A jẹ raha oke wuhrẹ kpahe Jihova re a wo eriariẹ egbagba kpahe iẹe he, yọ a fievahọ iẹe gbe he. O hae jọnọ a ru ere, a hae te jẹ emamọ iroro. (Ol. 25:12) Ofariẹ, a jẹ rọ aro kele amọfa, hayo tubẹ kuvẹ re amọfa a jiroro kẹ ae. Ahwo Izrẹl a jẹ rọ aro kele ahwo Kenan nọ a jẹ gọ Jihova ha, o tẹ whae ze nọ a jẹ rọ gọ edhọ. Jihova ọ vẹvẹ  rai unu anwẹdẹ vẹre nọ a gbẹ yọroma ha, oware utioye o sae via kẹ ae.—Ọny. 23:2.

8. Obọdẹ oware vẹ iku ahwo Izrẹl i wuhrẹ omai kpahe iroro-ejẹ?

⁸ Iriruo nọ ma ta kpahe evaọ obehru na i wuhrẹ omai emamọ oware jọ. Iroro-ejẹ yọ ẹme omobọ-ohwo, yọ re ma sae jẹ emamọ iroro, ma re wo eriariẹ egbagba Ikereakere na. Obe Ahwo Galesha 6:5 o ta nọ: “Omomọvo ọ rẹ wọ ọvuọ owha riẹ.” Ma rẹ kẹ omọfa owha-iruo nọ a rẹ rọ jiroro kẹ omai hi. Ukpoye joma daoma riẹ oware nọ u kiehọ evaọ aro Ọghẹnẹ jẹ salọ nọ ma re ru ei.

9. Fikieme u gbe ro woma ha re ma kẹ amọfa uvẹ re a jiroro kẹ omai?

⁹ Ẹvẹ ma sae rọ kuvẹ re amọfa a jiroro kẹ omai? Ehwa mai a rẹ sae lẹliẹ omai họ ru oware uyoma. (Itẹ 1:10, 15) Ghele na, amọfa a tẹ make be gwọlọ lẹliẹ omai họ ru oware nọ u fo ho, owha-iruo mai o rrọ re ma ru lele obruoziẹ-iroro mai nọ ma rọ Ebaibol wuhrẹ no. Uzẹme riẹ họ, ma tẹ kuvẹ re amọfa a jiroro kẹ omai, yọ iroro ma jẹ na inọ ma rẹ “nya edhere ọvo kugbe ai.” Rekọ iroro itieye, e rẹ wha enwoma ze.

10. Eme Pọl ọ vẹvẹ Ileleikristi obọ Galesha unu kpahe?

¹⁰ Pọl ukọ na ọ vẹvẹ Ileleikristi obọ Galesha unu kpahe enwoma nọ i re noi ze nọ ma tẹ kuvẹ re amọfa a jiroro kẹ omai. (Se Ahwo Galesha 4:17.) Inievo jọ evaọ ukoko na a jẹ gwọlọ jiroro kẹ amọfa re ahwo yena a jọ abọ rai, re a gbe yoẹme kẹ ikọ na ha. Fikieme? Ahwo yena a jẹ gwọlọ ọkwa hayo okpodẹ evaọ ukoko na. Yọ a gine la vrẹ usi keme a jẹ kẹ ibe Ileleikristi rai uvẹ re a jiroro kẹ omobọrai hi.

11. Ẹvẹ ma sai ro fiobọhọ kẹ amọfa jẹ iroro kẹ omarai?

¹¹ Pọl o fi emamọ oriruo hotọ kpahe epanọ a rẹ kẹ amọfa uvẹ re a jiroro kẹ omobọrai. (Se 2 Ahwo Kọrint 1:24.)  Nẹnẹ, o gwọlọ nọ ekpako ukoko a lele oriruo Pọl nọ a tẹ be kẹ amọfa ohrẹ nọ o jọ gwọlọ nọ ae ọvo a jiroro kẹ omobọrai. O rẹ were ekpako na re a rehọ Ebaibol na fiobọhọ kẹ inievo ukoko na. Ghele na, o gwọlọ nọ ekpako na a rẹ kẹ omomọvo uvẹ re ọ jiroro kẹ omobọriẹ. Oyena u dhesẹ areghẹ, keme ohwo kpobi ọ te wọ ọvuọ owha oware nọ u no iroro-ejẹ riẹ ze. Oware jọ nọ u fo nọ ma rẹ riẹ họ: Ma rẹ sae rọ Ikereakere na fiobọhọ kẹ inievo mai nọ a tẹ gwọlọ obufihọ. Ghele na, amọfa a wo udu nọ a rẹ rọ jiroro kẹ omobọrai. Nọ a tẹ riẹ onana ru, o rẹ wha erere se ai. Fikiere o gwọlọ nọ ma whaha uruemu nọ ma re ro roro nọ, ma wo udu nọ ma rẹ rọ jiroro kẹ amọfa evaọ ukoko na.

12, 13. Fikieme u gbe ro fo ho re ma ru onọ udu mai o vuẹ omai nọ eva e tẹ be dha omai hayo nọ udu u te whrehe omai?

¹² U wo ẹme jọ nọ ahwo a rẹ ta gaga inọ: Ru onọ udu ra o vuẹ owhẹ. Rekọ oyena o rẹ wha ebẹbẹ ze. Yọ whọ tẹ nabi roro iei, o rọwokugbe Ikereakere na ha. Ebaibol na ọ vẹvẹ omai unu inọ ma kuvẹ hẹ re udu sebaẹgba mai o viẹ omai họ jiroro jọ. (Itẹ 28:26) Yọ ikuigbe ahwo buobu evaọ Ebaibol na i dhesẹ enwoma nọ i re noi ze. Oware nọ o rẹ mae wha enwoma yena se omai họ, “udu na u wo ẹghẹ vi eware na kpobi, je wo uruemu ugbogbo.” (Jeri. 3:17; 13:10; 17:9; 1 Iv. 11:9) Fikiere, eme ọ rẹ sai noi ze nọ ma te ru onọ udu mai o vuẹ omai?

¹³ Udu Oleleikristi u wuzou gaga, keme Ebaibol na ọ ta nọ ma rọ udu mai kpobi you Jihova je you amọfa wọhọ epanọ ma you omamai. (Mat. 22:37-39) Rekọ eria ikere nọ ma fodẹ evaọ edhe-ẹme nọ ọ vrẹ na, i dhesẹ nọ enwoma i re noi ze nọ ma tẹ jiroro lele epanọ udu mai o vuẹ omai. Wọhọ oriruo, eme o re noi ze nọ ma tẹ jiroro evaọ okenọ eva e tẹ be dha omai? Ma riẹ uyo na otẹrọnọ ma ru oware utioye no ẹdẹjọ. (Itẹ 14:17; 29:22) Hayo kọ who roro nọ ma rẹ sae jẹ emamọ iroro nọ udu u te whrehe omai? (Ik. 32:6-12; Itẹ 24:10) Kareghẹhọ nọ Ebaibol na o dhesẹ nọ o rrọ oware areghẹ re ma jọ “ọrigbo kẹ uzi Ọghẹnẹ.” (Rom 7:25) O rrọ vevẹ inọ udu mai o rẹ sae viẹ omai họ lọlọhọ nọ ma tẹ be jiroro nọ i wuzou.

14. Ẹvẹ ma rọ riẹ nọ o rẹ sai woma ẹsejọ re ohwo o nwene iroro nọ ọ jẹ no vẹrẹ?

¹⁴ O gwọlọ nọ ma rẹ jẹ emamọ iroro. Rekọ onana o nwani dhesẹ nọ ma tẹ jiroro no yọ u re no ho, inọ ma rẹ sai gbe nwene iei hi. Ẹsejọ o rẹ gwọlọ nọ ma wariẹ roro kpahe iroro nọ ma jẹ no vẹre, je tube nwene iei dede. Dai roro kpahe oware nọ Jihova o ru nọ ahwo Ninẹve a kurẹriẹ evaọ oke Jona. “Nọ Ọghẹnẹ ọ ruẹ epanọ ahwo na a ru, epanọ a ro kurẹriẹ no edhere imuomu rai e nọ ọ ta fihọ nọ o re ro ru ai, o gbe ru ei hi.” (Jona 3:10) Nọ Jihova ọ ruẹ nọ ahwo Ninẹve a kurẹriẹ no, o te nwene iroro nọ ọ jẹ kpahe ae no vẹrẹ. Jihova ọ tẹ rọ enẹ dhesẹ nọ o re rorote, o wo omaurokpotọ, gbe ohrọ-oriọ. Ofariẹ, Jihova ọ wọhọ ahwo-akpọ họ nọ a re ru oware kpobi nọ u je rai evaọ okenọ a te muofu.

15. Eme ọ rẹ sae wọ omai nwene iroro nọ ma jẹ no vẹre?

 ¹⁵ Ẹsejọ o rẹ gwọlọ nọ ma wariẹ roro kpahe iroro jọ nọ ma jẹ no vẹre je nwene ai. O sae jọnọ oware nọ o lẹliẹ omai jiroro na vẹre u nwene. Jihova dede o tube nwene iroro jọ nọ ọ jẹ no nọ eware i nwene. (1 Iv. 21:20, 21, 27-29; 2 Iv. 20:1-5) Hayo nọ ma tẹ riẹ oware okpokpọ jọ nọ ma riẹ vẹre he, o sae lẹliẹ omai nwene iroro nọ ma jẹ no vẹre. Wọhọ oriruo, a gu ọrue kẹ Devidi kpahe Mẹfiboshẹt oruọmọ Sọl. Uwhremu na nọ Devidi ọ ruẹ uzẹme ẹme na vevẹ, o te nwene iroro nọ ọ jẹ no vẹre. (2 Sam. 16:3, 4; 19:24-29) Ẹsejọ u re fo re ma ru epọvo na re.

16. (a) Eme ọ rẹ sai fiobọhọ kẹ omai jiroro areghẹ? (b) Ẹvẹ u fo nọ ma re rri iroro nọ ma jẹ no vẹrẹ, kọ fikieme?

¹⁶ Ebaibol na ọ tuduhọ omai awọ nọ ma rọ okpakpa jiroro nọ i wuzou hu. (Itẹ 21:5) Ma tẹ nabe romatotọ roro kpahe abọ owoma gbe abọ oyoma iroro nọ ma gwọlọ jẹ, ẹsejọhọ ma te jiroro nọ i ti woma ziezi. (1 Tẹs. 5:21) Re ọsẹ uviuwou ọ tẹ jiroro jọ, u fo nọ ọ romatotọ ru ekiakiẹ evaọ Ebaibol na gbe ebe ukoko na, jẹ nọ mi ahwo uviuwou riẹ kpahe oware nọ a roro. Kareghẹhọ nọ Ọghẹnẹ ọ ta kẹ Abraham nọ ọ gaviezọ kẹ aye riẹ. (Emu. 21:9-12) O gwọlọ nọ ekpako ukoko a rẹ rehọ oke ru ekiakiẹ re. Nọ a te bi roro te ziezi je wo omaurokpotọ, a ti roro nọ u ti si adhẹẹ no ae oma ha re a nwene iroro nọ a jẹ no vẹre fikinọ a wo evuẹ ekpokpọ. O gwọlọ nọ a nwene iroro nọ a jẹ no vẹre nọ o tẹ gwọlọ ere, yọ u fo nọ mai kpobi ma rọ aro kele ae. Onana o rẹ wha udhedhẹ gbe okugbe fihọ ukoko na.—Iruẹru 6:1-4.

17. Ẹvẹ ma sae rọ jẹ emamọ iroro?

¹⁷ Iroro-ejẹ jọ e rẹ gbẹdẹ vi ejọ. O rẹ mae gwọlọ nọ ma rorote ziezi jẹ lẹ gaga nọ ma tẹ gwọlọ jiroro nọ e rrọ gbẹgbẹdẹ, yọ onana o rẹ rehọ oke. O sae gwọlọ nọ Oleleikristi ọ jiroro sọ ọ rẹ rọo hayo ọ rẹ rọo ho, gbe ohwo nọ ọ rẹ rọo. Iroro-ejẹ efa jọ nọ e rẹ sae wha eghale se ohwo họ, epanọ ọ rẹ rọ ruọ iruo odibọgba oke-kpobi na gbe okenọ u fo nọ o re ro ru ere. Evaọ onana, u wuzou gaga re ohwo o fievahọ nọ Jihova ọ rẹ sae kpọe jiroro areghẹ, yọ o re gine ru ere. (Itẹ 1:5) Fikiere o gwọlọ nọ ohwo otiọye ọ jọ Ebaibol na ru ekiakiẹ, jẹ lẹ kẹ ọkpọvio Jihova. Kareghẹhọ nọ Jihova ọ rẹ sai fiobọhọ kẹ omai wo iruemu nọ o gwọlọ re ma sae jiroro nọ e rọwokugbe oreva riẹ. Nọ whọ tẹ gwọlọ jiroro ilogbo jọ, hae nọ omara ẹsikpobi nọ: ‘Kọ iroro nana nọ mẹ gwọlọ jẹ na i dhesẹ nọ me you Jihova? Kọ e te wha udhedhẹ gbe evawere se uviuwou mẹ? Kọ i ti dhesẹ nọ me wo odiri jẹ rrọ wowou?’

18. Fikieme Jihova ọ rọ gwọlọ nọ ma jiroro kẹ omamai?

¹⁸ Jihova ọ rẹ gba omai họ you rie hayo gọe he. Onana yọ ẹme obọ ohwo. Nọ orọnọ ọ kẹ omai obruoziẹ-iroro na, ọ rẹ kẹ omai uvẹ “salọ” kẹ omamai sọ ma rẹ gọe hayo ma rẹ gọe he. (Jos. 24:15; Ọtausi. 5:4) Rekọ ọ gwọlọ nọ ma jiroro rọwokugbe ekpọvio riẹ je ru lele ai. Ma te fi ẹrọwọ họ oghẹrẹ nọ Jihova o re ro ru eware, je bi ru lele izi riẹ nọ e rrọ Ebaibol na, ma te jiroro areghẹ je dhesẹ nọ ma fievahọ iẹe evaọ idhere mai kpobi.—Jem. 1:5-8; 4:8.