Pọl ukọ na ọ jaja aro vi kẹ enwoma nọ eviẹhọ Setan yena e rẹ sae wha ze, rekọ orọnọ ibe Ileleikristi riẹ kpobi a ru ere he. Wọhọ oriruo, o wọhọ nọ Ileleikristi jọ nọ e jọ Kọrint a fievahọ omarai vrẹta, je roro nọ oware ovo o rẹ sai gele ai kie no egagọ Ọghẹnẹ hẹ. (1 Kọr. 10:12) Oyejabọ nọ Pọl ọ rọ kẹ ae unuovẹvẹ nana, inọ: “Ozọ u bi mu omẹ inọ wọhọ epanọ araomuomu na ọ rehọ ẹghẹ riẹ viẹ Ivi họ na, o ti gbe iroro rai ku, wha ve ti gbabọkẹ oruọzewọ gbe uzuazọ nọ o kare ọfariẹ-ogbe nọ ma re yeri fiki Kristi.”​—2 Kọr. 11:3.

Eme ọdawẹ nana nọ Pọl ọ ta na u dhesẹ nọ ma re fi oma hotọ vievie he. Re whọ sai fi iroro ethọthọ kparobọ, o gbahọ nọ whọ rẹ riẹ enwoma nọ eviẹhọ e rẹ wha ze jẹ thọ omara.

Ahwo a rẹ rọ eme eviẹhọ su amọfa thọ hayo kpọ oghẹrẹ nọ a re roro gbe oghẹrẹ nọ a re ru eware. Obe na Propaganda and Persuasion o ta nọ, eviẹhọ yọ “uruemu nọ u fo ho, nọ o rẹ wha enwoma ze, nọ a rẹ jẹrehọ họ.” Ahwo a rẹ rehọ eme wọhọ ‘erue, ẹghẹ, gbe ekpakpọ iroro omọfa’ ro dhesẹ eviẹhọ.

Ẹvẹ eviẹhọ i yoma te? Eviẹhọ i yoma gaga, e rẹ wha enwoma ilogbo ze. Wọhọ ofou enua nọ a rẹ ruẹ hẹ, eviẹhọ e rẹ lẹlẹ kọ ekpehre iroro fihọ ohwo udu jẹ raha emamọ eriwo ohwo no. Fikinọ ma rẹ kaki vuhu eviẹhọ mu hu, ọgba-eriariẹ jọ nọ a re se Vance Packard nọ o wuhrẹ kpahe iruemu ahwo ọ ta nọ: “Ẹsibuobu ma rẹ riẹ hẹ, inọ  amọfa a be kpọ oghẹrẹ nọ ma re roro gbe eware nọ ma re ru.” Ọgba-eriariẹ ọfa jọ ọ ta nọ u wo ezae gbe eyae buobu nọ amọfa a ru “wo iruemu jọ nọ i yoma gaga no,” iruemu nọ ‘i su kpohọ ikpakpe-otu, ẹmo, ọwọsuọ fiki uyẹ nọ ohwo o no ze hayo egagọ riẹ gbe eware iyoma itieye efa buobu.’​—Obe na, Easily Led​—A History of Propaganda.

Otẹrọnọ ohwo-akpọ gheghe ọ rẹ sae rọ eme eviẹhọ su omai thọ, ẹvẹ ma roro nọ Setan o re ru onana te? Anwẹnọ a rọ ma ahwo-akpọ Setan o bi ro muẹrohọ uruemu rai. Enẹna, “akpọ na soso” ọ rrọ otọ ogaga riẹ. Ọ rẹ sae rọ ofẹ iruẹru akpọ na nọ u je rie kpobi vravra erue riẹ. (1 Jọn 5:19; Jọn 8:44) Setan o wo onaa te epanọ o ro “wuhu iroro [ahwo] di no” je bi “su akpọ na soso thọ.” (2 Kọr. 4:4; Evia. 12:9) Ẹvẹ whọ sae rọ whaha ẹghẹ hayo eviẹhọ Setan?

Jesu o ru omai riẹ ugogo edhere jọ nọ ma sae rọ whaha eviẹhọ nọ ọ ta nọ: “Wha te riẹ uzẹme na, uzẹme na u ve ti si owhai no igbo.” (Jọn 8:​31, 32) Nọ ẹmo ọ tẹ rrọ otọ, o gwọlọ nọ osoja ọ rẹ riẹ oria nọ ọ sae jọ wo evuẹ nọ e rrọ uzẹme, keme ọwegrẹ ọ rẹ daoma vaha erue re ọ sae viẹe họ. Nọ o rrọ ere na, diẹse whọ rẹ sae jọ wo evuẹ nọ e rrọ uzẹme? Jihova ọ kẹ omai Ebaibol na, yọ whọ rẹ sae jariẹ ruẹ evuẹ uzẹme nọ who re ro fi erue hayo eviẹhọ Setan kparobọ.​—2 Tim. 3:​16, 17.

Avro ọ riẹ hẹ, Setan ọviẹahwohọ ologbo na, ọ riẹ onana. Fikiere o ru akpọ na evaọ oghẹrẹ nọ ahwo a gbẹ rọ gwọlọ se hayo wuhrẹ Ebaibol na ha. Who kie kẹ eghẹ iyoma riẹ hẹ. (Ẹf. 6:11) Daoma “wo otoriẹ” uzẹme na ziezi. (Ẹf. 3:18) Oyena o te gwọlọ omodawọ mi owhẹ gaga. Rekọ kareghẹhọ ẹme nọ okere-ebe nọ a re se Noam Chomsky ọ ta inọ: “Ohwo ọvo ọ rẹ sai ku uzẹme họ owhẹ ẹvori hi. Uzẹme yọ oware nọ whẹ ọvo ọ rẹ daoma riẹ kẹ omara.” Fikiere, “romatotọ kiẹ Ikereakere na riwi kẹdẹ kẹdẹ” jẹ rọ ere daoma “riẹ kẹ omara.”​—Iruẹru 17:11.

Kareghẹhọ nọ Setan ọ gwọlọ nọ who roro te ziezi hi. Fikieme? Keme wọhọ epanọ obe na Media and Society in the Twentieth Century o ta, “ahwo a rẹ mai kie kẹ eviẹhọ . . . nọ a tẹ rọ oghẹrẹ jọ ru ai re a seba eroro te ziezi.”  Fikiere, whọ nwane rọwo ẹme kpobi nọ who yo ababọ eroro te ziezi hi. (Itẹ 14:15) Rọ ẹgba iroro nọ Ọghẹnẹ ọ kẹ owhẹ na ruiruo re u fiobọhọ kẹ owhẹ riẹ uzẹme na.​—Itẹ 2:​10-15; Rom 12:​1, 2.

Egbaẹmo nọ e riẹ kpahe ẹmo ziezi, a rẹ rọ eviẹhọ ru udu whrehe ewegrẹ rai je ru oma lọhọ ae. A rẹ sai ru oware nọ ewegrẹ rai a rẹ rọ họre omoma rai hayo hẹriẹ oma no ohwohwo. Ọnọ o wuzou utu isoja Germany jọ ọ ta nọ oware jọ nọ u ru nọ a sai ro fi ae kparobọ evaọ Ẹmo Akpọ Ọsosuọ họ, “eviẹhọ ewegrẹ i reghe egbaẹmo na, wọhọ epanọ ọruke o re reghe no nọ ọ tẹ nyaku araomuomu idudhe.” Setan ọ rẹ gwọlọ rọ ẹghẹ otiọna fi ohẹriẹ họ udevie idibo Ọghẹnẹ, rọ ere gwọlọ ru ai siomano ukoko Jihova fiki eware nọ a rri wọhọ okienyẹ, hayo nọ a rri nọ a ru rai thọ.

Whọ jọ a viẹ owhẹ họ họ! Kuvẹ re Ebaibol na ọ kpọ owhẹ. Wọhọ oriruo, re whọ sai lele inievo ukoko na rria evaọ okugbe ọvo, Ebaibol na ọ tuduhọ omai awọ nọ ma hae “rọvrẹ ohwohwo no eva ze” jẹ daoma ku ẹwhọ họ ababọ oke oraha. (Kọl. 3:​13, 14; Mat. 5:​23, 24) Ebaibol na ọ vẹvẹ omai unu gaga inọ ma du siomano ukoko na ha. (Itẹ 18:1) Hae kiẹ omara riwi ẹsikpobi sọ who bi rri otọ mu kẹ eviẹhọ Setan. Nọ omara nọ: ‘Kẹlena nọ mẹ rẹriẹ ovao dhe uyero jọ, eme ọ kpọ iroro mẹ? Kọ ẹzi akpọ na, manikọ ẹzi Ọghẹnẹ?’​—Gal. 5:​16-26; Ẹf. 2:​2, 3.

Osoja nọ usu riẹ kugbe ọga riẹ o be raha no, ọ rẹ sae họre ziezi hi. Fikiere, ewegrẹ a rẹ daoma rọ eviẹhọ raha evaifihọ nọ osoja o wo kẹ osu riẹ. A rẹ sae ta eme eviẹhọ wọhọ: “Isu rai yọ ahwo nọ a re fievahọ họ!” gbe nọ “Whọ kẹ ae uvẹ re a su owhẹ ruọ ọgọdọ họ!” Re a sai ru ahwo rọwo eme eviẹhọ itienana, a rẹ sai bru okpa họ oware kpobi nọ isu na a jọ ruthọ no. Enẹ Setan o re ru. Noke toke, ọ rẹ gwọlọ raha evaifihọ nọ who wo kpahe inievo nọ Jihova ọ be rọ kpọ eware evaọ ukoko na.

Ẹvẹ whọ sae rọ thọ omara? Gbaemu nọ whọ rẹ dadamu ukoko Jihova jẹ rọ uketha kẹ inievo nọ ọ be rọ kpọ eware evaọ ukoko na nọ oware o tẹ make thọ ae obọ ẹsejọ fiki  sebaẹgba. (1 Tẹs. 5:​12, 13) Whọ kuvẹ re ‘iroro ra i reghe’ he nọ who te yo oware nọ ikọ erue hayo eviẹahwohọ a be gwọlọ rọ raha odẹ ukoko na, nọ o tẹ make wọhọ nọ ẹme na uzẹme. (2 Tẹs. 2:2; Tait. 1:10) Ru lele uthubro nọ a kẹ Timoti evaọ okenọ ọ jọ uzoge. Kru uzẹme nọ who wuhrẹ no na ga, jẹ kareghẹhọ oria nọ whọ jọ wuhrẹ iẹe. (2 Tim. 3:​14, 15) Avro ọ riẹ hẹ, imuẹro buobu e riẹ nọ i dhesẹ nọ whọ rẹ sai fievahọ inievo nọ Jihova ọ be rọ kpọ ukoko riẹ evaọ edhere uzẹme na anwọ oware wọhọ ikpe udhusoi ze na.​—Mat. 24:​45-47; Hib. 13:​7, 17.

Dede na, kareghẹhọ nọ orọnikọ ẹsikpobi Setan ọ rẹ viẹ owhẹ họ evaọ edhere nọ whọ rẹ kaki rri mu hu hu. Ẹsejọ, ọ rẹ gwọlọ ru ozọ mu owhẹ re who kie kẹ eviẹhọ riẹ. Obe na, Easily Led​—A History of Propaganda o ta nọ, ozọ nọ a re ru mu ohwo yọ “edhere eviẹhọ jọ nọ a ro ruiruo kri no.” Prọfẹsọ jọ nọ a re se Philip M. Taylor o kere nọ, ahwo Asiria “a jẹ hae rọ ozọ gbe eviẹhọ” ru udu whrehe ewegrẹ rai. Setan ọ rẹ gwọlọ rọ ozodhẹ ohwo-akpọ, ozodhẹ ukpokpoma, ozodhẹ uwhu, gbe oghẹrẹ ozodhẹ eware iyoma itieye efa gwọlọ ru udu whrehe owhẹ re who siuke kpemu evaọ egagọ Jihova.​—Aiz. 8:12; Jeri. 42:11; Hib. 2:15.

Whọ kuvẹ hẹ re Setan ọ rọ ozodhẹ whrehe owhẹ udu hayo ru owhẹ siobọno ẹgbakiete ra. Jesu ọ ta nọ: “Wha dhozọ enọ i re kpe ugboma na ha, nọ a te ru ere no a gbẹ sai ru vrẹ ere he.” (Luk 12:4) Fi eva kpobi họ Jihova inọ ọ te rẹrote owhẹ, ọ te kẹ owhẹ “ogaga nọ u vi ogaga,” je fiobọhọ kẹ owhẹ wo udu nọ a tẹ be gwọlọ ru ozọ mu owhẹ re whọ ruẹsi siobọno ẹgbakiete ra.​—2 Kọr. 4:​7-9; 1 Pita 3:14.

Ẹsejọ, whọ rẹ sae rẹriẹ ovao dhe eware sa-sa nọ e rẹ lẹliẹ ozọ mu owhẹ hayo ru udu whrehe owhẹ. Rekọ kareghẹhọ ẹme uduotahawọ nọ Jihova ọ ta kẹ Joshua, inọ: “Wo udu avọ oma ukruga; whọ jọ ozọ u mu owhẹ hẹ, hayo oma o rọ owhẹ hẹ; keme ỌNOWO na Ọghẹnẹ ra ọ rọ kugbe owhẹ evaọ koria koria kpobi no whọ rẹ nya.” (Jos. 1:9) Oware jọ o tẹ be lẹliẹ owhẹ ruawa, lẹ se Jihova kpahe iẹe ababọ oke oraha. Whọ rẹ sai wo imuẹro nọ ‘udhedhẹ Ọghẹnẹ o te kpọ udu ra gbe ẹgba iroro ra,’ onọ u ti ru owhẹ wo ẹgba nọ who gbe ti ro kie kẹ eviẹhọ Setan he.​—Fil. 4:​6, 7, 13.

Kọ whọ kareghẹhọ eviẹhọ nọ Rabshakẹ nọ ovie Asiria o vi o je ro guegue idibo Ọghẹnẹ? O wọhọ ẹsenọ ọ jẹ ta nọ, ‘Oware ovo ọ rẹ sae thọ owhai no obọ ahwo Asiria ha. Makọ Jihova Ọghẹnẹ rai ọ rẹ sai ru oware ovo kẹ owhai hi.’ Ọ ta ududu nọ: ‘Jihova omariẹ ọ ta kẹ omai nọ ma nyaze te raha ẹkwotọ na no.’ Kọ eme Jihova ọ ta? Ọ ta nọ: “Ozọ umu owhai hi fiki eme nọ wha yoi, enọ idibo ovie Asiria e rọ poviẹ omẹ.” (2 Iv. 18:​22-25; 19:6) Kẹsena o te vi ukọ odhiwu ọvo, ọnọ o kpe egbaẹmo Asiria nọ i bu te idu udhuzii gbe isoi (185,000) evaọ aso ọvo.​—2 Iv. 19:35.

Kọ u wo ifimu jọ nọ who rri, nọ whọ jọ ruẹ nọ a be viẹ ohwo jọ họ rekọ ohwo na ọ riẹ hẹ? O sae jọnọ whọ jẹ jọ udu ra ta nọ: ‘Whọ rọwo ẹme rai hi, whọ rọwo ẹme rai hi! A be viẹ owhẹ họ!’ Jọ iroro ra ruẹ ikọ-odhiwu nọ a bi bo ubo ovona kẹ owhẹ inọ: “Whọ rọwo ẹme Setan he, ọ be viẹ owhẹ họ!”

Fikiere, tehe-ezọ di kẹ eviẹhọ Setan. (Itẹ 26:​24, 25) Gaviezọ kẹ Jihova je fievahọ iẹe evaọ oware kpobi nọ who bi ru. (Itẹ 3:​5-7) Ru lele uthubro nana nọ o ta nọ: “Ọmọzae mẹ, wo areghẹ, re who ru omẹ eva were.” (Itẹ 27:11) Who te ru ere, u ti fiobọhọ kẹ owhẹ fi iroro ethọthọ kparobọ evaọ udu ra.