1. Eme o gba uzoge họ nọ ọ rẹ ma omaa riẹ, kọ fikieme u gbe ro fo re o brudu hu? (Rri uwoho nọ o rrọ emuhọ uzoẹme na.)

WHAI izoge, wha riẹ nọ re ohwo ọ tẹ te wọ owọ erẹ, ọ rẹ ma omaa oria nọ ọ gwọlọ nya tao. Uzuazọ o wọhọ onya erẹ, yọ oke uzoge u fo nọ whọ rẹ rọ ma omaa oware nọ whọ te rọ uzuazọ ra ru. Uzẹme riẹ họ, re ohwo ọ ma omaa o lọhọ tere he. Ọmọtẹ jọ nọ a re se Heather ọ ta nọ: “U re muozọ gaga. Whọ be te jiroro oware nọ whọ te rọ edẹ uzuazọ ra nọ i kiọkọ kpobi ru.” Rekọ whọ jọ udu u bro owhẹ hẹ. Jihova ọ ta kẹ idibo riẹ nọ: “Who nyuhẹ hẹ, keme mẹ họ Ọghẹnẹ ra. Mẹ te kẹ owhẹ ogaga, me ti fiobọhọ kẹ owhẹ.”​—Aiz. 41:10.

2. Ẹvẹ whọ rọ riẹ nọ Jihova ọ gwọlọ nọ whọ ma omaa nọ o rẹ wha evawere se owhẹ evaọ obaro?

² Jihova ọ be tuduhọ owhẹ awọ nọ whọ ma emamọ omaa kpahe obaro. (Ọtausi. 12:1; Mat. 6:20) Ọ gwọlọ nọ whọ wereva. Whọ rẹ ruẹ onana evaọ eware iwoma nọ ọ ma wariẹ owhẹ họ, te emamọ edo nọ who re yo, gbe emu nọ whọ rẹ reawere riẹ. Whọ sai je roro kpahe oghẹrẹ nọ ọ be daezọ mai te, gbe epanọ o bi ro wuhrẹ omai edhere uzuazọ nọ o mai woma. Jihova ọ ta kẹ ahwo nọ a siọ uthubro riẹ nọ: “Wha . . . sanọ oware nọ o were omẹ hẹ. . . . Ri, idibo mẹ e rẹte ghọghọ, rekọ oma o rẹte vuọ owhai; keme ri, idibo mẹ e rẹte so ile ghọghọ evaọ eva rai.” (Aiz. 65:​12-14) O rẹ wha orro se Jihova nọ idibo riẹ a tẹ salọ emamọ oware.​—Itẹ 27:11.

3. Eme Jihova ọ gwọlọ nọ who ru?

³ Omaa vẹ Jihova ọ gwọlọ nọ whọ ma? Ọ ma ahwo-akpọ evaọ oghẹrẹ nọ a re ro wo evawere nọ a tẹ riẹ ọyomariẹ jẹ be gọe. (Ol. 128:1; Mat. 5:3) Onana u wo ohẹriẹ gaga no erao keme oware nọ a rrọ uzuazọ kẹ kpobi họ re a re, da, je yẹ emọ. Rekọ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ nọ who roro kpahe eware nọ i wuzou vi enana re whọ sai wo evawere. Ọsẹ obọ odhiwu nọ ọ ma owhẹ na yọ “Ọghẹnẹ uyoyou,” ọ tẹ jẹ rrọ “Ọghẹnẹ evawere” nọ ọ ma ahwo-akpọ evaọ “uwoho riẹ.” (2 Kọr. 13:11; 1 Tim. 1:11; Emu. 1:27) Who ti wo evawere nọ whọ tẹ be hae rọ aro kele Ọghẹnẹ oyoyou mai na. Kọ who ru ọghọ no ẹdẹjọ jẹ ruẹ nọ oria ikere nana ginọ uzẹme, nọ o ta nọ: “Ẹkẹ evawere e mae rrọ vi emio”? (Iruẹru 20:35) Enẹ Ọghẹnẹ ọ ma ahwo-akpọ. Fikiere, Jihova ọ gwọlọ nọ whọ ma omaa nọ u re fiobọhọ kẹ owhẹ dhesẹ uyoyou kẹ Ọghẹnẹ gbe amọfa.​—Se Matiu 22:​36-39.

4, 5. Eme ọ jẹ hae lẹliẹ Jesu wereva?

⁴ Jesu o fi obọdẹ oriruo hotọ kẹ izoge na. Ababọ avro, okenọ ọ jọ ọmaha o lele emọ efa zaharo je wo evawere. Ebaibol na ọ ta nọ, u wo “oke jọ nọ a rọ hwẹ . . . oke jọ nọ a re ro gbe ile.” (Ọtausi. 3:4) Jesu ọ jẹ hai wuhrẹ Ikereakere na, onọ u ru nọ o ro wo usu okpekpe kugbe Jihova. Okenọ ọ jọ ikpe ikpegbivẹ, u gbe iwuhrẹ obọ etẹmpol na unu nọ a ruẹ “epanọ o wo otoriẹ te gbe iyo nọ ọ jẹ kẹ.”​—Luk 2:​42, 46, 47.

⁵ Nọ Jesu ọ kpako no, eva e jẹ hae were iẹe ẹsikpobi. Eme ọ jẹ kẹe evawere? Ọ riẹ nọ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ nọ o ‘whowho usi uwoma kẹ iyogbere gbe enọ i tuaro,’ u te no eware efa nọ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ nọ o ru no. (Luk 4:18) Oreva Ọghẹnẹ nọ o je ru o jẹ hae lẹliẹ Jesu wereva. Ẹme nọ ọ rrọ Olezi 40:8 u dhesẹ epanọ o jọ Jesu oma, nọ o ta nọ: “Mẹ gwọlọ ru orọeva ra, O Ọghẹnẹ mẹ.” O jẹ hae were Jesu ziezi re o wuhrẹ ahwo kpahe Ọse obọ odhiwu riẹ. (Se Luk 10:21.) Ẹdẹjọ nọ Jesu o wuhrẹ aye jọ uzẹme na no, ọ tẹ ta kẹ ilele riẹ nọ: “Emu mẹ họ re me ru oreva ọnọ o vi omẹ ze je ru iruo riẹ re.” (Jọn 4:​31-34) Uyoyou nọ Jesu o je dhesẹ kẹ Ọghẹnẹ gbe amọfa o jẹ hae kẹe evawere. Onana o rẹ sae lẹliẹ owhẹ wo evawere re.

6. Fikieme u ro woma re who lele Ileleikristi efa nọ i kruga ziezi ta kpahe omaa ra?

⁶ Iruo ọkobaro oke-kpobi nọ izoge Ileleikristi buobu a bi ru o be kẹ ae evawere. Whọ sai lele ejọ rai ta kpahe omaa nọ who wo. “Ababọ ẹjiroro eware e rẹ nya thọ, rekọ [ekohrẹ] i te bu a rẹ kpare obọ.” (Itẹ 15:22) Inievo itieye nọ i kruga ziezi a sae vuẹ owhẹ nọ who ti wuhrẹ eware buobu evaọ iruo odibọgba oke-kpobi na nọ i re fiobọhọ kẹ owhẹ evaọ edẹ uzuazọ ra kpobi. Okenọ Jesu ọ jọ obọ odhiwu o wuhrẹ eware buobu mi Ọsẹ riẹ, yọ ọ jọ otọakpọ wuhrẹ eware efa re nọ o mu iruo odibọgba riẹ họ no. Wọhọ oriruo, ọ riẹ evawere nọ i re noi ze nọ ohwo o te bi wuhrẹ amọfa uzẹme na je bi kru ẹgbakiete evaọ otọ odawọ. (Se Aizaya 50:4; Hib. 5:8; 12:2) Joma ta kpahe iruo odibọgba oke-kpobi jọ nọ e rẹ sae kẹ owhẹ evawere.

7. Fikieme o rẹ rọ were izoge buobu re a wuhrẹ ahwo Ebaibol na?

⁷ Jesu ọ ta nọ: “Wha nyai wuhrẹ ahwo erẹwho kpobi re a zihe ruọ ilele.” (Mat. 28:​19, 20) Whọ tẹ ma omaa nọ u re fiobọhọ kẹ owhẹ rọ oke ra wuhrẹ amọfa, kiyọ iruo nọ e mai woma whọ salọ na, iruo nọ e rẹ wha orro se Jihova. Wọhọ iruo efa kpobi, o rẹ rehọ oke taure who te wo onaa ziezi evaọ iruo nana. Kẹlena, Timothy nọ o mu iruo ọkobaro họ evaọ okenọ ọ jọ uzoge ọ ta nọ: “Iruo odibọgba oke-kpobi e were omẹ gaga, keme ere mẹ sai ro dhesẹ kẹ Jihova nọ me you rie. Oke ọsosuọ, mẹ jẹ sai mu  uwuhrẹ Ebaibol họ kugbe ohwo ọvo ho. Rekọ nọ mẹ kwa kpohọ ẹkwotọ ọfa, me te mu ahwo sa-sa họ ewuhrẹ evaọ oware wọhọ amara. Ọmọ-uwuhrẹ Ebaibol mẹ jọ o te mu ewuhrẹ họ ẹnyaze. Nọ me kpohọ Isukulu Ebaibol Rọkẹ Inievo-Emezae nọ E re Rọo Ho * nọ a ru emera ivẹ no, a te vi omẹ kpohọ ẹkwotọ ọfa, yọ o raha oke he me te mu imane họ ewuhrẹ. O rẹ were omẹ gaga re me wuhrẹ amọfa Ebaibol na, keme mẹ rẹ ruẹ nọ ẹzi ọfuafo na o bi fiobọhọ kẹ ai nwene.”​—1 Tẹs. 2:19.

8. Ẹvẹ izoge jọ a ro wobọ ziezi no evaọ iruo odibọgba na?

⁸ Izoge buobu a wuhrẹ ẹvẹrẹ ọfa no. Wọhọ oriruo, Jacob nọ o no ofẹ jọ America ze ọ ta nọ: “Okenọ mẹ jọ ikpe ihrẹ, emọ-eklase mẹ buobu a jọ ahwo Vietnam. Mẹ gwọlọ ta kẹ ae kpahe Jihova, fikiere nọ oke jọ o vrẹ no, mẹ tẹ ma omaa inọ me re wuhrẹ ẹvẹrẹ Vietnam. Oware nọ o mai fiobọhọ kẹ omẹ riẹ ẹvẹrẹ na họ, Uwou-Eroro Oyibo nọ mẹ jẹ hae rọ wawo ọrọ ẹvẹrẹ Vietnam. Me te je mu usu kugbe inievo nọ e jọ ukoko ẹvẹrẹ Vietnam nọ o kẹle omai. Nọ me te ikpe ikpegberee no, me te mu iruo ọkobaro oke-kpobi họ. Kẹsena me te kpohọ Isukulu Ebaibol Rọkẹ Inievo-Emezae nọ E re Rọo Ho. Onana u bi fiobọhọ kẹ omẹ gaga evaọ ẹkwotọ nọ mẹ jọ rrọ iruo ọkobaro enẹna, mẹ ọvo họ ọkpako ukoko evaọ utu ẹvẹrẹ Vietnam nọ o rrọ ẹkwotọ na. U re gbe ahwo ẹkwotọ na buobu unu inọ mẹ riẹ ẹvẹrẹ rai. A re zizie omẹ nọ mẹ ruọ uwou, yọ ẹsibuobu mẹ rẹ sai wuhrẹ Ebaibol kugbe ai. Ejọ rai i tube wo ẹnyaharo te ame-ọhọ no.”​—Rri Iruẹru 2:​7, 8.

9. Irere vẹ who re wo nọ who te bi wuhrẹ amọfa Ebaibol na?

⁹ Who te bi wuhrẹ amọfa Ebaibol na u re ru owhẹ wo emamọ iruemu, areghẹ, udu, gbe onaa ẹmeọta. (Itẹ 21:5; 2 Tim. 2:24) Who te bi wuhrẹ amọfa ẹme Ọghẹnẹ o rẹ jẹ kẹ evawere ziezi keme u re fiobọhọ kẹ owhẹ kareghẹhọ eria Ikereakere sa-sa nọ whọ rẹ rọ thọ ẹrọwọ ra. U re je ru owhẹ riẹ epanọ who re ro ruiruo kugbe Jihova kpekpekpe.​—1 Kọr. 3:9.

10. Ẹvẹ whọ sai ro wo evawere evaọ iruo ahwo owuhrẹ na, makọ evaọ ẹkwotọ nọ ahwo a rẹ jọ gwọlọ gaviezọ họ?

¹⁰ Whọ rẹ sae gbẹ reawere usiuwoma ota ghele o tẹ make rọnọ umutho ahwo jọ ọvo a be hae gaviezọ evaọ ẹkwotọ ra. Re a wuhrẹ omọfa zihe ruọ olele yọ iruo omọvo ho. Ukoko na kpobi u re kuomagbe gwọlọ ahwo nọ a gine wo isiuru. Dede nọ ẹsejọhọ oniọvo jọ ọvo ọ ruẹ ohwo nọ o zihe ruọ olele uwhremu na, ukoko na kpobi u re kuomagbe gwọlọ ahwo evezi. Ukoko na kpobi o rẹ sae ghọghọ kugbe re. Wọhọ oriruo, Brandon ọ jọ ọkobaro oke-kpobi ikpe izii evaọ ẹkwotọ nọ ahwo a jẹ jọ gaviezọ ke usiuwoma na ha. Ọ ta nọ: “Usiuwoma ota o rẹ were omẹ gaga keme oware nọ Jihova ọ ta nọ ma ru oye. Me mu iruo ọkobaro họ nọ mẹ nwani nwrotọ no ekọleji no. O rẹ were omẹ re mẹ tuduhọ izoge emezae nọ e rrọ ukoko mai awọ jẹ ruẹ ẹnyaharo nọ a bi wo. Nọ me kpohọ Isukulu Ebaibol Rọkẹ Inievo-Emezae nọ E re Rọo Ho na je zihe ze no, a te dhe omẹ kpohọ ẹkwotọ usiuwoma ota ọkpokpọ. Ginọ uzẹme nọ mẹ re jọ ẹkwotọ na ruẹ ohwo ọvo nọ mẹ sai fiobọhọ kẹ te kẹ ame-ọhọ no ho, rekọ inievo efa e jariẹ fiobọhọ kẹ ahwo jọ te kẹ ame-ọhọ no. Eva e be were omẹ nọ mẹ ma omaa nọ mẹ rọ ruọ iruo odibọgba oke-kpobi na.”​—Ọtausi. 11:6.

11. Iruo vẹ izoge buobu a jọ wobọ no evaọ ukoko na?

¹¹ Iruo sa-sa e rrọ egagọ Jihova nọ ma rẹ sae jọ wobọ. Wọhọ oriruo, izoge buobu a be  fialoma via kẹ iruo ebabọ ukoko na sa-sa. U wo Egwa Uvie buobu nọ o gwọlọ nọ ukoko o rẹ gbẹ bọ. Who te bi wobọ evaọ ebabọ Egwa Uvie yọ abọjọ egagọ efuafo nọ o rẹ wha orro se Ọghẹnẹ, yọ o rẹ sae lẹliẹ eva were owhẹ. Wọhọ epanọ o rrọ evaọ ofẹ iruo Uvie na efa, eva e te were owhẹ nọ who ti kuomagbe inievo efa evaọ iruo ebabọ na. Who ti je wuhrẹ eware ekpokpọ evaọ iruo ebabọ na, keme u ti ru owhẹ riẹ epanọ a rẹ whaha omonwa evaọ iruo, epanọ a re ruiruo ziezi, gbe epanọ a rẹ romakpotọ kẹ enọ e be rẹrote eware evaọ oria iruo.

12. Uvẹ iruo efa vẹ iruo ọkobaro e rẹ sai su kpohọ?

¹² Kevin ọ ta nọ: “No emaha ze mẹ rọ gwọlọ nọ me re ru iruo odibọgba oke-kpobi. Uwhremu na, me te mu iruo ọkobaro họ nọ mẹ kpako te ikpe ikpegbizii no. Oniọvo jọ nọ ọ rẹ bọ iwou mẹ jẹ hai lele kpohọ iruo ubroke, enẹ mẹ jẹ rọ rẹrote omamẹ. Mẹ jọ obọriẹ wuhrẹ epanọ a rẹ tehe iwou, jẹ whẹ ethẹ gbe inwido họ iwou. Oke ofa, me lele utu ogbodhẹ jọ ruiruo ikpe ivẹ, jẹ wariẹ bọ Egwa Uvie gbe iwou inievo mai nọ okpofou ọ raha. Nọ me yo nọ a gwọlọ inievo nọ e rẹ fialoma via kẹ iruo ebabọ evaọ obọ South Africa, me fi odẹ hotọ kẹsena a te zizie omẹ. Evaọ Africa obonẹ, ma rẹ bọ Egwa Uvie no oria ruọ oria yọ umutho eka jọ ọvo ma rẹ rọ bọ ọvo re. Utu ebabọ nọ mẹ rrọ kugbe na o wọhọ uviuwou. Ma rẹ rria kugbe, wuhrẹ Ebaibol na kugbe, je ruiruo kugbe. Yọ mẹ rẹ reawere usiuwoma ota kugbe inievo ẹkwotọ nọ ma kpohọ koka koka. Omaa nọ mẹ ma evaọ oke nọ mẹ jọ ọmaha o be kẹ omẹ evawere nọ me rẹro riẹ vievie he.”

13. Ẹvẹ iruo Ebẹtẹle e be rọ lẹliẹ izoge wo evawere?

¹³ Inievo jọ nọ i ru lele omaa nọ a rọ ruọ iruo odibọgba oke-kpobi a rrọ Ebẹtẹle ruiruo enẹna. Iruo Ebẹtẹle e rẹ kẹ evawere keme oware kpobi nọ whọ rrọ etẹe ru, Jihova who bi ru ei kẹ. Inievo nọ e rrọ  Ebẹtẹle ruiruo a re fiobọhọ ruẹrẹ emu iwuhrẹ Ọghẹnẹ fihọ. Dustin nọ ọ rrọ iruo Ebẹtẹle ọ ta nọ: “Okenọ mẹ jọ ikpe izii mẹ rọ ma omaa nọ mẹ te jọ iruo odibọgba oke-kpobi, yọ me mu iruo ọkobaro họ nọ mẹ nwani no ekọleji nwrotọ no. Ukpe ọvo gbe ubro nọ u lele i rie a te zizie omẹ kpohọ Ebẹtẹle. Mẹ jọ Ebẹtẹle wuhrẹ epanọ a rẹ rehọ ẹjini nọ o re printi ebe ruiruo, uwhremu na kọ epanọ a re ro ru eware fihọ ekọmputa nọ a jẹ sae rehọ iẹe ru oghẹrẹ iruo sa-sa. Oware ofa jọ nọ o be kẹ omẹ evawere họ, ẹnyaharo nọ ọ rrọ iruo usiuwoma ota akpọ-soso na nọ mẹ rẹ jọ Ebẹtẹle kaki yo kpahe. Iruo Ebẹtẹle e were omẹ gaga keme u bi fiobọhọ kẹ ahwo si kẹle Jihova.”

14. Ẹvẹ whọ sae rọ ma omaa nọ u re fiobọhọ kẹ owhẹ ruọ iruo odibọgba oke-kpobi?

¹⁴ Ẹvẹ whọ sae rọ ma omaa nọ u re fiobọhọ kẹ owhẹ ruọ iruo odibọgba oke-kpobi? Emamọ iruemu Oleleikristi nọ who re wo i wuzou gaga, i ti fiobọhọ kẹ owhẹ gọ Jihova ziezi. Fikiere, hae romatotọ wuhrẹ Ebaibol na, roro didi kpahe oware nọ who se, jẹ daoma kẹ iyo evaọ obọ ewuhrẹ nọ i re dhesẹ nọ who wo ẹrọwọ. Otẹrọnọ who gbe bi kpohọ isukulu, whọ rẹ sai wuhrẹ onaa nọ u re fiobọhọ kẹ owhẹ ta usiuwoma ziezi. Dhesẹ kẹ ahwo inọ whọ be daezọ rai. Hae rọ orimuo nọ amọfa enọ re a vuẹ owhẹ eriwo rai kpahe eware sa-sa jẹ hae gaviezọ nọ a tẹ be ta ẹme. U te no ere no, whọ sae roma kẹ iruo ukoko na, wọhọ orufuọ gbe ẹruorote Ọgwa Uvie. Ma te wo ẹzi unevaze gbe omaurokpotọ ẹsiẹe Jihova ọ rẹ rọ rehọ omai ru iruo riẹ. (Se Olezi 110:3; Iruẹru 6:​1-3) Pọl ukọ na o zizie Timoti re a gbe kpohọ erẹ imishọnare keme “inievo [na] a ta emamọ ẹme kpahe iẹe.”​—Iruẹru 16:​1-5.

15. Ẹvẹ whọ sae rọ ma omaa nọ whọ rẹ rọ rẹrote omara?

¹⁵ O gwọlọ nọ inievo nọ e rrọ iruo odibọgba oke kpobi na a re wo iruo nọ a rẹ rọ rẹrote omarai. (Iruẹru 18:​2, 3) Whọ sae rọ umutho oke jọ wuhrẹ oware jọ nọ who re ru nọ whọ sae rọ rẹrote omara evaọ oria nọ whọ rrọ. Nọ whọ be ma omaa na, nọ mi esẹro okogho gbe ekobaro nọ e rrọ okogho ra. Nọ ae re a vuẹ owhẹ oghẹrẹ iruo nọ ọkobaro ọ rẹ sai ru. Yọ wọhọ epanọ Ebaibol na ọ ta, “rehọ iruo ra kẹ ỌNOWO na, o re ti ru [ẹjiroro] ra gba.”​—Itẹ 16:3; 20:18.

16. Ẹvẹ iruo odibọgba oke-kpobi nọ who re ru evaọ oke uzoge u re ro fiobọhọ kẹ owhẹ yeri uzuazọ evawere?

¹⁶ Jọ u mu owhẹ ẹro inọ Jihova ọ gwọlọ nọ whọ “dadabọ mu” oghẹrẹ uzuazọ nọ o te kẹ owhẹ evawere. (Se 1 Timoti 6:​18, 19.) Iruo odibọgba oke-kpobi u re ru nọ whọ rẹ rọ riẹ inievo efa nọ e rrọ ekobaro, je ru owhẹ wo emamọ iruemu Oleleikristi. Ahwo buobu a ruẹ no inọ iruo odibọgba oke-kpobi nọ a ru evaọ oke uzoge, u fiobọhọ kẹ ai nọ a bi ro wo evawere evaọ orọo rai. Ẹsibuobu inievo jọ nọ e jọ ekobaro taure a tẹ te rọo a ruabọhọ iruo na nọ a make rọo no.​—Rom 16:​3, 4.

17, 18. Ẹvẹ omaa nọ ohwo ọ rẹ ma u ro wobọ kugbe udu riẹ?

¹⁷ Udu ohwo omaa kpobi nọ ọ gwọlọ ma u re no ze. Olezi 20:4 ọ ta kpahe Jihova nọ: “A jọ o ru epanọ udu ra o guọlọ kẹ owhẹ, o je ru ẹjiroro ra gba!” Fikiere roro kpahe oware nọ whọ gwọlọ rọ uzuazọ ra ru. Je roro kpahe oware nọ Jihova o bi ru evaọ oke mai na gbe epanọ whọ sai ro wobọ evaọ egagọ riẹ. Kẹsena whọ vẹ ma omaa epanọ whọ re ro ru oware nọ o rẹ were iẹe.

¹⁸ Whọ tẹ rọ uzuazọ ra kẹ iruo odibọgba oke-kpobi evaọ egagọ Jihova, who ti wo evawere keme yọ edhere uzuazọ nọ o rẹ wha orro se Ọghẹnẹ. A jọ “eva e were owhẹ eva ỌNOWO, ọ te kẹ owhẹ ẹgwọlọ ra kpobi.”​—Ol. 37:4.