1-2. (a) Fikieme u gbe ro gbe omai unu hu nọ a te bi kpokpo omai? (b) Eme ma te ta kpahe evaọ uzoẹme nana?

EVAỌ 2018, iwhowho-uvie nọ e jẹ rria ekwotọ nọ a jọ fi awhaha họ iruo mai kpobi hayo abọjọ iruo mai a bu te idu egba ivẹ gbe udhegbesa (223,000). Onana u gbe omai unu hu. Wọhọ epanọ ma wuhrẹ evaọ uzoẹme nọ o vrẹ na, mai uvi Ileleikristi ma bi rẹro nọ a ti kpokpo omai. (2 Tim. 3:12) Ghelọ oria kpobi nọ ma be rria kẹhẹ, egọmeti ọ rẹ sai mu omai họ ekpokpo idudhe inọ ma siọ Jihova, Ọghẹnẹ oyoyou mai na ba ẹgọ.

² Otẹrọnọ egọmeti oria nọ whọ be rria o jie uzi nọ a gbẹ gwọlọ egagọ mai hi, ẹsejọhọ whọ te nọ omara nọ: ‘Kọ ukpokpoma u dhesẹ nọ eva mai e gbẹ be were Ọghẹnẹ hẹ? Kọ awhaha ọ te lẹliẹ omai siọ Jihova ba ẹgọ? Kọ mẹ rẹ kwa kpohọ oria nọ mẹ sae jọ gọ Ọghẹnẹ avọ ufuoma?’ Ma te jọ uzoẹme nana ta kpahe enọ nana. Ma te jẹ ta kpahe epanọ ma sae rọ ruabọhọ egagọ Jihova nọ a te fi awhaha họ iruo mai, gbe eware nọ u fo nọ ma rẹ whaha.

3. Wọhọ epanọ o rrọ 2 Ahwo Kọrint 11:23-27, ukpokpoma vẹ u te Pọl ukọ na, kọ eme ma wuhrẹ no oriruo riẹ ze?

³ Egọmeti o te fi awhaha họ egagọ mai, ma sai roro nọ Ọghẹnẹ ọ gbẹ rrọ abọ mai hi. Rekọ kareghẹhọ nọ a te bi kpokpo omai orọnikọ u dhesẹ hẹ inọ Jihova ọ be wereva kugbe omai hi. Rri oriruo Pọl ukọ na. Ma riẹ nọ Ọghẹnẹ ọ jọ abọ riẹ. O wo uvẹ-ọghọ nọ o ro kere ileta ikpegbene erọ  Ikereakere Griki Ileleikristi na, yọ ọ jọ ukọ rọkẹ erẹwho na. Ghele na, a kpokpo i rie gaga. (Se 2 Ahwo Kọrint 11:23-27.) Ma wuhrẹ no oriruo Pọl ukọ na ze nọ Jihova ọ rẹ kuvẹ re a kpokpo idibo riẹ.

4. Fikieme akpọ na o ro mukpahe omai?

⁴ Jesu ọ vuẹ omai oware nọ ma re ro rẹro nọ ahwo a te wọso omai. Ọ ta nọ a ti mukpahe omai fikinọ ma wo obọ kugbe akpọ na ha. (Jọn 15:18, 19) A te bi kpokpo omai, u dhesẹ hẹ inọ Jihova ọ gbẹ rrọ abọ mai hi. Ukpoye, u dhesẹ nọ ma bi ru oware nọ u kiehọ!

5. Kọ ahwo-akpọ a wo ẹgba nọ a re ro si egagọ Jihova notọ? Ru ei vẹ.

⁵ Ahwo-akpọ a wo ẹgba nọ a sai ro si egagọ Jihova Ọghẹnẹ erumeru na notọ họ. Ahwo buobu a daoma ru ere no rekọ a sai ru ei hi. Roro kpahe oware nọ o via nọ Ẹmo Akpọ avivẹ ọ jotọ. Egọmeti erẹwho buobu a je kpokpo ahwo Ọghẹnẹ gaga. Orọnikọ egọmeti Germany ọvo o fi awhaha họ iruo Isẹri Jihova ha rekọ te egọmeti Australia, Canada, gbe erẹwho efa. Ghele na, muẹrohọ oware nọ o via. Evaọ ukpe 1939 nọ ẹmo na o muhọ, iwhowho-uvie nọ e jọ akpọ na soso i bu te idu udhosa gbe ikpegbivẹ, gbe egba ene gbe udhosa gbe ikpegbisoi (72,475). Iyẹrẹ i dhesẹ nọ, evaọ ukpe 1945 nọ ẹmo na o kuhọ no, iwhowho-uvie nọ e jariẹ i bu te idu udhuhrẹ gbe ikpegbezeza, gbe egba ivẹ gbe udhone gbe ikpegbizii (156,299), onọ u dhesẹ nọ Jihova ọ ginẹ ghale omai. Unu iwhowho-uvie nọ e jọ akpọ na soso i bu vi akuava enọ e jariẹ taure a te ti fi ẹmo na!

6. Ukpenọ ọwọsuọ o ru ozọ mu omai, eme o rẹ lẹliẹ omai ru? Kẹ oriruo.

⁶ Nọ a tẹ be wọso omai, ozọ u re mu omai hi, ukpoye, onana o rẹ kẹ omai ajọwha nọ ma rẹ rọ gọ Jihova vi epaọ anwẹdẹ. Wọhọ oriruo, ọzae-avọ-aye jọ nọ a wo ọmọ ọboba a jẹ rria orẹwho nọ egọmeti ọ jọ fi awhaha họ egagọ mai. Ọzae-avọ-aye na a dhozọ vievie he, ukpoye a te mu iruo ọkobaro oke-kpobi họ. Aye na o tube no iruo nọ a jẹ jọ hwae osa ziezi re ọ sai ru onana. Ọzae na ọ ta nọ awhaha egọmeti na o ru nọ ahwo buobu a rọ gwọlọ riẹ kpahe Isẹri Jihova. Onana o wha riẹ ze  nọ o rọ jọ lọlọhọ kẹe re o mu uwuhrẹ Ebaibol họ kugbe ahwo. Ọkpako ukoko jọ nọ ọ be rria orẹwho yena ọ ta nọ ahwo buobu nọ a siọ Jihova ba ẹgọ no a wariẹ mu iwuhrẹ họ je mu usi uwoma họ ẹta.

7. (a) Eme ma wuhrẹ no Iruo-Izerẹ 26:36, 37 ze? (b) Eme who ti ru nọ a te fi awhaha họ iruo mai?

⁷ Nọ ewegrẹ a te fi awhaha họ iruo mai, a bi rẹro nọ ozọ u ti mu omai re ma siọ Jihova ba ẹgọ. U te no awhaha na no, a rẹ sai gu erue sa-sa kpahe omai, vi elakpa ze te kiẹ uwou mai gwọlọ eware, wha omai kpohọ ekọto, hayo tube fi ejọ họ uwou-odi dede. A bi rẹro nọ ozọ u ti mu omai fikinọ a fi umutho inievo mai jọ họ uwou-odi. Ma tẹ kuvẹ re a wha ozọ họ omai ẹro, ma sai tube mu egagọ Jihova họ ekie no, dede nọ obọ u ri te omai hi. Joma jọ wọhọ ahwo nọ a dhesẹ evaọ Iruo-Izerẹ 26:36, 37 na vievie he. (Sei.) Ma rẹ kuvẹ re ozọ u ru omai rolobọ hayo siọ egagọ Jihova ba ha. Ma fi eva mai kpobi họ Jihova, fikiere ma re nuhu hu. (Aiz. 28:16) Ma rẹ lẹ se Jihova re o fiobọhọ kẹ omai riẹ oware nọ ma re ru. Ma riẹ nọ Jihova ọ rrọ kugbe omai, fikiere, egọmeti nọ ọ mae ga dede ọ sae whaha omai Ọghẹnẹ mai nọ ma rẹ gọ họ.​—Hib. 13:6.

8-9. (a) Didi iroro u fo nọ omomọvo hayo ọnọ o wuzou uviuwou ọ rẹ jẹ? (b) Eme o re fiobọhọ kẹ ohwo jẹ emamọ iroro?

⁸ Otẹrọnọ egọmeti orẹwho ra o fi awhaha họ iruẹru Isẹri Jihova, whọ sai roro sọ whọ rẹ kwa kpohọ orẹwho nọ whọ sae jọ gọ Jihova avọ ufuoma. Whẹ ọvo whọ rẹ jẹ iroro nana kẹ omobọ ra. Taure ohwo jọ ọ tẹ te jẹ iroro yena, ọ sai roro kpahe oware nọ Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ a ru okenọ a je kpokpo ai. Nọ ewegrẹ na a rọ itho fi Stivin kpe no, ilele Jesu nọ e jọ Jerusalẹm a tẹ vahabọ ruọ Judia gbe Sameria, je tube te ugbo obọ Fonisia, Saiprọs, gbe Antiọk. (Mat. 10:23; Iruẹru 8:1; 11:19) Rekọ, inievo efa a rẹ sai muẹrohọ nọ, nọ a wariẹ mu Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ na họ ekpokpọ, Pọl ukọ na o no eria nọ a jẹ jọ whaha ae usi uwoma na ha. Ukpoye, dede nọ uzuazọ riẹ o jọ ọza, ọ ruabọhọ usi uwoma ota na, yọ ọ jẹ bọ inievo na ga evaọ ikpewho nọ a jẹ jọ kpokpo ai gaga na.​—Iruẹru 14:19-23.

⁹ Eme ma wuhrẹ no onana ze? Ọnọ o wuzou uviuwou ọye ọ rẹ jẹ iroro na sọ a rẹ kwa hayo a rẹ kwa ha. Taure ọ tẹ te jẹ iroro na, u fo nọ ọ rẹ lẹ jẹ romatotọ roro kpahe epanọ eware e rrọ kẹ uviuwou riẹ, o ve je roro kpahe abọ owoma ẹkwa na gbe abọ oyoma riẹ. Evaọ ẹme nana, Oleleikristi kpobi ọ rẹ “wọ ọvuọ owha riẹ.” (Gal. 6:5) Ma re gu amọfa ẹdhọ họ kpahe iroro nọ a jẹ.

10. Ithubro vẹ uwou ogha gbe ekpako ukoko a te kẹ omai?

¹⁰ Ẹvẹ whọ sae rọ ruabọhọ egagọ Jihova evaọ oke awhaha? Uwou ogha o te vuẹ ekpako ukoko oghẹrẹ nọ a sai ro wo ebe gbe eware ukoko na efa, epanọ a re ro ru iwuhrẹ, gbe epanọ a rẹ rọ ta usi uwoma na. Otẹrọnọ uwou ogha o sai vi uwou se ekpako na ha, ekpako na ọvo a ti fiobọhọ kẹ owhẹ avọ inievo na kpobi re wha ruabọhọ egagọ Jihova. A te vuẹ owhai eware nọ wha re ru nọ e rọwokugbe eme nọ e rrọ Ebaibol gbe ebe ukoko na.​—Mat. 28:19, 20; Iruẹru 5:29; Hib. 10:24, 25.

11. Fikieme u re ro mu owhẹ ẹro nọ Ọghẹnẹ ọ te rọ ẹme riẹ kuọ owhẹ ẹsikpobi, kọ ẹvẹ whọ sae rọ sẹro Ebaibol ra gbe ebe ukoko na?

¹¹ Jihova ọ ya eyaa kẹ idibo riẹ inọ ọ te  rọ ẹme riẹ ko ae. (Aiz. 65:13, 14; Luk 12:42-44) Fikiere jọ u mu owhẹ ẹro nọ ukoko Jihova o te rọ uvẹ kpobi tuduhọ owhẹ awọ. Kọ eme whọ rẹ sai ru? A te fi awhaha họ iruo mai, gwọlọ emamọ oria jọ nọ who re si Ebaibol ra avọ ebe ukoko na no họ. Who fi eware eghaghae yena họ oria nọ a re jo duku ai lọlọhọ họ, te enọ a printi hayo enọ e rrọ ifonu avọ etablẹte. O roja nọ mai omomọvo ma re ru eware nọ e rẹ lẹliẹ ẹrọwọ mai ga.

12. Ẹvẹ ekpako na a sai ro ru ọruẹrẹfihotọ iwuhrẹ nọ a rẹ lẹlẹ ru?

¹² Kọ ẹvẹ kpahe iwuhrẹ mai? Ekpako ukoko a ti ru ọruẹrẹfihotọ nọ wha rẹ rọ lẹlẹ ru iwuhrẹ. A sae ghale owhai fihọ ekueko, yọ a sai nwene oke gbe oria iwuhrẹ na kẹse kẹse. Iviena ta ẹme ẹrera nọ who te bi kpohọ oria ewuhrẹ na hayo no etẹe, re who gbe fi uzuazọ inievo na họ ọza ha. Whọ sai je ku iwu gheghe họ re a gbe muẹrohọ owhẹ hẹ.

13. Eme ma rẹ sai wuhrẹ mi inievo mai nọ e jọ otọ esuo Soviet Union evaọ okenọ u kpemu?

¹³ Rọ kpahe usi uwoma ota, epanọ oria o rrọ oye u ti dhesẹ oghẹrẹ nọ wha rẹ rọ ta usi uwoma. Ma you Jihova, ma tẹ jẹ gwọlọ vuẹ amọfa kpahe Uvie riẹ, fikiere ma rẹ gwọlọ edhere kpobi nọ ma rẹ rọ ta usi uwoma na. (Luk 8:1; Iruẹru 4:29) Ogbiku jọ nọ a re se Emily B. Baran ọ ta kpahe usi uwoma ota Isẹri Jihova evaọ oke esuo Soviet Union nọ u kpemu, inọ: “Nọ egọmeti ọ vuẹ ae nọ a gbẹ ta usi uwoma kẹ amọfa ha, Isẹri na a te mu ẹme họ ẹta kugbe ahwo nọ a gbẹ rrọ oria, enọ a gbẹ rrọ iruo, gbe egbẹnyusu rai. Nọ egọmeti a rọ fiki onana mu ai kpohọ uwou-odi, Isẹri na a te mu usi uwoma họ ẹta kẹ enọ a gbẹ rrọ uwou-odi.” Ghelọ awhaha na, inievo nọ e jọ otọ esuo Soviet Union evaọ oke yena a siọ usi uwoma ota ba ha. A te fi awhaha họ usi uwoma ota na evaọ oria nọ whọ be rria, gbaemu nọ who re ru epọvo na.

14. Eme Olezi 39:1 o rẹ sai fiobọhọ kẹ omai whaha?

¹⁴ Yọroma kpahe ahwo nọ whọ rẹ ta eva kẹ. Nọ egọmeti o te fi awhaha họ iruo mai, o roja re ma riẹ “oke nọ a re ro fibo.” (Ọtausi. 3:7) Ma rẹ ta eme nọ u fo nọ ma rẹ ko dhere kẹ amọfa vievie he, wọhọ edẹ inievo mai, oria nọ ma bi jo kokohọ, oghẹrẹ nọ ma be rọ ta usi uwoma, gbe oghẹrẹ nọ ebe ukoko na i bi ro te omai obọ. Ma rẹ vuẹ ahwo egọmeti eware nana ha; yọ ma rẹ vuẹ egbẹnyusu hayo imoni mai nọ e rrọ orẹwho mai hayo erẹwho efa ha. Ma te ru ere, yọ ma bi fi uzuazọ inievo mai họ ọza.​—Se Olezi 39:1.

15. Eme Setan ọ te daoma ru omai, kọ ẹvẹ ma sae rọ whaha iẹe?

 ¹⁵ Whọ kuvẹ hẹ re emeware esese i fi ẹwhọ họ udevie mai. Setan ọ riẹ nọ uwou nọ okugbe o rrọ họ o sai dikihẹ hẹ. (Mak 3:24, 25) Ọ te daoma ẹsikpobi re o fi ẹwhọ họ udevie mai. O bi rẹro nọ o te ru ere, ma ve ti mu omoma mai họ ẹhọre viukpenọ ma rẹ họre iẹe.

16. Emamọ oriruo vẹ Sista Gertrud Poetzinger o fihotọ?

¹⁶ Makọ Ileleikristi nọ i kruga ziezi a re rri otọ mu re a gbe kie ruọ ẹbẹbẹ nana ha. Roro kpahe inievo-emetẹ ivẹ jọ nọ a re se Gertrud Poetzinger avọ Elfriede Löhr nọ a wo ẹruore obọ odhiwu. A fi rai họ uwou-odi ovona kugbe inievo-emetẹ efa evaọ Germany. Fikinọ Sista Elfriede ọ jẹ hae kẹ ovuẹ evaọ uwou-odi na rọ tuduhọ inievo-emetẹ edekọ na awọ, Sista Gertrud o te mu ei ihri họ ẹre. Uwhremu na, oma o tẹ vuọ Sista Gertrud, kẹsena ọ tẹ lẹ se Jihova re o fiobọhọ kẹe. O kere nọ: “U fo re o kẹ omai uye he nọ amọfa a te wo onaa jọ hayo emamọ uvẹ-iruo jọ nọ ma wo ho.” Eme o fiobọhọ kẹe siọ ihri-eriọ ba? Sista Gertrud ọ tẹrovi iruemu iwoma Sista Elfriede gbe oghẹrẹ nọ ọ rẹ rọ whẹtiẹ ahwo họ oma. Enẹ usu riẹ avọ Sista Elfriede o rọ wariẹ ruẹrẹhọ. Aimava a no uwou-odi na te uwou, kẹsena a tẹ ruabọhọ egagọ Jihova bẹsenọ a ro ku iruo otọakpọ rai họ. Ma tẹ be daoma kpobi re ma ku ebẹbẹ nọ ma wo kugbe inievo mai họ, oware ovo o te hẹriẹ omai hi.​—Kọl. 3:13, 14.

17. Fikieme ma re ro ru oware nọ a vuẹ omai?

¹⁷ Ru lele ekpọvio enọ e be kobaro evaọ ukoko na. Ma tẹ be hai ru lele ekpọvio nọ inievo nọ e be kobaro evaọ ukoko na a kẹ omai, ma te whaha ebẹbẹ buobu. (1 Pita 5:5) Wọhọ oriruo, evaọ ẹkwotọ jọ nọ a jọ fi awhaha họ iruo mai, inievo nọ e be kobaro evaọ ukoko na a tẹ ta kẹ iwhowho-uvie inọ a gbẹ rọ ebe kẹ ahwo evaọ usi uwoma ha. Ghele na oniọvo-ọmọzae jọ nọ ọ rrọ ọkobaro ọ rọwo ru lele uthubro yena ha, ọ jẹ rọ ebe kẹ ahwo ghele. Eme o no rie ze? Nọ ọyomariẹ avọ inievo jọ a ku usi uwoma oke gheghe họ no ẹdẹ jọ, iporisi e tẹ nyabru ai, a te mu ai enọ họ ẹnọ. O wọhọ nọ iporisi na a je lele ai ukuke, yọ a mi ahwo ebe nọ inievo na a kẹ rai na kpobi. Eme ma wuhrẹ no iku nana ze? U fo re ma ru epanọ ekpako ukoko a ta kẹ omai, ma gbẹ make rọwo fihọ iẹe he. Jihova ọ rẹ ghale omai ẹsikpobi nọ ma te bi yoẹme kẹ inievo nọ o fihọ re a kobaro evaọ ukoko na.​—Hib. 13:7, 17.

18. Fikieme ma gbe ro mu fi izi họ kẹ inievo mai hi?

 ¹⁸ Who mu fi izi họ họ. Nọ ekpako na a te bi mu fi izi họ, a re ru eware ga kẹ inievo na. Oniọvo-ọmọzae nọ a re se Juraj Kaminský ọ kareghẹhọ oware nọ o via okenọ a fi awhaha họ iruo mai evaọ ẹkwotọ nọ a je se Czechoslovakia vẹre, ọ ta nọ: “Nọ a mu inievo nọ e be kobaro evaọ ukoko na gbe ekpako ukoko buobu vrẹ no, inievo jọ nọ e jẹ rẹrote iruẹru ikoko gbe ikogho sa-sa a te je fi izi obọrai họ kẹ iwhowho-uvie na, be vuẹ ae oware nọ a re ru gbe onọ a re ru hu.” Jihova ọ kẹ omai udu nọ ma re ro fi izi obọmai họ kẹ inievo mai hi. Nọ ohwo o te bi mu fi izi họ, orọnikọ ewoma oniọvo riẹ ọ be gwọlọ na ha, rekọ ọ be gwọlọ epanọ ọ rẹ rọ kpọ ẹrọwọ oniọvo riẹ.​—2 Kọr. 1:24.

19. Dede nọ Setan ọ be dawo ẹgba riẹ kpobi, eme 2 Iruẹru-Ivie 32:7, 8 o ta, nọ o rẹ kẹ omai udu?

¹⁹ Setan Ẹdhọ, nọ ọ rrọ ọwegrẹ ologbo mai na ọ te siọ idibo Jihova ba ekpokpo ho. (1 Pita 5:8; Evia. 2:10) Setan avọ ahwo nọ a rrọ abọ riẹ a te gwọlọ edhere kpobi nọ a rẹ rọ whaha omai egagọ Jihova. Rekọ, u du gwọlọ nọ ma dhozọ vievie he! (Izie. 7:21) Jihova ọ rrọ kugbe omai, yọ o ti gbe fiobọhọ kẹ omai, o tẹ make rọnọ a fi awhaha họ iruo mai.​—Se 2 Iruẹru-Ivie 32:7, 8.

20. Eme whọ gba riẹ mu nọ who re ru?

²⁰ Joma gbaemu wọhọ epanọ inievo mai erọ ikpe-udhusoi ọsosuọ a gba riẹ mu nọ a ta kẹ isu oke yena nọ: “Sọ u kiehọ evaọ aro Ọghẹnẹ re ma gaviezọ kẹ owhai viukpọ Ọghẹnẹ, wha bruoziẹ na kẹ omarai. Rekọ rọkẹ omai, ma rẹ sae siọ ẹme ba ẹta kpahe eware nọ ma ruẹ je yo ho.”​—Iruẹru 4:19, 20.