1. Eme Pọl ukọ na ọ ta kpahe omariẹ?

PỌL ukọ na o si oware nọ o jẹ kẹe uye no ho, ọ ta nọ ẹsejọ ẹgba ọ rẹ jariẹ oma ha, keme ugboma riẹ “o be raha no,” yọ enwenọ ẹgbahọ ọ rẹ gba oma riẹ họ ru oware uwoma. Ọ tẹ jẹ ta nọ orọnikọ oware kpobi nọ ọ yare oye Jihova o re ru kẹe he. (2 Kọr. 4:16; 12:7-9; Rom 7:21-23) U te no ere no, Pọl ọ ta nọ ahwo nọ a jẹ wọso ẹe a rri rie inọ ọ ga ha. * Kọ o rri omariẹ inọ o fioka ha fiki oghẹrẹ nọ ahwo a je rri rie hayo fiki eware nọ ọ riẹ ru hu? Vievie!​—2 Kọr. 10:10-12, 17, 18.

2. Wọhọ epanọ o rrọ 2 Ahwo Kọrint 12:9, 10, eme Pọl o vuhumu?

² Pọl o vuhumu nọ ohwo nọ ọ be maki rri omariẹ inọ ọ ga ha, ọ sae jọ ọgba. (Se 2 Ahwo Kọrint 12:9, 10.) Jihova ọ ta kẹ Pọl nọ “evaọ oma enọ e ga ha” ogaga riẹ “u re jo dhesẹ oma via vọvọ.” Oware nọ Jihova ọ be ta kẹe na họ, oke kpobi nọ Pọl o gbe wo ẹgba ha, ọ te kẹe ẹgba. Obọnana, joma ta kpahe oware nọ o gbẹ rọ kẹ omai uye he nọ ewegrẹ mai a tẹ be poviẹ omai.

3. Fikieme oma o rẹ rọ were omai nọ a tẹ be poviẹ omai?

³ Ohwo ọvuọvo nọ eka hayo ẹpoviẹ ọ rẹ were ọ rrọ họ. Rekọ eka otu nọ ọ be wọso omai e tẹ be da omai ga hrọ, o rẹ sae lẹliẹ udu whrehe omai. (Itẹ 24:10)  Nọ o rrọ ere na, ẹvẹ ma re rri ẹpoviẹ nọ ewegrẹ mai a be poviẹ omai? Pọl ọ ta nọ: “Oma o rẹ were omẹ . . . nọ a tẹ be poviẹ omẹ.” (2 Kọr. 12:10) Ere u fo nọ o rẹ jọ kẹ omai re. Fikieme? Nọ a tẹ be poviẹ omai jẹ wọso omai, u dhesẹ nọ mai yọ uvi ilele Jesu. (1 Pita 4:14) Jesu ọ ta nọ a ti kpokpo ilele riẹ. (Jọn 15:18-20) Ere o ginẹ via evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ. Evaọ oke yena, ahwo nọ uruemu ahwo Griki o daruọ oma no a je rri Ileleikristi wọhọ ahwo nọ a riẹ oware ovo ho, gbe enọ e ga ha. Ahwo Ju a je rri Pita avọ Jọn gbe Ileleikristi efa inọ “a kpohọ isukulu hu yọ a viodẹ hẹ.” (Iruẹru 4:13) Ileleikristi a jọ wọhọ ahwo nọ a rẹ sai kp’onyẹ kp’ọre he keme a wo ahwo evaọ egọmeti hi yọ a jọ isoja ha. A je rri rai wọhọ ivuoghori gheghe.

4. Kọ Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ a siọ Ọghẹnẹ ba ẹgọ fikinọ amọfa a jẹ rọ ekpehre ubiẹro rri rai? Ru ei vẹ.

⁴ Kọ Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ a siọ Ọghẹnẹ ba ẹgọ fikinọ amọfa a jẹ rọ ekpehre ubiẹro rri rai? Ijo. Wọhọ oriruo, Pita avọ Jọn a ghọghọ okenọ a je gboja kẹ ae fikinọ a jọ ilele Jesu jẹ be ta usi uwoma kpahe iẹe. (Iruẹru 4:18-21; 5:27-29, 40-42) Ilele Jesu a rri ukpokpoma na wọhọ oware nọ o rẹ lẹliẹ oma vuọ ae he. Whaọ oware nọ Ileleikristi yena nọ a je rri vo na a ru, o wha erere se ahwo-akpọ kpekufiẹ vi eware nọ ewegrẹ rai a ru. Wọhọ oriruo, ẹzi Ọghẹnẹ ọ wọ Ileleikristi jọ kere ebe jọ evaọ Ebaibol na, enọ i gbe bi fiobọhọ kẹ ahwo buobu rite inẹnẹ. Yọ Uvie nọ a jẹ ta usi uwoma riẹ na u muhọ esuo no evaọ obọ odhiwu. Kẹle na, u ti su akpọ na soso. (Mat. 24:14) Rekọ egọmeti nọ o wo ẹgba gaga nọ ọ jẹ lahiẹ Ileleikristi evaọ oke yena ọ gbẹ rrọ oria ovo enẹna ha. U te no ere no, a rehọ Ileleikristi yena mu ivie no evaọ obọ odhiwu. Rekọ enọ e jẹ wọso ae na a whu no anwẹdẹ. O tẹ make rọnọ a kpare rai ze, Uvie Ọghẹnẹ nọ a jẹ rọ fiki riẹ kpokpo Ileleikristi na oye u ti su ai.​—Evia. 5:10.

5. Wọhọ epanọ o rrọ Jọn 15:19, fikieme a gbe bi se idibo Jihova gb’ahwo ho?

⁵ Nẹnẹ ahwo jọ a re rri Ileleikristi vo inọ a riẹ oware ovo ho, yọ a ga ha. Fikieme? Keme ma bi yeri oghẹrẹ uzuazọ nọ a bi yeri hi. Ma be daoma wo omaurokpotọ, jọ wolẹ, je yoẹme. Rekọ ahwo nọ a rẹ kpare igabọ jẹ wọso enọ i bi su, eye akpọ na o re se gb’ahwo. U te no ere no, ma re dhomahọ isuẹsu hu, yọ ma rẹ jọ isoja ha. Ma rẹ rọ aro kele ahwo akpọ na ha, oyejabọ nọ a gbe bi se omai gb’ahwo ho na.​—Se Jọn 15:19; Rom 12:2.

6. Eme Jihova ọ be rọ idibo riẹ ru?

⁶ Dede nọ ahwo akpọ na a bi rri omai vo, Jihova ọ be rọ omai ru ikpeware. Ọ be kẹ omai ẹgba nọ ma be rọ jọ akpọ na soso ta usi uwoma. A re ta usi uwoma na te enẹ ẹdẹvo ho. U te no ere no, idibo Jihova họ ahwo nọ a be mae fa ebe fihọ evẹrẹ sa-sa rọ kẹ ahwo evaọ akpọ na soso. A be jẹ rọ Ebaibol na fiobọhọ kẹ ima ahwo buobu wo emamọ uruemu. Jihova ma re yere kẹ eware nọ ma be sai ru na, keme ọ be rọ ahwo nọ a rri nọ a ga ha ru ikpeware nana. Kọ Jihova ọ sae kẹ omai omomọvo ẹgba? Uyo na họ, Ee. Rekọ eme ma re ru re ọ sae kẹ omai ẹgba? Joma ta kpahe eware esa jọ nọ ma rẹ sai wuhrẹ mi Pọl ukọ na.

7. Eme ma wuhrẹ mi Pọl?

⁷ Oware jọ nọ ma wuhrẹ mi Pọl ukọ na họ: Ma tẹ be gọ Jihova, ma rẹ rẹroso ẹgba hayo eriariẹ mai hi. U wo eware jọ nọ e hae sae lẹliẹ Pọl ru oma oruoro jẹ rẹroso omobọ riẹ. A yọrọ e riẹ evaọ Tasọs, nọ o jọ okpẹwho-esuo ubrotọ jọ evaọ Rom. Tasọs yọ ẹwho nọ ahwo buobu a jọ fe, isukulu ilogbo e tẹ jẹ jariẹ. Pọl o kpohọ isukulu ziezi, yọ Gamaliẹl nọ o wuhrẹ i rie ọ jọ omọvo isu ahwo Ju nọ a jẹ mae kẹ adhẹẹ. (Iruẹru 5:34; 22:3) Pọl omariẹ ọ nyaharo te epanọ a jẹ rọ kẹe adhẹẹ gaga evaọ egagọ ahwo Ju. Ọ ta nọ: “Me je wo ẹnyaharo evaọ egagọ ahwo Ju vi ehwa mẹ buobu evaọ orẹwho mẹ.” (Gal. 1:13, 14; Iruẹru 26:4) Ghele enana kpobi, Pọl ọ rẹroso omobọ riẹ hẹ.

8. Wọhọ epanọ o rrọ Ahwo Filipai 3:8, ẹvẹ Pọl o rri eware nọ ọ nyaseba, kọ fikieme ọ rọ ta nọ ‘oma o rẹ were iẹe okenọ ọ ga ha’?

⁸ Pọl ọ nyasiọ eware nọ ahwo a je ro rri rie ruaro na ba. Uwhremu na, o te je rri eware nana kpobi wọhọ “eware ezuzu.” (Se Ahwo Filipai 3:8.) Ebẹbẹ i te Pọl nọ o zihe ruọ olele Jesu. Ahwo orẹwho riẹ a mukpahe iẹe. (Iruẹru 23:12-14) Ahwo Rom a kpe rie gaga je fi ei họ uwou-odi dede nọ ọyomariẹ yọ ọmotọ Rom re. (Iruẹru 16:19-24, 37) U te no ere no, Pọl ọ ruẹ nọ eware buobu e rẹ thọe obọ. (Rom 7:21-25) Rekọ ọ siọ Jesu ba elele he fiki ukpokpoma na hayo ethobọ riẹ. Ukpoye, ọ ta nọ: “Oma o rẹ were omẹ okenọ mẹ ga ha.” Fikieme oma o jẹ hae rọ were iẹe? Keme okenọ ọ ga ha, ẹsiẹe ọ rẹ ruẹ vevẹ nọ Ọghẹnẹ ọ be kẹe ẹgba.​—2 Kọr. 4:7; 12:10.

9. Ẹvẹ u fo nọ ma re rri omamai o tẹ make rọnọ eware i kiehọ kẹ omai tere he?

⁹ Ma tẹ gwọlọ nọ Jihova ọ kẹ omai ẹgba, ma re roro vievie he inọ o ti rri omai ghaghae fikinọ ma goma gaga, ma kpohọ isukulu ziezi, ma no ẹwho nọ a riẹ odẹ ze, hayo ma fe gaga.  Orọnikọ eware nana eye e rẹ lẹliẹ omai te ahwo nọ i re ru iruo kẹ Jihova ha. Uzẹme riẹ họ, ma te rri ahwo Jihova ma rẹ ruẹ nọ “orọnikọ ibuobu i wo areghẹ akpọ na ha, orọnikọ ibuobu e ga ha, orọnikọ ibuobu i no iwou ikpahwo ze he.” Rekọ Jihova “ọ salọ eware nọ e ga ha evaọ akpọ na,” re ọ rehọ ae ru iruo riẹ. (1 Kọr. 1:26, 27) Fikiere, whọ sae gọ Jihova ziezi o tẹ make rọnọ who fe he, whọ goma ha, who kpohọ isukulu tere he, hayo who no ẹwho nọ a riẹ odẹ ze he. Eware e tẹ rrọ ere kẹ owhẹ ẹsiẹe whọ rẹ mae ruẹ nọ Jihova ọ be kẹ owhẹ ẹgba. Wọhọ oriruo, otẹrọnọ ozọ u re mu owhẹ nọ whọ tẹ be ta oware nọ whọ rọwo kẹ ahwo nọ e rẹ vro avro, lẹ se Jihova re ọ kẹ owhẹ udu. (Ẹf. 6:19, 20) Otẹrọno ẹyao ọ be lahiẹ owhẹ, lẹ se Jihova re ọ kẹ owhẹ ẹgba nọ who re ro ru utho nọ whọ rẹ sai ru evaọ egagọ riẹ. Ẹsikpobi nọ Jihova o fiobọhọ kẹ owhẹ, ẹrọwọ ra ọ te ga, ẹgba ọ vẹ jẹ ruọ owhẹ oma.

10. Fikieme ma re ro wuhrẹ kpahe idibo Jihova nọ a gbiku rai fihọ Ebaibol na, wọhọ enọ a ta kpahe evaọ Ahwo Hibru 11:32-34 na?

¹⁰ Pọl ọ jẹ hae romatotọ kiẹ Ikereakere na. O wuhrẹ eware buobu no ai ze, o te je wuhrẹ mi idibo Jihova nọ a gbiku rai fihọ Ikereakere na. Pọl ọ jọ ileta nọ o kere se Ileleikristi Hibru ta kẹ ae nọ a roro kpahe oghẹrẹ uzuazọ nọ idibo Jihova sa-sa nọ i wo ẹrọwọ a yeri. (Se Ahwo Hibru 11:32-34.) Joma ta kpahe omọvo rai jọ, ọye họ Devidi ovie na. Ahwo a wọso ẹe, orọnikọ ewegrẹ riẹ ọvo ho, rekọ te ejọ nọ e jọ egbẹnyusu riẹ vẹre. Nọ ma be te ta kpahe uzuazọ nọ Devidi o yeri na, ma te ruẹ eware jọ nọ o wọhọ nọ Pọl o wuhrẹ mi ei. Ma vẹ te jẹ ruẹ oghẹrẹ nọ ma sae rọ rehọ aro kele Pọl.

11. Fikieme o rọ jọ wọhọ nọ Devidi ọ ga ha? (Rri uwoho nọ o rrọ uke emagazini na.)

¹¹ Nọ Goliat, ọgbaẹmo ologbo na ọ ruẹ Devidi, o rri rie wọhọ ohwo nọ ọ rẹ tọlọ gbolo kufiẹ. Ebaibol ọ ta nọ Goliat o “je rri rie vo.” Kọ ẹvẹ o gbẹ jọ ere he na? Whaọ Goliat ọ rro vi ei, o wo ekwakwa ẹmo vi ei, ọ tẹ jẹ riẹ kpahe ẹmo-ofio vi ei. Rekọ Devidi yọ ọmaha nọ ọ riẹ oware ovo kpahe ẹmo-ofio ho, nọ ọ tubẹ wha eware nọ a re ro fi ẹmo ho. Ghele na, Devidi o ru oware jọ nọ o kẹ riẹ ẹgba ologbo. Ọ rẹroso Jihova, yọ ere o ro fi ọwegrẹ na kparobọ.​—1 Sam. 17:41-45, 50.

12. Ẹbẹbẹ ọfa vẹ Devidi o wo?

¹² U wo ẹbẹbe ọfa nọ o hai ti ru oma lọhọ Devidi. Devidi ọ jẹ rọ eva riẹ kpobi ru iruo kẹ Sọl nọ Jihova o ro mu ovie Izrẹl. Evaọ oke ọsosuọ, Devidi ọ were Sọl gaga. Rekọ uwhremu na, omorro o tẹ whae ze nọ Sọl ọ jẹ rọ re Devidi ihri. Sọl ọ gbẹ jẹ rọ emamọ eva lele Devidi yeri hi, u tube te epanọ ọ jẹ rọ gwọlọ kpei no.​—1 Sam. 18:6-9, 29; 19:9-11.

13. Eme Devidi o ru okenọ Sọl ọ rọsuọ ẹe?

¹³ Dede nọ Sọl ọ rọsuọ Devidi gheghe gheghe, Devidi ọ gbẹ jẹ kẹe adhẹẹ fikinọ Jihova họ ọnọ ọ rehọ Sọl mu ovie. (1 Sam. 24:6) Ọ fuọ Jihova ẹdẹvo ho fiki eware iyoma nọ Sọl o ru. Ukpoye, ọ rẹroso Jihova inọ ọ te kẹe ẹgba nọ o re ro thihakọ ẹbẹbẹ na.​—Ol. 18:1, ẹme-obehru na.

14. Ẹbẹbẹ vẹ Pọl ukọ na o wo nọ o wọhọ onọ u te Devidi?

 ¹⁴ Pọl o wo ọkpọ ẹbẹbẹ nọ o te Devidi na. Ahwo nọ a mukpahe Pọl a ga vi ei kpekufiẹ. Ikpahwo esuo buobu a mukpahe iẹe evaọ oke yena. A kpe Pọl gaga je fi ei họ uwou-odi unuẹse buobu. Ahwo nọ a jọ egbẹnyusu riẹ vẹre a gboja kẹe, wọhọ epanọ o via kẹ Devidi. Ejọ evaọ ukoko na a jẹ tubẹ wọso ẹe dede. (2 Kọr. 12:11; Fil. 3:18) Rekọ Pọl o fi ohwo kpobi nọ ọ jẹ wọso ẹe kparobọ. Evaọ oghẹrẹ vẹ? Ọ ruabọhọ usi uwoma ota na dede nọ a je kpokpo iei. O you inievo ukoko na dede nọ ejọ i ru oware nọ o da riẹ. Maero na, ọ gọ Ọghẹnẹ te ẹdẹ uwhu riẹ. (2 Tim. 4:8) Orọnikọ ẹgba obọriẹ o ro ru enana kpobi hi, rekọ ẹgba nọ Jihova ọ kẹ riẹ, fikinọ ọ rẹroso ẹe.

15. Eme u fo nọ ma re ru nọ a te mukpahe omai?

¹⁵ Kọ emọ eklase ra, ahwo nọ wha gbẹ rrọ iruo, hayo ahwo uviuwou ra nọ e be gọ Jihova ha a be hae la owhẹ eka hayo wọso owhẹ? Kọ oniọvo jọ evaọ ukoko na o ru owhẹ oware odada? Otẹrọnọ o via ere kẹ owhẹ, rọ aro kele Devidi avọ Pọl. Gbẹ “hae rehọ ewoma ro fi eyoma kparobọ.” (Rom 12:21) Orọnikọ whọ te rọ ubiutho sa ohwo jọ aruezo ho, wọhọ Devidi. Rekọ whọ rẹ rọ Ẹme Ọghẹnẹ wuhrẹ ahwo evaọ oghẹrẹ nọ u re ro te ai udu. Ẹvẹ whọ sai ro ru onana? Rọ Ebaibol kuyo enọ nọ a nọ owhẹ, dhesẹ uwowou kẹ enọ e be gwọlọ owhẹ ẹme, re whọ jẹ kẹ ae adhẹẹ, who ve je ru ewoma kẹ ohwo kpobi, makọ enọ i mukpahe owhẹ.​—Mat. 5:44; 1 Pita 3:15-17.

16-17. Eme o thọrọ Pọl ẹro vievie he?

¹⁶ Taure Pọl ukọ na o te ti zihe ruọ olele Jesu, ọ jọ ohwo nọ ọ jẹ hae ta eme ẹsọ yọ o je kpokpo Ileleikristi. (Iruẹru 7:58; 1 Tim. 1:13) Rekọ Jesu ọ tẹ whaha iẹe. Jesu ọ ta ẹme kẹe no obọ odhiwu ze, je tu ei aro. Nọ o via no ere, Ileleikristi nọ o je kpokpo na ọvo họ enọ e rẹ sai fiobọhọ kẹe wariẹ ruẹ ude. Rekọ ọ  romakpotọ, ọ rọwo nọ Oleleikristi nọ a re se Ananayas ọ lẹ kẹe. Kẹsena aro riẹ o te rovie.​—Iruẹru 9:3-9, 17, 18.

¹⁷ Uwhremu na, Pọl o te ti zihe ruọ Oleleikristi nọ o wo ọwhọ ziezi, rekọ oware nọ Jesu o wuhrẹ i rie okenọ o je kpobọ Damaskọs na o thọrọ e riẹ ẹro vievie he. Pọl o wo omaurokpotọ, oyejabọ nọ inievo na a sai ro fiobọhọ kẹe. Ọ ta nọ a bọ riẹ ga ziezi.​—Kọl. 4:10, 11, ẹme-obotọ.

18. Eme o rẹ sae whae ze nọ ma gbẹ rọ gaviezọ kẹ ohrẹ amọfa ha?

¹⁸ Eme ma rẹ sai wuhrẹ mi Pọl? Nọ ma je kurẹriẹ ziọ ukoko na obọ, ẹsejọhọ ma je rri omamai inọ ma riẹ oware ovo ho fikiere ma jẹ hae nọ amọfa kpahe eware buobu. (1 Kọr. 3:1, 2) Kọ ẹvẹ o rrọ enẹna? Fikinọ ma gọ Jihova ikpe buobu no jẹ riẹ eware buobu no, ẹsejọhọ ma ti roro nọ o gbẹ gwọlọ nọ amọfa a re dhesẹ oware ovo kẹ omai hi, maero kọ enọ e jọ iraro mai kurẹriẹ ziọ ukoko na. Rekọ ẹsibuobu, inievo mai eye Jihova ọ rẹ rọ tuduhọ omai awọ. (Rom 1:11, 12) Fikiere, ma tẹ gwọlọ nọ Jihova ọ kẹ omai ẹgba, jọ inievo mai a fiobọhọ kẹ omai.

19. Ẹvẹ Pọl ọ rọ sai ru emamọ eware kpobi nọ o ru na?

¹⁹ Nọ Pọl o zihe ruọ Oleleikristi no, o ru ikpeware evaọ egagọ Ọghẹnẹ. Fikieme? Ọ rẹroso ẹgba obọriẹ hẹ, hayo isukulu nọ ọ nya, eriariẹ akpọ na nọ o wo, efe riẹ hayo epanọ a riẹ riẹ te, rekọ ọ romakpotọ jẹ rẹroso Jihova. Jọ mai kpobi ma rọ aro kele Pọl evaọ eware esa nana: (1) Hae rẹroso Jihova, (2) hai wuhrẹ mi ahwo nọ a gbiku rai fihọ Ebaibol na, (3) jẹ kuvẹ re inievo mai a tuduhọ omai awọ. Ma te ru ere, Jihova ọ te kẹ omai ẹgba.