Kpohọ eme nọ e riẹ eva

Kpohọ oria eware nọ e riẹe eva

1918​—Ikpe Udhusoi nọ I Kpemu

1918​—Ikpe Udhusoi nọ I Kpemu

Uwou-Eroro Na orọ Ọvo 1, 1918 o rehọ onọ nana muhọ: “Kọ eme ọ te via evaọ 1918?” Ẹmo Akpọ Ọsosuọ ọ gbẹ jotọ evaọ Europe, rekọ o wọhọ nọ eware nọ e jẹ via evaọ emuhọ ukpe yena u dhesẹ nọ eware e te dina woma kẹ Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol na gbe Akpọ na soso.

AKPỌ NA Ọ JẸ TA KPAHE UDHEDHẸ

Evaọ ọvo 8, 1918, prẹsidẹnte America nọ a re se Woodrow Wilson ọ ta kẹ ogbẹgwae esuo America kpahe eware ikpegbene jọ nọ o roro nọ e rẹ wha “uvi oziẹ gbe udhedhẹ nọ o rẹ tọ” ze. Ọ ta nọ jọ erẹwho a hae daoma ta ẹme kugbe ro ku ebẹbẹ rai họ, a gbẹ hai ku ekwakwa ẹmo tere he, re a je wo “ukoko erẹwho” nọ o te wha erere se “erẹwho esese gbe ilogbo.” “Eware Ikpegbene” nọ ọ ta na a rọ jiroro nọ u fiobọhọ kẹ ai wo Ọvọ Erẹwho na, u te je ru nọ a rọ reọvọ udhedhẹ nọ a se Treaty of Versailles, jẹ rọ ere ku Ẹmo Akpọ Ọsosuọ na họ.

OTU NỌ Ọ WỌSO EMỌ-UWUHRẸ EBAIBOL A KPAROBỌ HỌ

Ghele ozighi nọ ọ jotọ ukpe nọ u kpemu, * eware nọ e via evaọ ẹgwae ẹgbukpe Watch Tower Bible and Tract Society u dhesẹ inọ o wọhọ nọ Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol na a be te reawere udhedhẹ.

Nọ a jọ ẹgwae nana evaọ amara Ọvo 5, 1918, ezae jọ nọ e viodẹ nọ a le no Ebẹtẹle no a tẹ jẹ gwọlọ edhere nọ a rẹ rọ kpọ iruẹru Ukoko na. Richard H. Barber nọ ọ jọ ọsẹro ọnyawariẹ ọ rọ olẹ mu ẹgwae na họ. Nọ a ta kpahe iruo ẹgbukpe nọ o kpemu no, a tẹ jẹ rọ inievo nọ e te rẹrote iruo Ukoko na evaọ ukpe yena mu, wọhọ epanọ a re ru kukpe kukpe. Brọda Barber ọ tẹ riobọ họ Brọda Joseph Rutherford gbe inievo-emezae ezeza efa. Kẹsena ọriẹ-izi jọ nọ ọ jọ abọ otu nọ a le no Ebẹtẹle no na ọ tẹ riobọ họ ezae ihrẹ efa, yọ otu nọ a le no Ebẹtẹle no na a jọ usu ahwo nana nọ ọ salọ na. Ahwo nọ a jọ abọ rai a bu hu. Ogbotu ahwo nọ a jọ ẹgwae na a kuenu kẹ Brọda Rutherford gbe inievo ezeza efa nọ Brọda Barber ọ salọ na re a kpọ iruẹru Ukoko na ukpe yena.

Inievo buobu nọ e jariẹ a ta nọ “ẹgwae nana họ ọnọ a jọ mae ruẹ oghale Ọghẹnẹ vi erọ anwẹdẹ kpobi nọ a gba no.” Rekọ evawere rai nana e tọ họ.

OWỌ NỌ A JẸ KPAHE OBE NA THE FINISHED MYSTERY

Emera buobu, Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol a jẹ ghale obe na The Finished Mystery. Ahwo nọ a wo emamọ eva nọ a se obe na a ru lele iwuhrẹ Ebaibol nọ a jariẹ se.

Brọda E. F. Crist nọ ọ jọ ọsẹro ọnyawariẹ evaọ obọ Canada o gbiku ọzae-avọ-aye jọ nọ a se obe na The Finished Mystery je ru lele eware nọ a se evaọ ekpoka isoi ọvo! Ọ ta oke yena nọ: “Ọzae-avọ-aye na a roma mudhe je bi wo ẹnyaharo ziezi.”

Ọzae jọ nọ obe na u tobọ o je dhesẹ iẹe kẹ amọfa ababọ okioraha. Eware nọ ọ jọ obe na se e were riẹ gaga. Ọ ta nọ: “Nọ mẹ jẹ nya iyẹrẹ nọ a re se Third Avenue vrẹ, oware jọ nọ me roro nọ ibriki u te kie tehe omẹ ẹkoko, nọ me rri rie kpakọ obe na ‘The Finished Mystery.’ Mẹ tẹ whae kpo je sei no oka te oka. . . . Uwhremu na mẹ rọ riẹ nọ ọtausiuwoma jọ . . . ọ rehọ ofu gbolo obe na no unwido uwou riẹ ziotọ . . . U mu omẹ ẹro gaga inọ oware ovo nana nọ o ru na u ku ahwo rẹriẹ nọ a ro wo ẹruore uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ viọ eware efa kpobi nọ o ru no. . . . Ofu nọ ọtausiuwoma na o mu na u ru nọ ma rọ rrọ idibo Ọghẹnẹ enẹna.”

Oware jọ o wha riẹ ze nọ ọtausiuwoma na o ro gbolo obe na. Otu egọmeti Canada o fi awhaha họ obe na evaọ Ava 12, 1918, inọ eme nọ e rrọ obe na e wọso iruẹru egọmeti je ru nọ ahwo a gbe ti ro wobọ evaọ ẹmo-ofio ho. U kri hi otu egọmeti America a te je ru epọvo na. Ahwo egọmeti a kpohọ Ebẹtẹle New York, obọ Pennsylvania, gbe California, be kiẹ gwọlọ eware nọ a te jobọ kru ro brukpe inievo nọ e jẹ kobaro evaọ ukoko na. Evaọ Asa 14, 1918, ogbẹgwae izi America nọ a re se United States Department of Justice o te fi awhaha họ obe na The Finished Mystery. A ta nọ obe nana nọ a bi printi jẹ rọkẹ ahwo na u ru nọ ahwo a gbẹ be rọ fialoma via kẹ omaruẹrẹkpahe kẹ ẹmo nọ egọmeti ọ be ma omaa riẹ hẹ, u te je mukpahe uzi nọ o wọso ẹferevia iruẹru orẹwho nọ u fo nọ a rẹ kodhere.

A FI RAI HỌ UWOU-ODI!

Evaọ Asoi 7, 1918, ogbẹgwae izi America u te mi egọmeti rai udu nọ a re ro mu Giovanni DeCecca, George Fisher, Alexander Macmillan, Robert Martin, Frederick Robison, Joseph Rutherford, William Van Amburgh, gbe Clayton Woodworth. Ogbẹgwae na o ta nọ, “a thuzi ulogbo, bi keke aro fihọ lẹliẹ ahwo siomano iruo isoja America, te isoja ame gbe erọ okpa.” Ẹdhọ na o muhọ evaọ Azeza 3, 1918, rekọ inievo na a jọ udu rai riẹ nọ a te siọ ae ba ebrukpe he. Fikieme?

Ọriẹ-izi nọ ọ mai wuzou evaọ America ọ ta nọ inievo nana a thuzi ẹferevia iruẹru orẹwho nọ u fo nọ a rẹ kodhere, onọ o rẹ “raha omaa eware” nọ orẹwho o gwọlọ ru. Evaọ Asoi 16, 1918, ogbẹgwae izi America na o whaha enwene nọ a je ti ru fihọ uzi nana nọ o hae te thọ Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol nọ i kere “eme nọ e rrọ uzẹme, avọ emamọ ẹjiroro, nọ e rẹ wha ewoma ze” na. Oware nọ a mae ta kpahe evaọ ẹgwae nana họ obe na, The Finished Mystery. Iyẹrẹ nọ ogbẹgwae izi America u kere fihotọ kpahe obe nana o ta nọ: “Obe nana nọ a bi se ‘The Finished Mystery’ yọ ojọ evaọ usu ebe nọ a kere eware itiena nọ e rẹ mae wha ẹbẹbẹ ze fihọ no . . . Oware nọ obe na o rẹ sai ru ọvo ho, re u fiobọhọ kẹ isoja wo avro kpahe eware nọ ma gwọlọ ru, je ru nọ . . . ahwo a gbẹ rọ gwọlọ wobọ evaọ iruẹru isoja ha.”

Evaọ Azeza 20, 1918, ibroziẹ a tẹ ta nọ inievo eree nana a reabe eware kpobi nọ a ta kpahe ae na. Okioke riẹ, a te bruoziẹ ẹdhọ na. Obruoziẹ na ọ ta nọ: “Iwuhrẹ egagọ nọ ahwo nana a dikihẹ kẹ je bi whowho na . . . e rrọ oware imuozọ kẹ omai viọ ogbaẹmo Germany. . . . U fo nọ uye nọ a rẹ kẹ ae o rẹ jọ gaga.” Eka ivẹ nọ i lele i rie, a te fi inievo eree nana họ uwou odi evaọ Atlanta, Georgia. A ta nọ omomọvo rai ọ te jọ uwou odi na no oware wọhọ ikpe ikpe rite ikpe udhe.

IRUO USIUWOMA OTA NA I SERIHỌ HỌ

Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol na a rẹriẹ ovao dhe ukpokpoma gaga evaọ etoke nana. Ekiotọ egọmeti America nọ a re se The Federal Bureau of Investigation (FBI) a romatotọ kiẹ iruẹru Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol na riwi jẹ niyẹrẹ buobu kpahe ae. Iyẹrẹ nana i dhesẹ nọ Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol na a ruabọhọ iruo usiuwoma ota na.

Ohwo nọ ọ rẹ rẹrote ileta evaọ Orlando, obọ Florida o kere nọ: “[Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol na] a be ta usiuwoma no uwou ruọ uwou evaọ ẹwho na soso, yọ evaọ aso a be mai ro ru onana. . . . O rrọ ọtamuo rai nọ a rẹ ta usiuwoma na ghelọ ọwọsuọ kpobi kẹhẹ.”

Olorida isoja jọ ọ niyẹrẹ kpahe iruo Brọda Frederick W. Franz nọ ọ jọ omọvo Utu Ẹruorote na uwhremu na ro se ekiotọ egọmeti America. O kere nọ: “F. W. Franz . . . ọ be ruabọhọ zẹ ebe ‘Finished Mystery’ na buobu.”

Brọda Charles Fekel nọ ọ jọ omọvo Utu Ẹruorote uwhremu na re ọ rẹriẹ ovao dhe ukpokpoma gaga re. Otu egọmeti o mu rie fikinọ ọ jẹ ghale The Finished Mystery, a tẹ jẹ hae fiẹrohọ ileta hayo evuẹ nọ ọ jẹ hai vi se amọfa. A mu rie fihọ uwou-odi evaọ Baltimore, Maryland amara ọvo, je sei “Ọwegrẹ Australia nọ ọ rrọ ọmotọ họ.” Okenọ ọ gbaudu jẹ ta usiuwoma kẹ otu egọmeti nọ ọ jẹ nọe enọ, ọ kareghẹhọ ẹme Pọl ukọ na evaọ 1 Ahwo Kọrint 9:16 inọ: “Uye u te omẹ nọ me gbe whowho usi uwoma na ha!” *

U te no ajọwha nọ a jẹ rọ ta usiuwoma na no, Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol na a kere ileta jẹ rọ yare nọ jọ a siobọno inievo nọ a mu fihọ uwou-odi evaọ Atlanta jẹ rọ ileta na kẹ ahwo re a whobọ họ. Oniọvo-ọmọtẹ nọ a re se Anna K. Gardner ọ ta nọ: “Ma jẹ hae rabọ muoma ha. Nọ inievo na e jọ uwou-odi na, yọ ma be gwọlọ ahwo nọ a rẹ whobọ họ ileta nọ ma kere. Ma jẹ nya nuwou ruọ uwou. Idu ahwo buobu a whobọ họ ileta mai. Ma jẹ vuẹ ahwo na nọ, ezae nana yọ uvi Ileleikristi nọ a mu fihọ uwou-odi ekueku.”

IKOKOHỌ

Evaọ etoke obẹbẹ nana, ma ru ikokohọ buobu nọ a jẹ hae jọ tuduhọ inievo na awọ. Uwou-Eroro Na o ta nọ: “Ukpe yena a ru . . . ikokohọ nọ i bu vi udhuvẹ . . . Ma wo emamọ iyẹrẹ no ikokohọ nana kpobi ze. Oke ọsosuọ, etoke uvewhru ma jẹ hai ru ikokohọ, rekọ enẹna, amara kpobi evaọ ukpe ma bi ru okokohọ.”

Ahwo nọ a wo evezi a gbẹ jẹ gaviezọ kẹ usiuwoma na. Evaọ okokohọ jọ nọ a ru evaọ Cleveland, Ohio, ahwo odu ọvo gbe egba ivẹ (1,200) e jariẹ yọ ahwo udhuvẹ gbivẹ e họ-ame. Ohwo jọ nọ họ-ame re họ, uzoge jọ nọ “o wo evawere kpahe egagọ Ọghẹnẹ gbe omauromudhe, onọ o wha omovuọ se ekpako soso jọ buobu.”

KỌ EME ỌFA Ọ TE VIA?

Nọ ukpe 1918 u bi te ekuhọ no, Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol na a gbẹ jẹ riẹ oware ofa nọ o be te via ha. Ukoko o tẹ te zẹ uwou mai nọ o rrọ Brooklyn, obọ Pittsburgh, Pennsylvania o te zihe ruọ ehri ukoko. Nọ inievo nọ e be rẹrote iruẹru ukoko na a rrọ uwou-odi na, inievo na a tẹ ma omaa ẹgwae ẹgbukpe ọfa fihọ ẹdẹ avọ ene amara Ọvo ọrọ ukpe 1919. Eme a te jọ ẹgwae na ta kpahe?

Inievo na a ruabọhọ iruo Uvie na. Imuẹro nọ a wo inọ a ti wo emamọ iyẹrẹ e ga te epanọ a rọ salọ uzoẹme ẹgbukpe 1919 nọ o ta nọ: “Ekuakua ẹmo ọvo nọ a gali vi owhai nọ i re wo iruo e [rrọ] họ.” (Aiz. 54:17) A tẹ ruẹrẹ oma kpahe rọkẹ enwene ologbo nọ o te bọ ẹrọwọ rai ga jẹ kẹ ae ẹzẹ nọ a te rọ rẹriẹ ovao dhe iruo ilogbo nọ e rrọ obaro tha.

^ edhe-ẹme 6 Rri uzoẹme na, “One Hundred Years Ago​—1917” (Ikpe Udhusoi nọ I Kpemu​—1917) evaọ 2017 Yearbook of Jehovah’s Witnesses, ẹwẹ. 172-176.

^ edhe-ẹme 22 Rri ikuigbe uzuazọ Charles Fekel, “Joys Through Perseverance in Good Work” (Oghọghọ Evaọ Akothiho Iruo Iwoma) Evaọ Uwou-Eroro ọ Asa 1, 1969 (ọrọ Oyibo).