1, 2. Oware udubro vẹ Joshua ọ rẹriẹ ovao dhe nọ Mosis o whu no?

JOSHUA ọ gbẹ jẹ kareghẹhọ eme nọ Jihova ọ ta kẹe inọ: “Mosis odibo mẹ o whu no; fikiere enẹna kparoma, nya kpo obọ Jọdan na, whẹ avọ ahwo na kpobi, kpo obọ otọ nọ mẹ kẹ rae na.” (Jos. 1:1, 2) Ere eware i ro nwene idudhe kẹ Joshua, ọnọ ọ jọ odibo kẹ Mosis enwenọ ikpe udhuvẹ soso!

² Fikinọ Mosis o su ahwo Izrẹl ikpe buobu, o sae jọ nọ udu u je bru Joshua sọ ahwo Ọghẹnẹ a te romakpotọ kẹ isuẹsu riẹ. (Izie. 34:​8, 10-12) Obe jọ nọ o fotọ eme nọ e rrọ Ebaibol o ta kpahe Joshua 1:​1, 2 inọ: “No anwae ze rite enẹna, ozighi ọ rẹ romavia gaga oke kpobi nọ a tẹ be rehọ isuẹsu kẹ amọfa.”

3, 4. Ẹvẹ ma rọ riẹ nọ eva nọ Joshua o fihọ Ọghẹnẹ u ku rie he, kọ onọ vẹ ma rẹ sae nọ omamai?

³ Dede nọ ozọ o dina jọ Joshua oma wọhọ epanọ o rẹ jọ kẹ ohwo na, o mu iruo họ nọ emedẹ jọ e vrẹ no. (Jos. 1:9-11) Eva nọ o fihọ Ọghẹnẹ u ku rie he. Wọhọ epanọ Ebaibol i dhesẹ,  Jihova ọ rehọ ukọ-odhiwu riẹ su Joshua avọ ahwo riẹ. Ma rẹ sae ta nọ ukọ-odhiwu yena họ Ẹme na, Ọmọ ọsosuọ Ọghẹnẹ.​—Ọny. 23:20-23; Jọn 1:1.

⁴ Jihova o fiobọhọ kẹ ahwo Izrẹl romakpotọ evaọ okenọ o mi Mosis esuo kẹ Joshua. Mai omamai, ma be rria etoke nọ eware buobu i bi ro nwene, yọ onana o rẹ lẹliẹ omai roro nọ, ‘Kọ, nọ ukoko Ọghẹnẹ o be nyaharo kpata kpata na, ma wo emamọ ẹjiroro jọ nọ ma sai ro fievahọ Jesu, Osu nọ a ro mu kẹ omai na?’ (Se Matiu 23:10.) Iviena roro kpahe obọdẹ idhere nọ Jihova o ro su ahwo riẹ evaọ oke nọ u kpemu nọ eware i nwene.

5. Eme Joshua ọ ruẹ nọ ọ kẹle Jẹriko no? (Rri uwoho nọ o rrọ emuhọ uzoẹme na.)

⁵ U kri hi, nọ ahwo Izrẹl a fa Jọdan vrẹ no, Joshua ọ tẹ ruẹ oware jọ nọ u gbe rie unu. Nọ ọ be kẹle Jẹriko no, o te zere ọzae jọ nọ o kru ọgbọdọ họ obọ. Joshua ọ riẹ oghẹrẹ ohwo nọ ọ rrọ họ, fikiere ọ tẹ nọe nọ: “Whọ [rrọ] kẹ omai orẹ, hayo rọ kẹ ewegrẹ mai?” Kẹsena ọ tẹ vuẹ Joshua oghẹrẹ ohwo nọ ọyomariẹ ọ rrọ. Ọ ta nọ ọye “osu ogba-ẹmo ỌNOWO na” nọ ọ ruẹrẹ oma kpahe re ọ thọ ahwo Ọghẹnẹ. (Se Joshua 5:13-15.) Dede nọ a jọ eria efa Ebaibol gbiku na wọhọ ẹsenọ Jihova omariẹ ọvo ọ jẹ ta ẹme kẹ Joshua, avro ọ riẹ hẹ inọ ukọ-odhiwu ọye Ọghẹnẹ o vi bru ei wọhọ epanọ ọ jẹ hai ru evaọ oke nọ u kpemu.​—Ọny. 3:2-4; Jos. 4:1, 15; 5:2, 9; Iruẹru 7:38; Gal. 3:19.

6-8. (a) Ẹvẹ o rọ wọhọ nọ ekpọvio jọ nọ Jihova ọ rẹ kẹ e rẹ wọhọ eware nọ i wo obufihọ họ evaọ eriwo ohwo-akpọ? (b) Rekọ ẹvẹ ekpọvio itieye e rọ rrọ oware areghẹ, gbe ekpọvio nọ i gine fo evaọ ẹruoke? (Rri ẹme-obotọ na.)

⁶ Ukọ-odhiwu yena ọ vuẹ Joshua oghẹrẹ nọ o re ro fi Jẹriko kparobọ. Eware jọ nọ ọ vuẹ riẹ inọ o ru e wọhọ eware nọ e rẹ sae wha ebẹbẹ ze evaọ oke ẹmo. Wọhọ oriruo, Jihova ọ ta nọ jọ ezae na kpobi a yawo, yọ onana o rẹ sae wha edada ze edẹ buobu. Kọ oke nana u gine fo nọ egbaẹmo a rẹ rọ yawo?​—Emu. 34:24, 25; Jos. 5:2, 8.

⁷ O sae jọ nọ egbaẹmo Izrẹl na a jẹ ruawa sọ a te sae thọ iviuwou rai nọ ewegrẹ e tẹ wọ ohọre ziọ evuẹ rai. Rekọ ẹsiẹvo na usi u te do ze inọ ‘a wuhu inuẹthẹ okpẹwho Jeriko di temu te aro fiki ahwo Izrẹl.’ (Jos. 6:1) Kọ onana o gbẹ lẹliẹ ahwo Izrẹl fievahọ ọkpọvio Jihova vi epaọ anwẹdẹ?

⁸ U te no ere no, a vuẹ ahwo Izrẹl nọ a du wọ ohọre ruọ Jẹriko ho, rekọ a nya okpẹwho na wariẹ ẹsiẹvo okpẹdẹ evaọ edẹ ezeza gbe isiahrẹ evaọ ẹdẹ avọ ihrẹ. Egbaẹmo na jọ a hae sai roro nọ, ‘Kinọ oke oraha gbe omolahiẹ kufiẹ vẹ!’ Rekọ Osu nọ a rẹ ruẹ hẹ na ọ riẹ oware nọ o bi ru. Orọnikọ oware nọ ọ ta na u ru ẹrọwọ ahwo Izrẹl ga ọvo ho, rekọ o whaha e rai ẹmo-ofio ovao dhe ovao kugbe egbaẹmo Jẹriko nọ e jọ gaga na.​—Jos. 6:2-5; Hib. 11:30. *

9. Fikieme ma re ro ru oware nọ ukoko Ọghẹnẹ o vuẹ omai? Kẹ oriruo jọ.

⁹ Eme ma sai wuhrẹ no iku nana ze? Ẹsejọ ma rẹ sae riẹ oware kpobi nọ o wha riẹ ze nọ ukoko na o be rọ rehọ onaa okpokpọ ru eware he. Wọhọ oriruo, o sae jọ nọ evaọ oke ọsosuọ o nwane were omai tere he re ma rehọ eware wọhọ ifonu gbe ekọmputa ru uwuhrẹ  omobọ mai, ta usiuwoma, je ru iwuhrẹ ukoko. Rekọ enẹna, ẹsejọhọ ma ruẹ irere nọ i bi no ai ze no, otẹrọnọ ma sai wo eware nana jẹ be rehọ ai ru iruo. Nọ ma tẹ ruẹ irere itieye nọ i re no eware ekpokpọ nọ ma bi ru ze dede nọ ma wo avro kpahe ae vẹre, ẹrọwọ gbe okugbe mai ọ rẹ ga.

10. Ono o ru nọ utu ẹruorote ukoko Ọghẹnẹ oke anwae o rọ gba ẹgwae kpahe oyawo evaọ obọ Jerusalẹm?

¹⁰ Kọniliọs o kurẹriẹ te ikpe ikpegbesa no, yọ Ileleikristi nọ e rrọ ahwo Ju a gbe bi sikẹ oyawo. (Iruẹru 15:1, 2) Nọ ikẹ-isio e romavia evaọ obọ Antiọk, a te vi Pọl re ọ wọ ẹme na bru utu ẹruorote ukoko na evaọ obọ Jerusalẹm. Rekọ ono o ru nọ a rọ jiroro yena? Pọl ọ ta nọ: “Mẹ nya keme Olori na o dhesẹ via kẹ omẹ nọ mẹ nya.” O rrọ vevẹ inọ Kristi o ru nọ a rọ jiroro na re utu ẹruorote na a ku avro na họ.​—Gal. 2:1-3.

11. (a) Ẹvẹ Ileleikristi ahwo Ju a kru ẹme oyawo ga te? (b) Eme a vuẹ Pọl nọ o ru nọ u dhesẹ epanọ o wo omaurokpotọ kẹ ekpako obọ Jerusalẹm te? (Rri ẹme-obotọ na re.)

¹¹ Kristi ọ kpọ utu ẹruorote ikpe-udhusoi ọsosuọ na ro ru ei vẹ inọ o roja ha re Ileleikristi nọ e rrọ ahwo Ju hu a yawo. (Iruẹru 15:19, 20) Rekọ ikpe buobu nọ a ku ẹme na họ no, Ileleikristi ahwo Ju a gbẹ jẹ yawo emọ rai. Nọ ekpako obọ Jerusalẹm a yo usi nọ u bi do kpahe Pọl inọ o bi koko Uzi Mosis hi, a tẹ vuẹe nọ o ru oware jọ nọ ọyomariẹ o rẹro riẹ hẹ. * (Iruẹru 21:20-26) A vuẹ Pọl nọ jọ ọ rehọ ezae ene kpobọ etẹmpol na re u gine mu ahwo kpobi ẹro nọ o bi “koko Uzi na.” Pọl ọ hẹ sai dhesẹ inọ oware nana nọ a vuẹ riẹ nọ o ru na u wotọ họ keme Ileleikristi ahwo Ju nọ a gbẹ be rọ oyawo sikẹ, ae a wo ẹbẹbẹ na orọnikọ ọyomariẹ hẹ. Ukpoye, o ru oware nọ ekpako na a ta kẹe na keme ọ gwọlọ nọ okugbe ọ jọ udevie inievo na  kpobi. O rẹ sai gbe omai unu inọ, ‘Kọ ẹvẹ Jesu ọ rọ kuvẹ nọ avro yena o siotọ ikpe buobu kpakiyọ uwhu riẹ u si Uzi Mosis na no otọ no?’​—Kọl. 2:13, 14.

12. Eme o rẹ sae jọnọ o lẹliẹ Kristi kẹ ẹme kpahe oyawo uvẹ ikpe buobu taure o te ti ku ei họ?

¹² O rẹ rehọ oke taure ahwo jọ a te nwene lele otoriẹ okpokpọ nọ ma wo. O rehọ oke gaga taure Ileleikristi ahwo Ju a te ti nwene eriwo rai. (Jọn 16:12) O jọ bẹbẹ kẹ otujọ re a rọwo inọ u gbe du gwọlọ nọ ohwo ọ yawo re o te wo obọdẹ usu kugbe Ọghẹnẹ hẹ. (Emu. 17:9-12) Rọkẹ efa, ozọ ukpokpoma o jẹ jọ ae ru oware ovo ho nọ o rẹ lẹliẹ ae wo ohẹriẹ no ahwo Ju nọ e wariẹ e rai họ. (Gal. 6:12) Rekọ uwhremu na, Kristi ọ tẹ gbẹ kpọ ae vi ẹkwoma ileta nọ ẹzi na ọ wọ Pọl kere.​—Rom 2:28, 29; Gal. 3:23-25.

13. Eme o rẹ sae lẹliẹ omai romakpotọ kẹ isuẹsu Kristi nẹnẹ?

¹³ Ma gbẹ riẹ oware nọ o wha inwene jọ nọ ma be ruẹ evaọ ukoko na ze he, u fo re ma roro kpahe oghẹrẹ nọ Kristi o ro su ahwo Ọghẹnẹ evaọ oke nọ u kpemu. Evaọ oke Joshua gbe oke Ileleikristi ọsosuọ na, Kristi o su ahwo Ọghẹnẹ evaọ emamọ edhere, onọ o thọ rai, ru ẹrọwọ rai ga, je ru ai wo okugbe.​—Hib. 13:8.

14-16. Ẹvẹ oghẹrẹ nọ “ọrigbo nọ a re fievahọ nọ o wo areghẹ na” ọ be rọ kpọ omai u ro dhesẹ nọ Kristi ọ gwọlọ nọ ma kru egagọ Ọghẹnẹ ga?

¹⁴ Jesu ọ gwọlọ nọ ma kru egagọ Ọghẹnẹ ga, yọ ma be ruẹ onana evaọ oghẹrẹ nọ “ọrigbo nọ a re fievahọ nọ o wo areghẹ na” o bi ro dhesẹ oware nọ u fo eruo kẹ omai evaọ ẹruoke. (Mat. 24:45) Oniọvo-ọmọzae nọ a re se Marc nọ o wo emọ ene, ọ ta nọ: “Setan ọ be họre iviuwou re ọ sae raha ukoko na. Obọnana ukoko na o be tuduhọ omai awọ re ma ru egagọ uviuwou koka koka, yọ o rrọ vevẹ inọ ẹme nọ a be vuẹ enọ i wuzou iviuwou na họ, thọ uviuwou ra!”

¹⁵ Ma te muẹrohọ oghẹrẹ nọ Kristi ọ be rọ kpọ omai, ma rẹ ruẹ nọ o riẹe oja gaga re ma wo usu okpekpe kugbe Ọghẹnẹ. Patrick nọ ọ rọ ọkpako ukoko o muẹrohọ nọ: “O jẹ kake ruọ otujọ oma ha re a kokohọ kẹ usiuwoma ota Ẹdẹ-Ọmaha avọ Ẹdoka evaọ itu esese. Rekọ ma be jọ ọruẹrẹfihotọ nana ruẹ vevẹ nọ Jesu ọ gwọlọ fiobọhọ kẹ iruori na. Inievo jọ nọ i fe he hayo a wo ajọwha tere he a ruẹ nọ utu osese nọ a rrọ o be lẹliẹ ae ruẹ nọ a rri rai ghaghae, a te bi kru ga evaọ ukoko na.”

¹⁶ U te no eware nọ e rẹ lẹliẹ omai kruga evaọ ukoko na nọ Kristi ọ be kẹ omai no, o bi je fiobọhọ kẹ omai tẹrovi iruo nọ e mai wuzou evaọ otọakpọ nẹnẹ. (Se Mak 13:10.) André nọ a ro mu ọkpako ukoko obọ ọ be hai muẹrohọ ekpọvio ekpokpọ nọ ukoko Ọghẹnẹ o be kẹ ẹsikpobi. Ọ ta nọ: “Ahwo nọ a rrọ iwou ogha ru iruo nọ a ru kawo na o kareghẹhọ omai nọ u fo re ma gine wo ajọwha jẹ tẹrovi iruo usiuwoma ota na gaga enẹna.”

17, 18. Erere vẹ o re te omai nọ ma te roro kpahe irere nọ ma bi wo fiki inwene nọ ma ru no kẹle?

¹⁷ Ajọwha nọ Ovie mai Jesu Kristi o bi ro su omai nẹnẹ na u dhesẹ nọ ọ tẹrovi obaro. Fikiere, jọ irere nọ ma bi wo no inwene ze enẹna e hae kẹ omai evawere. Wha hae jọ egagọ uviuwou rai ta kpahe irere nọ wha wo no fiki inwene nọ a ru kẹlena evaọ ewuhrẹ ẹkpoka hayo usiuwoma ota mai. Onana o te kẹ owhai uduotahawọ.

¹⁸ Otẹrọnọ ma vuhu oware nọ o lẹliẹ ukoko Jihova kẹ omai ehrẹ jọ gbe irere  nọ ma re wo no ai ze, ma te rọ evawere ru lele ai. Ma riẹ ziezi nọ ebe nọ ma gbe bi printi bu hu u ru nọ ma gbẹ be rọ raha ugho gahrọ họ; yọ onaa okpokpọ nọ ma bi ro ru eware u ru nọ ma be rọ wha usiuwoma Uvie na te ahwo buobu oma. Ma tẹ be kareghẹhọ onana, u re fiobọhọ kẹ omai rri ividio je se ebe mai evaọ ifonu gbe ekọmputa obọmai nọ o tẹ lọhọ. Onana u ti fiobọhọ kẹ omai rọ aro kele Kristi rehọ umutho ugho nọ ma bi wo ru iruo avọ areghẹ.

19. Fikieme ma re ro ru lele oghẹrẹ nọ Kristi ọ be rọ kpọ omai?

¹⁹ Ma tẹ be rọ ajọwha ru lele oghẹrẹ nọ Kristi ọ be rọ kpọ omai, u re ru ẹrọwọ amọfa ga je ru omai wo okugbe ziezi. Nọ André o roro kpahe ahwo nọ a rrọ Ebẹtẹle nọ a ru kawo na, ọ ta nọ: “Oghẹrẹ nọ inievo nọ e jọ Ebẹtẹle vẹre a ro ru lele enwene nana, o lẹliẹ omẹ fievahọ ukoko na je wo adhẹẹ kẹ ukoko na gaga. Inievo nana a be rọ evawere ru iruo kpobi nọ a kẹ rae, jẹ be rọ ere dhẹ lele akẹkẹ Jihova.”

20, 21. (a) Fikieme ma re ro fievahọ Osu mai, Kristi? (b) Onọ vẹ ma te ta ẹme kpahe evaọ uzoẹme notha?

²⁰ Kẹle na Osu mai Jesu Kristi o ti “fi kparobọ riẹriẹriẹ” je ru “eware nọ i re muozọ.” (Evia. 6:2; Ol. 45:4) Re oke yena u te ti te, ọ be ruẹrẹ ahwo Ọghẹnẹ kpahe kẹ oware nọ a ti ru evaọ obaro nọ uyerakpọ nana u te kuhọ no, okenọ omomọvo mai o ti ro wobọ evaọ iruo ewuhrẹ gbe ebabọ nọ a ti ru evaọ okenọ a te kpare ahwo no uki ze.

²¹ Ovie mai nọ a ro mu na o ti su omai ruọ akpọ ọkpokpọ na, otẹrọnọ ma fi eva mai kpobi họ iẹe ghelọ inwene kpobi nọ e romavia kẹhẹ. (Se Olezi 46:​1-3.) Ẹsejọ o rẹ jọ bẹbẹ kẹ omai re ma nwene lele ọruẹrẹfihotọ ọkpokpọ, maero otẹrọnọ u kpomahọ uzuazọ mai evaọ oghẹrẹ nọ ma roro ho. Nọ o tẹ via ere, eme o rẹ sae lẹliẹ udu te omai otọ, je ru omai fi eva mai kpobi họ Jihova? Onọ nana ma te ta kpahe evaọ uzoẹme notha.