Kpohọ eme nọ e riẹ eva

Kpohọ oria eware nọ e riẹe eva

Brọda Rutherford nọ ọ be kẹ ovuẹ evaọ okokohọ ologbo nọ a ru evaọ obọ Cedar Point, Ohio, ukpe 1919

1919​—Ikpe Udhusoi nọ I Kpemu

1919​—Ikpe Udhusoi nọ I Kpemu

ẸMO Ologbo (nọ a se Ẹmo Akpọ Ọsosuọ uwhremu na) nọ o siotọ vrẹ ikpe ene na o kuhọ taure ukpe 1919 u te ti te. Ubrobọ urere ukpe 1918 ẹmo na o ro kuhọ, kẹsena evaọ Ọvo 18, 1919, Ẹgwae Udhedhẹ obọ Paris na (Paris Peace Conference) o te muhọ. Oware jọ nọ u no ẹgwae yena ze họ, a re ọvọ nọ a se Ọvọ obọ Versailles (Treaty of Versailles), onọ u ru nọ ẹmo nọ erẹwho sa-sa a jọ kuomagbe jẹ họre Germany o ro serihọ. A whobọhọ obe rọ re ọvọ nana evaọ Azeza 28, 1919.

Ọvọ na o ru nọ a rọ to ukoko okpokpọ jọ họ re, onọ a se Ọvọ Erẹwho (League of Nations). Ẹjiroro ukoko nana họ, re “u ru erẹwho akpọ na buobu wo okugbe, je ru ai wo udhedhẹ gbe omofọwẹ.” Ichọche buobu a rọwo fihọ ọvọ nana. Ogbẹgwae ọ Ichọche Kristi nọ o rrọ America u kuenu kẹ ọvọ nana inọ ona họ “egọmeti nọ Uvie Ọghẹnẹ u bi ro ru iruo evaọ otọakpọ.” Ogbẹgwae nana u vi ahwo rai jọ kpohọ Ẹgwae Udhedhẹ obọ Paris na. Omọvo ahwo nọ a vi kpohọ ẹgwae na ọ ta nọ, ẹgwae nana yọ “emuhọ oge ọkpokpọ evaọ ikuigbe ohwo-akpọ.”

Oge ọkpokpọ o bi gine muhọ na, rekọ orọnọ ahwo nọ a kpohọ ẹgwae udhedhẹ yena a bi mu oge na họ họ. Oge ọkpokpọ ọrọ iruo usi uwoma ota na oye u muhọ evaọ 1919, okenọ Jihova o ro koko idibo riẹ họ re a ta usi uwoma na vi epaọ anwẹdẹ kpobi. Rekọ taure onana o tẹ te via, o gwọlọ nọ oware jọ u re nwene evaọ uzuazọ Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol na.

IRORO NỌ E BẸ ẸJẸ

Joseph F. Rutherford

Kukpe kukpe a jẹ hae salọ ahwo nọ a rẹ kobaro evaọ iruo Watch Tower Bible and Tract Society, yọ orọ ukpe 1919 u kie fihọ Ẹdẹ-Ọmaha, ẹdẹ avọ ene amara Ọvo. Evaọ oke yena yọ a mu Brọda Joseph F. Rutherford nọ ọ jọ prẹsidẹnte ukoko Jihova gbe inievo ihrẹ efa fihọ uwou-odi ekueku evaọ Atlanta, Georgia, obọ America. Onọ nọ o jọ ahwo buobu udu họ, Kọ u fo re a wariẹ rọ inievo nana nọ e rrọ uwou-odi na mu enọ e rẹ kobaro? Manikọ a rẹ salọ amọfa?

Evander J. Coward

Brọda Rutherford ọ jẹ jọ uwou-odi ruawa gaga kpahe ukoko na. Ọ riẹ nọ o rrọ inievo jọ oma inọ o te mai woma re a salọ omọfa nọ ọ rẹ jọ prẹsidẹnte evaọ ukoko na. Fikiere, o te kere ileta se inievo nọ i kokohọ kẹ ẹgwae na inọ u ti woma re a rọ Evander J. Coward mu prẹsidẹnte. Brọda Rutherford ọ ta nọ Brọda Coward “ọ rrọ wolẹ,” “o wo areghẹ,” ọ tẹ jẹ “talamu Olori na.” Rekọ inievo buobu a gwọlọ nọ a kpare ẹgwae na kpohọ emerae ezeza efa. Utu elọya nọ i dikihẹ kẹ inievo nọ e rrọ uwou-odi na a rọwo nọ a kpare ẹgwae na. Nọ a be ta ẹme na haro na, eva e tẹ dha inievo jọ gaga.

Richard H. Barber

Kẹsena oware jọ o tẹ via nọ Brọda Richard H. Barber o dhesẹ uwhremu na inọ o jọ wọhọ ame nọ a ku fihọ erae. Oniọvo jọ nọ ọ jọ ẹgwae na ọ ta nọ: “Mẹ yọ elọya ha, rekọ nọ a tẹ be fodẹ uzi nọ u kiekpahe ẹme nọ ọ rrọ otọ na, mẹ riẹ omoware jọ kpahe uzi Ọghẹnẹ. Ọghẹnẹ ọ gwọlọ nọ ma talamu inievo mai. Edhere nọ ọ mai woma nọ ma re ro dhesẹ nọ ma fievahọ inievo mai ziezi họ, ma rẹ wariẹ salọ Brọda Rutherford re ọ jọ prẹsidẹnte.”​—Ol. 18:25.

Alexander H. Macmillan

Brọda A. H. Macmillan nọ a gbẹ jọ uwou-odi ọ ta nọ okiokiọ riẹ Brọda Rutherford ọ tẹ rọ obọ kporo ugbẹhẹ uwou-odi riẹ jẹ vuẹe nọ, “Vi obọ ze.” Brọda Rutherford o te fi ovuẹ jọ nọ a vi sei họ iẹe obọ. Nọ Brọda Macmillan ọ ruẹ ovuẹ yena nọ a kere kpẹkpẹe, ọ tẹ nwani wo otoriẹ ẹme na. Ovuẹ na họ: “RUTHERFORD WISE VAN BARBER ANDERSON BULLY GBE SPILL A BE KOBARO ESA ỌSOSUỌ I WUZOU MA YOU OWHAI.” Ovuẹ na u dhesẹ nọ a wariẹ salọ inievo nọ e be kobaro na re a gbẹ jọ ọkwa rai, a tẹ jẹ wariẹ salọ Joseph Rutherford, avọ William Van Amburgh re a jọ enọ i wuzou iruo na. Fikiere, Brọda Rutherford a wariẹ salọ re ọ jọ prẹsidẹnte.

A SIOBỌNO AI NO!

Nọ inievo eree na a jọ uwou-odi, Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol nọ i kru ẹrọwọ rai a kere ileta nọ a jẹ rọ yare nọ a siobọno inievo na. Inievo-emetẹ gbe inievo-emezae nana nọ i wo udu na a nyabru ahwo nọ a bu vi idu egba ihrẹ (700,000), enọ e whobọhọ ileta na. Evaọ Edesa-Oka, Asa 26, 1919, taure a te ti vi ileta na, a te siobọno Brọda Rutherford avọ inievo ihrẹ nọ i kiọkọ.

Nọ Brọda Rutherford o te uwou no, ọ ta kẹ ahwo nọ a dede i rie nọ: “U mu omẹ ẹro nọ oware nọ o via kẹ omai kpobi na o be ruẹrẹ omai kpahe kẹ ebẹbẹ nọ i vi onana nọ e be tha. . . . Orọnikọ re inievo rai a no uwou-odi ze wha rọ dhogbo nọ wha dhẹ na ha. Oye họ ugogo ẹjiroro na ha. . . . Ẹjiroro nọ wha rọ daoma yena kpobi họ, re wha se isẹri kẹ Uzẹme na, yọ ahwo nọ a ru onana a wo eghale buobu no.”

Eware nọ e via evaọ etoke nọ a ro mu inievo na je fi ai họ uwou-odi i dhesẹ nọ Jihova ọ be ginẹ kpọ ukoko na. Evaọ Asoi 14, 1919, okọto nọ a wariẹ tu ẹdhọ na kpohọ o ta nọ: “A bruoziẹ nọ o kare ọriẹwẹ kẹ . . . ahwo nọ a rehọ ziọ okọto na ha wọhọ epanọ u fo nọ o rẹ jọ, fikiere ma ku oziẹ na rẹriẹ.” A wọ eku họ inievo na uzou inọ a thọ izi ilogbo, yọ eku na ọ hai ti no ai uzou hu ogbẹrọnọ a rẹriẹ oziẹ na ha, hayo o hae jọnọ a bru ikpe nọ a rẹ rọ jọ uwou-odi na kpẹre ọvo. A gbẹ rọ uzi ovo kru ai hi. Fikiere, Brọda Judge Rutherford o gbe wo udu nọ o re ro dikihẹ kẹ idibo Jihova evaọ Okọto nọ O Mai Kpehru evaọ obọ America, yọ o ru ere unuẹse buobu okenọ a siobọnoi no.

A GBA RIẸ MU NỌ A RẸ TA USI UWOMA NA

Brọda Macmillan ọ kareghẹhọ oware nọ o via, ọ ta nọ: “Ma riẹ nọ u fo nọ ma rẹ moyẹlẹ hẹ, re ma keria rọ abọ mu oma be hẹrẹ bẹsenọ Olori na ọ rẹ rehọ omai kpobọ odhiwu. Ma vuhumu nọ ma re ru oware jọ re ma sae riẹ oware nọ Olori na ọ ginẹ gwọlọ.”

Rekọ inievo nọ e jọ obọ ehri ukoko a sai mu iruo rai nọ a bi ru anwọ ikpe buobu na họ ẹsiẹsiẹ hẹ. Fikieme? Keme evaọ okenọ inievo eree na a jọ uwou-odi na, ahwo a raha eware nọ a je ro printi ebe no. Onana u ru udu whrehe ai, yọ inievo jọ a je roro sọ iruo usi uwoma ota na i kuhọ no.

Kọ ahwo jọ a gbe wo isiuru kpahe usi Uvie nọ Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol a jẹ ta na? Re a sae riẹ uyo onọ yena, Brọda Rutherford ọ tẹ jiroro nọ ọ rẹ kẹ ovuẹ jọ. A ta nọ a ti zizie ohwo kpobi ziọ ovuẹ na. Brọda Macmillan ọ ta nọ: “Ohwo ọvuọvo ọ gbẹ nyaze te gaviezọ kẹ ovuẹ na ha, kiyo iruo mai i kuhọ no.”

Obe-usi nọ a jọ whowho ovuẹ Brọda Rutherford nọ uzoẹme riẹ o jọ “Ẹruore nọ Ọ Rrọ kẹ Ahwo-Akpọ nọ A bi Dimẹ,” obọ Los Angeles, California, ukpe 1919

Kọ ere Brọda Rutherford ọ rọ kẹ ovuẹ na evaọ Ẹdoka, Asoi 4, 1919. Uzoẹme ovuẹ na họ, “Ẹruore nọ Ọ Rrọ kẹ Ahwo-Akpọ nọ A bi Dimẹ.” Obọ Los Angeles, evaọ California ọ jọ kẹ ovuẹ na dede nọ oma o ga riẹ tere he. Ahwo nọ a bu te enwenọ idu esa gbe egba isoi (3,500) a gaviezọ kẹ ovuẹ na, yọ ahwo nọ a bu te egba buobu a sae ruọ eva ha fikinọ oria na o gba rai hi. Okiokiọ riẹ, amọfa nọ a bu te odu ọvo gbe egba isoi (1,500) a tẹ jẹ gaviezọ kẹ ovuẹ na. Inievo na a ruẹ uyo onọ rai na no, ahwo a wo isiuru kpahe ovuẹ na.

Oware nọ inievo na a ru nọ a ruẹ uyo onọ nọ o jarae udu na no oye Isẹri Jihova a gbẹ be rọ aro kele evaọ usi uwoma ota rai rite inẹnẹ.

A RUẸRẸ OMA KPAHE KẸ ẸNYAHARO

A jọ Uwou-Eroro Aria 1, 1919 whowho nọ evaọ obọ emuhọ Azie, a ti ru okokohọ ologbo evaọ Cedar Point, Ohio. Uzoge jọ evaọ obọ Missouri nọ a re se Clarence B. Beaty ọ ta nọ: “O jọ ohwo kpobi oma nọ ọ rẹ daoma nya.” Inievo nọ i kpohọ okokohọ nana a bu vi epanọ a rẹro riẹ, a bu vi idu ezeza (6,000). Oware ofa nọ o lẹliẹ eva were inievo na gaga họ, ahwo nọ a jọ awa nọ a re se Erie nọ ọ kẹle etẹe họ-ame a bu te egba ivẹ (200).

Uke emagazini ọsosuọ ọrọ The Golden Age, Akpe 1, 1919

Evaọ Azie 5, 1919 nọ o jọ ẹdẹ avọ isoi okokohọ na, Brọda Rutherford ọ kẹ ovuẹ nọ uzoẹme riẹ o jọ “Ovuẹ Rọkẹ Ibe Iruiruo.” Ọ jọ ovuẹ na whowho nọ a bi ti mu emagazini ọkpokpọ jọ họ ekere, onọ uzoẹme riẹ o rrọ The Golden Age. * Emagazini nana ọ te “wha usi eware nọ e via kẹle nọ i wuzou, o vẹ jẹ rọ Ikereakere na dhesẹ oware nọ o so riẹ nọ ikpeware nana e be rọ via.”

A tuduhọ Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol na kpobi awọ re a rọ emagazini ọkpokpọ nana ta usi uwoma ududu. Ileta nọ a kere ro dhesẹ oghẹrẹ nọ inievo na a ti ru iruo na o ta nọ: “Jọ ohwo kpobi nọ ọ họ-ame no ọ kareghẹhọ nọ uvẹ-ọghọ ulogbo o rrọ re a gbodibo, jẹ rọ uvẹ nana ta usi uwoma na avọ ajọwha kẹ akpọ na soso nẹnẹ.” Inievo buobu a jẹ uzizie nana rehọ. Fiki ajọwha inievo na, no oke yena rite Akpegbivẹ ukpe yena, ahwo nọ a fi odẹ hotọ kẹ emagazini ọkpokpọ na a bu vi idu udhuvẹ-gbikpe (50,000).

Inievo nọ e jọ Brooklyn, obọ New York, gbe omoto ologbo nọ ọ vọ avọ emagazini ọ The Golden Age

Evaọ urere ukpe 1919, yọ idibo Jihova a wariẹ wo ajọwha ziezi no je ru ọruẹrẹfihotọ kẹ iruo na no. U te no ere no, eruẹaruẹ buobu nọ i kiekpahe edẹ urere na i rugba no. Oke nọ a te rọ dawo idibo Ọghẹnẹ je ru ai fo nọ a ruẹaro riẹ evaọ Malakae 3:​1-4 na u rugba no. A si idibo Jihova no igbo “Babilọn Ologbo na” no, Jesu ọ tẹ jẹ rọ “ọrigbo nọ a re fievahọ nọ o wo areghẹ na” mu no. * (Evia. 18:​2, 4; Mat. 24:45) Obọnana, Emọ-Uwuhrẹ Ebaibol na a ruẹrẹ oma kpahe no rọkẹ iruo nọ Jihova ọ gwọlọ nọ a ru.

^ edhe-ẹme 22 A nwene odẹ emagazini na The Golden Age kpohọ Consolation evaọ 1937, kẹsena a te nwene iei kpohọ Awake! evaọ 1946.