1, 2. (a) Ẹvẹ ahwo jọ a re roro nọ a te yo nọ Ọghẹnẹ o wo ukoko jọ? (b) Eme ma te ta kpahe evaọ uzoẹme nana?

KỌ ỌGHẸNẸ o wo ukoko jọ? Ahwo jọ a rẹ ta nọ: “U du gwọlọ nọ ohwo ọ jọ ukoko jọ nọ o rẹ kpọe he. Oware nọ o gwọlọ kpobi họ, thakpinọ ohwo o wo usu kugbe Ọghẹnẹ.” Kọ eriwo yena ọ gba? Eme eware nọ ma riẹ i dhesẹ?

² Evaọ uzoẹme nana, ma te ta kpahe imuẹro nọ i dhesẹ nọ Jihova yọ Ọghẹnẹ nọ ọ rrọ kpatiẹ, yọ o re koko eware họ evaọ edhere nọ a rẹ ruẹ obọriẹ hẹ. Ma te jẹ ta kpahe epanọ u fo nọ ma re ru kpahe ekpọvio nọ i bi no ukoko Jihova ze nẹnẹ. (1 Kọr. 14:33, 40) Evaọ ikpe-udhusoi ọsosuọ gbe oke mai na, Ikereakere na i fiobọhọ kẹ abọ ukoko Jihova nọ o rrọ otọakpọ ru iruo usiuwoma ota Uvie na gaga no. Fikinọ ma bi ru lele Ebaibol gbe ithubro nọ i bi no ukoko Jihova ze, ma be sae yọrọ ẹfuọ uruemu, udhedhẹ, gbe okugbe evaọ ukoko akpọ-soso mai na.

3. Eme o kẹ owhẹ imuẹro inọ Jihova o re koko eware họ evaọ edhere nọ a rẹ ruẹ obọriẹ hẹ?

³ Emama Ọghẹnẹ i dhesẹ via nọ o re koko eware họ evaọ edhere nọ a rẹ ruẹ obọriẹ hẹ. Ebaibol na ọ ta nọ: “Areghẹ  ỌNOWO na ọ rọ ma akpọ na; orimuo ọ rọ rehọ ihru na vi.” (Itẹ 3:19) Uzẹme na họ, “imiruo ekakao [Ọghẹnẹ]” ọvo ma riẹ, wọhọ ẹsenọ o “se-umẹ kakao” gheghe. (Job 26:14) Rekọ umutho nọ ma riẹ kpahe emama nọ e rrọ idadeghe na, te isi, gbe eko-isi na u ru omai vuhumu inọ Ọghẹnẹ ọ nabi koko emama nana họ kpatiẹ evaọ edhere nọ a rẹ ruẹ obọriẹ hẹ. (Ol. 8:3, 4) Ima isi buobu e rrọ ẹko-isi sa-sa, yọ aikpobi e rrọ idadeghe na nya wariẹ ababọ oma nọ a bi kpehọ ohwohwo. Akpọ mai na gbe ikogho efa sa-sa wọhọ akpọ na e be dhẹ ọre na wariẹ owowa wọhọ ẹsenọ i bi koko izi nọ e rẹ kpọ imoto evaọ edhere. O rrọ vevẹ, oghẹrẹ nọ Jihova ọ ruẹrẹ emama riẹ họ kpatiẹ woma te u bi fiobọhọ kẹ omai vuhumu nọ Jihova, “Ọnọ ọye ọvo ọ rehọ ẹriẹ riẹ rọ ma ihru” gbe akpọ na, o te ọnọ ma re jiri, romakpotọ kẹ, jẹ gọ.—Ol. 136:1, 5-9.

4. Fikieme otokiẹ-eriariẹ o gbẹ re te sae kiyo enọ buobu hu?

⁴ Egba-eriariẹ a kiẹ eware buobu via no kpahe idadeghe gbe otọakpọ mai na, yọ onana o wha erere sa-sa ze no. Rekọ u wo enọ buobu nọ otọkiẹ-eriariẹ o re te sae kiyo rai hi. Wọhọ oriruo, egbaeriariẹ erọ emama idadeghe a rẹ sae vuẹ omai epanọ idadeghe gbe emama nọ e rrọ eva rai i ro muhọ họ, hayo ẹjiroro nọ ahwo a rọ rrọ otọakpọ nọ ọ vọ avọ emama sa-sa nọ e rrọ uzuazọ na. Ofariẹ, ahwo a rẹ sae fotọ oware nọ ohwo-akpọ ọ rọ gwọlọ nọ ọ rẹ rria bẹdẹ bẹdẹ hẹ. (Ọtausi. 3:11) Fikieme enọ buobu nọ i wuzou nọ a be sai kiyo rai hi e rọ dotọ fia? Oware jọ nọ o soriẹ họ, egbaeriariẹ gbe amọfa a bi wuhrẹ ahwo uwuhrẹ eghrorotha gbe inọ Ọghẹnẹ ọ rrọ họ. Rekọ Jihova ọ jọ Ebaibol na, nọ ọ rrọ Ẹme riẹ kiyo enọ nọ ahwo a be nọ evaọ eria kpobi.

5. Idhere vẹ izi nọ Jihova o fihọ kẹ emama e be rọ kpọ iruẹru mai?

⁵ Ahwo-akpọ a rẹroso izi nọ Jihova o fihọ nọ e be kpọ emama, izi nọ i re nwene he nọ a fievahọ. Izi nana otu nọ o re ru ikpẹ, eplọmba, enọ e rẹ bọ iwou, dhẹ irupre, je ru obẹrọ evaọ ẹsipito a rẹroso re a sai ru iruo rai. Wọhọ oriruo, edọkita nọ i re ru obẹrọ a riẹ nọ oria ovona ekwakwa oma ohwo-akpọ kpobi e rrọ. Fikiere, o re du gwọlọ oria nọ ubiudu ohwo o rrọ bẹ hẹ, nọ ọ tẹ gwọlọ jariẹ ru oghẹrẹ usiwo jọ. Yọ o gba omai kpobi họ nọ ma re koko izi nọ e be kpọ emama. Uzi utioye jọ họ, oware kpobi nọ a gbolo kpehru u re kie zihe ziọ otọ, yọ o rẹ sae wha uwhu se omai nọ ma te gbolaro kẹ uzi nana.

6. Fikieme ma sai ro rẹro nọ idibo Jihova a ti koko oma họ?

⁶ Emama nọ e rrọ ehrugbakpọ na i dhesẹ nọ Jihova o re koko eware riẹ họ kpatiẹ. Fikiere, ma rẹ sai rẹro inọ Jihova ọ gwọlọ nọ idibo riẹ a re koko oma họ ziezi. Re ma sai ru onana, Ọghẹnẹ ọ kẹ omai Ebaibol na re o hae kpọ omai. Ma rẹ sai wo evawere he nọ ma gbe bi wo obufihọ ukoko Ọghẹnẹ gbe izi ikiẹrẹe riẹ hẹ, uzuazọ mai u re fioka gbe he.

7. Eme u dhesẹ nọ oma Ebaibol na soso o rọwokugbe?

⁷ Orọnikọ Ebaibol na yọ ebe egagọ ahwo Ju gbe erọ Ileleikristi nọ a kugbe gheghe he, enọ e rọwokugbe ohwohwo ho. Ukpoye, yọ obe nọ ẹzi Ọghẹnẹ ọ wọ ahwo kere, nọ a ruẹrẹhọ ziezi. Ebe sa-sa Ebaibol na e rọwokugbe ohwohwo. Ugogo uzoẹme Ebaibol na o dhẹ Ebaibol na duwu, no obe Emuhọ rite Eviavia, koyehọ re a riẹ nọ Jihova họ ọnọ o wo udu-esuo nọ o mai kpehru gbe epanọ ọ te rọ rehọ Uvie riẹ ru ẹjiroro riẹ rọkẹ otọakpọ na gba, Uvie nọ Kristi nọ ọ rrọ ‘ubi’ nọ a  ya eyaa riẹ na o ti su.—Se Emuhọ 3:15; Matiu 6:10; Eviavia 11:15.

8. Fikieme ma sae rọ ta nọ ahwo Izrẹl oke anwae a koko oma họ kpatiẹ?

⁸ Ahwo Izrẹl oke anwae a koko oma họ ziezi. Wọhọ oriruo, evaọ otọ Uzi Mosis na, a koko eyae họ nọ “e jẹ gbodibo eva unuẹthẹ uwou egagọ na.” (Ọny. 38:8) Okenọ ahwo Izrẹl a jẹ hai no oria ruọ oria, jẹ wọ uwou-udhu na lele oma, a koko oma họ ru onana evaọ edhere nọ ọ jọ kpatiẹ. Evaọ oke ofa, Devidi ovie na o koko ahwo Livai gbe izerẹ na họ je fi ai họ ẹko-iruo sa-sa. (1 Irv. 23:1-6; 24:1-3) Yọ oke kpobi nọ ahwo Izrẹl a yoẹme kẹ Jihova, a jẹ hae reawere udhedhẹ gbe okugbe.—Izie. 11:26, 27; 28:1-14.

9. Eme u dhesẹ nọ ukoko Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ u koko oma họ?

⁹ Ukoko Ileleikristi ikpe-udhusoi ọsosuọ u koko oma họ re, yọ ekpọvio utu ẹruorote oke yena, onọ ikọ na u ru via evaọ oke ọsosuọ, e wha erere se ai. (Iruẹru 6:1-6) Evaọ oke ofa, a te ku inievo-emezae efa kugbe utu ẹruorote yena. (Iruẹru 15:6) A jẹ hae rọ ileta sa-sa kẹ ikoko na ithubro gbe ekpọvio re, yọ ahwo nọ a jọ utu ẹruorote ikpe-udhusoi ọsosuọ na, hayo nọ i je lele ai ruiruo, ẹzi Ọghẹnẹ ọ wọ kere ileta nana. (1 Tim. 3:1-13; Tait. 1:5-9) Ẹvẹ ikoko na i ro wo erere no ekpọvio nọ i je no obọ utu ẹruorote oke yena ze?

10. Eme o no rie ze evaọ okenọ ikoko ọsosuọ a ru lele izi nọ utu ẹruorote oke rai a rọwo fihọ? (Rri uwoho nọ o rrọ emuhọ uzoẹme na.)

¹⁰ Se Iruẹru Ikọ 16:4, 5. Inievo-emezae nọ utu ẹruorote na u vi a jẹ hai kpohọ ikoko sa-sa jẹ vuẹ ae “izi nọ ikọ na gbe ekpako na evaọ obọ Jerusalẹm a rọwo fihọ.” Nọ ikoko na a bi koko izi na, a tẹ jẹ hae “jọ gaga evaọ ẹrọwọ na je bi vihọ no ẹdẹ te ẹdẹ.” Kọ u wo emamọ oware jọ nọ ukoko Ọghẹnẹ nẹnẹ o rẹ sai wuhrẹ no ikuigbe Ebaibol nana ze?

11. Ẹvẹ u fo nọ inievo nọ a ro mu evaọ ukoko na a re ru kpahe ekpọvio nọ i bi no ukoko Jihova ze?

¹¹ Eme u fo nọ inievo nọ e rrọ Egbẹgwae Uwou-Ogha, Egbẹgwae Orẹwho, esẹro okogho, gbe ekpako ukoko a re ru nọ ekpọvio i te no obọ ukoko Jihova ze te ai obọ nẹnẹ? Ebaibol na ọ vuẹ omai kpobi nọ ma hai yoẹme jẹ hae romakpotọ. (Izie. 30:16; Hib. 13:7, 17) Ma rẹ jọ ukoko Jihova veghe uzou hayo dhesẹ ẹzi ọwọsuọ họ, keme uruemu utiona o rẹ sae raha uyoyou, udhedhẹ, gbe okugbe nọ ọ rrọ ukoko na. Oleleikristi ọvuọvo ọ gwọlọ jọ wọhọ Diọtrẹfis hi, ọnọ o wo adhẹẹ gbe omaurokpotọ họ. (Se 3 Jọn 9, 10.) Ma sae nọ omamai nọ: ‘Kọ mẹ be hai fiobọhọ kẹ ahwo nọ a wariẹ omẹ họ bọ usu rai kugbe Jihova ga? Kọ mẹ be hai ru lele ekpọvio nọ inievo nọ e be kobaro evaọ ukoko na a be hae kẹ ababọ oke-oraha?’

12. Enwene vẹ ọ romavia no evaọ oghẹrẹ nọ a rẹ rọ rehọ ekpako gbe idibo iruiruo mu?

¹² Roro kpahe ọkpọvio jọ nọ Utu Ẹruorote na o kẹ kẹle na. Evaọ uzoẹme na, “Enọ Ahwo nọ A s’Ebe” nọ o romavia evaọ Uwou-Eroro Na ọrọ Akpegbọvo 15, 2014, a ta kpahe enwene nọ a ru evaọ oghẹrẹ nọ a rẹ rọ rehọ ekpako gbe idibo iruiruo mu evaọ ukoko na. A jọ uzoẹme na ta nọ utu ẹruorote ikpe-udhusoi ọsosuọ o kẹ esẹro ọnyawariẹ oke yena udu nọ a jẹ rọ rehọ ahwo nana mu. Evaọ edhere ọvona, muhọ no Azie 1, 2014 ze, esẹro okogho họ ahwo nọ a be rọ ekpako gbe idibo iruiruo mu evaọ ikoko sa-sa. Ọsẹro okogho na ọ rẹ daoma riẹ inievo nana nọ a ta kẹe kpahe na, je lele ai kpohọ usiuwoma ota nọ o tẹ lọhọ. Yọ o re je muẹrohọ uviuwou oniọvo na. (1 Tim.  3:4, 5) Ugboma ekpako na gbe ọsẹro okogho na a rẹ nabe romatotọ rri itee nọ Ọghẹnẹ o fihọ evaọ Ikereakere na inọ idibo iruiruo gbe ekpako ukoko a rẹ nyate.—1 Tim. 3:1-10, 12, 13; 1 Pita 5:1-3.

13. Ẹvẹ ma sai ro dhesẹ nọ ma bi ru lele ekpọvio nọ ekpako na a be kẹ omai?

¹³ O gwọlọ nọ ma rẹ hai ru lele ekpọvio Ikereakere nọ ekpako na a be kẹ omai. “Omamọ uwuhrẹ” hayo “uwuhrẹ omokpokpọ; uwuhrẹ nọ o rẹ kẹ erere” nọ o rrọ Ebaibol na o be kpọ inievo nana. (1 Tim. 6:3; oruvẹ.) Kareghẹhọ ohrẹ nọ Pọl ọ kẹ kpahe inievo nọ e be nya kpatiẹ hẹ evaọ ukoko na. Inievo nana jọ a je ‘ru iruo vievie he, ukpoye a je dhomahọ eware nọ i te rai hi.’ O rrọ vevẹ inọ ekpako na a kẹ inievo nana ohrẹ, rekọ a jẹ rọwo gaviezọ họ. Ẹvẹ ukoko na u re ru ohwo otiọye na? Pọl ọ ta kẹ ae nọ: “Wha kpokahọ iẹe je bru usu noi.” Uthubro Pọl na o rrọ owowa, keme orọnikọ ọ ta nọ a rehọ ohwo yena wọhọ ọwegrẹ hẹ. (2 Tẹs. 3:11-15) Nẹnẹ, ekpako na a rẹ sae kẹ ovuẹ ro si ukoko na ozọ kpahe ekpehre uruemu jọ nọ ohwo jọ o bi ru evaọ ukoko na, wọhọ usu-orọo nọ ọ be nya kugbe omọfa nọ ọ rrọ ukoko ho. (1 Kọr. 7:39) Ẹvẹ o te jọ owhẹ oma nọ ekpako na a tẹ kẹ ovuẹ utioye? Whọ tẹ riẹ kpahe oniọvo nọ o bi dhesẹ uruemu utioye evaọ ukoko na, kọ whọ te daoma bru usu noi? Ọdawẹ nọ who wo kẹ oniọvo na gbe emamọ edikihẹ ra evaọ ukoko na o rẹ sae lẹliẹe siọ ekpehre owojẹ yena ba. ^[1]

14. Ẹvẹ ma sae rọ zọhọ fihọ ẹfuọ ukoko na?

¹⁴ Ma rẹ sai zọhọ fihọ ẹfuọ ukoko na nọ ma te bi lele ekpọvio nọ e rrọ Ẹme Ọghẹnẹ, Ebaibol na. Roro kpahe oware nọ o via evaọ ukoko obọ Kọrint oke anwae. Pọl ọ roma kẹ iruo usiuwoma ota na evaọ ẹkwotọ yena gaga, yọ o you ibe “erezi” riẹ nọ e jọ etẹe. (1 Kọr. 1:1, 2) Rekọ ababọ avro, o kẹ riẹ uye gaga nọ ọ ruẹ nọ ẹbẹbẹ ọfariẹ-ogbe ọ be romavia evaọ ukoko yena nọ o gwọlọ nọ ọ rẹ kpọvi. Pọl ọ ta kẹ ekpako ukoko yena na inọ jọ a siobọno ohwo otiọye kẹ Setan, koyehọ jọ a si ei no ukoko. Re a sae yọrọ ẹfuọ nọ ọ jọ ukoko na, o gba ekpako na họ nọ a re si “ẹvi” na no, re o siọ ukoko na ba egbeku. (1 Kọr. 5:1, 5-7, 12) Ma tẹ be hae tha ekpako na uke nọ a te si ohwo nọ ọ rọwo kurẹriẹ hẹ no ukoko, u re fiobọhọ yọrọ ẹfuọ nọ ọ rrọ ukoko na, yọ ẹsejọhọ u re ru ohwo otiọye kurẹriẹ jẹ yare erọvrẹ Jihova.

15. Ẹvẹ ma sae rọ yọrọ udhedhẹ nọ o rrọ ukoko na?

¹⁵ U wo ẹbẹbẹ ọfa nọ o gwọlọ nọ Pọl o re kuhọ evaọ ukoko Kọrint na. Inievo jọ i je tu ibe Ileleikristi rai kpohọ ekọto. Pọl ọ nọ rai onọ jọ nọ u re ru ai roro inọ: “Kọ eme wha gbẹ dhugbẹ kpairoro vrẹ hẹ nọ a te ru owhai thọ?” (1 Kọr. 6:1-8) Ẹbẹbẹ otiọye na ọ romavia no nẹnẹ. Evaọ ikoko jọ, ẹbẹbẹ ọ romavia no evaọ udevie inievo ivẹ nọ i fi ugho họ eki. Fikinọ eki na o kiekpe ọjọ, igho i te vru, ẹsejọhọ onọ o wha riẹ ze nọ ọdekọ ọ rọ fo ẹe nọ ọ re igho. Inievo jọ e wọ ibe Ileleikristi rai kpohọ ekọto no, rekọ Ebaibol na o fiobọhọ kẹ omai ruẹ nọ o rẹ mai woma re oware u vru mi omai, viukpenọ ma rẹ wha ekela se odẹ Ọghẹnẹ hayo wha ozighi fihọ ukoko na. ^[2] Uzẹme riẹ họ, u fo re ma ru lele ohrẹ Jesu re ma sai ku ẹwhọ gbe ebẹbẹ ilogbo nọ ma wo họ. (Se Matiu 5:23, 24; 18:15-17.) Ma te ru ere, ma te zọhọ fihọ okugbe nọ ọ rrọ uviuwou idibo Jihova.

16. Fikieme ma re ro rẹro nọ idibo Ọghẹnẹ a rẹ jọ okugbe ọvo?

¹⁶ Ebaibol na omariẹ o dhesẹ ẹjiroro  nọ ma re ro rẹro nọ idibo Ọghẹnẹ a rẹ jọ okugbe ọvo. Ọso-ilezi na ọ so nọ: “Ẹvẹ uwoma je fo te re inievo i wo ọriakugbe ọvo!” (Ol. 133:1) Nọ ahwo Izrẹl oke anwae a te yoẹme kẹ Jihova, a jẹ hae reawere okugbe ọvo. Ikpe buobu nọ i kpemu, Ọghẹnẹ ọ ta epanọ ahwo riẹ a te jọ inọ: “Me re ti koko ai kpobi họ wọhọ igodẹ nọ e rọ uthuru ọvo.” (Mae. 2:12) Jihova ọ tẹ jẹ rọ ẹkwoma Zefanaya ọruẹaro na ta nọ: “Mẹ rẹ te rẹriẹ ẹvẹrẹ ahwo na ruọ emamọ ẹrounu [ọrọ iwuhrẹ uzẹme Ikereakere na], re ai kpobi a se odẹ ỌNOWO na re a jẹ rọ evevo gọ e.” (Zef. 3:9) Eva e be were omai gaga inọ ma be gọ Jihova evaọ okugbe ọvo!

17. Re ma sae yọrọ ẹfuọ gbe udhedhẹ evaọ ukoko na, ẹvẹ u fo nọ ekpako ukoko a re ru nọ oniọvo o te ruthọ?

¹⁷ Re ma sae yọrọ ẹfuọ gbe okugbe evaọ ukoko na, o gba ekpako na họ nọ a rẹ rọ ẹruoke guẹdhọ inievo nọ e nyathọ, jẹ rọ edhere oyoyou ru onana. Pọl ukọ na ọ riẹ nọ uyoyou Ọghẹnẹ u re rri ovao bruoziẹ hẹ, yọ o re gbolaro kẹ oruthọ họ. (Itẹ 15:3) Onana u ru nọ Pọl o ro kere ileta Ọsosuọ Kọrint se inievo na ababọ oke-oraha. Dede nọ ileta na e jọ erọ ozọ-usio, o kere i rie evaọ edhere oyoyou. Kẹsena o te ti kere ileta Avivẹ Kọrint nọ emerae jọ e ruemu no, ileta nọ i dhesẹ nọ inievo na a wo ẹnyaharo no fiki ohrẹ riẹ nọ ekpako ukoko na a fihọ iruo. Oleleikristi jọ ọ tẹ jowọ othọthọ taure ọ tẹ te riẹ, inievo-emezae nọ e nyate utee Ikereakere na a rẹ daoma rọ edhere owowolẹ fiobọhọ kẹe.—Gal. 6:1.

18. (a) Ẹvẹ ekpọvio nọ e rrọ Ẹme Ọghẹnẹ i ro fiobọhọ kẹ ikoko ikpe-udhusoi ọsosuọ? (b) Eme ma te ta kpahe evaọ uzoẹme nọ o rrọ aro na?

¹⁸ O rrọ vevẹ inọ ekpọvio nọ e rrọ Ebaibol na i fiobọhọ kẹ Ileleikristi obọ Kọrint ikpe-udhusoi ọsosuọ gbe efa yọrọ ẹfuọ, udhedhẹ, gbe okugbe evaọ ukoko rai. (1 Kọr. 1:10; Ẹf. 4:11-13; 1 Pita 3:8) Onana u ru nọ Ileleikristi oke yena a sai ro wo emamọ iyẹrẹ evaọ iruo usiuwoma ota na. Pọl ukọ na ọ sae ta nọ a ta usi uwoma na no “evaọ udevie emama kpobi nọ e rrọ otọ odhiwu na.” (Kọl. 1:23) Nẹnẹ, omodawọ mai idibo Ọghẹnẹ nọ e rrọ okugbe ọvo evaọ iruo usiuwoma ota na, u ru nọ ma be sae rọ jọ akpọ na soso vuẹ ahwo kpahe ẹjiroro Ọghẹnẹ. Uzoẹme nọ o rrọ aro na o te kẹ imuẹro efa nọ i dhesẹ nọ idibo Ọghẹnẹ a rri Ebaibol na ghaghae, yọ o rrọ ọtamuo rai inọ a rẹ rọ ọghọ kẹ Jihova, Osu Ehrugbakpọ na.—Ol. 71:15, 16.