1, 2. (a) Eme Jesu ọ kpahe kẹ Pita nọ ọ ta kẹe nọ o du rọ uye bẹ omariẹ hẹ? (Rri uwoho nọ o rrọ emuhọ uzoẹme na.) (b) Fikieme Jesu ọ rọ ta ere kẹe?

ILELE Jesu a yo oware nọ u gbe rai unu gaga. Jesu nọ a rẹro nọ o ti zihe uvie Izrẹl ze ọ vuẹ rai nọ kẹle na ọ te ruẹ uye, o ve ti whu. Pita ukọ na ọ tẹ ta oware nọ o jariẹ udu. Ọ ta kẹ Jesu nọ: “Whọ rọ uye bẹ omara ha Olori; onana o rẹ via kẹ owhẹ vievie he.” Jesu ọ tẹ kpahe kẹe nọ: “Ruọ emu mẹ, Setan! Whẹ yọ utho ezoruẹ kẹ omẹ keme iroro ahwo-akpọ who bi roro na orọnikọ erọ Ọghẹnẹ hẹ.”​—Mat. 16:21-23; Iruẹru 1:6.

² Ẹme nọ Jesu ọ ta kẹ Pita na u dhesẹ ohẹriẹ nọ o rrọ iroro Ọghẹnẹ nọ ma re wo avọ iroro akpọ nana nọ Setan ọ be kpọ na. (1 Jọn 5:19) Ẹme Pita na o dhesẹ uruemu ahwo buobu nọ a wo ẹzi omolahiẹ hẹ evaọ akpọ na nẹnẹ. Rekọ Jesu ọ riẹ nọ eriwo Ọsẹ riẹ o wo ohẹriẹ no ọrọ akpọ na. Ọ riẹ nọ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ nọ o re wo udu nọ ọ sae rọ rẹriẹ ovao dhe ikpokpoma gbe uwhu oja nọ o ti whu kẹle. Uyo nọ Jesu ọ kẹ Pita u dhesẹ nọ o wo ọkpọ iroro Jihova orọnikọ erọ akpọ na ha.

3. Fikieme o rọ rrọ bẹbẹ re ma whaha iroro akpọ na je wo ọkpọ iroro Jihova?

 ³ Kọ mai omamai? Ma wo ọkpọ iroro Ọghẹnẹ manikọ erọ akpọ na? Avro ọ riẹ hẹ, mai Ileleikristi ma be daoma yeri uzuazọ mai lele izi Ọghẹnẹ. Kọ ẹvẹ kpahe iroro mai? Kọ ma be daoma rri eware epanọ Jihova o rri rai je bi wo ọkpọ iroro riẹ? Onana o gwọlọ omodawọ gaga mi omai. Evaọ abọdekọ riẹ, re ohwo o wo iroro akpọ na o lọhọ wo umuo ho. O rrọ ere keme ẹzi akpọ na ọ da oria kpobi fia. (Ẹf. 2:2) Ofariẹ, iroro akpọ na e rẹ sai si urru keme ẹsibuobu e rẹ tẹrovi ewoma omobọ mai ọvo. Avro ọ riẹ hẹ, o rẹ jọ bẹbẹ re ma wo ọkpọ iroro Jihova rekọ o rrọ lọlọhọ gaga re ma wo iroro akpọ na.

4. (a) Eme ọ rẹ via otẹrọnọ ma kuvẹ re iroro akpọ na e kpọ iroro mai? (b) Eme ma te jọ uzoẹme nana wuhrẹ?

⁴ Rekọ ma tẹ kuvẹ re akpọ na ọ kpọ iroro mai, ma ti wo uruemu oriobọ jẹ gwọlọ ru onọ u je omai. (Mak 7:21, 22) Fikiere u wuzou gaga re ma daoma whaha “iroro ahwo-akpọ” je wo “erọ Ọghẹnẹ.” Uzoẹme nana u ti fiobọhọ kẹ omai. Ma te riẹ oware nọ ma rọ ta nọ iroro Jihova nọ ma re wo o rẹ kẹ omai erere orọnikọ u re mi omai ufuoma ha. U ti je dhesẹ oghẹrẹ nọ ma rẹ rọ whaha iroro akpọ na. Uzoẹme nọ o rrọ aro na o te ta kpahe epanọ ma sae rọ riẹ iroro Jihova evaọ eware sa-sa je wo ọkpọ iroro riẹ.

5. Fikieme o gbẹ rọ were ahwo jọ re omọfa ọ kpọ iroro rai hi?

⁵ O rẹ were ahwo jọ vievie he re omọfa ọ kpọ iroro hayo eriwo rai. A rẹ ta nọ, “Mẹ ọvo mẹ sai roro kẹ omobọ mẹ.” Ẹsejọhọ otọ ẹme rai na họ, ae ọvo a rẹ salọ oware nọ a gwọlọ ru, gbe inọ ere u fo nọ o rẹ jọ. A gwọlọ nọ uvumọ ohwo ọ kpọ ae he, yọ a gwọlọ rọ aro kele omọfa jọ họ. *

6. (a) Ufuoma vẹ Jihova ọ kẹ omai? (b) Kọ onana u dhesẹ nọ ma wo ọnyaba ha?

⁶ O rẹ sai mu omai ẹro nọ, ma tẹ daoma wo ọkpọ iroro Jihova orọnikọ u dhesẹ hẹ inọ ma rẹ sae jẹ iroro evo kẹ omamai hi hayo wo ẹme-obọ họ. Wọhọ epanọ o rrọ 2 Ahwo Kọrint 3:17, “oria nọ ẹzi Jihova ọ rrọ, ufuoma o rẹ jọ etẹe.” Ma wo ufuoma nọ ma rẹ rọ jọ oghẹrẹ ohwo nọ ma gwọlọ jọ. Ma rẹ sae salọ eware nọ e were omai gbe eware nọ ma gwọlọ ru. Jihova ọ ma omai avọ ufuoma yena. Dede na, ufuoma mai u wo ọnyaba. (Se 1 Pita 2:16.) Evaọ ẹme kpahe epanọ ma rẹ rọ riẹ oware nọ u woma gbe onọ o yoma, Jihova ọ gwọlọ nọ ma hai wo ọkpọ iroro riẹ yọ Ebaibol o re fiobọhọ kẹ omai evaọ onana. Kọ onana u kpiri omai abọ họ manikọ o rrọ erere kẹ omai?

7, 8. Fikieme ọkpọ iroro Jihova nọ ma re wo o gbẹ rrọ ifi nọ a rọ gba ohwo ho? Kẹ oriruo.

⁷ Roro kpahe oriruo nana. Ọsẹgboni a rẹ gwọlọ nọ emọ rai a wo emamọ uruemu. A rẹ sai wuhrẹ ae re a jọ ahwo oruọzewọ, egba-iruo, re a jẹ hai wo ororokẹ rọkẹ amọfa. Onana u re dhesẹ nọ emọ na a kare ufuoma ha. Ukpoye, esẹgbini na a be ruẹrẹ ae họ kẹ epanọ a sai ro yeri emamọ uzuazọ nọ a tẹ kpako te ahwo no. Nọ emọ na a be kpako ze na, a ti no uwou kpohọ orọ obọrai je wo uvẹ nọ a rẹ rọ jiroro kẹ omobọ rai.  Nọ a te ru lele eware nọ ọsẹgboni rai a wuhrẹ i rai na, a te hae jẹ emamọ iroro nọ a te vioja rai hi. Onana u ve ti ru nọ a te rọ whaha ebẹbẹ buobu nọ otujọ ọ be rọ obọ si se omarai na.

⁸ Wọhọ emamọ ọyewọ, Jihova ọ gwọlọ nọ emọ riẹ a yeri uzuazọ nọ o mai woma. (Aiz. 48:17, 18) Fikiere ọ kẹ omai ehri-izi nọ e rẹ kpọ uruemu mai gbe oghẹrẹ nọ ma re yerikugbe amọfa. Evaọ eware itienana, ọ gwọlọ nọ ma wo ọkpọ iroro riẹ je koko izi riẹ. Onana yọ ifi nọ e gba ohwo vievie he, ukpoye i re ru omai wo iroro nọ e mae gba. (Ol. 92:5; Itẹ 2:1-5; Aiz. 55:9) U re fiobọhọ kẹ omai ru eware nọ e rẹ were Ọghẹnẹ, onọ o te lẹliẹ omai yeri uzuazọ evawere je wo uvẹ nọ ma re ro ru eware nọ e rẹ were omai. (Ol. 1:2, 3) Uzẹme, re ma wo ọkpọ iroro Jihova o rrọ wowoma, yọ o rẹ kẹ erere!

9, 10. Eme o dhesẹ nọ iroro Jihova i woma vi erọ akpọ na kpekufiẹ?

⁹ Ẹjiroro ọfa nọ idibo Jihova a rọ gwọlọ nọ a re wo ọkpọ iroro riẹ họ, iroro riẹ i kpehru gaga vi erọ akpọ na. Ahwo akpọ na a rẹ kẹ ehrẹ kpahe uruemu, uzuazọ uviuwou, iruo, gbe abọfa sa-sa uzuazọ. Ehrẹ rai buobu e rẹ rọwokugbe iroro Jihova ha. Wọhọ oriruo, ẹsibuobu a rẹ tuduhọ ohwo awọ epanọ o re ro wo ẹnyaharo evaọ akpọ na. A rẹ ta nọ ọfariẹ-ogbe o yoma ha. Ẹsejọ a rẹ ta nọ, ohwo ọ sae fa orọo hayo hẹriẹ no ọzae hayo aye riẹ fiki eware esese, re ọ sai wo evawere. Ehrẹ itieye na e wọso Ikereakere na. Dede na, kọ u wo ejọ evaọ usu ehrẹ nana nọ i fo kẹ oke mai na viọ ithubro nọ e rrọ Ikereakere na?

¹⁰ Jesu ọ ta nọ: “Iruo nọ areghẹ o ru a rẹ rọ riẹ nọ o kiẹrẹe.” (Mat. 11:19) Akpọ na ọ nyaharo gaga no evaọ ofẹ eware-ikuo; ghele na, a be sai ku ebẹbẹ ilogbo nọ ahwo-akpọ a be rẹriẹ ovao dhe họ họ. Ebẹbẹ wọhọ ẹmo-ofio, omohẹriẹ ovioma, gbe ozighi i bi mi ahwo evawere nẹnẹ. Ọfariẹ-ogbe nọ a be rọ họ yọ ẹbẹbẹ ọfa. Ahwo buobu a rọwo nọ onana o be raha iviuwou kuotọ, jẹ wha eyao gbe ebẹbẹ efa ze. Evaọ abọdekọ riẹ, Ileleikristi nọ i wo ọkpọ iroro Jihova a bi wo evawere evaọ uviuwou rai, a bi wo omokpokpọ fiki ikpehre iruemu nọ a be kẹnoma kẹ, a te bi je yerikugbe ibe Ileleikristi rai dhedhẹ evaọ akpọ na soso. (Aiz. 2:4; Iruẹru 10:34, 35; 1 Kọr. 6:9-11) Kọ onana u gbe dhesẹ nọ iroro Jihova i woma vi erọ akpọ na kpekufiẹ?

11. Iroro ono Mosis o ru lele, kọ eme o no rie ze?

¹¹ Idibo Jihova nọ a gbiku rai fihọ Ebaibol na a riẹ nọ iroro Jihova i woma viọ erọ akpọ na thethabọ. Wọhọ oriruo, dede nọ a “rehọ ereghẹ Ijipti kpobi wuhrẹ” Mosis, ọ rẹroso “areghẹ” nọ o no obọ Ọghẹnẹ ze. (Iruẹru 7:22; Ol. 90:12) Ọ lẹ se Jihova re inọ: “Dhesẹ idhere ra kẹ omẹ.” (Ọny. 33:13) Ọkpọ iroro Jihova nọ Mosis o wo o wha riẹ ze nọ ọ rọ zọhọ fihọ eware nọ i ru ẹjiroro Jihova gba, yọ a ta emamọ ẹme riẹ evaọ Ikereakere na inọ ọ jọ ohwo nọ o wo ẹrọwọ ziezi.​—Hib. 11:24-27.

12. Eme ọ kpọ iroro Pọl ukọ na?

¹² Pọl ukọ na ọ jọ ohwo nọ o wo eriariẹ nọ o wuhrẹ kparo ziezi. O tẹ kawo, ọ riẹ evẹrẹ ivẹ. (Iruẹru 5:34; 21:37, 39; 22:2, 3) Ghele na, evaọ ẹme kpahe ehri-uzi nọ u fo nọ o rẹ kpọ ohwo, o ru lele eriariẹ akpọ nana ha. Ukpoye, ọ kuvẹ re Ikereakere na e kpọ iroro riẹ.  (Se Iruẹru Ikọ 17:2; 1 Ahwo Kọrint 2:6, 7, 13.) Onana u ru nọ Pọl o ro wo emamọ iyẹrẹ evaọ usi uwoma ota riẹ je wo ẹruore uzuazọ obọ odhiwu.​—2 Tim. 4:8.

13. Ono ọ rẹ kpọ iroro mai rọwokugbe erọ Jihova?

¹³ Iroro Ọghẹnẹ i gine kpehru viọ erọ akpọ inẹnẹ kpekufiẹ. Ma te bi yeri uzuazọ lele eriwo riẹ, ma ti wo evawere ziezi, yọ eware i ti woma kẹ omai. Rekọ Jihova ọ rẹ gba omai họ wo ọkpọ iroro riẹ hẹ. “Ọrigbo nọ a re fievahọ nọ o wo areghẹ na” ọ rẹ kpọ iroro ahwo epanọ u je rie he, yọ ekpako ukoko a re ru ere gbe he. (Mat. 24:45; 2 Kọr. 1:24) Ukpoye, o rrọ owha-iruo Oleleikristi kpobi re ọ daoma wo ọkpọ iroro Ọghẹnẹ. Ẹvẹ ma sai ro ru onana?

14, 15. (a) Re ma sai wo ọkpọ iroro Jihova, eme ma re roro didi kpahe? (b) Wọhọ epanọ o rrọ obe Ahwo Rom 12:​2, fikieme ma rẹ rọ whaha iroro akpọ na? Kẹ oriruo.

¹⁴ A jọ obe Ahwo Rom 12:2 kẹ omai ohrẹ nọ: “Wha gbẹ kuvẹ re uyero-akpọ nana o kpọ owhai hi, rekọ wha nwene oghẹrẹ ohwo nọ wha rrọ ẹkwoma iroro rai nọ wha re nwene, re wha sai ru omarai wo imuẹro kpahe oware nọ o rrọ oreva Ọghẹnẹ nọ u woma, nọ o rẹ were iẹe, jẹ rrọ gbagba.” Ẹme nana nọ a rọ ẹgba ẹzi Ọghẹnẹ kere na o dhesẹ nọ ma rẹ sai nwene iroro mai rọwokugbe erọ Ọghẹnẹ, o tẹ make rọnọ oware ofa jọ o jẹ kpọ iroro mai vẹre taure ma te ti kurẹriẹ. Uzẹme, o sae jọnọ uviuwou nọ ma no ze gbe eware nọ e via kẹ omai no e be kpọ iroro mai evaọ oghẹrẹ jọ. Rekọ iroro na e rẹ sai nwene. Eware nọ ma kuvẹ kẹ re e ruọ omai iroro, gbe eware nọ ma salọ nọ ma re roro kpahe e rẹ sae wha enwene nana ze. Ma tẹ be hai roro didi kpahe oghẹrẹ nọ Jihova o re roro, ma te ruẹ vevẹ nọ eriwo riẹ ọ mai woma. O vẹ te jọ lọlọhọ kẹ omai re ma wo ọkpọ iroro riẹ.

¹⁵ Rekọ kareghẹhọ nọ re ma sai wo iroro Jihova, o gwọlọ nọ ma rẹ “kuvẹ re uyero-akpọ nana o kpọ [omai] hi.” Ma rẹ siọ iroro kpobi nọ e wọso eriwo Ọghẹnẹ. Ma sae rọ emu nọ a rẹ re na dhesẹ epanọ onana u wuzou te. Ohwo ọ sae ta nọ ọ gwọlọ re emamọ emu re ọ sai wo omokpokpọ. Rekọ ẹvẹ ọ sai ro gine wo omokpokpọ nọ ọ tẹ be hae re ekpehre emu kugbei noke toke? Epọvo na re, u re fiobọhọ họ nọ ma tẹ be daoma wo ọkpọ iroro Jihova yọ ma be jẹ iroro akpọ na rehọ oke ovona.

16. Eme u fo nọ ma rẹ yọroma kẹ?

¹⁶ Kọ ma sai wuhu ezọ mai di kẹ iroro akpọ na riẹriẹriẹ? Ijo, keme ma sae dhẹ no akpọ na ha. Ma rẹ siọ iroro akpọ na jọ ba eyo ho. (1 Kọr. 5:9, 10) Usi uwoma nọ ma be ta na dede u re ru omai nyaku ahwo nọ a rẹ vuẹ omai eware ethọthọ nọ a rọwo. Rekọ dede nọ ma rẹ sae tehe ezọ mai di kẹ iwuhrẹ ethọthọ itiena ha, ma rẹ jẹ ae rehọ vievie he. Wọhọ Jesu, ma rẹ siọ iroro kpobi nọ i bi ru ẹjiroro Setan gba ababọ oke oraha. Ofariẹ, ma rẹ daoma siomano oware kpobi nọ o rẹ sae lẹliẹ omai wo iroro akpọ na nọ o tẹ lọhọ.​—Se Itẹ 4:23.

17. Ẹvẹ ma sae rọ kẹnoma kẹ iroro akpọ na?

¹⁷ Wọhọ oriruo, ma rẹ yọroma nọ ma tẹ be salọ ogbẹnyusu ọkpekpe mai. Ebaibol na ọ vẹvẹ omai unu nọ, ma te bi lele ahwo nọ a be gọ Jihova ha nyusu okpekpe, ma re wo ọkpọ iroro rai. (Itẹ 13:20; 1 Kọr. 15:12, 32, 33) Ma rẹ jẹ salọ eware ẹkeriotọ nọ ma rẹ roma kẹ re. Ma tẹ be whaha eware ẹkeriotọ nọ  i wobọ kugbe iwuhrẹ uzuazọ-umurrọ, ozighi, gbe ọfariẹ-ogbe, u re ru nọ ma gbẹ rọ rehọ iwuhrẹ nọ e “wọso eriariẹ Ọghẹnẹ” ro gbe iroro mai ku hu.​—2 Kọr. 10:5.

18, 19. (a) Fikieme ma rẹ rọ yọroma kẹ iroro akpọ na nọ a rẹ sae rehọ ẹghẹ ru ohwo wo? (b) Enọ vẹ u fo nọ ma rẹ nọ omamai, kọ fikieme?

¹⁸ U wo idhere ẹghẹ jọ nọ iroro akpọ na e sae rọ ruọ omai udu, enọ u fo nọ ma re rri mu jẹ kẹnoma kẹ. Wọhọ oriruo, a rẹ sae jọ ekwakwa nọ a rẹ rọ wha usi niyẹrẹ jọ evaọ oghẹrẹ nọ a re ro rri utu egọmeti jọ woma vi efa. A rẹ jẹ jọ ekwakwa iyẹrẹ nana ta ewoma fihọ itee akpọ na gbe epanọ otujọ o ro le ae tobọ no. A rẹ jọ ebe gbe ividio sa-sa ru ahwo wo iroro ọ “mẹ ọ rẹ jọ ohwo ọsosuọ” gbe “uviuwou mẹ o rẹ karo” je ru ahwo rọwo nọ eriwo otiọna o siuru, o woma, ọ tẹ jẹ rrọ gbagba. Iroro itiena e rọwokugbe Ikereakere na ha, nọ o ta nọ ma tẹ rọ Jihova karo ma jẹ jọ emamọ ahwo je wo evawere evaọ iviuwou mai. (Mat. 22:36-39) Yọ dede nọ omaa iku nọ a rẹ ruẹrẹhọ kẹ emaha na evaọ ekwakwa iyẹrẹ e rẹ wọhọ nọ i yoma ha, e rẹ sae rọ ẹmẹrera ruẹrẹ udu rai họ evaọ oghẹrẹ nọ a rẹ rọ jẹ ọfariẹ-ogbe rehọ.

¹⁹ Orọnikọ onana u dhesẹ nọ o thọ họ re a hae roma kẹ eware ẹkeriotọ nọ e nwani yoma ha. Dede na, ma rẹ nọ omamai nọ: ‘Kọ ma be hai rri iwuhrẹ akpọ na mu, o tẹ make rọnọ edhere ẹghẹ jọ a be rọ rehọ ae ze? Kọ ma be hae whaha emọ mai, hayo omamai eware jọ nọ i woma tere he nọ a bi dhesẹ evaọ ebe hayo ekwakwa iyẹrẹ? Kọ ma be hae rọ iroro Jihova kpọ eriwo emọ mai vi nọ a te yo hayo ruẹ eware jọ nọ i wobọ kugbe eriwo akpọ na?’ Ma te vuhu ohẹriẹ nọ o rrọ iroro Ọghẹnẹ gbe erọ akpọ na mu, ma te “kuvẹ re uyero-akpọ nana o kpọ [omai] hi.”

20. Eme o ti dhesẹ sọ iroro Ọghẹnẹ hayo iroro akpọ na e be kpọ omai?

²⁰ Kareghẹhọ nọ eria ivẹ ọvo evuẹ i re no ze te omai obọ, i gbe no obọ Jihova ze he, kiyọ obọ akpọ Setan. Evuẹ vẹ e be kpọ iroro mai? Oria nọ ohwo o bi wo ovuẹ no ze oye o rẹ kpọ iroro riẹ. Ma tẹ be hae gaviezọ kẹ iroro akpọ na, e te kpọ iroro mai, u ve ti ru omai wo eriwo akpọ na gbe uruemu riẹ. Oyejabọ nọ u ro wuzou re ma yọroma kpahe eware nọ ma re roro kpahe.

21. Eme o wuzou gaga nọ ma ti wuhrẹ kpahe evaọ uzoẹme nọ o rrọ aro na?

²¹ Wọhọ epanọ ma ta no vẹre na, re ma sai wo ọkpọ iroro Jihova, orọnikọ ma rẹ kẹnoma kẹ iroro nọ e rẹ sai gbe omai ku ọvo ho. Ma rẹ jẹ daoma gaviezọ kẹ evuẹ nọ i bi no obọ Ọghẹnẹ ze, re ma sai wo ọkpọ iroro riẹ. Uzoẹme nọ o rrọ aro na u ti ru omai riẹ epanọ ma sai ro ru onana ziezi.